Μάνος Κοντολέων, συγγραφέας: «Μην πιστεύετε όλα όσα λέω… Αναζητήστε και όσα κρύβω...». Ο Τάσος Αγγελίδης Γκέντζος αφήνει την πόρτα ανοιχτή, τα σκυλιά λυμένα… και συνομιλεί μαζί του.
Ο Τάσος Αγγελίδης Γκέντζος μισεί τις κλειδαρότρυπες και συνομιλεί με εκείνους τους εργάτες της τέχνης που του δανείζουν τα κλειδιά και τα αντικλείδια για τις πόρτες του νου και της ψυχής!
Ο συγγραφέας Μάνος Κοντολέων δηλώνει στους αναγνώστες μας, «Μην πιστεύετε όλα όσα λέω… Αναζητήστε και όσα κρύβω...
1. Ένας από τους βασικούς στόχους μιας συνέντευξης είναι να φιλοξενήσει μέσα στις γραμμές της τις αλήθειες κι ένας δεύτερος να διαβαστεί από όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Φυσικά μέσω αυτής “διαφημίζεται” και αυτός που την παραχωρεί στο μέσο. Έχετε την ευκαιρία να διαφημίσετε ανοιχτά και ξεκάθαρα αυτό που θα θέλατε και να πείσετε τους αναγνώστες μας για την αλήθεια σας.
Ευχαριστώ για την ευκαιρία επικοινωνίας με τους αναγνώστες μου. Βέβαια θεωρώ πως η βασική επικοινωνία με όσους με διαβάζουν είναι τα ίδια τα κείμενά μου και κυρίως τα βιβλία μου. Αλλά αναγνωρίζω πως και μια συνέντευξη είναι κι αυτή ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας και προσπάθειας να πείσω τους άλλους για τη δικιά μου αλήθεια… Το ζήτημα είναι αν κι εγώ τη γνωρίζω… Αλλά θα δούμε το που θα με οδηγήσουν οι ερωτήσεις σας.
2. Θα σας προκαλούσα να σκεφτείτε την μέχρι τώρα ζωή σας και να επιλέξετε στην συνέχεια να μας παρουσιάσετε τα ελαττώματα ή τα προτερήματά σας. Ξέρω πως όλοι οι άνθρωποι έχουν και ελαττώματα και προτερήματα. Στην παρούσα στιγμή θα με ενδιέφερε να επιλέξετε μόνο την αυτοσύσταση των προτερημάτων σας ή μόνο την αυτοσύσταση των ελαττωμάτων σας.
Το κάθε προτέρημα μπορεί για κάποιον άλλον να είναι ελάττωμα. Για παράδειγμα πιστεύω πως είμαι πολύ προστατευτικός σε όσους αγαπώ. Αυτό όμως δεν είναι και μια μορφή καταπίεσης που ίσως εξασκώ στους αγαπημένους; Είμαι πιστός αλλά έτσι ίσως γίνομαι κουραστικός. Μόνιμα ερωτευμένος, αλλά γι αυτό και ίσως να αυτογελοιοποιούμαι. Εργατικός αλλά γι αυτό και απαιτητικός. Συναισθηματικός, μα για κάποιους ίσως δακρύβρεχτος. Πολυγραφότατος, ίσως έτσι όμως επιφανειακός. Ιδεολόγος και –δεν υπάρχει αμφιβολία- μόνιμα χαμένος γι αυτό.
3. Δώστε μόνος σας έναν τίτλο από την ψυχή και το μυαλό σας για αυτή την συνέντευξη. Θα ήθελα αυτός ο τίτλος αρχικά να προβληματίσει τον αναγνώστη μας και στην συνέχεια να του δημιουργήσει την επιθυμία να διαβάσει τις απόψεις σας. Εφόσον καταφέρει να την διαβάσει μέχρι το τέλος... να του αφήσει και κάποιον προβληματισμό.
Μην πιστεύετε όλα όσα λέω… Αναζητήστε και όσα κρύβω.
