Γεωργοστάθη, Παπαδημητράκη, Φραγκεσκάκη: Τρία νέα βιβλία για παιδιά και μερικές χρήσιμες σκέψεις για την παιδική λογοτεχνία

 

Ελένη Γεωργοστάθη

«Φίλοι δεμένοι με κλωστή»

Εικονογράφηση: Χρύσω Χαραλάμπους

Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο

***

Βαλεντίνα Παπαδημητράκη

«Μια φωλιά για μένα»

Εικονογράφηση: Μαρίνα Δημοπούλου

Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο

***

Χριστίνα Φραγκεσκάκη

«Το ποδήλατό του»

Εικόνες: Πέτρος Μπουλούμπασης

Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο

 

           

Οι εκδόσεις βιβλίων για παιδιά και νέους είναι ίσως το περισσότερο εύρωστο τμήμα της εκδοτικής παραγωγής.

Κι αυτό όχι μόνο αυτόν τον καιρό, αλλά και εδώ και χρόνια κάτι παρόμοιο συμβαίνει. Βέβαια μέσα στον ορισμό «βιβλία για παιδιά και νέους» πολλά είδη έχουν συμπεριληφθεί -βιβλία με πολύχρωμη ή μη εικονογράφηση, σιωπηλά βιβλία, παραμύθια, μικρές ιστορίες, διηγήματα, μυθιστορήματα, graphic novels, μα και βιβλία γνώσεων και ποικίλων δραστηριοτήτων.

Δεν έχει κανείς παρά να κοιτάξει το όποιο πίνακα ευπώλητων παιδικών βιβλίων που έχει δημοσιευθεί σε κάποιο έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο για να επιβεβαιώσει αυτή την -κάπως αλλόκοτη- συνύπαρξη κάτω από τον ίδιο χαρακτηρισμό εντελώς διαφορετικών ειδών αφήγησης και στοχεύσεων.

Οπότε, αν θέλουμε να προεκτείνουμε τις σκέψεις μας, μπορούμε άνετα να υποστηρίξουμε πως τα βιβλία για παιδιά και νέους τα οποία είναι στραμμένα προς μια λογοτεχνική ενσάρκωση, όχι μόνο δεν είναι η πλειοψηφία, αλλά και πολύ συχνά ανάμεσά τους υπεισέρχονται και βιβλία που σχεδόν καμιά σχέση δεν έχουν με ότι κανείς μπορεί να χαρακτηρίσει ως λογοτεχνικό έργο.

Φαινόμενο μάλλον διεθνές -η μαζικοποίηση προϊόντων που απευθύνονται σε άτομα που δεν επιλέγουν τα ίδια, αλλά αντίθετα πρόσωπα επιφορτισμένα με την κάθε μορφής κηδεμονία τους, σαφώς καταργεί κριτήρια ταξινόμησης σύμφωνα με το είδος που το κάθε προϊόν ανήκει, ενώ παράλληλα και πολύ συχνά η ψυχαγωγία της ανάγνωσης  παραμερίζεται από την στοχευμένη ωφέλεια.

Αλλά το φαινόμενο στη χώρα μας αποκτά και μεγαλύτερη ένταση καθώς μελετημένα και θεσμοθετημένα προγράμματα φιλαναγνωσίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης δεν υπάρχουν και μάλιστα αυτό γίνεται απόλυτα ξεκάθαρο όταν αναζητήσουμε ποια λογοτεχνικά έργα συστήνονται στους μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου.

Ένα τέτοιο κλίμα ‘άναρχης’ -ας μου επιτραπεί η συμβολική χρήση της λέξης-  προσέγγισης βιβλίων για παιδιά και νέους, το ενισχύει και η υπάρχουσα κριτική προσέγγιση αυτών των βιβλίων. Τα κριτικά σημειώματα συνήθως εμφανίζονται σε βιβλιοφιλικά διαδικτυακά περιοδικά ή  ιστοσελίδες και τα υπογράφουν σπανιότερα θεωρητικοί της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, πλέον συχνά συγγραφείς, εκπαιδευτικοί ή και απλοί αναγνώστες που για κάποιον προσωπικό λόγο εκφράζουν δημόσια τις απόψεις τους.

Πάντως το  βιβλίο για παιδιά και νέους εκδοτικά ανθεί και είναι γεγονός πως υπάρχουν ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι -μεγάλοι, μεσαίοι και μικροί- που στέλνουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων πολλά και προσεχτικά σχεδιασμένα βιβλία αυτής της κατηγορίας. Κάποιοι μάλιστα από αυτούς με την εμπειρία των πολλών ετών εύρωστης και συνετής λειτουργίας τους και με τη συνεχή ανησυχία εύρεσης νέων ελλήνων συγγραφέων και εικονογράφων, όπως και με την ανακάλυψη αντίστοιχων ξένων, έχουν σφραγίσει τον χώρο του παιδικού και νεανικού βιβλίου και έχουν διαμορφώσει αναγνωστική συνείδηση σε πολλές γενιές αναγνωστών.

