Από τις «Ανασκαφές» στον Φωκίωνα που δεν ήταν ελάφι, γράφει
ο Κώστας Στοφόρος
«Βασιλικά. Καλοκαίρι του 89, Ιούλιος, κάτω από τα σκιερά
πλατάνια. Ο συγγραφέας σκάβει μέσα του ν’ ανακαλύψει κρυμμένους θησαυρούς από
το παρελθόν, μαρτυρίες ατομικές, ιστορικές, κάποιων άλλων εποχών, συνέχειες μια
ιστορίας, αγάλματα που μιλούν, σκελετούς που αποκτούν ξανά τη σάρκα και τα
μάτια τους, το νου και τη λαλιά τους…» Διαβάζω με συγκίνηση τις «Ανασκαφές», το
βιβλίο με τις σκέψεις και τα σκόρπια γραπτά της Διδώς Σωτηρίου που κυκλοφόρησε
πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος. Για όλους εμάς που από παιδιά αγαπήσαμε τη
μεγάλη συγγραφέα, διαβάζουμε και ξαναδιαβάζουμε τα βιβλία της, τα δίνουμε και
στα δικά μας παιδιά, είναι πολύ ιδιαίτερο το συναίσθημα να γνωρίζεις κάποιες
μύχιες σκέψεις της και να ανακαλύπτεις πως όσο κι αν μεγάλωνε παρέμενε νέα στο
πνεύμα και στην ψυχή. Γράφει: «…Να πλησιάζεις τα ογδόντα και το κακομαθημένο
μυαλό σου να συνεχίζει να σε θεωρεί μια έφηβο που απαξιοί να λικνίζεται στα
ρομαντικά βαλς της εποχής της και θέλγεται να απολαμβάνει, έστω και νοερά, το
παρανοϊκό, έξαλλο ροκ, που απαιτεί κορμί νεανικό, λαστιχένιο…» Αυτή η πάντα
νέα, μέχρι τα βαθιά γεράματά της γυναίκα, για όσους τη γνώρισαν ήταν ένας
άνθρωπος γενναιόδωρος και δοτικός… …και να που διαβάζοντας ένα άλλο βιβλίο,
εκεί στην τελευταία σελίδα, στο σημείωμα ενός μεγάλου μας συγγραφέα, πέφτω και
πάλι πάνω της: «ΥΓ. Θέλω -τόσα χρόνια μετά- να θυμηθώ τις καίριες παρατηρήσεις
που η Διδώ Σωτηρίου είχε κάνει πάνω στο χειρόγραφο που τότε της είχα δώσει. Οι
συμβουλές της ακόμη και τώρα μου είναι πολύτιμες» Ο συγγραφέας δεν είναι άλλος από τον Μάνο
Κοντολέων, που το 2019 γιορτάζει σαράντα χρόνια συγγραφικής παρουσίας. Το
βιβλίο είναι «Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
Όπως γράφει στο ίδιο σημείωμα «Ο Φωκίων ήταν ο ήρωας του πρώτου βιβλίου που
έγραψα. Ο τίτλος του Ο Φωκίων ήταν ελάφι και είχε κυκλοφορήσει το 1979. Ήταν το
πρώτο μου παραμύθι, αλλά ίσως και το μοναδικό -τότε- παραμύθι που μιλούσε για
το Πολυτεχνείο και την εισβολή στην Κύπρο. Το είχα γράψει θέλοντας να βοηθήσω
τη μικρή μου κόρη να καταλάβει το τι είχε συμβεί τη χρονιά που εκείνη είχε
γεννηθεί -το 1974… …κάποια στιγμή αποφάσισα κι εγώ να σταματήσω για λίγο να
διαβάζω νέες ιστορίες και να ξεφυλλίσω εκείνη την πρώτη -την ιστορία της ζωής
ενός ελαφιού που το λέγανε Φωκίωνα. Μα, όταν έκλεισα το βιβλίο, είχα καταλάβει
πως τελικά ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι…» Η νέα έκδοση, με τη θαυμάσια εικονογράφηση
της Μυρτώς Δεληβοριά, θα αγαπηθεί σίγουρα κι από νέες γενιές αναγνωστών.
Σαράντα χρόνια μετά δεν παραμένει απλώς επίκαιρο. Είναι σα να γράφτηκε σήμερα.