4. Αν δεν απαντήσετε σε κάποια από τις ερωτήσεις, κάτω από την ερώτησή μου θα βάλω μία παύλα. Θεωρώντας αυτονόητο πως όλες οι ερωτήσεις μου θα κινούνται στα πλαίσια της κοσμιότητας και θα έχουν να κάνουν με το μυαλό, την ψυχή και την ιδεολογία σας θεωρώ την αποφυγή μιας απάντησης ως αδυναμία έκφρασης και επικοινωνίας. Ποια είναι η δική σας άποψη περί του θέματος αυτού, αλλά και γενικότερα για την “ελευθερία” αυτού που παραχωρεί την συνέντευξη;
Μα υπάρχουν τόσες απαντήσεις στην κάθε ερώτηση. Γιατί θα πρέπει να μην απαντήσω σε μια ή και σε δύο; Περισσότερο κόσμιο και από τη δική μου πλευρά είναι να πω κάποια πράγματα που ίσως να μη συμβαίνουν, αλλά που αυτό κανείς δεν το ξέρει. Γι αυτό άλλωστε έδωσα την συγκεκριμένη απάντηση στην ερώτηση Νο 3.
5. Όταν ρωτάς έναν συγγραφέα να σου αναφέρει κάποιο βιβλίο που του άρεσε μετρημένες είναι οι φορές που δεν απαντά αναμενόμενα. Αναφέρει κάποιο ξένο βιβλίο, αποφεύγει επιμελώς τους έλληνες συγγραφείς και τα βιβλία τους για να μην κακοκαρδίσει κανέναν και σχεδόν πάντα δεν σου λέει γιατί του άρεσε το συγκεκριμένο βιβλίο. Υπάρχει και η άποψη πως οι συγγραφείς μας δε διαβάζουν... Είμαι περίεργος τι θα σκεφτώ όταν θα διαβάζω τη δική σας απάντηση.
Διαβάζω πολύ και για πολλά πάρα πολλά χρόνια. Αν σας πω ένα, δυο, τρία βιβλία θα είναι σα να επιλέγω από τα βότσαλα μιας παραλίας δυο ή τρία. Πάντως –και μέσα στο κλίμα των ημερών που γράφω αυτές τις γραμμές- θα ήθελα να αναφέρω το στερνό μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα –«Ο θησαυρός του χρόνου». Το είχα διαβάσει μόλις πρωτοκυκλοφόρησε (πριν δηλαδή δυο μήνες) και αμέσως είχα αισθανθεί κάτι υπόκωφο που το κείμενο έστελνε προς τον αναγνώστη του. Κάτι –αισθάνθηκα- να προαναγγέλλεται. Μια αίσθηση ανάγνωσης που ποτέ άλλοτε δεν την είχα.
.
6. Η τέχνη ξεκινάει από το εξώφυλλο ενός βιβλίου ή από το εσωτερικό του; Το εσωτερικό του βιβλίου στην δική σας περίπτωση συμβαδίζει με το εξωτερικό ή βαδίζουν σε εντελώς αντίθετους δρόμους; Ανάμεσα στις απαντήσεις που θα μου δώσετε για αυτή την συνέντευξη θα βάλω και μερικά από τα εξώφυλλα των βιβλίων σας.
Όσο κι αν ο εκδότης μου με συμβουλεύεται για το πώς θα είναι το εξώφυλλο κάθε βιβλίου μου, εγώ δε θεωρώ πως μπορώ να πάρω απάνω μου την επιτυχία ή την αποτυχία του. Δεν είμαι ειδικός και έτσι αφήνω τους ειδικούς να κάνουν τη δουλειά τους και να υπογράφουν τα έργα τους.
