Afonso Cruz "Ο Χριστός έπινε μπύρα"

 

Afonso Cruz

«Ο Ιησούς Χριστός έπινε μπύρα»

Μετάφραση – Σημειώσεις: Νίκος Πρατσίνης

Εκδόσεις Ευρασία- Στιγμός

 

Για πρώτη φορά το ελληνικό αναγνωστικό κοινό γνωρίζει τον Πορτογάλο συγγραφέα Afonso Cruz.

Πρόκειται για μια πολυδιάστατη καλλιτεχνική προσωπικότητα στη χώρα του, μα και γενικότερα στον ισπανόφωνο κόσμο.

Γεννημένος το 1971, άρχισε να ασχολείται με τη συγγραφή  το 2008  και μέχρι σήμερα έχει εκδώσει περίπου σαράντα βιβλία διαφόρων ειδών -μυθιστορήματα, δοκίμια, ποιήματα, νεανικές νουβέλες και εικονογραφημένα άλμπουμ. Παράλληλα ασχολείται  με την εικονογράφηση, τον κινηματογράφο  και είναι μέλος μουσικού συγκροτήματος.

Θεωρείται από τους πλέον επιτυχημένους συγγραφείς της χώρας του. Χαρακτηριστικό είναι πως βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από είκοσι γλώσσες, ενώ είναι πολλά και σημαντικά τα βραβεία με τα οποία διάφορα έργα του έχουν κατά καιρούς τιμηθεί.

Όπως και πιο πάνω αναφέρθηκε, το μυθιστόρημα «Ο Ιησούς Χριστός έπινε μπύρα» είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Cruz που μεταφράζεται στη γλώσσα μας. Και είναι ένα τόσο ιδιαίτερο έργο που ο έλληνας αναγνώστης θα θελήσει να έχει στο μέλλον την δυνατότητα να διαβάσει και άλλα βιβλία του Πορτογάλου αυτού καλλιτέχνη.

Ο τίτλος ασυνήθιστος και  από το οπισθόφυλλο αντιγράφω: Στο Αλεντέζου της Νότιας Πορτογαλίας, ένας εκκεντρικός ηλικιωμένος καθηγητής θα βοηθήσει μια φτωχή χωρική, τη Ρόζα, στο σχέδιό της να μεταμορφώσει το χωριό της σε απομίμηση της Ιερουσαλήμ, ώστε να εκπληρωθεί η επιθυμία τής σχεδόν κατάκοιτης πια γιαγιάς της να επισκεφτεί τους Αγίους Τόπους προτού πεθάνει. Στο σχέδιό τους θα συμβάλουν μια βαθύπλουτη Αγγλίδα, απόμαχη των μυστικιστικών αναζητήσεων, ένας Νιγηριανός μάγος, ένας Ινδός γυμνοσοφιστής, μια ιερόδουλη και πολλοί φιλοπερίεργοι κάτοικοι του Αλεντέζου, υπό την απειλητική παρουσία ενός μαζοχιστή ιερέα, ενός νταή χωροφύλακα κι ενός ερωτοχτυπημένου βοσκού, που εχθρεύονται τον καθηγητή, καθένας για δικούς του λόγους.

Ένας τίτλος μυθιστορήματος που δεν δείχνει να εξηγείται στο οπισθόφυλλο, σημαίνει πως το έργο διαθέτει ένα εκρηκτικό μείγμα γεγονότων και σχολιασμών, που δύσκολα περικλείεται μέσα σε λίγες αράδες.

Σε εκείνους που θα θελήσουν να ξεκινήσουν την ανάγνωση, θα τους πρότεινα να έχουν κατά νου το κλίμα που δημιουργεί μια ταινία του Αλμοδόβαρ και την πολλαπλή εστίαση που χρησιμοποιεί ο Πεσόα.

Ο Cruz με μια εντελώς δική του μαεστρία πλάθει τους χαρακτήρες του έργου και άλλους από αυτούς τους χρίζει κινητήριες δυνάμεις της πλοκής, άλλους απλώς υποστηρικτές των δικών του θέσεων.

