Θανάσης Τριαρίδης «Οιδίνους» * Ένα βιβλίο – Εκδόσεις Ευρασία * Μια παράσταση στο θέατρο «Θησείο»

Θανάσης Τριαρίδης «Οιδίνους»

* Ένα βιβλίο – Εκδόσεις Ευρασία

* Μια παράσταση στο θέατρο «Θησείο»

Σε σκηνοθεσία Λάζαρου Γεωργακόπουλου // Με τους ηθοποιούς: Λάζαρο Γεωργακόπουλο και Άννα Μάσχα

Τον Θανάση Τριαρίδη τον γνωρίζω από τα τελευταία χρόνια του 20ου αιώνα. Τότε που έκανε τις πρώτες του προσπάθειες να εκδοθούν τα κείμενά του.

Από τότε μέχρι σήμερα ο Θ. Τ. έχει εκδώσει πάνω από 40 βιβλία –μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια, θεατρικά έργα.

Θέλω να είμαι ειλικρινής –άλλωστε πάρα πολλοί είναι εκείνοι που το γνωρίζουν.

Ο Τριαρίδης είναι ένας από τους νέους μας συγγραφείς που μπορώ να καμαρώσω πως εγώ πρώτος ανακάλυψα και πως εκείνος αυτό το αναγνωρίζει. Μας συνδέει μια βαθιά ουσιαστική σχέση φιλίας και εκτίμησης.

Το 2000 ήταν η χρονιά που το πρώτο μυθιστόρημα του Θ. Τ. είδε το φως της δημοσιότητας. Από εκεί και πέρα η παρουσία του στα πράγματα της λογοτεχνίας μας υπήρξε συνεχής και εντελώς ιδιότυπη.

Με διηγήματα αναζητά τις σχέσεις που συνδέουν τα πάθη ιδεών και σωμάτων* με πεζογραφήματα ανασκευάζει θρησκείες και ιδεολογίες, ξαναδιαβάζει τον Δυτικό Πολιτισμό* με λογοτεχνίζοντα δοκίμια προτείνει τον ακτιβισμό ως στάση ζωής.

Και τέλος ανακαλύπτει το θέατρο… Ή μήπως το θέατρο ήταν αυτό που τον ανακάλυψε;

Γίνομαι περισσότερο σαφής.

Η σκέψη, μα και η γραφή του Τριαρίδη ήταν και είναι πάντα πληθωρικές. Η ματιά με την οποία ζητά να καταγράψει τις ανθρώπινες σχέσεις και κυρίως της διαπροσωπικές, διαθέτει μια μεγάλη γκάμα ιδεολογικών αποχρώσεων.

Ο ίδιος δείχνει να ψάχνει συνέχεια νέες φόρμες αφήγησης. Και η αναζήτησή του τον οδηγεί σε κείμενα που δομούνται με την οικονομία των θεατρικών διαλόγων, αλλά που δεν αποδέχονται τους περιορισμούς μιας θεατρικής σύμβασης.

Με άλλα λόγια, ο Τριαρίδης αφού αμφισβήτησε πρώτα το μυθιστόρημα ,το διήγημα, το δοκίμιο, μετά το ίδιο θέλησε να κάνει και με το θέατρο.

Φαίνεται πως ο κόσμος της λογοτεχνίας μας είναι αρκούντως συντηρητικός. Τις νέες φόρμες του Τριαρίδη η λογοτεχνική οικογένεια δεν έδειξε απόλυτα πρόθυμη να τις αποδεχτεί. Μα κάτι αντίθετο μάλλον συμβαίνει με τον χώρο του θεάτρου. Οι άνθρωποι –κάποιοι έστω- που εκφράζονται μέσα σε θεατρικές αίθουσες είναι πιο πρόθυμοι να αποδεχτούν ακόμα κι αυτό που μπορεί και να τους αμφισβητεί. Πιο πρόθυμοι, ίσως και πλέον έξυπνοι. Αν κάτι διαισθάνεσαι πως μπορεί να ναρκοθετεί την πορεία σου, το πλέον σώφρον είναι να το εντάσσεις στις δικές σου δυνάμεις.

Ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων του θεάτρου μας είδαν στα έργα αυτά του Τριαρίδη την ευκαιρία να ανανεώσουν τις δικές τους πορείες.

Και ο ιδιόμορφος πεζογράφος, έγινε ένας πρωτοποριακός θεατρικός συγγραφέας.