7. Ποια έχετε να μου προτείνετε;
Νομίζω πως το εξώφυλλο του «Μανόλο και Μανολίτο» είναι πολύ, μα πάρα πολύ όμορφο. Μου αρέσει επίσης –πολύ προχωρημένο αισθητικά το θεωρώ- αυτό του «Δε με λένε Ρεγγίνα, Άλεχ με λένε». Αγάπησα για προσωπικούς λόγους τα εξώφυλλα των μυθιστορημάτων μου «Ιστορία ευνούχου» και «Λεβάντα της Άτκινσον». Μα θα πρέπει να ομολογήσω πως έχω πλέον δεθεί και με αυτό του πιο πρόσφατου μυθιστορήματός μου «Δυο φορές Άνοιξη», ενώ με ξετρελάνει κάποια ιδέα που έχω για αυτό που θα κυκλοφορήσει κάπου προς το τέλος της Άνοιξης του 2015… Αλλά περισσότερα δεν θα πω…
8. Η φιλοσοφία κάνει λόγο για την αυτοαναφορικότητα στην τέχνη. Στοιχεία από την προσωπική ζωή, την ιδεολογία, την προσωπική φιλοσοφία του συγγραφέα που περνούν με μιαν άλλη μορφή μέσω της τέχνης του στο ευρύ κοινό. Μπορείτε να μου υποδείξετε κάποια στοιχεία αυτοαναφορικότητας στο έργο σας.
Όποιος επισκέπτεται την ιστοσελίδα μου (www. kontoleon.gr) διαβάζει :
Α. Πώς τίποτε από εμένα δε φαίνεται.
Β. Πως όταν είμαι -ή θέλω να είμαι- αισιόδοξος, τότε γράφω για παιδιά,πως, όταν ονειρεύομαι μια επανάσταση, τότε γράφω για τους εφήβους και πως όταν φοβάμαι, τότε είναι που γράφω για τους ενήλικες.
Γ. Κι ακόμα -αυτό ποτέ μην το ξεχνάτε- οι ήρωες των έργων ενός συγγραφέα είναι δικά του και μόνο δικά του παιδιά* κανένας δεν μπορεί να του τα πάρει.
9. Οι ερωτήσεις οφείλουν να ψάχνουν το γιατi και το πως. Δε θεωρώ έξυπνες τις απαντήσεις που ξεφεύγουν με νηπιακά τεχνάσματα από την ουσία και δεν απαντούν στο ερώτημα. Έχοντας στον νου μου την ειδοποιό διαφορά... θα ήθελα λοιπόν να μου πείτε γιατί να επιλέξω να διαβάσω και τα δικά σας βιβλία ανάμεσα στα τόσα άλλα βιβλία που κυκλοφορούν σε βιβλιοπωλεία και διαδίκτυο.
Ο μόνος λόγος που θα τολμούσα να σας έλεγα θα ήταν πώς αν δε με διαβάσετε θα με καταργήσετε ως συγγραφέα. Κι επειδή έμαθα να ζω ως συγγραφέας και μόνο, αν δεν με διαβάζετε τότε είναι σα να με δολοφονείτε.
10. Κανένας άνθρωπος της τέχνης δεν πιστεύει πως έχει καβαλήσει το καλάμι. Το καλάμι το καβαλάς είτε επειδή πιστεύεις πως γράφεις καλά, είτε επειδή πουλάς πολύ, είτε επειδή ακούς καλά λόγια από τους άλλους. Θα μπορούσα να προσθέσω κι άλλα πολλά. Αν διαθέτετε αυτογνωσία, μέτρο και σεμνότητα τότε μιλήστε μου για αυτά. Αν πάλι τυχαίνει να διαθέτετε και τα αντίθετά τους... με το ίδιο ενδιαφέρον θα ακούσω την απάντησή σας.
Ε, τώρα ζητάτε μια κοινότυπη απάντηση. Αλλά κοινότυπο ή όχι έτσι είναι. Οι συγγραφείς δεν είναι άλογα κούρσας. Αυτό που κερδίζει στους αγώνες είναι και το μόνο που πάνω του οι άλλοι ποντάρουν. Ο συγγραφέας είναι ένα μικρό βοτσαλάκι σε μια παραλία με αναρίθμητα βότσαλα. Άλλα βρίσκονται πάνω από τα άλλα, κάποια είναι πιο μεγάλα ή πιο λαμπερά. Αλλά η παραλία υπάρχει γιατί όλα τα βότσαλα υπάρχουνε. Ασφαλώς ανάμεσά τους υπάρχουν και κάποιοι βράχοι –Ντοστογιέφσκι ή Ντίκενς, ας πούμε. Αλλά αν βρεθεί βότσαλο που πιστέψει πως είναι έστω και βραχάκι, τότε ας σκεφτεί πως από τη μια στιγμή στην άλλη μπορεί στην παραλία να περάσει ένα παιδί και να το πιάσει και να το ρίξει στη θάλασσα προσπαθώντας να κάνει στιγμιαία σημάδια πάνω στο νερό.