Ανάμεσα σε αυτούς, ιδιαίτερη η παρουσία των Εκδόσεων Καλειδοσκόπιο. Κυρίως για την τυπογραφική και εικαστική φροντίδα με την οποία προικίζουν τους τίτλους που δίνουν στην κυκλοφορία. Ασφαλώς το Καλειδοσκόπιο δεν είναι ο μόνος ελληνικός εκδοτικός οίκος που μας προσφέρει ιδιαίτερα ποιοτικές εκδόσεις, αλλά καθώς δεν είναι πολλοί οι τίτλοι που σε ετήσια βάση δίνει στην κυκλοφορία, ενώ και οι περισσότεροι από αυτούς κατατάσσονται στο είδος του εικονογραφημένου βιβλίου, η παρουσία του έχει ταυτιστεί με την αισθητική ποιότητα, οπότε και γι αυτό σχεδόν χαρακτηρίζεται ως ένας εκδοτικός οίκος που παράγει χειροποίητα προϊόντα (ο χαρακτηρισμός ‘χειροποίητος’ χρησιμοποιείται για να παραπέμψει στο μεράκι των πάλαι ποτέ κλασικών τυπογράφων).

Αυτό που αξίζει κανείς να σημειώσει σχετικά με τις περισσότερες εκδόσεις του Καλειδοσκόπιου είναι πως σε αυτές το κείμενο -ακόμα και το πλέον λογοτεχνικά άρτιο- δείχνει να κρατά την δεύτερη θέση στην όλη εμφάνιση του βιβλίου, καθώς την πρώτη την καταλαμβάνει η εικονογράφηση. Δεν υπονοώ υποβάθμιση του κειμένου, απλώς τονίζω το γεγονός πως οι πρωτοποριακές (τις περισσότερες φορές) εικονογραφήσεις μα και σελιδοποιήσεις, μαζί με την άρτια τυπογραφική τους υλοποίηση, στρέφουν πρωτίστως την προσοχή του αναγνώστη προς την αισθητική της εικόνας και δευτερευόντως στο περιεχόμενο των λέξεων.

Αυτό, θεωρώ, πως επιβεβαιώνεται και με την κυκλοφορία των  τριών νέων τίτλων των Εκδόσεων Καλειδοσκόπιο, που στάθηκαν άλλωστε και η αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις.

Τρία νέα βιβλία που απευθύνονται σε τρία διαφορετικά ηλικιακά είδη κοινού -άσχετα αν η εκδοτική τους ποιότητα τα καθιστά ικανά να τα χαρούν και ενήλικες αναγνώστες που έλκονται από την κάθε είδους καλή εκδοτική μορφή ενός βιβλίου.

Το πρώτο το υπογράφει η Ελένη Γεωργοστάθη και το έχει εικονογραφήσει η Χρύσω Χαραλάμπους.

Η Ελένη Γεωργοστάθη είναι δόκιμος συγγραφέας μικρών ιστοριών για παιδιά του Δημοτικού και η ίδια κριτικός κειμένων της Π. Λ.  Με αυτό βιβλίο –«Φίλοι δεμένοι με κλωστή»- δοκιμάζεται και στον τομέα του εικονογραφημένου βιβλίου για παιδιά κυρίως του νηπιαγωγείου. Και με τη χρήση λίγων φράσεων καταφέρνει να αφηγηθεί μια ιστορία όπου μιλά για την δύναμη της φιλίας. Η μικρή ηρωίδα, ακολουθώντας τις επαγγελματικές υποχρεώσεις των γονιών της, αλλάζει συνέχεια τόπους διαμονής και σχολεία και αισθάνεται πως δεν προλαβαίνει να στεριώσει φιλικές σχέσεις. Αλλά όταν μια μέρα θα επιστρέψει στο πρώτο της σχολείο θα διαπιστώσει πως οι παλιές φιλίες δεν πεθαίνουν και πάντα με αυτούς που αγαπήσαμε θα είμαστε δεμένοι με κλωστές της ψυχής και των συναισθημάτων.

Οι απλές και απόλυτα στοχευμένες προς αυτή τη θέση φράσεις, έχουν ενεργοποιήσει το ταλέντο της κύπριας εικονογράφου Χρύσως Χαραλάμπους και έτσι από σελίδα σε σελίδα ο αναγνώστης εντυπωσιάζεται από τους εκρηκτικούς συνδυασμούς χρωμάτων και σχημάτων που παραπέμπουν στον ελεύθερο τρόπο που ένα παιδί μπορεί να περιγράψει εικαστικά τους χώρους μέσα στους οποίους ζει

Μορφή και εμφάνιση ενός γνήσιου εικονογραφημένο βιβλίου. Θα μπορέσει άνετα να χρησιμοποιηθεί από εκπαιδευτικούς των Νηπιαγωγείων.

Το δεύτερο, προσφάτως εκδοθέν από το Καλειδοσκόπιο βιβλίο το υπογράφει Βαλεντίνα Παπαδημητράκη, το έχει εικονογραφήσει η Μαρίνα Δημοπούλου και έχει τον τίτλο «Μια φωλιά για μένα».