Και μόνο με την αναφορά του ονόματος του Αλμοδόβαρ, νομίζω πως έκανα σαφές πως πρόκειται για ένα μυθιστόρημα ιδιότυπων παθών και εντελώς απρόσμενων περιγραφών. Ενώ η μνεία του Πεσόα θα έλεγα πως παραπέμπει σε μια βασική αφηγηματική γραμμή που αρκετοί ισπανόφωνοι συγγραφείς ακολουθούνε.

Τα δυο κεντρικά πρόσωπα -η νεαρά Ρόζα και ηλικιωμένος καθηγητής Μπόρζα- έλκουν ολόγυρά τους ένα πλήθος άλλων χαρακτήρων που όλοι πλέον μαζί -μα και ο καθένας ξέχωρα- περιγράφουν μια περιοχή της Πορτογαλίας με τρόπο που ενώ δείχνει ρεαλιστικός, στην ουσία δημιουργεί την αίσθηση του μαγικού τρόπου αφήγησης.

Μαγικός ρεαλισμός; Όχι ακριβώς ή τουλάχιστον όχι με την γνωστή αναλογία περιεχομένου των δυο λέξεων.

Αλλά ας επανέλθουμε στον τίτλο –«Ο Ιησούς Χριστός έπινε μπύρα». Η φράση δεν στηρίζεται μόνο σε ιστορική έρευνα, αλλά παράλληλα σημειώνει πως όλα αξίζει -ίσως και πρέπει- να επαναδιατυπωθούν.

Κι έτσι στη ρήση : Ένας εργολάβος κατασκευάζει ένα σπίτι, όμως μια γυναίκα κατασκευάζει ένα νοικοκυριό όπου ο αναγνώστης θα βρει μια παραδοσιακή θέση της σχέσης των δυο φύλων, θα αντιπαρατεθεί μια άλλη παράγραφος που φωτίζει αλλιώς ότι μπορεί να συνδέει ερωτικά δυο ανθρώπους που είναι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους: Ανάμεσά τους υπάρχει ολόκληρη ζωή που δεν φαίνεται. Η ζωή που έζησε αυτός και εκείνη δεν έζησε. Κρατιούνται χέρι χέρι αλλά ανάμεσά τους υπάρχει άβυσσος. Απόδειξη για το ότι το Τίποτα όχι απλώς υπάρχει αλλά είναι πανταχού παρόν, υπάρχει ακόμα και στο δυνατό σφίξιμο του χεριού κάποιου.

Παρόμοια αποσπάσματα συναντάμε συνεχώς και αναγνωρίζουμε την ικανότητα του Cruz να πρωτοτυπεί χωρίς να πέφτει σε εκζήτηση. 

Θα πρότεινα αυτό το μυθιστόρημα να διαβαστεί με όσο περισσότερο ανοιχτή ματιά μπορεί κανείς να διαθέσει. Κι αυτό για να μπορέσει από τη μια να χαρεί τη ροή του λόγου, τα συνήθως σύντομα κεφάλαια που ως κινηματογραφικά πλάνα διαδέχονται το ένα το άλλα και από την άλλη τις προτάσεις που προσφέρουν πολλαπλές ερμηνείες της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Μυθιστόρημα που αιματώνεται από τα κληροδοτήματα της λατινικής λογοτεχνίας και προτείνει μια νέα άποψη αφηγηματικής τεχνικής.

Την μετάφραση την υπογράφει ο Νίκος Πρατσίνης, όπως και τη εισαγωγή και τις σημειώσεις. Καλός γνώστης όχι μόνο της πορτογαλικής γλώσσας, αλλά και έμπειρος μεταφραστής, είναι αυτός που πρότεινε την κυκλοφορία του συγκεκριμένο έργου στη χώρα μας. Λογικά και το αποτέλεσμα της εργασίας του να είναι απολύτως επιτυχημένο.

