Φωτεινή Φραγκούλη
«Ελιά στο πέλαγος»
Εικονογράφηση: Εύη Τσακνιά
Εκδόσεις Πατάκη
Πρώτη δημοσίευση: http://fractalart.gr/elia-sto-pelagos/
Τα κείμενα που κατατάσσονται στο είδος της λογοτεχνίας για παιδιά ή παιδικής λογοτεχνίας είναι συνήθως ιστορίες ρεαλιστικές ή φανταστικές όπου γίνεται προσπάθεια εκ μέρους του ενήλικα συγγραφέα να αναλυθούν ή να προσεγγισθούν, με μια λογοτεχνική γλώσσα και δομή, ζητήματα κοινωνικά ή διαπροσωπικών σχέσεων, οικολογικών προβληματισμών, αλλά και άλλα παρόμοια, με τρόπο που ο μικρό αναγνώστης ή θα αναγνωρίσει συνθήκες που και ο ίδιος έχει ζήσει ή θα ενημερωθεί για κάποιες άλλες που στη μετέπειτα ζωή του θα γνωρίσει.
Από αυτή τη σκοπιά η λογοτεχνική έκφραση χρησιμοποιείται ως διδακτικό μέσο και σαφώς χαρακτηρίζεται από τη γνώση του ενήλικα συγγραφέα ο οποίος και την φιλτράρει με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει κατανοητή από τον ανήλικο αναγνώστη.
Οι ιστορίες (ρεαλιστικής ή φανταστικές) αυτής της κατηγορίας είναι και που συνήθως από τους πολλούς αναγνωρίζονται ως κείμενα παιδικής λογοτεχνίας.
Αλλά η παιδική ματιά και η παιδική ψυχή την ίδια περίοδο που διαμορφώνεται, την ίδια περίοδο εκφράζει και τον δικό της τρόπο όρασης του κόσμου. Αυτός ο τρόπος να βλέπει κανείς τη ζωή είναι ότι θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ‘παιδικότητα’ .
Η παιδικότητα είναι –ή αξίζει να είναι- μια αξία μέσα στον κόσμο των ενηλίκων. Γιατί συχνά φωτίζει την ενήλικη γνώση με νέες αποχρώσεις χρωμάτων και γίνεται η βάση να ‘διατρέξει’ κανείς τον ενήλικο κόσμο από μια άλλη αφετηρία.
Κλασικό –ίσως και το πρώτο- παράδειγμα αυτής της γραφής είναι ‘Ο μικρός πρίγκιπας» του Εξιπερί.
Εκεί –θυμίζω- ακούμε το μικρό πρίγκιπα να λέει: Αν κάποιος αγαπάει ένα λουλούδι , που είναι ένα και μοναδικό στα εκατομμύρια και τα εκατομμύρια των άστρων, αυτό του φτάνει για να ‘ναι ευτυχισμένος όταν τα κοιτάζει
Και λίγο πιο κάτω, ο ενήλικος αφηγητής θα παραδεχτεί : Έχει τόσο μυστήριο των δακρύων ο τόπος.
Να, λοιπόν, ένα τόπος όπου κάποιος μπορεί να αντλεί τις συγγραφικές του εμπνεύσεις. Ο τόπος της απέραντης αγάπης και των απροσδιόριστων δακρύων. ‘Ισως αυτή να είναι η αξία της παιδικότητας. Της ματιάς που ένα παιδί βλέπει τον κόσμο.
Μια ματιά που καθώς το άτομο προχωρά προς την ενηλικίωση θα την αφήνει στην άκρη, έως που στο τέλος θα την ξεχάσει. Μα δε θα τη λησμονήσει.
Τουλάχιστον δεν την λησμονούν κάποιοι συγγραφείς και πάνω σε αυτή βασισμένοι γράφουν τις ιστορίες τους που κι αυτές εντάσσονται στην κατηγορία της λογοτεχνίας για παιδιά.
Αλλά είναι σαφές πως όσο κι αν οι πρώτες ιστορίες της ενήλικης γνώσης συνυπάρχουν με τις δεύτερες της παιδικής ευαισθησίας, εντούτοις έχουν άλλο στόχο και άλλη δυναμική.