Θα έλεγα πως απευθύνεται σε παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού καθώς και το κείμενο είναι πιο μεγάλο, αλλά και η ιστορία που διαβάζουμε θέτει ένα πλέον σύνθετο θέμα. Ποιο είναι το σπίτι μου, ο δικός μου προσωπικός χώρος και πως τον επιλέγω; Και ακόμα σε τι διαφοροποιείται ο ατομικός χώρος από αυτόν ενός ζευγαριού;

Θέμα ασυνήθιστο και η Βαλεντίνα Παπαδημητράκη (πέρα από τη συγγραφή βιβλίων για  παιδιά έχει σπουδάσει και ασχοληθεί και με το θέατρο) το παρουσιάζει χρησιμοποιώντας τις τεχνικές ενός λαϊκού παραμυθιού, προσαρμοσμένες όμως σε μια σύγχρονης αντίληψης αφήγηση και καταλήγει πως τελικά από ένα σημείο και μετά η εμπειρία της ατομικής αναζήτησης είναι και εκείνη που θα προσφέρει την ασφάλεια όταν το ένα άτομο ενωθεί με κάποιο άλλο.

Η εικονογράφηση της Μαρίνας Δημοπούλου εκμεταλλεύεται την άνεση του χώρου που της προσφέρει ένα βιβλίο μεγάλου μεγέθους και χωρίς να χάσει την εντελώς σύγχρονη εικαστική της θέση, δείχνει πως έχει κι εκείνη στραφεί προς την αισθητική που ένα παραδοσιακό παραμύθι θα μπορούσε να διαθέτει.

Η συγγραφέας του τρίτου βιβλίου, είναι η Χριστίνα Φραγκεσκάκη. Μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες όσο και δόκιμες παρουσίες στο χώρο της λογοτεχνίας κυρίως για μεγάλα παιδιά και νέους. Το ύφος της αν και καθαρά πεζογραφικό, εντούτοις σχεδόν πάντα έχει ένα ποιητικό υπόβαθρο, γεγονός που καθώς επίσης συνήθως συνδυάζεται με κοινωνικούς και πολιτικούς προβληματισμούς, καθιστά τα κείμενά της ιδιαιτέρως πρωτότυπα.

«Το ποδήλατό του» είναι τίτλος του βιβλίου και από τη σύνταξη του τίτλου και μόνο, νομίζω πως η ποιητικότητα στην οποία μόλις πιο πάνω αναφέρθηκα, γίνεται εμφανής. Θέμα του το προσφυγικό. Με μια καθόλου φλύαρη εξιστόρηση η Φραγκεσκάκη παρακολουθεί την πορεία μιας οικογένειας από χώρα της ανατολής προς περιοχές της δύσης καθώς ο πόλεμος καταστρέφει την καθημερινότητά τους. Ο κάθε πρόσφυγας παίρνει μαζί του ότι θεωρεί πολυτιμότερο -άλλοι χρήματα, άλλοι αντικείμενα. Ο μικρός ήρωας της ιστορίας παίρνει μαζί του το ποδήλατό του. Μα πολύ δύσκολα ένα τόσο μεγάλο αντικείμενο μπορεί να τον συνοδεύει συνέχεια στις μεγάλες και δύσκολες πορείες. Λογικό κάποια στιγμή να αναγκαστεί να το αποχωριστεί. Μα ότι πού αγαπήσαμε, τελικά ανακαλύπτουμε πάντα τρόπους να το επαναφέρουμε δίπλα μας. Με κάποια άλλη μορφή, ίσως… Αλλά σημασία δεν έχει το  αντικείμενο, μα ότι αυτό για εμάς συμβολίζει.

Μια αφήγηση στηριγμένη και σε στοιχεία που η συγγραφέας πήρε από συζητήσεις που είχε με αληθινούς πρόσφυγες και που μέσα στη συγκεκριμένη έκδοση είχε την τύχη να ενισχύσει τη διαχρονικότητα της αλήθειας της καθώς ο επίσης δόκιμος και ταλαντούχος εικονογράφος Πέτρος Μπουλούμπασης κατάφερε με αφαιρετικό, μα και παράλληλα στοχευμένο τρόπο να το ενδύσει με τις εικόνες του.

https://018.bookpress.gr/kritikes/eikonografimena/15997-georgostathi-papadimitraki-fragkeskaki-tria-nea-vivlia-gia-paidia-kai-merikes-xrisimes-skepseis-gia-tin-paidiki-logotexnia?%3Futm_source=Newsletter&utm_medium=email&fbclid=IwAR0DADkiUNytyV-WuEHxhZpBuxYybTbaVRhBr7KjxLr2k7hrbJmONPnEg_M

 

(1340  λέξεις)

Γιόζεφ Πάνεκ: «Έρωτας στα χρόνια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής»

 Γιόζεφ Πάνεκ: «Έρωτας στα χρόνια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής», Μετάφραση: Σόνια Στάμου – Ντορνιάκοβα, Εκδόσεις Στιγμός

Άγνωστος στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ο Τσέχος συγγραφέας αυτού του ιδιότυπου μυθιστορήματος.

