Ελένη Λαδιά
«Τα άλογα των συγγραφέων»
Μικρά δοκίμια
Βιβλιοπωλείο της Εστίας
Νομίζω πως με ασφάλεια μπορώ να ισχυριστώ πως το λογοτεχνικό
παρόν της κάθε εποχής καθορίζεται από
τέσσερεις άξονες –συγγραφέα, εκδότη, βιβλιοπώλη, αναγνώστη.
Αναντίρρητα η πιο πάνω σειρά καταγραφής καθρεφτίζει την
πορεία από τη δημιουργία της σύνθεσης στην άλλη δημιουργική έκφραση –αυτή της
ανάγνωσης.
Αλλά η χαρτογράφηση της βαρύτητας ενός λογοτεχνικού παρόντος
μπορεί να έχει –και συνήθως έχει- μια άλλη σειρά. Και μάλιστα αυτήν της εντελώς
αντίστροφης πορείας. Από τον αναγνώστη στον συγγραφέα.
Είμαστε στην καρδιά μιας περιόδου όπου το κεντρικό στοιχείο
που καθορίζει επιλογές και καθοδηγεί πράξεις είναι αυτό της κατανάλωσης.
Δεν αγνοώ, βέβαια, πως και οι καταναλωτικές τάσεις σχεδιάζονται
σε χώρους που δεν υπεισέρχονται οι απόψεις των απλών καταναλωτών, αλλά εν τέλει
αυτό που δίνει το ύφος και το ήθος κάθε χώρου αγοράς (και ασφαλώς και της
αγοράς του βιβλίου) είναι οι συνειδητές ή μη επιλογές του μέσου ανθρώπου –στην
περίπτωση της λογοτεχνίας, του μέσου αναγνώστη.
Ο καταναλωτής με τις επιλογές του επιβάλει και τους κανόνες
της αγοράς.
Ο αναγνώστης με τις δικές του προτιμήσεις καθορίζει το τι
κατά κύριο λόγο θα βρίσκει στους πάγκους των βιβλιοπωλείων, αλλά και τις
εκδοτικές αποφάσεις επηρεάζει και εν
τέλει –και ως ένα βαθμό- και τις συγγραφικές εμπνεύσεις ποδηγετεί.
Σε μια παγκοσμιοποιημένη και απολύτως ελεγχόμενη αγορά, οι
συγγραφείς των ευπώλητων λογοτεχνικών κειμένων δεν έχουν βρεθεί τυχαία, αλλά
αντίθετα έχουν αναζητηθεί, έχουν κατασκευαστεί και με τρόπους συγκεκριμένους
έχουν προβληθεί.
Και ας το θεωρήσουμε δεδομένο πως πολλοί έχουν γίνει οι
συγγραφείς εκείνοι που γράφουν αποκλεισμένοι μέσα στο γραφείο τους έχοντας ως όνειρο
καθοδήγησης πωλήσεις που θα τους αποφέρουν συγγραφικά δικαιώματα που θα
περιγράφονται με πενταψήφιους αριθμούς.
Ανεπαισθήτως και με την υποστήριξη της κατάργησης της
ενιαίας τιμής του βιβλίου, οι νέες συνθήκες έχουν εδραιωθεί και έχουν πλέον
διαμορφώσει το παρόν των λογοτεχνικών βιβλίων που γράφονται και διαβάζονται.
Ολοσχερώς; Όχι – και
ευτυχώς!- ασφαλώς.
Και συγγραφείς και εκδότες και βιβλιοπώλες και αναγνώστες
αντιστέκονται.
Μα η περιρρέουσα ατμόσφαιρα υπάρχει και κάθε λίγο και λιγάκι
δημοσιεύονται οι κατάλογοι με τα ευπώλυτα και συζητιούνται ηχηρές μεταγραφές
συγγραφέων.
Αλλά… Αλλά υπάρχουν –το τονίσαμε και λίγο πιο πριν- και όσοι
αντιστέκονται. Και μάλιστα κάποιοι από αυτούς με τρόπους απόλυτους.
