Pages

17.12.09

Γράφω γιατί δεν θέλω να κρατώ κρυφές τις εμμονές μου




1. Τι συνιστά πηγή έμπνευσης για εσάς και πώς η αρχική ιδέα μετουσιώνεται σε μυθιστόρημα;

- Αν και πολλές φορές οι εμπνεύσεις με ξαφνιάζουν με το απρόοπτο τρόπο που εμφανίζονται –άλλοτε μια φράση, άλλοτε μια περαστική εικόνα ή απρόβλεπτη σκέψη- νομίζω πάντως πως τις περισσότερες φορές μπορώ να ανιχνεύσω την πηγή τους σε καθημερινές στιγμές δικές μου ή άλλων, σε συναισθήματα και αισθήματα. Μα από ένα σημείο και μετά η όποια έμπνευση δε μετράει και τόσο, όσο μετράει ο τρόπος που αυτή θα υλοποιηθεί. Θέλω να πω πως η έμπνευση είναι η αφετηρία. Το ταξίδι που από εκεί ξεκινά, αυτό είναι που πάνω του θα στηριχτεί το έργο τελικά.

2. Φαντασία, μνήμη, γνώση. Πώς εσείς, ως συγγραφέας, θα ιεραρχούσατε αξιολογικά αυτές τις περιοχές του ανθρώπινου νου;

- Ίσως κάπως αυθαίρετα βάζω πρώτα τη μνήμη, μετά τη γνώση και τελευταία τη φαντασία.

3. Θεωρείτε ότι αυτό που αποκαλούμε «ταλέντο» αρκεί για να καταξιώσει κάποιον ως συγγραφέα σήμερα;

- Όχι, βέβαια! Το ταλέντο είναι ο σπόρος. Για να βγει από έναν σπόρο ΄΄ένα φυτό, χρειάζεται να φροντίσει κανείς το χώμα, να σκεφτεί το πότισμα, να καταφύγει στο λίπασμα. Μόνο έτσι το ταλέντο έχει ελπίδα να δώσει καρπούς. Αλλά αν περιμένεις πως σήμερα ο καρπός –ακόμα και ο πιο εύγευστος και ζουμερός- είναι αρκετός για να καταξιώσει έναν συγγραφέα, μάλλον θα απογοητευθείς. Σήμερα πολύ σημαντικό ρόλο στην καταξίωση, ή μάλλον στην «καταξίωση», παίζει και το αμπαλάζ. Και εδώ κάποιοι έχουν ένα άλλο είδους ταλέντου και δεν ντρέπονται να το χρησιμοποιούν.

4. Ζούμε σε μια εποχή συγγραφικής έξαρσης. Ποια συστατικά οφείλει να διαθέτει ένα μυθιστόρημα για να θεωρηθεί αξιόλογο;

- Μα αυτά που πάντοτε έπρεπε να διαθέτει. Ευαίσθητη γλώσσα, πλοκή που να εξυπηρετεί τον στόχο της συγγραφής, χαρακτήρες που οι πράξεις τους να είναι συνεπείς με τα συναισθήματά τους. Και βέβαια το κυριότερο – να φωτίζει έστω και μια μικρή σκοτεινή γωνιά του υπόγειου της ανθρώπινης μοίρας.


5. Έχετε γράψει πάμπολλα βιβλία για ενήλικες, για παιδιά και για νέους. Ποιο είναι, αλήθεια, το ενδόμυχο κίνητρο που σας ωθεί να δημιουργείτε τόσα χρόνια;

- Με ρωτάτε στην ουσία γιατί γράφω. Έχω κάμποσες απαντήσεις να σας δώσω: Γιατί μου αρέσει να επικοινωνώ με τους άλλους. Γιατί μου αρέσει να δημιουργώ κάτι που πριν εγώ το φτιάξω δεν υπήρχε. Γιατί θέλω να συμβάλω στην καλυτέρευση του κόσμου. Γιατί μου αρέσει να εξασκώ την εξουσία του γραπτού λόγου. Γιατί θέλω να είμαι αναγνωρίσιμος. Γιατί δεν θέλω να κρατώ κρυφές τις εμμονές μου. Γιατί κάποια στιγμή, έτσι ανέμελα ξεκίνησα να γράφω και τώρα πια δεν ξέρω κάτι άλλο να κάνω… Επιλέξτε εσείς μια ή περισσότερες από αυτές τις απαντήσεις. Ίσως και όλες.