Ο Γιόζεφ Πάνεκ γεννήθηκε στην Πράγα του 1966 και σπούδασε στο Τμήμα Μαθηματικών και Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου.

Με θέματα που αφορούσαν τις σπουδές του είχαν να κάνουνε και οι διάφορες εργασιακές δραστηριότητές του σε άλλες χώρες όπως η Νορβηγία και η Αυστραλία.

Έχει πλέον επιστρέψει στην Πράγα και εργάζεται στο Ινστιτούτο Μικροβιολογίας  της Τσέχικης Ακαδημίας Επιστημών.

Καθώς πλησίαζε τα 40 του χρόνια, έδειξε και μια άλλη πτυχή της προσωπικότητάς του και το 2013 έγραψε μια συλλογή διηγημάτων, ενώ τέσσερα χρόνια μετά είδε το φως της δημοσιότητας και αυτό το μυθιστόρημα –«Έρωτας στα χρόνια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής».

Γι αυτό το δεύτερο έργο του , τιμήθηκε με το μεγαλύτερο βραβείο των τσέχικων γραμμάτων, το Magnesia Litera και πολύ γρήγορα αναγνωρίστηκε ως ο συγγραφέας εκείνος που ανανεώνει την τσέχικη λογοτεχνία.

Ο αφηγητής της ιστορίας είναι φανερό που έχει στοιχεία του ίδιου του δημιουργού του. Είναι κι αυτός μοριακός βιολόγος και έχει ζήσει στη Νορβηγία και την Αυστραλία. Αλλά η αρχή της αφήγησης ξεκινά καθώς ο αφηγητής φτάνει σε μεγάλη πόλη της Ινδίας , την Μπανγκαλόρ   για να συμμετάσχει σε ένα επιστημονικό συνέδριο.  Και από την πρώτη σελίδα δηλώνει τις αρνητικές εντυπώσεις του : «…μόλις βρεθείς στην ινδική πόλη φρικάρεις με τη φασαρία, τη βρόμα, τα κορναρίσματα, τη δυσδιάκριτη δυσοσμία και την πολυκοσμία». Ακόμα οι πληροφορίες του τον ενημερώνουν να μην έχει μαζί του χρήματα και διάφορα έγγραφα όταν θα περπατά στους δρόμους και ασφαλώς να αποφεύγει να επισκεφθεί την παραγκούπολη.

Αλλά η αστόχαστη βόλτα του, κάπου εκεί γύρω θα τον φέρει κι ενώ θα κοιτά γύρω του ξαφνιασμένος, ξαφνικά την προσοχή του και τον θαυμασμό του θα τον τραβήξει μια νεαρή και πανέμορφη Ινδή που φορά ένα απλό τζιν παντελόνι. Θα θελήσει να τη φωτογραφήσει, αλλά εκείνη θα αρνηθεί. Προτιμά -του δηλώνει- να τη φωτογραφίζουν όταν φορά το παραδοσιακό, πολύχρωμο σάρι της.

Κι έτσι, πολύ σύντομα, ο αναγνώστης θα κατανοήσει πως η ιστορία που πρόκειται να διαβάσει στην ουσία θα αφορά τη σύγκρουση δυο πολιτισμών.

Τόσο ο αφηγητής, όσο και η νεαρά Ινδή θα συναντηθούν  και αργότερα μέσα στο πλαίσιο των εργασιών του συνεδρίου. Πρόκειται για δυο άτομα με καλές σπουδές και που και οι δυο έχουν ζήσει σε άλλες χώρες. Μα έχουν διαφορετικές καταβολές.

Θα μπορέσουν να τις ξεπεράσουν; Και ο ίδιος ο αφηγητής σε ποια τελικά άποψη θα καταλήξει; Και ποια εξέλιξη μπορεί να έχει μια σχέση δυο εντελώς διαφορετικών ανθρώπων που η κεντρική, κυτταρική διαφορά τους είναι στον τρόπο που αντιμετωπίζουν την ίδια την ταυτότητά τους; Μα πέρα από αυτό, σε μια κοινωνία που αποκτά μια άλλη διάσταση η παγκοσμιοποίησή της -αυτή της κλιματικής αλλαγής- πως διαχωρίζεται το ένα άτομο από το άλλο, η μια ομάδα από την άλλη, η μια πόλη από μιαν άλλη;

Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι πλέον εκείνοι που δεν έχουν απολύτως τίποτα, μα στην ουσία  η ευτυχία τους δεν έχει να κάνει με την απόλυτη ένδεια, αλλά με την απουσία της όποιας εναλλακτικής επιλογής.

Με την εμπειρία του ανθρώπου που έζησε σε διαφορετικά κοινωνικά και οικονομικά περιβάλλοντα, με τις επιστημονικές γνώσεις μιας μοριακής βιολογίας, ο Πάνεκ γράφει ένα πικρό έργο και παράλληλα εντελώς στραμμένο προς τον ίδιο τον εαυτό του.

