Για
μένα ίσως η ίδια η συγγραφή να είναι μια μάσκα
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
Δεν
υπάρχει χρόνος για τον Μάνο Κοντολέων που να μη σημαίνει βιβλίο. Είτε θα γράφει
είτε θα διαβάζει για να γράψει γι’ αυτό. Γενναιόδωρος πάντα και με τη δουλειά
των άλλων. Κατορθώνοντας μάλιστα να ρίξει γέφυρα άρρηκτη και στα είδη: παιδικά
που τα διαβάζουν και οι μεγάλοι με δίψα κι εφηβικά μαθητείας και μυστηρίου,
μυθιστορήματα που σου μένουν αξέχαστα κι επανακυκλοφορούν, εμμονές φίνες με
μάσκες, όπως «Η μάσκα του Καπιτάνο» που σου θυμίζει τη «Μάσκα στο φεγγάρι» και
σε κάνει να ξαναπιάνεις τα πράγματα απ’ την αρχή και τον ίδιο τον συγγραφέα να
υποστηρίζει «Για μένα ίσως η ίδια η συγγραφή να είναι μια μάσκα. Μια μάσκα όπου
πίσω της από τη μια κρύβω κάτι και από την άλλη φανερώνω κάποιο άλλο.»
Με
τον Μάνο Κοντολέων όποτε συζητάμε –καλή ώρα– φτάνουμε μέχρι την άκρη του
κόσμου: πανδημία, μοναξιά, λογοτεχνία, μαθητεία, παγκόσμιο πόλεμο,
κατακερματισμένη εποχή, βία, ισορροπία.
-
Κύριε Κοντολέων, ο Όσκαρ Ουάιλντ είχε πει πως «ο άνθρωπος είναι λιγότερο ο
εαυτός του όταν μιλάει ως ο εαυτός του. Δωσ’ του μια μάσκα και θα πει την
αλήθεια», εσείς ως συγγραφέας έχετε αδυναμία στις μάσκες, «Μάσκα στο φεγγάρι»,
«Η Μάσκα του Καπιτάνο», τι σηματοδοτεί η Μάσκα στο έργο σας;
Για
μένα ίσως η ίδια η συγγραφή να είναι μια μάσκα. Μια μάσκα όπου πίσω της από τη
μια κρύβω κάτι και από την άλλη φανερώνω κάποιο άλλο. Αυτά που κρύβω είναι όσα
με τη μορφή μιας μυθοπλασίας στην ουσία περιγράφουν σκέψεις μα και πράξεις μου
που δεν θα ήθελα να δείξουν το αληθινό τους πρόσωπο. Και τα όσα φανερώνω είναι
εκείνα που δεν τολμώ ως καθημερινό άτομο να διεκδικήσω ή να απαιτήσω… Να πράξω.
Ναι,
η συγγραφή είναι μια μάσκα -από ένα σημείο και μετά κάθε μορφή Τέχνης είναι μια
μάσκα. Το πιστεύω αυτό.
-
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη «Μάσκα του Καπιτάνο», ως ένα μυθιστόρημα μυστηρίου ή ως
μυθιστόρημα ενηλικίωσης;
Σαφέστατα
ως μυθιστόρημα ενηλικίωσης. Το όποιο μυστήριο υπάρχει, έχει να κάνει με τον
φόβο του κεντρικού μου ήρωα να αντιμετωπίσει τους φόβους τους και να τους
ξεπεράσει. Γι αυτό άλλωστε καταφεύγει και σε ένα χάρτινο ήρωα, μια περσόνα ενός
κόμικ. Μαθητεύει δίπλα του στην αρχή και μετά τον εγκαταλείπει. Ενηλικιώνεται.