11. Ο συγγραφέας είναι ένας πνευματικός άνθρωπος της εποχής του. Ποιος λοιπόν θα έπρεπε να είναι ο ρόλος ενός συγγραφέα στα σημερινά δίσεκτα χρόνια που ταλανίζουν την πατρίδα μας; Εσείς τι ακριβώς κάνετε για να δικαιολογήσετε στον εαυτό σας και στους γύρω τον “τίτλο” σας;
Ότι κάνω δεν το κάνω για να αναγνωριστώ ως πνευματικός άνθρωπος της εποχής μου. Το κάνω και το γράφω –κυρίως αυτό- γιατί έτσι το βλέπω, είναι αυτό που πιστεύω και θέλω να είμαι ειλικρινής με τον ίδιο μου τον εαυτό. Άλλωστε –συγνώμη που το λέω- γράφω πρώτιστα για τον εαυτό μου. Και τις αλήθειες μου.
12. Κατά την εκτίμησή μου λογοτεχνία δίχως “έρωτα” και “θάνατο” δεν μπορεί να υπάρξει. Ανεξάρτητα με το αν ενστερνίζεστε ή βρίσκεστε απέναντι στην παραπάνω άποψη θα ήθελα να μάθω πως διαχειρίζεστε εσείς στην γραφή αλλά και στην ζωή σας τις έννοιες του έρωτα και του θανάτου;
Α, μα έχω πάνω σε αυτό το θέμα γράψει τρία από τα πιο καλά -κατά την άποψή μου – βιβλία μου. Το μυθιστόρημα «Ιστορία ευνούχου» και τις συλλογές διηγημάτων «Ερωτικές Ιστορίες μιας Παιδικής Ηλικίας» και «Μαγική Μητέρα». Ότι τώρα αν προσθέσω θα είναι λίγο έως ελάχιστο. Παραπέμπω τους ενδιαφερόμενους σε αυτά τα τρία βιβλία μου.
13. Μέσα από αυτή την συνέντευξη θα ήθελα να δώσω στους αναγνώστες μας την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα την συγγραφική σας τέχνη. Δώστε μας ένα δείγμα πέντε έως δέκα σειρών από κάποιο έργο σας.
Στην πίστα προχωρεί ο πρώτος άντρας. Αργά εισέρχεται. Με δέος όσο και αποφασιστικότητα. Άλλος ακολουθεί. Ο πρώην πρόεδρος του χωριού, ο έμπορος ξυλείας… Τώρα και τρίτος, τέταρτος, πέμπτος… Ένας κύκλος δημιουργείται και την ίδια ώρα κλείνει. Όσοι τολμηροί και αποφασισμένοι! Κανείς άλλος πια… Άντρες μεγάλοι και νεότεροι έχουν κυριεύσει τον χώρο της πλατείας τον αφιερωμένο στον χορό. Κινούνται πια στον ρυθμό της μουσικής, οι πλάτες τους γυρτές και το κεφάλι σε ξαφνικά γυρίσματα προς τα πάνω, αναστεναγμοί που δεν ακούγονται και τα μπράτσα φτερούγες που αναζητούν τον τρόπο να πετάξουν και ολοένα τα σώματα τριγυρνάνε, στρέφονται το ένα γύρω από το άλλο, το ένα θέλει να συνομιλήσει με κάποιο άλλο και να ανταλλάξουν στεναγμό, μεράκι, νταλκά…. Αντρίκειος χορός. Κάλεσμα ελευθερίας και γήτεμα της αυταπάτης της. Στο κούτελο, ιδρώτας. Τα μαλλιά κολλάνε στα μελίγγια. Οι παλάμες τους πρέπει να είναι υγρές κι αυτές. Από τα μισάνοιχτα, στα τριχωτά στέρνα, μονόχρωμα πουκάμισα διαφαίνονται στάλες που θα λεκιάσουν το ύφασμα στα μέρη του στομαχιού, της κοιλιάς… Σπάνε τα κορμιά, το καθένα στους δικούς του σπασμούς αφοσιωμένο.
