Γράφει ο :
Β.Δ.Αναγνωστόπουλος, Ομ.Καθηγτής πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Ο παππούς και ο εγγονός
Στο
καινούργιο βιβλίο του ο Μάνος Κοντολέων αφηγείται ιστορίες στον εγγονό του
Μανολίτο διευρύνοντας την παρέα του με
άλλον παππού και γιαγιά του Μανουήλ έχοντας μαζί τους πάντα και την κατάλευκη
σκυλίτσα, τη Νύχτα! Ο τίτλος παίζει με
τρία ονόματα ομόρριζα «Μανόλο, Μανολίτο και…Μανουήλ»,(εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2016,
σ. 116).
Ο Μάνος
Κοντολέων ανήκει στους πρώτους τη τάξει συγγραφείς που πλούτισαν την παιδική
λογοτεχνία (και όχι μόνο) θεματολογικά, αισθητικά και ειδολογικά. Το στοιχείο
που τον διακρίνει πιστεύω ότι είναι η τεχνική της γραφής, ο τρόπος κάθε φορά να
σκηνοθετεί και να αφηγείται τις ιστορίες του. Και είναι στοιχείο υπολογίσιμο
για την αναγνωσιμότητα των βιβλίων του από μικρούς και μεγάλους .Συγγραφέας πολυγραφότατος,
χωρίς αυτό να αποβαίνει εις βάρος της λογοτεχνικότητας του κειμένου. Έχει
αποσπάσει τιμητικές διακρίσεις για το έργο του. Ξεκίνησε να γράφει αρχές της
δεκαετίας του ΄80 και συνεχίζει να έχει
μέχρι σήμερα έντονη παρουσία στα ελληνικά γράμματα και (έχω χάσει πια τον
αριθμό) πλησιάζει τα 100 βιβλία! Γράφει μυθιστορήματα, διηγήματα, θέατρο,
μικρές ιστορίες και παραμύθια.
Η
ιστορία διαιρείται σε δύο μέρη. Στο πρώτο, εκτενέστερο, Τρία δέντρα, Τριάντα
τριανταφυλλιές (σελ.9-70) η αφήγηση αναφέρεται στον Μανόλο ,τον παππού, στον Μανολίτο, τον εγγονό και στη Νύχτα, το σκυλάκι τους . Χάνεται η
Νύχτα και αρχίζουν έρευνες να εντοπιστεί. Για καλή τους τύχη την άλλη μέρα το φέρνει στην αγκαλιά του ένα αγόρι που δουλεύει
σε παρακείμενο φυτώριο με ιδιοκτήτη γνωστό τους γεωπόνο. Και το όνομα
αυτού…Μανουήλ! Γίνονται φίλοι .Τους μιλάει κι αυτός για τον παππού του και
θυμίζει τις ιστορίες και τα παραμύθια που του έλεγε…Στο δεύτερο μέρος, Ένα
ταξίδι μόνο (σελ. 70-112), περιέχεται το ταξίδι που επιχειρούν και οι τέσσερις
βόρεια και επισκέπτονται τον παππού και τη γιαγιά του Μανουήλ…
Το
κείμενο προσφέρεται για διάλογο με τον αναγνώστη:
1. Από
τους τέσσερις ήρωες της ιστορίας ο αναγνώστης ξεχωρίζει τη μορφή του παππού, που
δεν είναι άλλος από τον συγγραφέα του βιβλίου. Ο Μανόλο ,λοιπόν, είναι ένας
σοφός παππούς που ξέρει πώς να φέρεται στον εγγονό του, πώς να του μιλάει και
να του ξυπνάει τα όνειρα, να συζητούν για τη φιλία, για τα λουλούδια, τα
δέντρα, τη γη. Με την ίδια σοφία εμφανίζεται και ο παππούς του Μανουήλ, μέσα
από τα παραμύθια που του έλεγε. Και
γενικά ας σημειώσω ότι ο παππούς ως αφηγηματικό πρόσωπο της Παιδικής
Λογοτεχνίας είναι εμβληματικός και έχει αξιοποιηθεί από πολλούς συγγραφείς.