Μια τέτοια συγγραφέας είναι και η Ελένη Λαδιά. Από το 1973
έως και σήμερα υπηρετεί με συνέπεια το συγγραφικό της όραμα. Δεν ακούει σειρήνες της αγοράς, αλλά έχει
ανακαλύψει τις δικές της μικρές πηγές όπου πίνει και ξαποσταίνει από το βάρος
της ζωής.
Πεζογράφος, βραβευμένη με σημαντικά βραβεία, αλλά πάντα
στραμμένη προς τον αναγνώστη εκείνο που δεν αναζητά την εύκολη συγκίνηση, αλλά
αντίθετα τη μέθεξη που έρχεται από την γεύση του μείγματος λογοτεχνίας και
φιλοσοφίας.
Το τελευταίο της πάντως βιβλίο δεν είναι μήτε μυθιστόρημα,
μήτε και συλλογή διηγημάτων. Ως Μικρά Δοκίμια χαρακτηρίζει η ίδια τα κείμενα που αποτελούν την καλαίσθητη έκδοση
με τίτλο «Τα άλογα των συγγραφέων».
Κι έτσι είναι. Μικρές δοκιμιακές καταγραφές που όμως
σπαράζουν από το ανθρώπινο πάθος και εκπέμπουν ένα αξιοσέβαστο ήθος.
Δημοσιευμένα στην πλειοψηφία τους στο ηλεκτρονικό περιοδικό
‘Διάστιχο’, αγγίζουν άλλοτε θέματα που έχουν να κάνουν με τη συγγραφική
έμπνευση, άλλοτε με ζητήματα που αφορούν αναγνωστικές κρίσεις, άλλοτε αναζητούν
τη σχέση παλαιών εποχών και παμπάλαιων μύθων με το σήμερα και τη σημερινή
σκέψη.
Τις σκέψεις της Λαδιά τις οδηγούν τα Έπη του Ομήρου, οι
αρχαίοι φιλόσοφοι και τραγικοί, μα και ο Νίτσε όπως και ο Ντοστογιέφσκι.
Αλλά την ίδια στιγμή αναζητά τη συντροφιά σύγχρονων της
ελλήνων δημιουργών και άλλοτε με αγάπη δηλώνει την ταύτιση ιδεών κι άλλοτε –μα
πάντα με αγάπη- την αντίθεσή της.
Η Ελένη Λαδιά ίσως είναι μια μοναδική περίπτωση της
σύγχρονης πεζογραφίας μας. Η λογοτεχνία της γίνεται φιλοσοφία, ενώ παραμένει
και ένας ολότελα υποκειμενικός σπαραγμός.
Μπορεί να υπάρχουν θέσεις της που κάποιος να μη συμφωνεί
μαζί τους. Μπορεί όμως και να προτείνει απόψεις που ξαφνικά αυτός ο ίδιος
κάποιος να ανακαλύπτει πως ναι έτσι είναι και τι κρίμα που ο ίδιος δεν το είχε
πιο πριν σκεφτεί.
Αλλά πάντα η γραφή αποδέχεται τη συνομιλία συγγραφέα με
αναγνώστη. Δεν επιβάλει εξουσία. Μα και δεν υποκύπτει.
Όπως και να το κάνουμε, η Λάδια αμφισβητεί τους νόμους της
κατανάλωσης που σκιάζουν την βιβλιοπαραγωγή.
Και βέβαια την ίδια αμφισβήτηση δηλώνει και η απόφαση των
Εκδόσεων του Βιβλιοπωλείου της Εστίας να δώσουν στην κυκλοφορία ένα τέτοιο
έργο.
Θέλω να συγχαρώ συγγραφέα και εκδότρια. Και βέβαια –πρέπει
να είμαι ειλικρινής- με την ευκαιρία μιας τέτοιας έκδοσης, να συγχαρώ και να
δηλώσω την υποστήριξή μου και σε άλλους συγγραφείς και εκδότες που ο καθένας τους με
τον δικό του τρόπο και την δική του αντοχή υποστηρίζουν την ποιότητα της αναγνωστικής
εμπειρίας. ‘Όπως θα έλεγε και η ίδια η Λαδιά –διακοσμούν την καθημερινότητά μας.
Πρώτη δημοσίευση: http://fractalart.gr/ta-aloga-twn-syggrafewn/