Από το «Μέλι κόλλησε στα χείλη»
14. Τι σας έκανε να διαλέξετε το παραπάνω;
Επειδή κι εσείς κι εγώ έχουμε στο ίδιο χωριό του Πηλίου παρακολουθήσει κάποιον παρόμοιο χορό σαν και αυτόν που στο συγκεκριμένο απόσπασμα περιγράφω.
15. Θα ήθελα να μας μιλήσετε για τα όνειρα και τα οράματά σας που δεν είδαν ακόμα το φως του ήλιου, δηλαδή για εκείνα τα κομμάτια της ψυχής σας που έμειναν μέχρι σήμερα κλεισμένα στα συρτάρια της εσωτερικότητας παρόλο που θα ήθελαν πολύ να περπατήσουν την ύπαρξή τους στον παρόντα χρόνο.
Έχω μάθει να θεωρώ τον αυτό μου τυχερό. Και αντικειμενικά αν το δει κανείς έτσι είναι. Πόνεσα όσο πρέπει να πονά ένας άνθρωπος, χάρηκα όσο πρέπει να χαίρεται ένας άνθρωπος. Μίσησα μέσα στα πλαίσια του απλού μίσους. Το ίδιο και ερωτεύθηκα. Το ίδιο και φοβήθηκα και πόνεσα και έδωσα και πήρα. Τώρα αναζητώ μέσα στην κάθε μέρα μου να τα ζω ξανά και ξανά όλα αυτά. Και τρέμω μήπως το ‘μέτρο’ με το οποίο όλα αυτά γνώρισα, έρθει η στιγμή και το στερηθώ.
16. Στην ερώτησή μου για το τι είναι τέχνη οι περισσότεροι μου λένε πως είναι ένα μεγάλο θέμα και πως θέλει χρόνο μια τέτοια συζήτηση. Έχετε όλο τον χρόνο να σκεφτείτε και να μου δώσετε τον δικό σας “ορισμό” για την τέχνη.
Όταν ο υποκειμενισμός του ενός συναντά τον υποκειμενισμό του άλλου. Αυτό τώρα σκέφτομαι ως ορισμό. Αλλά δεν είναι πλήρης…
17. Υπήρξατε “αιρετικός” στην τέχνη και στη ζωή ή για να μπορέσετε να προχωρήσετε συμβιβαστήκατε με το σύστημα αξιών, τις σκληρές απαιτήσεις και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής σας;
Α, είναι πολλές οι επαναστάσεις που δεν έκανα. Αλλά επίσης πολλές κι όσες υλοποίησα. Άλλωστε μην ξεχνάτε πως… Τίποτε από εμένα δε φαίνεται.
18. Σήμερα δεν υπάρχουν μόνο πολλοί εκδοτικοί οίκοι και συγγραφείς, αλλά και πολλοί κριτικοί. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι συγγραφείς που γράφουν σε περιοδικά – ηλεκτρονικά και μη – κριτικές για το έργο των ομοτέχνων τους. Κατά πόσο ο μέσος αναγνώστης είναι σε θέση να διαχωρίσει την βιβλιοκριτική του ανθρώπου που κουβαλά σπουδές, γνώση και εμπειρία στις πλάτες του από εκείνη την γνώμη που προβάλλει την θετική ή αρνητική ενός έργου με μοναδικό ίσως σκοπό να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του συμφέροντα και να διατηρήσει τις δημόσιες σχέσεις του στο βάθρο του προσκηνίου;
Για πάρα πολλά χρόνια έγραφα κριτικά σημειώματα. Στην ουσία ήταν καταγραφές κωδίκων που κατά την άποψή μου μπορούσαν να ξεκλειδώσουν το κείμενο. Τώρα πια σπάνια το κάνω. Ίσως γιατί έχω βαρεθεί να μου προσφέρονται ξεκλείδωτα σπίτια.
