Κώστας
Ακρίβος
«Γάλα
Μαγνησίας»
Μυθιστόρημα
Εκδόσεις
Μεταίχμιο, 2018
Ιδιότυπο,
σαφέστατα πρωτότυπο το νέο μυθιστόρημα του Κώστα Ακρίβου.
Το θέμα του
διαχρονικό –η ευθύνη* ατομική και ομαδική.
Οι ήρωές του
–οι έφηβοι μαθητές ενός εκκλησιαστικού οικοτροφείου.
Τόπος και
χρόνος (ή το ‘Γάλα Μαγνησίας’ ως
κοινωνική τροφή της προσωπικότητας) – ο Βόλος, στα μέσα της δεκαετίας του ’70.
Τα δομικά αυτά
στοιχεία αποτελούν ένα ιδανικό , θα έλεγα, περίγραμμα για να στηθεί ένα καθαρό
μυθιστόρημα cross over, δηλαδή μυθιστόρημα ενηλικίωσης.
Η αναζήτηση
της ατομικής ταυτότητας μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, οι
πολλαπλών εκφράσεων διαπροσωπικές σχέσεις, η αναγνώριση της σεξουαλικότητας, οι
εφηβικές αντιδράσεις, η ελευθερία του ατόμου απέναντι στην καταπίεση του
συστήματος. Και ασφαλώς μια ρέουσα γραφή που πατά πάνω σε νεανικούς τρόπους
έκφρασης και σκέψης. Μαζί –τέλος- με τη
χρήση τεχνικών όπου το απρόοπτο τέλος ενώ εξαρχής δηλώνεται, σταδιακά
και σε επιλεγμένα σημεία της αφηγηματικής ροής αποκαλύπτεται.
Και εδώ
ακριβώς –στην πλήρη ανάπτυξη της ανατροπής – είναι που το μυθιστόρημα
εγκαταλείπει τη διάθεσή του να ενταχθεί σε μια κατηγορία μυθιστορημάτων
ενηλικίωσης και αποφασίζει πως θέλει να
είναι -και γίνεται- μυθιστόρημα ενήλικης
ενδοσκόπησης.
Η αφήγηση
είναι κυρίως πρωτοπρόσωπη –ένας από τους τέσσερεις φίλους εξιστορεί, μετά από
σαράντα περίπου χρόνια, την καθημερινότητα τους καθώς και οι τέσσερεις ήταν
οικότροφοι σε εκκλησιαστικό ίδρυμα, πηγαίνανε σε δημόσιο γυμνάσιο και όλοι τους
προερχόντουσαν από χωριά της Μαγνησίας, παιδιά φτωχών οικογενειών. Ο λόγος του αφηγητή έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας
γλωσσικής έκφρασης εφήβου των λαϊκών
τάξεων εκείνης της εποχής –γνήσιος λόγος νεαρού άρρενος.
Ενδιάμεσα σε
αυτή την βασική αφηγηματική ραχοκοκαλιά παρεμβάλλονται τριτοπρόσωπες
εξιστορήσεις τραγικού γεγονότος που θα σημαδέψει το μέλλον αυτών των τεσσάρων
κεντρικών προσώπων του έργου. Και που θα είναι η αναζήτηση του γιατί και πως
συνέβη ότι είχε συμβεί που θα αποτελέσει και το τέλος της όλης μυθιστορηματικής
καταγραφής.
Το
μυθιστόρημα απλώνεται σε περίπου τριακόσιες σελίδες και από αυτές μόνο οι
τριάντα περίπου έχουν να κάνουν με την ενήλικη ενδοσκόπηση, αλλά όμως δείχνουν
πως διαθέτουν τη δυναμική για να επιτύχουν την μετατόπιση της κατάταξης του έργου από ‘μυθιστόρημα
εφηβείας' σε ‘μυθιστόρημα ωριμότητας’
Χαρακτήρισα
λίγο πιο πριν το «Γάλα Μαγνησίας» ως ιδιότυπο. Αυτή την ιδιοτυπία είχα κατά
νου, αλλά και μια ακόμα.
Το κεντρικό
σώμα του μυθιστορήματος ενώ συνεχώς ασχολείται με τις καθημερινές λεπτομέρειες
της ζωής αγοριών σε μια επαρχιακή πόλη, δεν θέλει να εισχωρήσει σε βαθύτερες αναλύσεις της ψυχοσύνθεσης κάθε
ήρωα πέρα από τις πλέον χαρακτηριστικές
–γονείς αγρότες ή χωρισμένοι, οικογένειες σε χωρική απόσταση, δύσκολες
οικονομικές συνθήκες, φίλοι ή και αντίζηλοι μέσα στη σχολική ζωή, εκπαιδευτικοί
που εκπροσωπούν την αυταρχικότητα του εκπαιδευτικού γίγνεσθαι εκείνης της εποχής.
Κι όμως η
γέννηση και γιγάντωση τα πράξης που θα έρθει και θα στοιχειώσει της ενήλικες
ζωές των ηρώων σε εκείνη την περίοδο συντελείται. Μα μετά από χρόνια θα σχολιαστεί και αφού
προηγουμένως θα έχει , στην ουσία,
καταστρέψει τις ζωές των τριών από τους τέσσερεις φίλους.
Ο τέταρτος
–αυτός που είναι και ο αφηγητής- φαίνεται να έχει ‘ θάψει ' μέσα του το
αποτέλεσμα της δικής του καθοριστικής παρέμβασης. Όμως θα είναι και αυτός που εξελίχτηκε
διαφορετικά από τους άλλους. Έγινε συγγραφέας. Και είναι αυτός που θα αφηγηθεί
όλη την ιστορία –από το τότε έως το τώρα. Μα που τελικά δε θα έχει καταφέρει
και να συνειδητοποιήσει πως η αφροντισιά των πρώτων χρόνων της ζωής ενός
ανθρώπου, η έλλειψη σωστής παιδείας, η απομάκρυνση από την οικογενειακή
φροντίδα είναι στοιχεία που αφήνουν ευάλωτο το άτομο και που ίσως να οδηγήσουν
σε ναυάγιο την μετέπειτα ζωή του.
Γύρω τα κύματα πάλευαν να μας
χωρίσουν, μα δεν τα κατάφερναν. Τόσο γερά με είχε κρατημένο, σχεδόν
αγκαλιασμένο
Είναι οι
τελευταίες φράσεις του μυθιστορήματος –οι δυο πρώην συμμαθητές, ώριμοι άντρες
πλέον αγκαλιασμένοι στο πέλαγο* στην απομόνωση και στους όποιους κινδύνους της.
Έτσι κι
αλλιώς, ο ένας, αν και άτομο με μέση παιδεία, είχε από καιρό επιλέξει την
απόσυρση από κάθε μορφής εγκόσμιο. Ο άλλος, αν και άτομο της σκέψης και του
στοχασμού, με καθυστέρηση θα αναζητήσει την ίδια λύση.
Χαρακτήρισα
πιο πάνω και ως πρωτότυπο αυτό το τελευταίο μυθιστόρημα του Ακρίβου. Ναι –γι αυτόν
ακριβώς το λόγο. Επειδή η ίδια η αφηγηματική ροή του αποτελεί ή μάλλον υπηρετεί (ή μήπως ενσαρκώνει;) και
το θέμα του. Την ευθύνη.