Κώστας
Ακρίβος
«Πότε
διάβολος, πότε άγγελος»
Μεταίχμιο
Γράφει ο Μάνος
Κοντολέων
Ο
εορτασμός των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ήταν
αναμενόμενο -και στο χώρο του βιβλίου-
να αφήσει το αποτύπωμά της.
Πολλές
οι εκδόσεις γύρω από το γεγονός αυτό, πολλοί και ποικίλοι οι τρόποι που οι
συγγραφείς θέλησαν να δηλώσουν το παρόν του.
Από
καθαρώς ιστορικά έργα έως εκδόσεις εικονογραφημένων βιβλίων για παιδιά, από
μυθιστορήματα στα οποία η δράση εξελίσσεται σε εκείνα τα χρόνια έως και
βιογραφίες προσώπων που με τον ένα ή τον άλλον τρόπο πρωταγωνίστησαν στον αγώνα
για την Ελληνική Ανεξαρτησία.
Σε
κάθε περίπτωση, το στοιχείο εκείνο που πιστεύω πως -μεταξύ των άλλων προσόντων
του- θα καταξίωνε έργα αφιερωμένα στο 1821 είναι η επαρκής και
εις βάθος προσέγγιση γεγονότων και ατόμων ώστε τελικά να αποκτήσει η ελληνική
γραμματολογία μια σειρά τίτλων που θα τοποθετούν το ιστορικό γεγονός μέσα στα
πλαίσια μιας σωστής, μα και ενδοσκοπούμενης εθνικής ταυτότητας.
Στο
πλαίσιο ενός τέτοιας υφής φωτισμού των πρωταγωνιστών του ΄21, η λογοτεχνία έχει
να διαδραματίσει ένα κεντρικό ρόλο, αν αποφασίσει να αφήσει στην άκρη την όποια
εθνική δυσκαμψία και να χρησιμοποιήσει τη δεδομένη ικανότητά της στο να εξηγεί,
να συμπάσχει, να κατανοεί, να επανατοποθετεί, να αμφισβητεί.
Με
άλλα λόγια ήταν πια καιρός η λογοτεχνία
μας να δει τους Ήρωες του ’21 όχι ως εθνικά και μόνο σύμβολα, αλλά ως άτομα
αντιμέτωπα με τα πάθη και τα λάθη τους, τα όνειρά και τις φιλοδοξίες τους. Καιρός, δηλαδή, η λογοτεχνία να συνδυάσει τα
ιστορικά ευρήματα με τις ψυχολογικές επεξηγήσεις, τις ιστορίες με τις
μυθιστορίες.
*********
Ο
Κώστας Ακρίβος έχει ένα σημαντικό λογοτεχνικό παρελθόν, ενώ διαθέτει και μια
επαρκέστατη φιλολογική κατάρτιση. Ανήκει στους συγγραφείς εκείνους που πάρα
πολύ συχνά ανατρέχουν σε ένα ατομικό ή και συλλογικό παρελθόν και με βάση αυτό
στήνουν τη λίγο ή πολύ μυθιστορηματική πλοκή, πάντα ενισχυμένη και εμπνεόμενη
από ιστορικά / κοινωνικό γεγονότα.
Από
τους πλέον, λοιπόν, αρμόδιους σύγχρονους συγγραφείς μας για να αναζητήσει την
έμπνευση του ανάμεσα στα κεντρικά πρόσωπα του 1821.
Επέλεξε
τον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Και ήταν μια ενδιαφέρουσα -από μυθιστορηματικής
βιογραφίας- επιλογή.
Ο
Καραϊσκάκης έχει εγγραφεί στην συνείδηση της Ιστορίας ως, ίσως, ο πλέον αντιφατικός
από εκείνους που ηγήθηκαν του Αγώνα.
Και
κάτω από αυτήν τη λογική, ο Ακρίβος επιλέγει και τον τίτλο του έργου του
–«Άλλοτε διάβολος, άλλοτε άγγελος».