Δεν είναι μόνο η φρεσκάδα της γραφής και η πρωτοτυπία του, αλλά και η συγκυρία
στην οποία ζούμε. Οι Άρχοντες, που εκμεταλλεύονται τη χώρα όπου ζει ο Φωκίων,
εξακολουθούν να βασιλεύουν, αλλάζοντας μόνο πρόσωπα. Οι Γύπες, οι Σαύρες και οι
Κίσσες συνεχίζουν να επιτελούν το έργο τους. Αλλά και οι Δάσκαλοι αγωνίζονται
να βοηθήσουν τα παιδιά να βρουν τον δρόμο τους. Μέσα από την αλληγορία και τον
μύθο ο Μάνος Κοντολέων δεν διστάζει να πει την αλήθεια στα παιδιά, κάτι που
δυστυχώς δεν είναι αυτονόητο για πολλούς συγγραφείς. Δεν διστάζει να πάρει θέση
απέναντι στα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Οι σημερινοί Γύπες και η παρέα τους
βρίσκονται ακόμη και μέσα στο Κοινοβούλιο. Κι έχουν το θράσος να υπερασπίζονται
τα εγκλήματα που έκαναν οι προγονοί
τους. Ή να αρνούνται απλώς το έγκλημα. Ο συγγραφέας, ακολουθώντας την προτροπή
από το περίφημο ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη, λέει «το σκύλο σκύλο, το λύκο λύκο, το σκοτάδι
σκοτάδι», μας δείχνει «με το χέρι τους κακούς», μας μαθαίνει «ονόματα σαν
προσευχές» και μας «τραγουδά τους νεκρούς μας»… Δεν διστάζει αν περιλάβει κι
ένα πανέμορφο ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη, που λέει τι πρέπει να κάνεις αν δεν
θέλεις να πάψεις να λέγεσαι άνθρωπος. Τόλμημα κι αυτό… Σε ό,τι αφορά την ίδια
την ιστορία, ο ήρωάς του ο Φωκίων, που δεν ήταν ελάφι, φεύγει από τη χώρα του
κυνηγημένος γιατί ήθελε τη Δικαιοσύνη. Δεν εγκαταλείπει όμως τον αγώνα. Το
ταξίδι του είναι ένα ταξίδι ανακαλύψεων και αγώνα. Εκεί που οι άνθρωποι
μάχονται για την ελευθερία τους, εκεί που αγωνίζονται να σταματήσει ο πόλεμος.
Καθόλου τυχαίο και το μότο από το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ. Κι ενώ ο Μάνος Κοντολέων
μιλά για τόσο μεγάλα και δύσκολα θέματα, ούτε στιγμή δεν νιώθεις πως σου κάνει
«μάθημα». Ακούς ή διαβάζεις ένα όμορφο και συναρπαστικό παραμύθι, όπου το κάθε
παιδί ή ενήλικος θα μπορέσει να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Δεν λειαίνει
καταστάσεις, δεν «στρογγυλεύει», παίρνει θέση. Αυτή η ειλικρίνεια που
συνδυάζεται με το ταλέντο και την έμπνευση χαρίζουν τη λάμψη της νεότητας σε
αυτό το βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν -σχεδόν -σαράντα χρόνια… Σημείωση: Ο Μάνος Κοντολέων θα τιμηθεί
για την παρουσία του στα γράμματα και στα σχολικά βιβλία, στην Τελετή Βράβευσης
του 5ου Διεθνούς Μαθητικού Διαγωνισμού που διοργανώνουν το Μουσείο Σχολικής
Ζωής και Εκπαίδευσης του Εθνικού Κέντρου
Έρευνας & Διάσωσης Σχολικού Υλικού και το Τμήμα Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης
του Υπουργείου Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων με θέμα «Οι εικόνες των
σχολικών βιβλίων πηγή έμπνευσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας» που θα
πραγματοποιηθεί το Σάββατο 24 Νοεμβρίου από τις 11πμ στο Αμφιθέατρο του Νέου
Μουσείου της Ακρόπολης, με την αιγίδα της διοργάνωσης Αθήνα 2018 – Παγκόσμια
Πρωτεύουσα Βιβλίου του δήμου Αθηναίων.