Η αφήγηση είναι συνεχώς σε δεύτερο πρόσωπο. Ο αφηγητής απευθύνεται στον εαυτό του… Ή μήπως τελικά στον αναγνώστη του; Και ο λόγος του διαθέτει μια σκωπτικότητα, μια ειρωνεία που δεν αφήνει τίποτε ασχολίαστο.

Ο ρατσισμός του Ευρωπαίου, η ανάγνωση του άλλου μέσω της σεξουαλικότητας που σου προξενεί ή που θα ήθελες να σου προξενούσε, το ανικανοποίητο μια κατανάλωσης που με τίποτε δεν ελέγχεται, η μονοδιάστατη και ψυχρή κρατική μέριμνα της Δύσης από τη μια και από την άλλη η εκτός πλέον τόπου και χρόνου δοτικότητα της ανατολικής εξυπηρέτησης -όλα αυτά μέσα σε ένα κόσμο που κατοικείται από άτομα ανίκανα να επικοινωνήσουν με μια μακρόχρονη και ουσιαστική ανταλλαγή εμπειριών.

Τελικά -και όπως διαβάζουμε και στο οπισθόφυλλο: «Γραμμένο με το οδυνηρό «εσύ» της φωνής που ακούμε μέσα μας, το "Έρωτας στα χρόνια της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής" είναι ένα παραληρηματικό παραμύθι για την απατρία, την ερημιά της παγκοσμιότητας, τα παράδοξα της προόδου, τον ρατσισμό, τον άγνωστο άλλο και τον γνωστό-άγνωστο εαυτό»

Μια διαφορετική πρόταση λογοτεχνικής αφήγησης και παγκοσμιοποιημένου πολιτικού προβληματισμού που η μετάφραση της Σόνια Στάμου – Ντορνιάκοβα με επιτυχία μετέφερε στη γλώσσα μας.

https://www.fractalart.gr/erotas-sta-chronia-tis-pagkosmias-klimatikis-allagis/

 

(730 λέξεις)

https://www.fractalart.gr/erotas-sta-chronia-tis-pagkosmias-klimatikis-allagis/

Rachel Cusk «Δεύτερο σπίτι»

 

Rachel Cusk

«Δεύτερο σπίτι»

Μετάφραση: Δώρα Δαρβίρη

Εκδόσεις Gutenberg

 

    Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

 

Η Ρέιτσελ Κασκ είναι γνωστή στο ελληνικό βιβλιόφιλο κοινό από την τριλογία της «Περίγραμμα», «Μετάβαση», «Κύδος» (και τα τρία κυκλοφόρησαν το 2019 από τις Εκδόσεις Gutenberg) καθώς με τα τρία αυτά μυθιστορήματα της , θα έλεγε κανείς πως διερεύνησε τρόπους αυτοαναφορικότητας και γυναικείας ψυχοσύνθεσης μέσα σε μια εποχή -τη δική μας- όπου όλα πλέον έχουν αλλάξει.

Τα τρία εκείνα έργα της νέας Αγγλίδας συγγραφέας -γεννήθηκε το 1967- την καθιέρωσαν σε παγκόσμιο επίπεδο ως μια από τις πλέον ουσιαστικές όσο ευδιάκριτες γυναικείες παρουσίες στο χώρο της λογοτεχνίας.

Πέρα από την αυτοαναφορικότητα, χρησιμοποίησε και την εντελώς υποκειμενική παρατήρηση για να περιγράψει την ρευστή αντικειμενικότητα του σήμερα.

Με το νέο της αυτό μυθιστόρημα, το «Δεύτερο σπίτι», εστιάζεται ακόμα περισσότερο σε αυτά τα στοιχεία και προσπαθεί να τα οδηγήσει σε ένα απόλυτο εσωτερικό θηλυκό πυρήνα.

Ποια είναι η θέση της σημερινής δυτικής γυναίκας; Πόσο ελεύθερα μπορεί να εκφράζει τα όποια θέλω της; Με ποιον τρόπο η σύγχρονη Τέχνη την αφορά και πως μπορεί μέσω αυτής να εκφραστεί η ίδια;

Όλα αυτά -μα και διάφορα άλλα- απασχολούν την αφηγήτρια / ηρωίδα του έργου , τη Μ., η οποία με μια ψευδοεπιστολική,  μα σίγουρα πρωτοπρόσωπη αφήγηση, απευθύνεται σε κάποιον γνωστό της, για τον οποίον δε θα μάθουμε ποτέ τη σχέση που τους συνδέει.

Τεχνική αφήγησης μάλλον ανορθόδοξη που όμως προσφέρει μια νότα εξομολόγησης και ίσως κάποια στοιχεία μυστηρίου.