19. Ευτυχισμένες και δυστυχισμένες ώρες του παρελθόντος έρχονται στην σκέψη σας σε μια στιγμή προσωπικού απολογισμού. Η ευτυχία και η δυστυχία κουμπώνουν την ύπαρξή τους με την επιτυχία και την αποτυχία; Πως διαχειρίζεστε στον παρόντα χρόνο την χαρά και την λύπη του χθες;
Νομίζω πως πάνω σε αυτό ότι ήταν να πω, το έγραψα στην απάντηση της ερώτησης Νο 15.
20. Λένε πως η γραφή είναι μια εσωτερική ανάγκη του συγγραφέα. Τα τμήματα δημιουργικής γραφής βοηθούν αυτή την ανάγκη να βγει προς τα έξω με τρόπο που να διαμορφώσει σταδιακά την μοναδικότητά της ή της δίνουν μια μορφή – φόρμα πάνω στην οποία το υποκείμενο θα στηρίξει την ασαφή ύπαρξή της καινούργιας γνώσης και θα προχωρήσει;
Α ναι… Τώρα τα κλειδιά που πιο πριν ανέφερα, τα προσφέρω με τη συμμετοχή μου σε Λέσχες Ανάγνωσης και Δημιουργικής Γραφής…
21. Το “είναι” και το “φαίνεσθαι” ενός πετυχημένου συγγραφέα μπορεί να μπει στα καλούπια του κονφορμισμού και να δημιουργήσει; Στην λέξη πετυχημένος θα ήθελα να δώσω την έννοια του πετυχημένου δημιουργού που είναι αποδεκτός από το συνάφι και τους αναγνώστες του.
Ισχύει αυτό, αλλά δεν είναι και απόλυτο. Το ποιος ορίζει τον επιτυχημένο είναι πάντα σχετικό. Πάντως ομολογώ πως ακόμα κι αν έχουν κατακτήσει την αναγνώριση από μια ομάδα, θέλουμε να μας αναγνωρίσει και μια άλλη. Μια παιδικότητα διαθέτουν οι συγγραφείς. Ή αν θέλετε ας την πούμε ανωριμότητα. Ή και εγωκεντρισμό.
22. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και να κλείσουμε την κουβέντα μας με κάτι δικό σας. Κάτι που θα βγαίνει από τη ψυχή σας και θα θέλατε να το μοιραστείτε με τους νέους ανθρώπους αυτής της χώρας... αλλά κι με εμάς τους λιγότερο νέους.
Αμφισβητείτε! Γιατί όχι μόνο από εμένα τίποτε δε φαίνεται, αλλά και από άλλους και από άλλα…
Σας ευχαριστώ για την πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα συνέντευξη.
Η συνέχεια… στον Άγιο Λαυρέντιο
Πρώτη δημοσίευση:
http://www.kulturosupa.gr/index.php/interviews/manos-kontoleon-7129/#.VL19qkesW_i
Με αφορμή τρία βιβλία του λιγότερο ή περισσότερο αλληγορικά συζητάμε με τον Μάνο Κοντολέων για την συγγραφική του αρχή, την οικογένειά του, την σύγχρονη εκδοτική παραγωγή και την σχέση του με τον Βόλο και το Πήλιο, που είναι πλέον δεμένη με δεσμούς γης. Είναι αγαπημένος συγγραφέας μικρών αλλά και μεγάλων, μεγάλων που τον γνώρισαν παιδιά, που τον διαβάζουν και ως ενήλικες. Καθώς ο Μάνος Κοντολέων γράφει δίχως ταμπέλες «για παιδιά» ή «για ενήλικες» τα βιβλία του για παιδιά διαβάζονται και προβληματίζουν σίγουρα και τους ενήλικες, ίσως και περισσότερο απ’ ότι τα παιδιά. Τα τρία βιβλία που παρουσιάζουμε σήμερα ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία.
-Η ζήλεια των παιδιών σας απασχολεί και «Στο Νησί της Ροδιάς» και στο «Κόκκινο καραβάκι κόκκινο ποδήλατο»…