Αν ο Εξιπερί άνοιξε το δρόμο για να αναγνωριστούν οι δεύτερες, πολύ γρήγορα και άλλοι τον ακολούθησαν και τον ακολουθούν -πρόχειρα και εντελώς ενδεικτικά αναφέρω τον Μίκαελ Έντε, τον Ρόαλντ Ντάλ, τον Ντέιβντ Άλμοντ. Υπάρχουν και άλλοι. Όπως και έλληνες συγγραφείς, κυρίως αμέσως μετά την μεταπολίτευση χρησιμοποίησαν αυτή την ματιά αφήγησης μιας ιστορίας. Θυμίζω –πάντα πρόχειρα- τη Μάρω Λοίζου, την Ελένη Σαραντίτη, την Αθηνά Παπαδάκη, την Ειρήνη Μάρα, τον Ι. Δ. Ιωαννίδη, την Παυλίνα Παμπούδη –ας μου επιτραπεί να τοποθετήσω και δικά μου έργα σε αυτήν την κατηγορία.
Και υπάρχουν ακόμα κάποιοι από τους νεώτερους που τη συνεχίζουν . Ενδεικτικά πάντα αναφέρω την Μαρία Παπαγιάννη, την Ελένη Κατσαμά, τη Χριστίνα Φραγκεσκάκη, την Αγγελική Δαρλάση, την Εύη Γεροκώστα, την Άννα Κοντολέων και την (κάπως παλαιότερη) Γεωργία Γαλανοπούλου.
Ανάμεσα στις δυο αυτές ομάδες, τοποθετώ την Φωτεινή Φραγκούλη (πρώτη εμφάνιση το 1990)
Συγγραφέας που χρησιμοποιεί τη μικρή φόρμα για να αφηγηθεί ιστορίες που από τη μια ενώνουν το χτες με το σήμερα και από την άλλη την αστική ζωή με την Φύση.
Τα σύμβολα στα έργα της Φραγκούλη δείχνουν την καταγωγή τους, αλλά την ίδια ώρα εκφράζουν και τις μελλοντικές προοπτικές τους.
Και η γλώσσα με την οποία αφηγείται τις ιστορίες της είναι μια γλώσσα πλούσια σε λέξεις και συμβολισμούς.
Τίποτε δε χάνεται. Οι χαμένες ώρες είναι μέσα σε όλα τα ώριμα και τα ωραία. Ίσως γι αυτό τα λέμε ωραία και ώριμα, γιατί μέσα τους κουβαλούν τις ‘χαμένες’ μας ώρες.
Η Φραγκούλη μιλά απλά, με την απλότητα ενός παιδιού και έτσι καταφέρνει όχι μόνο να ευαισθητοποιήσει τον ανήλικο αναγνώστη της και να τον συμφιλιώσει με τον φόβο του πως αν ονειρεύεται δε θα μεγαλώσει, αλλά και επίσης με τον ενήλικο που του υπενθυμίζει πως ο τρόπος που έβλεπε κάποτε τη ζωή του παραμένει άξιος και τον προτρέπει να επιστρέψει σε αυτόν.
Το τελευταίο της αυτό βιβλίο είναι μια συλλογή διηγημάτων όπου το ρεαλιστικό φλερτάρει με τον φανταστικό, η έκπληξη του απρόοπτου γίνεται σύμβολο ιδεολογικά φορτισμένο – ένα ψάθινο καπέλο, για παράδειγμα, φέρνει το καλοκαίρι μέσα στο καταχείμωνο* ο χαμένος χρόνος αποδεικνύεται φύλακας των αναμνήσεων* μια ελιά μέσα στο πέλαγο θα αποδείξει πως το παιδικό όνειρο ακολουθεί πάντα τα χνάρια της ενήλικης ζωής μας.
Κάπως έτσι πρέπει να διαβαστεί και ο ίδιος ο τίτλος :Μια ελιά μεσοπέλαγα!
Άρτια έκδοση. Άξια του κειμένου και στην αρτιότητα αυτή σαφέστατα συμβάλουν οι ασπρόμαυρες εικόνες της Εύης Τσακνιά.