6. Σε τι διαφέρει το να γράφει κανείς για μικρά παιδιά και εφήβους, σε σχέση με τη συγγραφή έργων για ενήλικες;

- Οι διαφορές έχουν να κάνουν με τον τρόπο που κάθε φορά αποφασίζεις ή σπρώχνεσαι να δεις τον κόσμο και στη συνέχεια να τον περιγράψεις. Ο κόσμος με τα μάτια ενός παιδιού είναι διαφορετικός, από αυτόν που βλέπει ο έφηβος και κάποιος άλλος ο τρόπος που αυτό γίνεται από έναν ενήλικο.
Τώρα γιατί άλλοτε καταφεύγω στον ένα τρόπο κι άλλοτε στους άλλους, απόλυτη απάντηση δεν μπορώ να εκφράσω. Υποθέτω –και μιας δεν έχω κάτι άλλο ανακαλύψει σ΄ αυτήν την υπόθεση στηρίζομαι –υποθέτω, λοιπόν, πως μέσα μου συνυπάρχουν (όχι πάντα αρμονικά) και το παιδί και ο έφηβος και ο ενήλικος. Και με απόλυτη δικαιοσύνη επιτρέπω άλλοτε στο παιδί, άλλοτε στον έφηβο κι άλλοτε στον μεγάλο Μάνο να εκφρασθούν και να συνομιλήσουν με τους εκάστοτε συνομηλίκους τους.

7. Αφηγηθείτε μας μια ιστορία που έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη σας από την επαφή με κάποιον μικρό αναγνώστη σας.

-
Πριν από μερικά χρόνια έλαβα μια επιστολή από μια έφηβη που ήθελε να με ενημερώσει πως κατά τη διάρκεια μιας δύσκολη περιόδου της ζωής της, συνάντησε τον ήρωα ενός βιβλίου μου ο οποίος και την βοήθησε να ξεπεράσει τη δύσκολη κατάσταση. Και αυτή την εμπειρία της θέλησε να την μοιραστεί μαζί μου. Ομολογώ πως ήταν για μένα μια πολύ συγκινητική εμπειρία και παράλληλα μια αναγνώριση της επαφής που αναζητώ να έχω με τους άγνωστους αναγνώστες μου.

8. Τι θα απαντούσατε σ’ ένα παιδί που θα σας ρωτούσε: “για ποιο ιδανικό αξίζει να αγωνίζεται κάποιος σήμερα”;

- Για το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να έχει μια ταυτότητα που θα του την αναγνωρίζουν οι άλλοι.

9. Μιλήστε μας για την αναγνωστική σας εμπειρία. Ποιους συγγραφείς σας αρέσει να διαβάζετε;

- Διαβάζω από μικρό παιδί. Όλη μου η ζωή πέρασε μέσα στα βιβλία. Πολλοί είναι οι συγγραφείς που αγάπησα, πολλά τα βιβλία που λάτρεψα. Δεν γίνεται να φτιάξω ένα κατάλογο με όλα αυτά – ονόματα και τίτλους. Αλλά οφείλω να ομολογήσω πως κάποτε πιο εύκολα συγγραφείς και κείμενα αλλάζανε –κατά κάποιο τρόπο- τη ζωή μου. Τώρα πιο σπάνια. Ίσως να φταίνε οι συγγραφείς και τα έργα τους. Μάλλον όμως έχει να κάνει και με μένα τον ίδιο… Η ωριμότητα δεν έλκεται από το ξάφνιασμα… Δυστυχώς.

10. Για ποιο λόγο η φωνή των ανθρώπων του πνεύματος δεν φτάνει στα αυτιά του σύγχρονου ανθρώπου που βρίσκεται αντιμέτωπος με πολλαπλά αδιέξοδα σήμερα;

