Ηλίας Μαγκλίνης
«Είμαι όσα έχω ξεχάσει»
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Αν η Ιστορία αναζητά τους ηγέτες που διαχειρίζονται τα
γεγονότα, η Λογοτεχνία ανιχνεύει τα άτομα που βιώνουν τα αποτελέσματα αυτών των
γεγονότων.
Στην εποχή μας, όπου η όποια πληροφορία μπορεί να φτάσει
εύκολα στον καθένα μας, εκείνο που προέχει δεν είναι η συλλογή πολλών πληροφοριών,
αλλά η αναζήτηση όσων πράξεων, σκέψεων και συναισθημάτων δεν έχουν ανιχνευθεί
από τις μηχανές αναζήτησης.
Με άλλα λόγια η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στην ανάγκη να
επανατοποθετεί η ατομικότητα.
Λογοτεχνικά έργα που στηρίχτηκαν πάνω στις πράξεις και τις
ζωές ιστορικών προσώπων έχουν γραφτεί και θα συνεχίσουν να γράφονται. Και
μάλιστα πλησιάζοντας το ιστορικό πρόσωπο με μια διάθεση ψυχανάλυσης του, έτσι
ώστε να το κατεβάσουν από το βάθρο του και να το δούνε μέσα στις ανθρώπινες
στιγμές του. Κλασικά παραδείγματα οι βιογραφίες του Στέφαν Τσβάιχ, αλλά και το
πλέον πρόσφατο: «Κεμάλ Ατατούρκ - Μια ψυχογραφία» των Βαμίκ Ντ. Βολκάν και
Νόρμαν Ίτσκοβιτς (μτφ. Κώστας Ζέρβας), Καστανιώτης
Μα και η νέα τάση ιστορικών έργων εκπροσωπείται πλέον-
αναφέρομαι σε έργα λογοτεχνικά που ξεδιπλώνουν τα πάθη υπαρκτών, καθημερινών ανθρώπων
τους οποίους παρέσυραν τα ιστορικά συμβάντα. Στην κατηγορία αυτή πρόχειρα
αναφέρω το «Σαρλότ» του Ντάβιντ Φοένκινος (μτφ. Οντέτ Βαρών – Βασάρ), Εστία.
Στα βιβλία αυτής της κατηγορίας μπορούμε να αναγνωρίσουμε
την διάθεση να φωτίσουν το ιστορικό γεγονός με χαμηλότονες αποχρώσεις, να το
φέρουν πιο κοντά στα μέτρα της καθημερινότητας, τελικά να προσφέρουν στον
αναγνώστη τους τη δυνατότητα ακόμα και μιας αυτογνωσίας.
Σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται και το έργο «Είμαι όσα έχω
ξεχάσει» του Ηλία Μαγκλίνη.
Ο Μαγκλίνης είναι δημοσιογράφος και γεννήθηκε (πρέπει αυτό
να το θυμόμαστε καθώς θα θέλουμε να εισχωρήσουμε στο βιβλίο του) το 1970.
Στο έργο δίνει τον χαρακτηρισμό Μια αληθινή ιστορία
κι έτσι από το εξώφυλλο μας προετοιμάζει πως δεν θα διαβάσουμε επινενοημένα
συμβάντα.
Αφηγητής ο ίδιος και επιλέγει δυο είδη αφηγήσεων.
Στο ένα -σελίδες σπαρμένες ανάμεσα στην κυρίως αφήγηση- είναι εξομολογητικός και ενεργοποιεί μια
ποιητική σύνθεση των λέξεων:
Δεν το ήξερα τότε, μα όταν η ζωή μου ως άνδρα
ξεκινούσε, η δική του τελείωνε.
Στο άλλο -αυτό που αποτελεί και το κυρίως σώμα του έργου-
κρατά μια αυτοναφορικότητα καθώς ο ίδιος -ξεκάθαρα το δείχνει- θέλει να
ανακαλύψει από το παρελθόν του πατέρα του ότι ποτέ δεν είχε μήτε μάθει μήτε και
κατανοήσει. Και ξεκινά την έρευνα. Που πολύ σύντομα θα τον οδηγήσει ακόμα πιο
πίσω -στον πατέρα του πατέρα του.
Ο πατέρας του συγγραφέα, Κώστας Μαγκλίνης, είχε γεννηθεί στο
Αγρίνιο και από εκεί έφυγε το ’47 για να εγγραφεί στη Σχολή Ικάρων. Λίγα χρόνια
νωρίτερα, το’44, ο παππούς του, ο Νίκος Μαγκλίνης, είχε δολοφονηθεί από πολιτικούς
του αντιπάλους.