«Ελιά στο πέλαγος»
Εικονογράφηση: Εύη Τσακνιά
Εκδόσεις Πατάκη
Πρώτη δημοσίευση: http://fractalart.gr/elia-sto-pelagos/
Τα κείμενα που κατατάσσονται στο είδος της λογοτεχνίας για παιδιά ή παιδικής λογοτεχνίας είναι συνήθως ιστορίες ρεαλιστικές ή φανταστικές όπου γίνεται προσπάθεια εκ μέρους του ενήλικα συγγραφέα να αναλυθούν ή να προσεγγισθούν, με μια λογοτεχνική γλώσσα και δομή, ζητήματα κοινωνικά ή διαπροσωπικών σχέσεων, οικολογικών προβληματισμών, αλλά και άλλα παρόμοια, με τρόπο που ο μικρό αναγνώστης ή θα αναγνωρίσει συνθήκες που και ο ίδιος έχει ζήσει ή θα ενημερωθεί για κάποιες άλλες που στη μετέπειτα ζωή του θα γνωρίσει.
Από αυτή τη σκοπιά η λογοτεχνική έκφραση χρησιμοποιείται ως διδακτικό μέσο και σαφώς χαρακτηρίζεται από τη γνώση του ενήλικα συγγραφέα ο οποίος και την φιλτράρει με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει κατανοητή από τον ανήλικο αναγνώστη.
Οι ιστορίες (ρεαλιστικής ή φανταστικές) αυτής της κατηγορίας είναι και που συνήθως από τους πολλούς αναγνωρίζονται ως κείμενα παιδικής λογοτεχνίας.
Αλλά η παιδική ματιά και η παιδική ψυχή την ίδια περίοδο που διαμορφώνεται, την ίδια περίοδο εκφράζει και τον δικό της τρόπο όρασης του κόσμου. Αυτός ο τρόπος να βλέπει κανείς τη ζωή είναι ότι θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ‘παιδικότητα’ .
Η παιδικότητα είναι –ή αξίζει να είναι- μια αξία μέσα στον κόσμο των ενηλίκων. Γιατί συχνά φωτίζει την ενήλικη γνώση με νέες αποχρώσεις χρωμάτων και γίνεται η βάση να ‘διατρέξει’ κανείς τον ενήλικο κόσμο από μια άλλη αφετηρία.
Κλασικό –ίσως και το πρώτο- παράδειγμα αυτής της γραφής είναι ‘Ο μικρός πρίγκιπας» του Εξιπερί.
Εκεί –θυμίζω- ακούμε το μικρό πρίγκιπα να λέει: Αν κάποιος αγαπάει ένα λουλούδι , που είναι ένα και μοναδικό στα εκατομμύρια και τα εκατομμύρια των άστρων, αυτό του φτάνει για να ‘ναι ευτυχισμένος όταν τα κοιτάζει
Και λίγο πιο κάτω, ο ενήλικος αφηγητής θα παραδεχτεί : Έχει τόσο μυστήριο των δακρύων ο τόπος.
Να, λοιπόν, ένα τόπος όπου κάποιος μπορεί να αντλεί τις συγγραφικές του εμπνεύσεις. Ο τόπος της απέραντης αγάπης και των απροσδιόριστων δακρύων. ‘Ισως αυτή να είναι η αξία της παιδικότητας. Της ματιάς που ένα παιδί βλέπει τον κόσμο.
Μια ματιά που καθώς το άτομο προχωρά προς την ενηλικίωση θα την αφήνει στην άκρη, έως που στο τέλος θα την ξεχάσει. Μα δε θα τη λησμονήσει.
Τουλάχιστον δεν την λησμονούν κάποιοι συγγραφείς και πάνω σε αυτή βασισμένοι γράφουν τις ιστορίες τους που κι αυτές εντάσσονται στην κατηγορία της λογοτεχνίας για παιδιά.
Αλλά είναι σαφές πως όσο κι αν οι πρώτες ιστορίες της ενήλικης γνώσης συνυπάρχουν με τις δεύτερες της παιδικής ευαισθησίας, εντούτοις έχουν άλλο στόχο και άλλη δυναμική.