- Μπορεί να φταίνε οι ίδιοι οι δημιουργοί που κατά κάποιο τρόπο απέχουν από μια ενεργή συμμετοχή στα ζητήματα που απασχολούν τον σημερινό άνθρωπο. Οι συγγραφείς μας σήμερα –αν όχι όλοι, πάντως οι περισσότεροι- ζούνε μέσα στον δικό τους μικρόκοσμο και ελάχιστα ταυτίζονται με τα καίρια προβλήματα της καθημερινότητας. Αλλά ας μην καταλογίζουμε τα πάντα στους συγγραφείς. Είναι και το ίδιο το κοινό που έχει επηρεαστεί από ένα τηλεοπτικό τρόπο σκέψης και έτσι δεν αναζητά πολυσύνθετες απόψεις, μήτε και απαιτεί τη δημιουργία έργων που να χώνουν το μαχαίρι μέχρι το κόκαλο. Δέστε, για παράδειγμα, τους τίτλους των κατά καιρούς ευπώλητων. Δίπλα σε βιβλία αρκετά ή έστω και λίγο ουσιαστικά, βιβλία με περιεχόμενο επίπεδο και σκέψεις απλοϊκές. Μάλλον είναι η εποχή μας τέτοια. Κάθε εποχή παράγει την Λογοτεχνία που την εκφράζει.


11. Το διαδίκτυο αποτελεί ευλογία ή κατάρα για τη σύγχρονη λογοτεχνία;

-
Μήτε ευλογία, μήτε και κατάρα. Το διαδίκτυο είναι μια εξέλιξη στον τρόπο επικοινωνίας και μετάδοσης γνώσεων. Μια επανάσταση, θα έλεγα. Η λογοτεχνία θα προσαρμοστεί. Το πως δύσκολα μπορώ να το περιγράψω. Και δεν θέλω να αφεθώ σε υποκειμενικές φαντασιώσεις. Άλλωστε, επειδή είμαστε ακόμα στις πρώτες, πρώτες στιγμές αυτής της επανάστασης, ξέρω πως τις ουσιαστικές αλλαγές η γενιά μου δεν θα προλάβει να τις δει. Δεν εννοώ τα νέα «ενδύματα» που ακόμα και τούτη τη στιγμή η λογοτεχνία δοκιμάζει, αλλά στις ουσιαστικές μετατροπές των δομών μιας λογοτεχνικής ενσάρκωσης και μιας αναγνωστικής προσέγγισης.


12. Ένα βασικό θέμα στο μυθιστορηματικό σας έργο είναι ο έρωτας. Μάλιστα με αυτό το θέμα καταπιάνεστε και στο προσφάτως εκδοθέν μυθιστόρημά σας «Λεβάντα της Άτκινσον». Θεωρείτε τελικά τον έρωτα περισσότερο καταστροφικό ή επωφελή για τον άνθρωπο;

- Μπορεί πολλά από τα έργα μου να στηρίζονται πάνω στις ερωτικές συμπεριφορές των ηρώων μου, αλλά στην ουσία βλέπω τον Έρωτα ως κάτι πιο βαθύ από μια μάζωξη ερωτικών συγκινήσεων. Ο Έρωτας πιστεύω πως είναι η δημιουργία, η αμφισβήτηση της φθοράς, μια έκφραση προβολής του Εγώ και συνάμα μια υποταγή του στο Εγώ του άλλου. Ο Έρωτας είναι ένα παιχνίδι. Και όλα τα σημαντικά πράγματα που ο άνθρωπος βιώνει και με αυτά εκφράζεται ένα παιχνίδι είναι. Κάτι τέτοιο νομίζω πως υποστηρίζει και η «Λεβάντα της Άτκινσον».

13. Θεωρείτε ότι, μέσω της τέχνης, μπορεί ο άνθρωπος να νικήσει το χρόνο;

-
Να τον νικήσει, ίσως είναι αδύνατον. Αλλά σίγουρα μέσω της Τέχνης, αμφισβητεί την λήθη που συνοδεύει τον χρόνο. Βέβαια, η αμφισβήτηση αυτή είναι μάλλον μια φαντασίωση, τουλάχιστον για τους περισσότερους από εμάς. Αλλά μιας και όπως είπα και πιο πριν, η ζωή είναι ένα παιχνίδι, παίζουμε, λοιπόν, δημιουργώντας έργα Τέχνης.

14. Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας μια φράση που σας έχει σημαδέψει;

-«Τίποτε από εμένα δε φαίνεται» -είναι λόγια του ο Άμλετ, στην απόδοση που έχει κάνει ο Χειμωνάς στο έργο του Σαίξπηρ. Νομίζω πως αυτή η φράση περιγράφει εύστοχα και πολυσύνθετα αυτό που είναι για τους άλλους, μα και για μένα τον ίδιο, ο Μάνος Κοντολέων.




(Συνέντευξη στο κρητικό περιοδικό SMART MAGAZINE No 5)