Μια οικογενειακή τραγωδία -συνηθισμένη τραγωδία για πολλές
οικογένειες εκείνων των χρόνων. Και ασφαλώς μια καταγραφή των πολιτικών παθών
εκείνης της εποχής..
Όμως για τον Ηλία Μαγκλίνη όλα αυτά θα αποτελέσουν ακόμα και
την αφορμή -όταν πια, εκεί στα 2004 ο πατέρας του θα πεθάνει μετά από μακριά
ασθένεια- να αναζητήσει το πως μπορεί ένα άτομο να έχει δημιουργήσει την
προσωπικότητά του όχι μόνο από αυτά που του μάθανε ή και γνώρισε, αλλά και από
τα όσα δεν είχε ζήσει ή ενημερωθεί γι αυτά. Κι ακόμα να συνειδητοποιήσει τις
σχέσεις αίματος που ενώνουν τα άρρενα μέλη οικογενειών -ναι, το «Είμαι όσα έχω
ξεχάσει» μόνο ένας άνδρας θα μπορούσε να το έχει γράψει και από αυτήν τη σκοπιά
ιδωμένο έρχεται να ενταχθεί σε μια σειρά βιβλίων ξένων και ελλήνων συγγραφέων
που κατέγραψαν την σχέση τους με τον πατέρα -ως παράδειγμα να θυμίσω το
«Πατρική κληρονομιά» του Φίλιπ Ροθ (μτφ. Τάκης Κίρκης), Πόλις και το «Μια
Οδύσσεια», του Ντάνιελ Μέντελσον (μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου), Πατάκης.
Η τελική πρόταση της θέσης του Μαγκλίνη είναι πως δεν μεγαλώνουμε
μόνο με τις φανερές ενέργειες των γονιών μας, δεν μας αναθρέφουν μόνο με τις
καλές τους προθέσεις, αλλά και με τα μυστικά και τα λάθη τους. Γιατί και αυτά
υπάρχουν και προσφέρουν συμμετοχή στη διάπλαση.
Κι αν δει κανείς αυτή την αλήθεια τότε πάει πάνω από
διαχωρισμούς παθών, αναγνωρίζει τη βία σε κάθε πλευρά, μα το ίδιο και την
αγάπη.
… ο πόνος πίσω και πέρα από τις κάνες των όπλων, τους
λάκκους και τα μαχαίρια
πίσω και πέρα από τα οξέα των ιδεολογιών που
γίνονται θρησκείες… όσα δεν έζησες, όσα φαντάστηκες ή
ονειρεύτηκες…. είσαι εσύ αγνώριστος και μεταμορφωμένος…
Μια αλληλοκατανόηση, αλλά και μια θέση -αυτό που κάποτε
έγινε ακόμα κι αν δεν μαθεύτηκε, δεν έχει ξεχαστεί. Μια κοσμική μνήμη.
Η επιμονή της μνήμης -οι νόμοι της φυσικής φαίνεται να
περικλείουν μέσα τους και να διαφυλάττουν την έννοια της μνήμης αλυσώνοντας τα
γεγονότα σε λογικές αλληλουχίες, διατεταγμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να καθίσταται
εφικτό να ανασυνθέσει κάποιος το παρελθόν από τη γνώση του παρόντος.
Αυτό το επιστημονικό συμπέρασμα δείχνει πως πιστεύει ο
Μαγκλίνης κι έτσι το βιβλίο του πολύ σύντομα -από τις πρώτες κιόλας σελίδες
του- γίνεται φανερό πως είναι ένα έργο κατανόησης του ατομικού όσο και
συλλογικού ‘τώρα’ μέσα από τον πλήρη φωτισμό του συλλογικού και ατομικού
‘χτες’.
Πολλαπλών επιπέδων έργο -ιστορικό, κοινωνικό, διαπροσωπικών
σχέσεων, φιλοσοφικών τοποθετήσεων. Και γραμμένο σε μια γλώσσα που άλλοτε έχει
την αντικειμενικότητα του καταγραφέα κι άλλοτε τον σπαραγμό του πάσχοντος.
Ο Ηλίας Μαγκλίνης ενεργοποιεί την ερευνητικότητα του
δημοσιογράφου, την ευαισθησία του λογοτέχνη, την εμβάθυνση του στοχαστή και μας παραδίδει ένα από τα πλέον
ενδιαφέροντα και σημαντικά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας μας.