Κεντρικός άξονας όλης της εξιστόρησης η σχέση που συνδέει την ηρωίδα με κάποιον ζωγράφο -τον Λ.- τον οποίον σε προηγούμενα χρόνια είχε τύχει να συναντήσει σε μια από τις πρώτες εκθέσεις του και από τότε λες και τόσο ό ίδιος όσο και οι πίνακές του, τη σημαδέψανε έτσι ώστε κάποια μέρα να του προτείνει να τον φιλοξενήσει στο εξοχικό σπίτι της, μάλλον σε ένα δεύτερο σπίτι που έχει χτιστεί στο ίδιο μεγάλο οικόπεδο με εκείνο όπου πλέον η ίδια κατοικεί μαζί με τον νέο της σύντροφο και την κόρη της από τον πρώτο της γάμο, που κι αυτή έχει μαζί της τον δικό της σύντροφο.

Τα δυο σπίτια τα περιβάλλει ένα ιδιαίτερο, δισυπόστατο τοπίο -κυριαρχεί το νερό ή με τη μορφή του βάλτου ή με τη μορφή της θάλασσας- και η αφηγήτρια συνηθίζει να προσκαλεί και να φιλοξενεί εκεί και άλλους καλλιτέχνες, σε μια προσπάθεια να παραμείνει κοντά στις καλλιτεχνικές εξελίξεις, αλλά κυρίως για να αναζητά τις δικές της προοπτικές όσο και τις προηγούμενες διαψεύσεις της. Στο πρόσωπο του Λ. αυτές οι δυο μορφές αναψηλάφησης ταυτίζονται και παράλληλα εμπλουτίζονται με υπαινικτικές αναφορές σε ερωτικές έλξεις του παρελθόντος.

Ο κάπως εγωκεντρικός σχεδιασμός της φιλοξενίας ανατρέπεται καθώς ο Λ. φέρνει μαζί του και μια άλλη γυναίκα. Κι έτσι μέσα στο ιδιαίτερο αυτό χώρο και κάτω από ιδιόμορφες ψυχαναλυτικές συνθήκες, συνυπάρχουν τρεις γυναίκες και τρεις άντρες.

Η Κασκ χρησιμοποιεί αυτήν την ομάδα ανθρώπων για να αναζητήσει το πως το παρελθόν μπορεί να παρεμβαίνει στο παρόν, αλλά και ακόμα για να αναζητήσει το πως μπορεί να μορφοποιηθούν τα διάφορα πρόσωπα / προσωπεία μιας γυναίκας. Η μητρότητα, ο έρωτας, το γήρας, η κοινωνική και καλλιτεχνική καταξίωση μα και η ανασφάλεια διατηρήσεων τους -όλα αυτά δείχνουν να είναι κομβικά θέματα στην ανάλυση της ψυχοσύνθεσης μιας μορφωμένης γυναίκας του δυτικού -επαναλαμβάνω- κόσμου.

Κάτω από μια τέτοια αναγνωστική ματιά μπορεί κανείς να θεωρήσει πως η Ρέιτσλελ Κασκ ανασυνθέτει τη γυναικεία γραφή και την οδηγεί σε ατραπούς που ίσως να μην έχουν ολότελα -και ακόμα- καταγραφεί επαρκώς.

Ιδιαίτερης αισθητικής  -και ακόμα περισσότερο ιδιαίτερης φιλοσοφικής θέσης- κείμενο που η μετάφραση της Δώρας Δαρβίρη το υποστηρίζει αποτελεσματικά

(Βιβλιοδρόμιο, 17/2/2024)

(580 λέξεις)

Ο Άλεξ Κολμανιώτης (δημοσιογράφος και όχι μόνο) για το "Σαν Μήδεια"

 

     

Στον επίλογο του βιβλίου του, στο σημείωμα που ο Μάνος Kοντολέων μοιράζεται τις σκέψεις του με τους αναγνώστες του, εξηγεί πώς έφτασε να αισθανθεί ότι δικαιούται να καταθέσει τη δικιά του εκδοχή. Ευτυχώς για εμάς! γιατί έχοντας διαβάσει  τη γραμμένη το 431 π.Χ. τραγωδία του Ευριπίδη, ο οποίος επικεντρώνεται στην  αγριότητα μιας γυναίκα που την απαρνήθηκε ο άντρας της , και τη δεύτερη του Ζαν Ανούιγ, το 1946, η οποία  φωτίζει έναν άλλον Ιάσονα ,  ο Μάνος Kοντολέων διαβάζει με μια άλλη ματιά την ιστορία. Με το δικό του προσωπικό ύφος και λόγο κάνει μια ιδιοφυή  προσέγγιση, που τόσο έξυπνα ονομάζει «Σαν Μήδεια» , ενώ  ταυτόχρονα, (αφαιρετικός όπως πάντα), έχει αφαιρέσει πολλά.

