"Δάχτυλα πάνω στο σώμα της" H Έλενα Μαρούτσου παρουσιάζει το μυθιστόρημα στο βιβλιοπωλείο «Ο σπόρος» στην Κηφισιά (3/2/2016)

«Δάχτυλα πάνω στο σώμα της» -η Έλενα Μαρούτσου παρουσιάζει το μυθιστόρημα στο βιβλιοπωλείο «Ο σπόρος» στην Κηφισιά (3/2/2016)

Το μεγάλο στοίχημα που βάζει ο Μάνος Κοντολέων σε αυτό το βιβλίο- και πιστεύω πως το κερδίζει- είναι να πει απλά μια ιστορία πολύπλοκη.

Η πολύχρονη περιπλάνησή του στα μονοπάτια του παραμυθιού τον έχει οπλίσει με αυτήν ακριβώς τη δεξιότητα: να  οδηγεί τη βάρκα της αφήγησης βυθίζοντας απαλά τα κουπιά του  στο νερό, ενώ το ποτάμι κρύβει από κάτω βράχια και δίνες και ρουφήχτρες. Με μια παρόμοια εικόνα ξεκινάει άλλωστε ένα από τα πιο αγαπημένα, παράξενα, μαγικά παραμύθια του προπερασμένου αιώνα: η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων. Εκεί λαμνοκόπος ήταν ο Λιούς Κάρολ και μέσα στη βάρκα τρία κοριτσάκια του ζητούσαν να τους πει μια ιστορία. Μια ιστορία περιπλάνησης και ενηλικίωσης.

Μια ιστορία περιπλάνησης και ενηλικίωσης έχει να μας πει και ο δικός μας λαμνοκόπος, ο Μάνος Κοντολέων, κι εδώ το κορίτσι ονομάζεται Λία. Έτσι γράφει τουλάχιστον η ταυτότητά της. Η ταυτότητα δηλαδή με τα χαρακτηριστικά που της έχουν δοθεί από γονείς και Πολιτεία.  Είναι τελικά όμως αυτό η ταυτότητα ενός ανθρώπου; Διαμορφώνεται εξολοκλήρου από το περιβάλλον ή πλάθεται και ζυμώνεται κατά τη βούληση του κατόχου ή μάλλον της κατόχου της; Ο συγγραφέας δεν είναι ούτε φιλόσοφος ούτε κοινωνικός αναλυτής. Δε μιλάει με θεωρίες. Μιλάει με ιστορίες. Όμως τα ερωτήματα, πιεστικά, καυτά, ζωντανά είναι υπόγεια ρεύματα που οδηγούν και τραμπαλίζουν τη βάρκα της αφήγησης κάνοντας το ταξίδι της ανάγνωσης μια πραγματική περιπέτεια.

Πώς αρχίζει λοιπόν η περιπέτεια αυτού του αναγνωστικού ταξιδιού; Ξεκινάει με μια συνάντηση. Η Λία, καιρό πια ενήλικη, με το κλειδί του νέου της οδοντιατρείου στην τσέπη (ένα οδοντιατρείο που έχουν φροντίσει να αποκτήσει από τη μια ο άρτι αφιχθείς σύζυγος και από την άλλη ο άρτι εκλιπών πατέρας) συναντάει στο δρόμο τη Στέλλα, μια παλιά της συμμαθήτρια. Η συνάντηση αυτή γίνεται η τρύπα μέσα στην οποία θα μπει, όπως η Αλίκη στο γνωστό παραμύθι, κυνηγώντας μια παλιά ανάμνηση. Η τρύπα αυτή θα οδηγήσει τη Λία στο παρελθόν. Θα ακολουθήσει , λοιπόν, το τούνελ των σημαντικών σταθμών της ζωής της ψηλαφώντας στιγμές και πρόσωπα που χαράχτηκαν πάνω της. Δάχτυλα που άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στο σώμα της.

Τα δάχτυλα αυτά έχουν ποικίλη προέλευση. Είναι τα καθοδηγητικά δάχτυλα του πατέρα που ωθούν με  αρκετή πυγμή την κόρη προς την κατεύθυνση που αυτός θέλει, τόσο ως προς τις σπουδές και το επάγγελμα αλλά και ως προς την επιλογή συντρόφου μια που τον μετέπειτα σύζυγο ο πατέρας της τον έχει διαλέξει. Είναι τα δάχτυλα της μητέρας, πιο διακριτικά, πιο φοβισμένα αλλά όχι λιγότερο αποτελεσματικά ως προς την καθήλωση της κόρης σε δοκιμασμένα παραδοσιακά σχήματα ζωής και αγάπης.