2. Ο
Μανολίτο και ο Μανουήλ είναι στην ηλικία του εφήβου (καλύτερα του προεφήβου) με
απορίες και πολλά ερωτηματικά, βρίσκονται στο μεταίχμιο ανάμεσα στο παραμύθι και στην πραγματικότητα. Διαβάζουμε
στη σελ.94: «…Ένα νέο παλικάρι πρέπει
κάποια στιγμή να ζήσει όχι μόνο το παραμύθι, αλλά και την ίδια την
πραγματικότητα…Όμως είναι τόσο όμορφο να μην ξεχνάμε πως πάντα υπάρχουν και τα
όνειρα…».Λόγια αληθινά και πειστικά, όταν λέγονται από τον παππού ή τη γιαγιά.
3. Ο
διάλογος είναι κύριο γνώρισμα της αφήγησης και
παραπέμπει σε «εκπαιδευτικό» μοντέλο σύγχρονο, στην εποχή δηλαδή του
διαλόγου και των ελεύθερων επιλογών ,πράγμα που επιδρά ευεργετικά στην οδυνηρή
περίοδο της ενηλικίωσης των παιδιών και των νέων. Και ο Κοντολέων ξέρει πολύ
καλά την τέχνη του διαλόγου και κυρίως μεταξύ ώριμου ατόμου και αρχάριου της
ζωής. Μέσα απ΄αυτόν τον ισότιμο και ειλικρινή διάλογο απορρέουν και απόψεις
(μηνύματα λέγαμε παλιότερα) για τις ανθρώπινες σχέσεις, την αγάπη, τη φιλία, το
σεβασμό, αλλά και την καλλιέργεια της ψυχής και της καρδιάς με ιστορίες για τη
φύση και τη μυθολογία κ.ά.
4. Συνολικά
(και γενικά) θα μπορούσα να παρατηρήσω ότι το αφήγημα είναι σε πρώτο πλάνο
«οικολογικό»,προβάλλοντας δηλαδή πτυχές
του φυσικού κόσμου, και σε άλλα εσωτερικά επίπεδα ιδέες και απόψεις για την «τέχνη» της ζωής. Οι
μυθολογικές ιστορίες (αναπλασμένες, βέβαια) για τη Δάφνη και τον Απόλλωνα, για
την Πίτυν (το πεύκο),για τον Κυπάρισσο (κυπαρίσσι) ή τα σχετικά με τα λουλούδια
και τη γη καθιστούν οικειότερη γνωστικά τη
μυθολογία και τη δεντρολογία και
καλλιεργούν το σεβασμό σε καθετί το φυσικό.
5. Εκείνο, επίσης, που εντυπωσιάζει στην αφήγηση είναι η
διακειμενικότητα των κειμένων, η επικοινωνία κειμένων και ηρώων διαφορετικής
εποχής. ΄Ετσι, στο νέο του αφήγημα «Μανόλο, Μανολίτο και…Μανουήλ» διαπιστώνουμε
ότι από τα τρία ονόματα τα δύο πρώτα παραπέμπουν σε προηγούμενο ομώνυμο
μυθιστόρημα του ίδιου συγγραφέα («Μανόλο και Μανολίτο»,Πατάκης 2013 ) και το τρίτο όνομα στο διήγημα του Βιζυηνού
«Το μόνον της ζωής του ταξείδιον».Έτσι, διαβάζουμε στο Σημείωμα του συγγραφέα
«Δε γίνονται μόνο οι άνθρωποι φίλοι. Γίνονται και οι ήρωες των βιβλίων».
Η
νουβέλα «Μανόλο,Μανολίτο και …Μανουήλ» του Μάνου Κοντολέοντα είναι ένα ώριμο
έργο ,απλό στην πλοκή, πλούσιο σε ιδέες και διάλογο μεταξύ «των γενεών»,διαβάζεται
ευχάριστα και ασφαλώς ιδιαίτερα θα το χαρούν τα παιδιά.
5/6/2016