Αν ο Εξιπερί άνοιξε το δρόμο για να αναγνωριστούν οι δεύτερες, πολύ γρήγορα και άλλοι τον ακολούθησαν και τον ακολουθούν -πρόχειρα και εντελώς ενδεικτικά αναφέρω τον Μίκαελ Έντε, τον Ρόαλντ Ντάλ, τον Ντέιβντ Άλμοντ. Υπάρχουν και άλλοι. Όπως και έλληνες συγγραφείς, κυρίως αμέσως μετά την μεταπολίτευση χρησιμοποίησαν αυτή την ματιά αφήγησης μιας ιστορίας. Θυμίζω –πάντα πρόχειρα- τη Μάρω Λοίζου, την Ελένη Σαραντίτη, την Αθηνά Παπαδάκη, την Ειρήνη Μάρα, τον Ι. Δ. Ιωαννίδη, την Παυλίνα Παμπούδη –ας μου επιτραπεί να τοποθετήσω και δικά μου έργα σε αυτήν την κατηγορία.
Και υπάρχουν ακόμα κάποιοι από τους νεώτερους που τη συνεχίζουν . Ενδεικτικά πάντα αναφέρω την Μαρία Παπαγιάννη, την Ελένη Κατσαμά, τη Χριστίνα Φραγκεσκάκη, την Αγγελική Δαρλάση, την Εύη Γεροκώστα, την Άννα Κοντολέων και την (κάπως παλαιότερη) Γεωργία Γαλανοπούλου.
Ανάμεσα στις δυο αυτές ομάδες, τοποθετώ την Φωτεινή Φραγκούλη (πρώτη εμφάνιση το 1990)
Συγγραφέας που χρησιμοποιεί τη μικρή φόρμα για να αφηγηθεί ιστορίες που από τη μια ενώνουν το χτες με το σήμερα και από την άλλη την αστική ζωή με την Φύση.
Τα σύμβολα στα έργα της Φραγκούλη δείχνουν την καταγωγή τους, αλλά την ίδια ώρα εκφράζουν και τις μελλοντικές προοπτικές τους.
Και η γλώσσα με την οποία αφηγείται τις ιστορίες της είναι μια γλώσσα πλούσια σε λέξεις και συμβολισμούς.
Τίποτε δε χάνεται. Οι χαμένες ώρες είναι μέσα σε όλα τα ώριμα και τα ωραία. Ίσως γι αυτό τα λέμε ωραία και ώριμα, γιατί μέσα τους κουβαλούν τις ‘χαμένες’ μας ώρες.
Η Φραγκούλη μιλά απλά, με την απλότητα ενός παιδιού και έτσι καταφέρνει όχι μόνο να ευαισθητοποιήσει τον ανήλικο αναγνώστη της και να τον συμφιλιώσει με τον φόβο του πως αν ονειρεύεται δε θα μεγαλώσει, αλλά και επίσης με τον ενήλικο που του υπενθυμίζει πως ο τρόπος που έβλεπε κάποτε τη ζωή του παραμένει άξιος και τον προτρέπει να επιστρέψει σε αυτόν.
Το τελευταίο της αυτό βιβλίο είναι μια συλλογή διηγημάτων όπου το ρεαλιστικό φλερτάρει με τον φανταστικό, η έκπληξη του απρόοπτου γίνεται σύμβολο ιδεολογικά φορτισμένο – ένα ψάθινο καπέλο, για παράδειγμα, φέρνει το καλοκαίρι μέσα στο καταχείμωνο* ο χαμένος χρόνος αποδεικνύεται φύλακας των αναμνήσεων* μια ελιά μέσα στο πέλαγο θα αποδείξει πως το παιδικό όνειρο ακολουθεί πάντα τα χνάρια της ενήλικης ζωής μας.
Κάπως έτσι πρέπει να διαβαστεί και ο ίδιος ο τίτλος :Μια ελιά μεσοπέλαγα!
Άρτια έκδοση. Άξια του κειμένου και στην αρτιότητα αυτή σαφέστατα συμβάλουν οι ασπρόμαυρες εικόνες της Εύης Τσακνιά.
No comments:
Post a Comment