Μετά έρχονται τα άλλα δάχτυλα, τα εκμαυλιστικά. Όταν η Λία πάει στη Θεσσαλονίκη να σπουδάσει οδοντίατρος συγκατοικεί με μία κοπέλα με την οποία δένεται συναισθηματικά καθώς είναι το πρώτο πρόσωπο με το οποίο συζεί εκτός οικογένειάς. Και είναι αυτό το πρόσωπο που με τις γνωριμίες  της και τον τρόπο ζωής της θα την οδηγήσει στους πρώτους ερωτικούς πειραματισμούς με αγόρια. Η πρώτη της ερωτική επαφή, σύντομη, μεθυσμένη, συγκεντρωμένη στην αντρική επιθυμία και ολοκλήρωση την αφήνει με ένα αίσθημα ανολοκλήρωτου. Είναι η πρώτη φορά που η Λία δοκιμάζει την ετεροφυλική της ταυτότητα σαν να προβάρει ένα ρούχο στον καθρέφτη. Ο καθρέφτης ραγίζει.  Μέσα από αυτήν τη ρωγμή θα παρουσιαστεί η πρώτη γυναίκα στη ζωή της Λίας. Η πρώτη με την οποία θα συνάψει ολοκληρωμένες ερωτικές σχέσεις.

Δεν έχω σκοπό να σας αποκαλύψω όλα τα δάχτυλα, όλα τα σώματα και τις ψυχές που θα σημαδέψουν τη Λία. Άλλωστε οι περιπέτειες της ηρωίδας, οι ανατροπές, οι αλλαγές πορείας που προκαλεί ο συγγραφέας με το στρίψιμο του τιμονιού καθώς επιδέξια βάζει την ηρωίδα πότε να πλέει με το ρεύμα και πότε κόντρα σε αυτό, αποτελούν τα μυστικά συστατικά της αναγνωστικής απόλαυσης που δεν έχω σκοπό να σας στερήσω.

Θέλω μόνο να σας προετοιμάσω για το εξής: το μυθιστόρημα αυτό δε χαρίζεται σε στερεότυπα. Για παράδειγμα: η Λία δεν επιλέγει τη γυναικεία ερωτική συντροφιά σπρωγμένη από κάποια τραυματική οικογενειακή ή άλλης φύσεως εμπειρία. Ο συγγραφέας πολύ σοφά παρουσιάζει την ερωτική και σεξουαλική ταυτότητα της ηρωίδας του να έχει εν μέρει τη ρίζα της βαθιά στα κύτταρα του σώματός της αλλά και εν μέρει να την υφαίνει η ίδια κατά τη διάρκεια της μακράς περιπλάνησής της στον έξω και τον μέσα κόσμο.

Η συζήτηση για την ομοφυλοφιλία, φιλοσοφική στο βάθος της αλλά και βαθιά κοινωνική, καθώς αντανακλά τις αντιλήψεις κάθε εποχής και κοινωνίας, γνωρίζουμε καλά πως δεν προσφέρει έτοιμες απαντήσεις. Κάθε δογματισμός σε αυτή την περίπτωση μοιάζει άτοπος. Έτσι και ο συγγραφέας σοφά πράττοντας δεν βάζει στο κέντρο της αφήγησής του μια ήδη διαμορφωμένη και παγιωμένη άποψη σχετικά με το αν μια γυναίκα γεννιέται ή γίνεται ομοφυλόφιλη, Μοιάζει περισσότερο να το διερευνά καθώς χτίζει την πλοκή του , σα ν α σκύβει με σεβασμό στη Λία και τη ζωή της προσπαθώντας κι ο ίδιος να καταλάβει την ίδια ώρα που μας βάζει κι εμάς σε αυτή τη θέση παρατήρησης και κατανόησης.

Προσωπικά αυτό ήταν που θαύμασα και απόλαυσα πιο πολύ σε αυτό το βιβλίο: πως δηλαδή συγγραφέας – ηρωίδα- κι αναγνώστης μπαίνουν στην ίδια βάρκα και πότε λικνίζονται, πότε ταρακουνιούνται, πότε κινδυνεύουν από κοινού σε αυτό το ταξίδι ανακάλυψης της ταυτότητας, σε αυτήν την περιπέτεια ενηλικίωσης που οδηγεί εν τέλει στο λιμάνι της αυτογνωσίας.

Ο συγγραφέας έχει διαλέξει ένα ευαίσθητο θέμα και το έχει χειριστεί με ανάλογη ευαισθησία. Τα δάχτυλα του έχουν αγγίξει την ηρωίδα όχι για να προκαλέσουν την προσοχή, να ερεθίσουν τη φαντασία ή να την προσφέρουν βορά σε καταδίκες ή εγκώμια. Με την ίδια διάθεση προσκαλεί και τον αναγνώστη, πιστεύω, ν΄ αγγίξει τις σελίδες αυτού του βιβλίου. Με ευαισθησία και προσοχή, όπως όταν αγγίζει κανείς ένα πολύ λεπτοκαμωμένο ύφασμα. Γιατί, κακά τα ψέματα, το ύφασμα απ΄ όπου έχει κοπεί ο καθένας μας είναι κοινό. Κοινή η ανθρώπινη φύση. Διαφορετικέ ς μόνο οι κοψιές. Γι αυτό και το διάβασμα, σκέφτομαι, όχι μόνο μας ασκεί στην ανοχή της διαφορετικότητας, αλλά μας μαθαίνει, μέσα στα διαφορετικά είδωλα να αναγνωρίσουμε τον εαυτό  μας, τα πολλά του πρόσωπα.

Ευχαριστώ τον συγγραφέα που κράτησε για λίγο τον καθρέφτη του βιβλίου του μπροστά μου. Το είδωλο που αντίκρισα με έκανε σοφότερη, πλουσιότερη, πιο ανθρώπινη.