-
Η απομόνωση και η μοναξιά μας είχε ξεκινήσει πριν από το λοκντάουν και την
πανδημία, κύριε Κοντολέων;
Μα
ασφαλώς. Ίσως τελικά και ο φόβος για τον κορονοϊό πέρα από την
αντικειμενικότητά του τρόμου που μας προκαλεί, να τον χρησιμοποιήσαμε και ως
μια μάσκα, όπου από πίσω της έχουμε κρύψει την εδώ και καιρό απομόνωσή μας και
την εδώ και καιρό μοναξιά μας.
Και
κάτω από αυτή τη συλλογιστική, αναρωτιέμαι όταν κάποια στιγμή ο κορονοϊός γίνει
μια καθημερινότητα, αν θα τολμήσουμε να επανατοποθετηθούμε ως προς την
απομόνωση και τη μοναξιά μας. Και καταπρόσωπο να τις αντιμετωπίσουμε.
-
Βρίσκετε τα νέα παιδιά να είναι πιο κοντά στους παππούδες και στις γιαγιάδες
απ’ ότι στους πολυάσχολους αγχωμένους γονείς τους;
Όχι…
Μπορεί οι παππούδες και οι γιαγιάδες να έχουν περισσότερο χρόνο από τους
πολυάσχολους γονείς για να βρεθούνε κοντά στα εγγόνια τους, αλλά οι σχέσεις δεν
είναι θέμα χρόνου αλλά περιεχόμενου. Τα παιδιά του σήμερα έχουν ένα άλλον τρόπο
επικοινωνίας, άλλους κώδικες με τους οποίους στέλνουν και λαμβάνουν μηνύματα.
Και αυτοί οι κώδικες δεν έχουν γίνει κτήμα των παππούδων και των γιαγιάδων.
Βέβαια, παραμένει η σχέση με τη μορφή της άδολης προσφοράς. Αυτή, ναι υπάρχει.
Και θέλω να πιστεύω πως θα συντροφεύει στο μέλλον τους αυριανούς ενήλικες όταν
θα φέρνουν στο νου τους τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους. Αλλά αυτό -αν
συμβεί- θα το δούμε κάποια χρόνια αργότερα.
Προς
το παρόν ζούμε όλοι μας στην καταπιεστική κυριαρχία της αξίας μιας αέναης
νεότητας. Μια νεότητα που έχει μόνο λάμψη και καθόλου περισυλλογή. Θύματα αυτής
της κυριαρχίας όλοι μας -παιδιά, γονείς, παππούδες.
-
Η πανδημία μας έφερε πιο κοντά στην ψυχή μας ή στα όριά μας;
Γιατί,
άλλαξε σε κάτι η καθημερινότητά μας, πέρα από τους περιορισμούς στις
μετακινήσεις, στις συναναστροφές κλπ; Γίναμε πλέον εσωστρεφείς;
Ενδοσκοπηθήκαμε; Γίναμε πλέον αυτάρκεις; Η μείωση των εσόδων μας μας έκανε να
έχουμε λιγότερη διάθεση κατανάλωσης;… Μόλις τα μαγαζιά ανοίγουν, σπρωχνόμαστε
να αγοράσουμε αντικείμενα που αν σε κάτι μας έλειψαν είναι το ότι δεν
μπορούσαμε να τα αγοράσουμε.
Ο
άνθρωπος ξεχνά -ξέχασε δυο παγκόσμιους πολέμους, ξέχασε πυρηνικά ατυχήματα,
ξέχασε εθνοκαθάρσεις και δικτατορικά καθεστώτα… Ξέχασε για δημοκρατικά
δικαιώματα. Θα ξεχάσει και το 2020-2021… Στο μέλλον όλα αυτά που ζούμε, μια
σελίδα στο βιβλίο παγκόσμιας ιστορίας θα καταλαμβάνουν.
-
Ωφέλησε ή έβλαψε την λογοτεχνία, τελικά;
Η
λογοτεχνία έχει μάθει -εδώ και κάμποσα χρόνια το έμαθε- να σκέφτεται με τα δικά
της μέτρα και με τους δικούς τους κανόνες να υλοποιείται. Προχωρά. Άλλοτε ως
πλέον όμορφη, άλλοτε ως περισσότερο αυτοαναφορική, άλλοτε με διάθεση εμπορικής
της εξάπλωσης… Κάποιοι τη γράφουν, κάποιοι την εκδίδουν, κάποιοι την διαβάζουν.