Άλλωστε η λογοτεχνία μάχεται εναντίων του περιττού, αλλά η ζυγαριά κλίνει αλλιώς για τον καθένα…

    Όποιος και αν προσπαθήσει να δικαιολογήσει μια μάνα που σκοτώνει τα παιδιά της, προσπαθεί να δικαιολογήσει κάποιον που διαπράττει το μεγαλύτερο έγκλημα …άρα το ερώτημα  τίθεται ως εξής: τι μπορεί να οδηγήσει στη διάπραξη του μεγαλύτερου εγκλήματος;

      Ο Μάνος Κοντολέων φαίνεται να θεωρεί την ιδεολογία, το τύφλωμα αυτό, την πίστη σε ένα καλύτερο αύριο, που η απουσία του στο τώρα είναι τόσο αβάσταχτη για τον ιδεολόγο που σκοτώνει τα παιδιά του.

    Αλλά πίσω από την ιδεολογία  διαφαίνεται  ότι και πάλι  ο έρωτας έχει τον κύριο λόγο.

   Μήπως, λοιπόν,  τελικά επιστρέφουμε στην ερμηνεία του Ευριπίδη;  Ότι τελικά ο έρωτας  πυροδοτεί πολύ τραγικές πράξεις, οπλίζει το χέρι ενός δολοφόνου, μιας μητροκτόνου…. πρόσωπα που αποστρέφεται η κοινωνία και αποτινάζει με σιχαμάρα από πάνω της.    

   Ο  Μάνος Κοντολέων  είναι ειλικρινής  όταν λέει ότι δεν πείθεται με την ερμηνεία του Ευριπίδη: «Παιδοκτονία για λόγους ερωτικής εκδίκησης»;           

     Ξεπερνώντας την παλιά, δίνει ο ίδιος, μάλιστα  στο  ευφυέστερο  σημείο του βιβλίου του! τη δική του ερμηνεία,  όταν η Μήδεια γυρνάει και λέει στη γυναίκα που τη μεγάλωσε, την Αγιδώ,  ότι μόνο εσύ θα πεις την ιστορία μου.

   Άρα λοιπόν, εδώ έχουμε ένα θέμα αξιοπιστίας των πηγών.

  Από την μια ένας όχλος που δεν κατανοεί την Μήδεια και βλέπει μια γυναίκα να σκοτώνει τα παιδιά του βασιλιά τους και από την άλλη μια υπηρέτρια, μια γυναίκα  με λίγες γνώσεις…που μάλλον η ιστορία δεν την πήρε στα σοβαρά. Μήπως και η ίδια δεν κατάλαβε κάτι καλά;

    Άρα, πώς ξέρουμε πράγματι τι συμβαίνει στη Μήδεια;  Τι πράττει η Μήδεια;

  Ένα βιβλίο που μας γέννησε τόσα πολλά ερωτήματα, ερωτήματα που ακόμα ψάχνουν απάντηση, άρα κάτι  πολύ σπουδαίο έκανε ο Μάνος Κοντολέων!

Smitri Prasadam – Halls Robert Starling «Το μικρό νησί»

 

Smitri Prasadam – Halls

Robert Starling

«Το μικρό νησί»

Μετάφραση: Ελένη Ρώσση Πέτσιου

Εκδόσεις Ε. Ρώσση

 

Τα βιβλία με πολύχρωμη εικονογράφηση και κυρίως όσα από αυτά έχουν ένα μεγάλο ή αρκετά μεγάλο μέγεθος, αποτελούσαν ανέκαθεν εκδόσεις που ενώ στην ουσία τυπώνονται για να καλύψουν το χώρο του εικονογραφημένου βιβλίου για παιδιά, στην ουσία αποτελούν (τα περισσότερα από αυτά τουλάχιστον) μικρά εκδοτικά κομψοτεχνήματα.

Αυτές οι εκδόσεις εδώ και καιρό, στο εξωτερικό, είχαν βρει τη θέση τους τόσο στον τομέα των βιβλίων για παιδιά όσο και σε αυτών των εικαστικών τεχνών. Κι άλλωστε οι περισσότεροι από τους ξένους εικονογράφους είχαν κάνει ειδικές σπουδές και από αυτούς αρκετοί είναι που υπογράφουν όχι μόνο την εικονογράφηση αλλά και το κείμενο (συνήθως σε αυτού του είδους τα βιβλία είναι πολύ μικρό, ελάχιστες λέξεις ή γραμμές συνοδεύουν την εικόνα κάθε σελίδας).

Τα τελευταία πάντως χρόνια κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τα ελληνικά βιβλία που γράφουν έλληνες συγγραφείς και εικονογράφοι.  Πρέπει με ικανοποίηση να δεχτούμε το γεγονός πως και το ντόπιο δυναμικό εικονογράφων μας έχει πλέον σχεδόν εξολοκλήρου φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο αισθητικής και διαθέτει μια πλούσια γκάμα εικονογραφικών λύσεων.

