ΖΑΝ - ΜΠΕΡΤΡΑΝ ΠΟΝΤΑΛΙΣ
Ο αδελφός του προηγουμένου
Βιβλιοπωλειον της Έστιας
Πάντα δήλωνα πως ήμουνα μοναχοπαίδι. Έλεγα και αλήθεια και ψέματα.
Οι γονείς μου δεν κάνανε άλλο παιδί.
Αλλά ο πατέρας μου από τον πρώτο του γάμο είχε αποκτήσει μια κόρη. Έχασε γυναίκα και παιδί σε ένα δυστύχημα.
Μια οικογενειακή τραγωδία που από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου την είχα μάθει.
Και τη φωτογραφία εκείνου του κοριτσιού την έβλεπα κάθε μέρα, μέσα σε μια κορνίζα στο σαλόνι μας.
Ήξερα το όνομά της, καταλάβαινα πως είχαμε κι οι δυο τον ίδιο πατέρα, αλλά αδελφή μου δεν μπορούσα να τη θεωρήσω. Δεν μπορούσα ή δεν ήθελα; Μήπως δεν το τολμούσα;
Αυτή την οικογενειακή ιστορία την έχω κάνει και διήγημα. Μα απόλυτα μέσα μου ποτέ δεν είχα ξεκαθαρίσει ποια συναισθήματα με δένανε με ένα πλάσμα που είχε πεθάνει προτού εγώ γεννηθώ και που είχαμε κοινή πατρική ρίζα. Πλάσμα -έγραψα. Ναι, πώς διαφορετικά να ονομάσω την εικόνα ενός χαμογελαστού μικρού κοριτσιού, με μπούκλες και δαντελίτσες που υπήρχε στη ζωή μου μαζί με μια κορνίζα;
Αλλά είχαμε τον ίδιο πατέρα. Είχαμε ζεσταθεί μέσα στην ίδια αγκαλιά, είχαμε παρηγορηθεί από το ίδιο χάδι, ή ίδια φωνή να τραγουδά τα ίδια τραγούδια μας είχε νανουρίσει.
Μια αδελφή.
Όχι, δεν υπήρξα μοναχοπαίδι.
Και ήταν αυτό το βιβλίο που με έκανε να το καταλάβω. Και αυτό είναι που με έχει τώρα ξεκινήσει να ανιχνεύω μια σχέση που στην ουσία δεν υπάρχει όνομα να την περιγράψει.
Ο Πονταλίς, βέβαια, στο βιβλίο του αυτό, αναφέρεται αυστηρά και μόνο στις σχέσεις αδελφών που και οι δυο ανήκουν στο αρσενικό γένος. Αλλά είναι τόσο ευαίσθητες και τόσο βαθιές οι αναλύσεις που επιχειρεί, ώστε εύκολα ο αναγνώστης του μπορεί να ανακαλύψει δικές του υπόγειες διαδρομές αδελφικών σχέσεων.
Δοκίμιο θα πρέπει κανείς να το χαρακτηρίσει, αλλά δεν έχει την αυστηρή δομή και γλώσσα αυτού του είδους. Τα κεφάλαιά του σου θυμίζουν και διηγήματα ή σελίδες ημερολογίου.
Βιβλίο με μεγάλο ενδιαφέρον, αν μάλιστα σκεφτούμε πως οι σχέσεις αδελφών γυναικών είναι συνήθως εκείνες που μας απασχολούν στην καθημερινότητά μας. Αλλά έχουν και οι άνδρες - αδέλφια τις κρυφές στιγμές τους. Και ο Πονταλίς τις φωτίζει με μεγάλη αισθαντικότητα.
Τελικά ένα βιβλίο ψυχανάλυσης όσο και κοινωνιολογίας, αλλά και σίγουρα ένα βιβλίο περιδιάβαση σε μεγάλες στιγμές της τέχνης (ανάμεσα στα ζευγάρια αδελφών που ο Πονταλίς αναλύει τις σχέσεις τους είναι ζωγράφοι, συγγραφέις, ήρωες μυθιστορημάτων).
Ενδιαφέρουσα η συλλογική μετάφραση του γαλλόφωνου τμήματος του ΕΚΕΜΕΛ, κατατοπιστικό το επίμετρο της Ελένης Τζαβάρα και άξια συγχαρητηρίων το χρονολόγιο και η εργογραφία που επιμελήθηκε ο δντης της σειράς Γεράσιμος Στεφανάτος.
Ο Ζαν-Μπερτράν Πονταλίς γεννήθηκε στο Παρίσι το 1924. Ψυχαναλυτής και άνθρωπος των γραμμάτων (a
grege φιλοσοφίας, διδάκτωρ ψυχολογίας, διευθυντής ερευνών στο εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Γαλλίας), δοκιμιογράφος και μυθιστοριογράφος, διευθυντής και επιμελητής εκδοτικών σειρών στον οίκο Gallimard, βασικός συντελεστής στη μετάφραση του φροϋδικού έργου στα γαλλικά, μισόν αιώνα τώρα βρίσκεται στο επίκεντρο της διανοητικής και ψυχαναλυτικής ζωής στη Γαλλία. Αναλυόμενος του Λακάν, ο Πονταλίς συνδέθηκε στενά με τον Μερλώ-Ποντύ και τον Σαρτρ. Αποτελεί κεντρική μορφή στην ιστορία του γαλλικού ψυχαναλυτικού κινήματος και στις εξελίξεις που οδήγησαν, μετά τη ρήξη με τον Λακάν, στην ίδρυση της Ψυχαναλυτικής Ένωσης Γαλλίας (Α.Ρ.F.) το 1964, όπου διετέλεσε γραμματέας και πρόεδρος. Η διεθνής απήχηση του έργου του οφείλεται κυρίως στο ιστορικό, πλέον, "Λεξιλόγιο της ψυχανάλυσης" (1967), το οποίο συνέγραψε με τον Ζαν Λαπλάνς, αλλά και στην έκδοση της περίφημης "Nouvelle revue de psychanalyse" (1970-1994), που την διηύθυνε μέχρι το τέλος της. Το αυτοβιογραφικό του έργο "Η αγάπη των απαρχών" (βραβείο Femina-Vacaresco) έχει μεταφραστεί σε πέντε γλώσσες. Ο Ζαν-Μπερτράν Πονταλίς τιμήθηκε το 2006 με το Βραβείο Medicis για το βιβλίο του "Frere du precedent" (Αδελφός του προηγουμένου"].