Κώστας Ακρίβος
«Τελετές ενηλικίωσης»
Μια ζωή σε δεκαεπτά επεισόδια
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Από τις πιο ενδιαφέρουσες φωνές των νεώτερων ελλήνων λογοτεχνών, είναι ο εκ Βόλου και καθηγητής Κώστας Ακρίβος. Από τις πιο ενδιαφέρουσες, αλλά και τις πλέον δυναμικές.
Αναζητά συνεχώς νέα θέματα και πειραματίζεται με διάφορες φόρμες αφήγησης. Αν και δεν έχει μέχρι σήμερα ασχοληθεί με μια ιδιαιτέρως πλατιά μυθιστορηματική σύνθεση, τα διηγήματά του, οι νουβέλες του και τα φυσιολογικού μεγέθους μυθιστορήματά του έχουν ανιχνεύσει και σύγχρονα θέματα, και ιστορικά και ερωτικά και ενδοσκοπικά.
Παράλληλα –αξίζει κι αυτό να επισημανθεί- χαρακτηρίζεται από μια αξιέπαινη εργατικότητα. Από το 1993 που κάνει την πρώτη του εμφάνιση, μέχρι τη χρονιά αυτή έχει γράψει δέκα λογοτεχνικά βιβλία, δύο ανθολογίες, ενώ έχει συμμετάσχει σε αρκετές συλλογικές εκδόσεις, σε σχολικά βιβλία και ακόμα διευθύνει τη σειρά «Μια πόλη στη λογοτεχνία» των Εκδόσεων Μεταίχμιο.
Έχοντας πια εισέλθει στην έκτη δεκαετία της ζωής του, διατηρεί ακμαίες τις δυνάμεις του και τη φρεσκάδα μιας ματιάς που θέλει να ανακαλύπτει το νέο και να το προβάλλει το τολμηρό.
Στο τελευταίο του βιβλίο, με τίτλο «Τελετές ενηλικίωσης», ο ίδιος έχει προσθέσει τον υπότιτλο Μια ζωή σε δεκαεπτά επεισόδια. Στην ουσία πρόκειται για μια συλλογή δεκαεπτά μικρών κειμένων που αν και άνετα κανείς τα τοποθετεί στο είδος του σύντομου διηγήματος, μπορεί να θεωρηθούν –ο ίδιος ο συγγραφέας μάλλον αυτό προτιμά- και ως υβριδικά κεφάλαια μιας σπονδυλωτής μυθιστορηματικής σύνθεσης.
Προσωπικά όμως τοποθετώ το βιβλίο αυτό στον χώρο του διηγήματος -μια συλλογή διηγημάτων με ενιαίο θεματικό άξονα. Κι αυτό γιατί ακόμα και το σπονδυλωτό μυθιστόρημα απαιτεί μια έστω και υποτυπωδώς σχεδιασμένη μορφή κεντρικού προσώπου και μια έστω και άναρχη αλληλουχία δράσεων και αντιδράσεων. Αυτά τα στοιχεία δεν υπάρχουν στις ‘Τελετές ενηλικίωσης’.
Υπάρχουν όμως άλλα, που συνηγορούν στο να θεωρηθεί το συγκεκριμένο βιβλίο ως μια συλλογή διηγημάτων με ενιαίο θέμα.
Ο τίτλος υποδηλώνει το ενιαίο θέμα. Η ενηλικίωση. Αλλά αμέσως ας διευκρινίσω πως πρόκειται για ενηλικίωση ατόμου που ανήκει στο ισχυρό φύλο.
Ισχυρό φύλο; Λοιπόν, ο Κώστας Ακρίβος με το έργο του αυτό, φωτίζει την αδύναμη πλευρά του αρσενικού τόσο στην περίοδο που ανακαλύπτει την φυλετική του ταυτότητα, όσο και αργότερα που αυτήν την ταυτότητα συνεχώς θέλει να την επιβεβαιώνει. Κρυφή πλευρά των αρσενικών, ίσως πιο σωστά την αδύναμη πλευρά. Την υγρή.
Ποια είναι αυτή; Μα η συνειδητοποίηση και η έκφραση της σεξουαλικότητάς –γι αυτό και υγρή.