Μυθιστορηματική
η ζωή του Καραϊσκάκη -από τη μέρα που γεννιέται έως τα παιδικά του του χρόνια* από τις πρώτες εμφανίσεις του στους χώρους των
ενόπλων ελλήνων έως την περίοδο της ηγετικής παρουσίας του μέσα στη καρδιά της
Επανάστασης* από τον άδικο και σκοτεινό θάνατό του έως τις μέρες μας, όπου ακόμα και ο ανδριάντας
του μαζί και με τα οστά του έμελλε να
γνωρίσουν την βιαιότητα μιας πολύ συχνά παραποιημένης εθνικής συνείδησης.
Ο
Ακρίβος, λοιπόν, αυτήν την τόσο πλούσια σε γεγονότα και αντιθέσεις ζωή,
αφηγείται με τρόπο όπου κυριαρχεί το πάθος του φιλολόγου και του ερευνητή.
Πλούσια
γλώσσα, αφομοιωμένη χρήση δομής φράσεων που παραπέμπουν στον τρόπο έκφρασης του
τότε, τεκμηριωμένη καταγραφή γεωγραφικών συντεταγμένων όπως και στέρεες
περιγραφές μαχών από σοφά επιλεγμένες μαρτυρίες -όλα αυτά συνυπάρχουν για να
περιγράψουν άλλοτε τον άντρα με τα πάθη του κι άλλοτε τον ήρωα με τα οράματά
του.
Αλλά
ο Ακρίβος θέλησε να προσδώσει μια μεγαλύτερη μυθιστορηματική οντότητα στο έργο του. Γι αυτό
και δίπλα στον Καραϊσκάκη, τοποθέτησε ένα ακόμα πρόσωπο – υπαρκτό αυτό* από
εκείνα τα σχεδόν ιστορικά αφανή πρόσωπα. Ο Μήτρος Αγραφιώτης, ήταν ένας νέος άντρας που
ο Καραϊσκάκης του είχε μια ιδιαίτερη αδυναμία, τον είχε ορίσει, μάλιστα, ταμία
του και τον είχε συμπεριλάβει στη διαθήκη του.
Ο
Ακρίβος μας αποκαλύπτει πως η οικογένειά του είχε μια μακρινή συγγένεια με τον
Αγραφιώτη και η ανακάλυψη αυτού του γεγονότος τον ώθησε να δει και ιστορικά όσο
και μυθιστορηματικά τον Καραϊσκάκη.
Μα
ακριβώς γιατί ο Αγραφιώτης δεν άφησε πολλά ιστορικά αποτυπώματα και ποτέ δεν
απόκτησε την αίγλη και το σέβας ενός εθνικού ήρωα, πρόσφερε στον μακρινό
απόγονό του την ευκαιρία να χρησιμοποιηθεί ώστε και το έργο να αποκτήσει μια ισορροπία
ανάμεσα στη ιστορία και την μυθιστορία, αλλά και να διευρυνθεί και να
συμπεριλάβει τον τρόπο ζωής των απλών ανθρώπων του τότε.
Ο
Κώστας Ακρίβος με το έργο του αυτό και μάλιστα καθώς δεν είναι εύκολο να
ενταχθεί σε ένα και μόνο είδος -ισότιμα αναγιγνώσκεται και ως βιογραφία και ως
μυθιστοριογραφία και ακόμα και ως ανθρωποκεντρική λαογραφία- νομίζω πως
περιχαράζει και συγκεκριμενοποιεί τα καθαρώς προσωπικά συγγραφικά στίγματά του.
Το άτομο και το περιβάλλον* ο ένας και οι άλλοι* ο μύθος και η αλήθεια.
Απόσπασμα
από το βιβλίο:
Λοιπόν.
Ο καπετάνιος είναι όμορφος, όμορφος από ψυχής. Είναι όμορφος γιατί είναι αθώος.
Και είναι αθώος γιατί δεν έχει επίγνωση αυτής της εσωτερικής ομορφιάς του.
Ανήκει σ΄ εκείνη τη δυσεύρετη κατηγορία των ανθρώπων που δεν είναι σε θέση να
συνειδητοποιήσουν πόσο ωραίοι είναι, πόσο σπάνιοι και ξεχωριστοί.
(σελ.
109)
(Bookpress – 20/4/2021)