Από ένα σημείο και μετά όλα συνυπάρχουν. Καλό αυτό; Δεν ξέρω; Μου αρέσει η
ισότητα, αλλά όχι η ισοπέδωση.
-
Τι είναι εκείνο που κάνει τα θύματα θύτες, κύριε Κοντολέων;
Α
μην γενικεύουμε. Αλλά επειδή αναφέρεστε, υποθέτω, στο μυθιστόρημά μου «Η μάσκα
του Καπιτάνο» και πιο συγκεκριμένα στο κεντρικό πρόσωπο, τον έφηβο Φιλ, που
δέχεται μπούλινγκ από τους συμμαθητές του γιατί είναι ξένος και με μια κάπως
περίεργη συμπεριφορά, θα ήθελα να σας πω πως αποφάσισα κάποια στιγμή αυτόν τον
νεaρό έφηβο να τον κάνω να ανταποδώσει την βίαιη συμπεριφορά που δεχότανε με
της ίδιας έντασης βία. Αλλά αν κάτι τέτοιο έγινε κάτω από την πίεση της
προσπάθειάς του να πείσει τους άλλους πως το διαφορετικό δεν είναι και εχθρικό,
αμέσως μετά και με τη βοήθεια μιας γυναίκας που είχε απόλυτα ενσωματώσει την
διαφορετικότητα στη ζωή της, μπόρεσε και ο ήρωάς μου να βρει την προσωπική του
ισορροπία.
Αλλά
ας μην ξεχνάμε και ένα από τους βασικούς νόμους της Φύσης -αυτόν της δράσης και
αντίδρασης. Με άλλα λόγια αν χτυπώ θα με χτυπήσουνε, αν χαϊδέψω θα με
χαϊδέψουν. Θέμα στάσης και απόφασης πολλές φορές είναι όλο αυτό.
-
Και γιατί η κατακερματισμένη εποχή εκφράζεται με κατακερματισμένο τρόπο
έκφρασης, τέχνης, φωνής;
Μα
πάντα αυτό συνέβαινε. Στην εποχή της θρησκευτικής μανίας, για παράδειγμα,
είχαμε θρησκευτικά κείμενα. Στην εποχή του ρομαντισμού, ρομαντικά. Στην εποχή της
άνοιξης του ’60, ανοιξιάτικη και η τέχνη. Στη δική μας εποχή την
κατακερματισμένη, κατακερματισμένη τέχνη θα έχουμε.
-
Το μυστήριο, κρίνετε, ότι πρέπει να είναι το πρώτο επίπεδο για ένα μυθιστόρημα
μαθητείας;
Καθόλου.
Ένα μυθιστόρημα μαθητείας με πολύ ξεκάθαρο όσο και βαθύ τρόπο καταγράφει την
πορεία ενός ατόμου προς την αυτογνωσία και καθώς μάλιστα αυτό το άτομο κινείται
μέσα σε ένα διαρκώς μετακινούμενο εξωτερικό περιβάλλον. Με αυτή την έννοια το
λέγε και μυθιστόρημα ενηλικίωσης. Ή αν προτιμάτε και κάποιον πλέον σύγχρονο
ορισμό, μυθιστόρημα cross over.
Και
για αυτό, ανέκαθεν αυτού του είδους τα μυθιστορήματα τα χαρακτήριζε μια εφηβική
αναζήτηση και ένας εφηβικός προβληματισμός. Δεν είναι μόνο για εφήβους* είναι
για τον καθένα που δεν επαναπαύεται στην αυτάρκεια της ηλικίας του.
https://www.liberal.gr/news/o%C2%A0kapetan-christos-bgazei-ton-suriza-sto-antartiko-/379486