Ο Ακρίβος γράφει για τα υγρά του αγοριού, τα υγρά του νέου άντρα, τα υγρά του ηλικιωμένου. Υγρά που άλλοτε αναβλύζουν με δύναμη κι άλλοτε μόνο στάζουν ή και έχουν πια στερέψει..
Μέσα σε μια ρευστή, λοιπόν, υπόσταση ο αγόρι ανακαλύπτει τον ανδρισμό του, μέσα σε μια καταρρακτώδη έκκριση ο ενήλικος άντρας τον επιβεβαιώνει, μέσα σε μια σταδιακή σωματική ξηρασία ο ενήλικος τον υπερασπίζεται.
Κι όλα αυτά εντός μιας κοινωνίας που έχει μοιράσει ρόλους και έχει σκηνοθετήσει τα δρώμενα. Τα αρσενικά του Ακρίβου, άλλοτε είναι τρυφερά, άλλοτε φτηνά και χυδαία. Άλλοτε νικούνε κι άλλοτε χάνουν. Και προσπαθούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Επικοινωνίες που κρύβουν την ουσιαστική τους ταυτότητα και γαντζώνονται πάνω σε προκατασκευασμένες συμπεριφορές.
Τα περισσότερα από τα κείμενα έχουν μια αναφορά σε ένα αγόρι, το ίδιο που αργότερα θα γίνει άντρας, που θα βλέπει το μέλλον του στις συμπεριφορές των μεγαλυτέρων του, που θα αναζητά τις ρίζες του στις πράξεις των προγόνων του.
Το γυναικείο στοιχείο δεν απουσιάζει. Αλλά με διακριτική μαστοριά κινεί τα νήματα συχνά από το περιθώριο της καθημερινότητας του άντρα.
Ερωτικό, λοιπόν, βιβλίο θα το χαρακτήριζα. Και μάλιστα από εκείνα που σπάνια κανείς διαβάζει καθώς η εσωτερική ανίχνευση των ερωτικών ανασφαλειών των αρσενικών μήτε από γυναίκες συγγραφείς μπορούν να αποδοθούνε, μήτε και οι άντρες συνάδελφοί τους έχουν την τόλμη να το επιχειρήσουν.
Θα ήθελα ακόμα να επισημάνω τη γλώσσα των διηγημάτων αυτών. Ο Ακρίβος, με τη φιλολογική του κατάρτιση, ξέρει να χρησιμοποιεί λέξεις που άλλοτε είναι καθημερινές κι άλλοτε πιο σπάνιες. Και μαζί με αυτές να ολοκληρώνει προτάσεις ευφάνταστες και να περιγράφει αποτελεσματικά συναισθήματα –κι όλα αυτά να διατηρούν πάντα την αψιά έκφραση ενός άντρα.
Σύμφωνα με μια σημείωση του ίδιου του συγγραφέα, στο τέλος του βιβλίου, αρκετά από τα κείμενα της συλλογής έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί σε διάφορα περιοδικά, ενώ δυο άλλα είχαν δει το φως της δημοσιότητας σε προηγούμενα βιβλία του συγγραφέα.
Αυτό σημαίνει πως υφολογικά ίσως να έχουν κάποιες διαφορές, μπορεί ακόμα και να μην έχουν όλα την ίδια ευστοχία ως προς την ανάπτυξη του κυρίως θέματος. Αλλά η συνύπαρξή τους τελικά είναι επιτυχημένη και το καθένα –άλλο εντονότερα, κάποιο ίσως και πολύ ασθενικά- προσφέρει την δική ποικιλία στην απεικόνιση των αποτυπωμάτων των υγρών που κάθε αρσενικό έχει.
Μια παρατήρηση –τέλος- για το εξώφυλλο. Η φωτογραφία του μικρού αγοριού που κάθεται δίπλα στον ενήλικο άντρα ασφαλώς και παραπέμπει σε μια καθημερινή σκηνή ενηλικίωσης, αλλά δεν αποδίδει τον εσωτερικό κόσμο που τα κείμενα περιγράφουν.
(Δημοσιεύτηκε σε μια πιο συνοπτική μορφή, στο περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, τεύχος Μαϊου 2009)