 (730 λέξεις)

(Βιβλιοδρόμιο, 6/8/2023)

 

 

Υλλιέτ Αλίτσκα "Το βαλς της ευτυχίας"

 

Υλλιέτ Αλίτσκα

«Το βαλς της ευτυχίας»

Μετάφραση: Ανδρέας Ζαρμπαλάς

Εκδόσεις Πληθώρα

 

Αν και υπάρχουν αρκετοί τίτλοι λογοτεχνικών βιβλίων γραμμένων από σύγχρονους Αλβανούς συγγραφείς που έχουν μεταφραστεί στη γλώσσα μας, εντούτοις δεν θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί πως στο ελληνικό βιβλιόφιλο κοινό είναι γνωστό το στίγμα της αλβανόφωνης λογοτεχνίας του σήμερα.

Οπότε παραμένει ένα ζητούμενο η ανακάλυψη της λογοτεχνικής ταυτότητας μιας χώρας που και συνορεύει με τη δική μας και που ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων που έχουνε εκεί γεννηθεί ζει δίπλα μας.

Η Εκδόσεις Πληθώρα -θυγατρικός εκδοτικός οίκος των Εκδόσεων Ευρασία-  έχουν επιχειρήσει και στο παρελθόν να καλύψουν αυτό το κενό και συνεχίζοντας αυτήν την προσπάθειά τους, έδωσαν σε κυκλοφορία το έργο «Το βαλς της ευτυχίας» του Αλβανού συγγραφέα Υλλιέτ Αλίτσκα.

Ο Υλλιέτ Αλίτσκα γεννήθηκε και ζει στα Τίρανα της Αλβανίας. Είναι συγγραφέας, σεναριογράφος, και πρώην πρέσβης της Αλβανίας στην UNESCO, τη Γαλλία, την Πορτογαλία και το Μονακό. Κατέχει θέση Μέλους στην Επιτροπή Αλβανών Διπλωματικών Αντιπροσώπων, και από το 2016 θέση Καθηγητή στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο της Αλβανίας.

Ο Αλίτσκα έχει γράψει πλήθος μυθιστορημάτων και συλλογών με σύντομες ιστορίες, όπως και σενάρια βασισμένα στα βιβλία του. Η μεταφορά τους στον κινηματογράφο έχει συνοδευτεί με διεθνή αναγνώριση, όπως με τη βράβευση της ταινίας Slogans στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τόκιο το 2001, ενώ είχε σταθεί και η ευκαιρία να τον γνωρίσουμε στο φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 2008.

Τα βιβλία του έχουν εκδοθεί στα Αγγλικά, τα Γαλλικά, τα Γερμανικά, τα Ιταλικά, τα Αραβικά, τα Πολωνικά, τα Τσέχικα, τα Νορβηγικά, τα Περσικά, τα Μακεδονικά, τα Κινεζικά και στην Εσπεράντο.

Το έργο του «Το βαλς της ευτυχίας» στηρίζεται πάνω σε ένα πραγματικό γεγονός που έλαβε χώρα στην Αλβανία το 1985.

Μια οικογένεια Αλβανών -έξι αδέλφια- κατά τη διάρκεια της τελετής της κηδεία του Ενβέρ Χότζα, καταφεύγουν στην Ιταλική Πρεσβεία και ζητούν πολιτικό άσυλο.

Μέσα στο όλο κλίμα εκείνης της εποχής, η πράξη τους κυριολεκτικά συγκλονίζει όλη τη χώρα και πολύ γρήγορα αποκτά διεθνείς διαστάσεις.