Εκείνο που όμως δείχνει να υστερεί σε αρκετά από αυτού του είδους ελληνικά βιβλία, είναι το κείμενο. Μπορεί η αφήγηση σε ένα εικονογραφημένο βιβλίο να δείχνει -και να είναι- απλή, αλλά με τίποτε δεν πρέπει να ξεπέφτει στην απλοϊκότητα. Θα έλεγα μάλιστα πως το να γράψει κάποιος ένα τόσο μικρό σε έκταση κείμενο που από τη μια θα διεγείρει και θα καλλιεργεί την αναγνωστική παιδεία και από την άλλη θα συνυπάρχει με τις εικόνες τις οποίες το ίδιο τις ‘γέννησε’, είναι μια συγγραφική πρόκληση για ‘καλοξυσμένα’ μολύβια.

Τα εικονογραφημένα βιβλία έχουν ιδιαιτέρως αγαπηθεί στη χώρα μας καθώς τα περισσότερα από αυτά μέσω του λόγου και της εικόνας, προτείνουν και ένα μήνυμα, μια στάση ζωής πιο σωστά, που μπορεί με άνεση να την περάσει κάποιος -συνήθως νηπιαγωγός ή δάσκαλος μικρών τάξεων του Δημοτικού, αλλά και ένας γονιός- μέσα στη συνείδηση του μικρού αναγνώστη.

Πιστεύω πως το ότι έχουμε καλά ελληνικά εικονογραφημένα βιβλία, αφενός οφείλεται στις καλές σπουδές των ταλαντούχων εικονογράφων μας και επίσης στο ότι συνεχίζονται να μεταφράζονται και να εκδίδονται στον τόπο μας και ξένα τέτοιου είδους βιβλία.

Εδώ, θεωρώ, πως βλέπουμε να δημιουργείται μια κατά κάποιον τρόπο άμιλλα, που μακάρι να απλωνότανε και σε άλλου είδους βιβλία (για παιδιά και όχι μόνο).

Προηγουμένως αναφέρθηκα πως πολλοί πλέον εικονογράφοι (και στο εξωτερικό από παλιά, τα τελευταία χρόνια και εδώ) δεν εικονογραφούν μόνο το βιβλίο, αλλά γράφουν και το κείμενο του. Μα και η κλασική περίπτωση συνεργασίας συγγραφέα και εικονογράφου εξακολουθεί να υφίσταται και πολλές φορές -αν υπάρχει μια χημεία στη σχέση των δυο δημιουργών- το αποτέλεσμα είναι πάρα πολύ καλό.

Κάτι τέτοιο έχει συμβεί και στην περίπτωση συνεργασίας της διεθνώς καταξιωμένης συγγραφέα Smitri Prasadam – Halls και του επίσης βραβευμένου εικονογράφου Robert Starling

Η γραφή της πρώτης έχει ένα υπόγειο χιούμορ που οι εικόνες του δεύτερου έρχονται να το ολοκληρώσουν και να το σχολιάσουν. Η συνεργασία τους, μου έφερε στο νου της σειρά των βιβλίων του Max Velthuijs με ήρωα ένα Βάτραχο (μια σειρά επιτυχημένων εικονογραφημένων βιβλίων που κάπου στα μέσα του ’90 είχαν κυκλοφορήσει οι Εκδόσεις Πατάκη)

Το συγκεκριμένο βιβλίο -η ελληνική μορφή του έχει απόλυτα ακολουθήσει τα στάνταρτς της αγγλικής- έχει τύχει ιδιαίτερης προσοχής όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2019 από τις εκδόσεις Andersen Press Ltd και ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Παιδικού Βιβλίου The Little Rebels 2020 και για το μετάλλιο CILIP 2021 Kate Greenaway

Η ιστορία που αφηγείται ευρηματικά παραπέμπει σε κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες του σήμερα.

Κάποτε υπήρχε μια φάρμα όπου όλα τα ζώα ήταν φίλοι. Μαζί φρόντιζαν το αγρόκτημα και ο ένας τον άλλον. Δεν ήταν όλα τέλεια και δεν συμφωνούσαν πάντα (βλέπετε και… τα ζώα έχουν αυτό το κουσούρι). Οπότε οι Χήνες καταστρώνουν  ένα σχέδιο να φύγουν από το αγρόκτημα.. Σχεδόν εξαναγκάζουν και τις Πάπιες να τις ακολουθήσουν και διαχωρίζουν τη ζωή τους από την καθημερινότητα των άλλων ζώων. Πιστεύουν πως όλα πλέον θα είναι πολύ καλύτερα στη ζωή τώρα.

Μα θα εξελιχθούν έτσι τα γεγονότα; Μήπως το κάθε πλάσμα έχει ανάγκη και από τις βοήθειες που τα άλλα του δίνουν;

Πολύ γρήγορα οι χήνες θα καταλάβουν το λάθος τους και θα φροντίσουν να υλοποιήσουν την επανένταξη.

Ένας ευρηματικός μύθος για την εποχή μας γραμμένος με χιούμορ και ζεστασιά, και το πιο σημαντικό, ελπίδα. Μια ιστορία χτίσματος γεφυρών όχι φραγμών, σεβασμού όχι αγανάκτησης και εύρεσης φιλίας, όχι φόβου.

(730 λέξεις)

https://diastixo.gr/kritikes/paidika/21856-to-mikro-nisi