Οι διπλωματικές ενέργειες  απέναντι  στις άτεγκτες αντιδράσεις του καθεστώτος που έχει ήδη αρχίσει να καταρρέει, δε φέρνουν κάποιο αποτέλεσμα, τα έξι άτομα της οικογένειας Τότα βιώνουν μια νέα μορφή εγκλεισμού και αφού πρώτα το παράδειγμά τους θα προσπαθήσουν να το επαναλάβουν κάμποσες εκατοντάδες συμπατριωτών τους, τελικά θα δούνε τα χρόνια να φεύγουν, το νέο καθεστώς να εγκαθίσταται χωρίς και να μπορεί να αποτινάξει από πάνω του κατάλοιπα του παρελθόντος, ενώ ο Δυτικός Κόσμος αδυνατεί να απεμπλακεί  από τις γραφειοκρατικές συμβάσεις προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Τελικά, τα έξι αδέλφια θα φτάσουν στην Ιταλία, θα τους δοθεί και η άδεια παραμονής, μαζί με κάποιες στοιχειώδεις βοήθειες επιβίωσης, αλλά τα ίδια θα έχουν στην ουσία αποδεχτεί μια περιθωριοποίηση που θα τους κρατά μακριά από ενέργειες ουσιαστικής προσαρμογής τους στις νέες συνθήκες που πλέον επικρατούν. 

Η μέρα εκείνη που με μια αυθόρμητη κίνηση τους οδήγησε να ζητήσουν άσυλο, θα αποδειχτεί μέρα καθοριστική για όλη τους τη ζωή.

Οι μεταξύ τους δεσμοί θα τραυματίζονται, οι κατά κάποιον τρόπο ευνουχισμένες από ένα απολυταρχικό καθεστώς προσωπικότητές τους θα τους εμποδίζουν να διαβούν δυναμικά στους νέους δρόμους που οι άλλοι συμπατριώτες τους ακολουθούν και τελικά ένας, ένας θα οδηγηθού σε ψυχολογικό ή και βιολογικό αδιέξοδο.

Πάνω σε αυτόν τον καμβά εξιστόρησης, ο Αλίτσκα στήνει την αφήγησή του και με μια γραφή ιδιαιτέρως λιτή, όσο και στιγμές σαρκαστική, φωτίζει το πόσο το άτομο αν θέλει να επιβιώσει θα πρέπει να πάρει στα δικά του χέρια το μέλλον του.

Βέβαια, η θέση αυτή -και χωρίς κάτι τέτοιο εμφανώς να καταγράφεται-  υποστηρίζει το πως ένα αυταρχικό καθεστώς που στηρίζεται στη βία και στην έλλειψη κοινωνικής σύμπνοιας τελικά δημιουργεί άτομα που ή θα ζητάνε μόνιμα την κάλυψή  τους από μια ανωτέρα Αρχή ή θα καταλήγουν σε σπασμωδικές ενέργειες απελευθέρωσης τους.

Ενδιαφέρουσα πρόταση που κινείται ανάμεσα στη λογοτεχνία και στο ντοκουμέντο, που δίπλα στον σαρκασμό στήνει την κατανόηση και που έτυχε μιας καλής και συνετής μεταφοράς της στη γλώσσας μας από τον Ανδρέα Ζαρμπαλά.

Μετά το δείπνο κάθισε στη βεράντα μπροστά στην καμπίνα και ατένιζε τον ήλιο καθώς έδυε στη θάλασσα. Θυμήθηκε πως είχε καθίσει ξανά στο ίδιο σημείο, ατενίζοντας τη θάλασσα, σε μια εποχή  τόσο μακρινή που αμφέβαλλε αν είχε ζήσει πραγματικά σ΄ αυτήν. Μετά έδιωξε απ΄΄ το νου του την αμφιβολία και βάλθηκε να ανακαλύψει γιατί το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη είναι καλυμμένο με νερό.

«Γιατί να συμβαίνει αυτό;» αναρωτιόταν, μέχρι που αποκοιμήθηκε ελαφρά υπό τον μονότονο φλοίσβο των κυμάτων, δίχως να λύσει το αίνιγμα.

Ξύπνησε νωρίς απ΄ τους θορύβους των ποντικιών που έτρεχαν από καμπίνα σε καμπίνα.

(σελ. 189)

https://bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/18163-to-vals-tis-eftyxias-tou-ylliet-alitska-kritiki-ena-vivlio-anamesa-sti-logotexnia-kai-sto-dokoumento