Μετά από έργα όπου αναζήτησε τα όρια μέσα στα οποία κινούνται οι καταπιεστικές σχέσεις ενός ζευγαριού, μετά από έργα όπου επανατοποθέτησε τη συλλογική ευθύνη του δυτικού κόσμου απέναντι στο Ολοκαύτωμα, τώρα πρόσφερε στους σταθερούς συνεργάτες του από το χώρο του θεάτρου την ευκαιρία να ερμηνεύσουν (με σκηνοθεσία και με υποκριτική) πιθανές νέες απόψεις για το πώς η βάση της κοινωνίας μας –η οικογένεια- έχει διαμορφωθεί από την εποχή του Σοφοκλή μέχρι σήμερα.

«Οιδίνους», λοιπόν. Αν Οιδίπους σημαίνει αυτός που έχει πληγωμένα πόδια, Οιδίνους είναι αυτός που έχει πληγωμένο νου.

Και αυτόν τον Οιδίνου ο Τριαρίδης έφερε στη σκηνή.

Φιλόδοξο τόλμημα. Να συνομιλήσεις με το εμβληματικότερο ίσως πρόσωπο του αρχαίου δράματος, ακολουθώντας τη δομή της σύνθεσης ενός από τα εμβληματικότερα έργα του σύγχρονου θεάτρου, το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» του Άλμπι.

Ο Λ. και η Ι. είναι ένα ζευγάρι φιλολόγων που γιορτάζει τα δέκατα όγδοα γενέθλια του γιου τους. Μόνο που αυτό το παιδί έχει πεθάνει  καθώς κοιμότανε, όταν ήτανε ακόμα μερικών μηνών βρέφος.

Ο Λ. είχε προτείνει και η Ι. το είχε αποδεχτεί  να συνεχίσουν να ζούνε με τη σύμβαση πως το παιδί τους ζει και μεγαλώνει ανάμεσά τους. Άλλωστε είχαν από τα πριν αποφασίσει πως το παιδί τους μήτε θα το δηλώνανε σε ληξιαρχεία, μήτε θα το στέλνανε σχολείο, μήτε έξω από το σπίτι τους θα το αφήνανε να κυκλοφορεί. Θα το μεγαλώνανε – ο Λ. έτσι το είχε αποφασίσει- μόνοι τους και μόνο για κείνους.

Ο Λ. είχε, φαίνεται, κατά νου να συνεχίσει να ζει και μετά το δικό του θάνατο, μέσα από τον γιο που θα είχε ολότελα αποκτήσει τη δική του ταυτότητα. Με διαφορετική έκφραση διατυπωμένο –ο πατέρας εξουσιαστής του γιου.

Μα ο αιφνίδιος θάνατος αλλάζει τα δεδομένα. Αλλά ο Λ. προσαρμόζει τα σχέδιά του -άλλοτε θα ζει ως πατέρας και άλλοτε ως γιος.

Με άλλα λόγια ο Θ. Τ. επιχειρεί να ταυτίσει τον Λάιο με τον Οιδίποδα, διευρύνοντας κατά κάποιο τρόπο το οιδιπόδειο σύμπλεγμα.

Άποψη ιδιαζόντως αιχμηρή που απαιτεί μια πληρέστερη τεκμηρίωση από αυτή που απλώς υλοποιείται με την επιλογή οι ρόλοι πατέρα και γιου να ερμηνεύονται από τον ίδιο ηθοποιό.

Γιατί αν ο Λάιος είχε αποφασίσει να σκοτώσει το γιο του, ο Λ. αντίθετα αποφασίζει το νεκρό παιδί του να το κρατήσει στη ζωή και μάλιστα δανείζοντάς του το ίδιο του το σώμα.

Παράλληλα ο Τριαρίδης στρέφεται προς το έργο του  Άλμπι και ζητά να συνδέσει το ζεύγος Τζωρτζ και Μάρθας, με την τριπλή σχέση Λάιου – Ιοκάστης – Οιδίποδα.

Αλλά το ζευγάρι του «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;» επινόησε ένα παιδί και πάνω σε αυτό το ψέμα έστησε το σάπιο οικογενειακό του σύμπαν.

Οι Λ. και Ι. αποφασίζουν να διατηρήσουν σε μια δήθεν ζωή το νεκρό τους παιδί κι έτσι πυροδοτούν την όποια οικογενειακή ταυτότητα.

Ο σκοπός του Τριαρίδη είναι σαφής. Θέλει να καταγγείλει το καταπιεστικό οικοδόμημα της οικογένειας. Τη βάση, με άλλα λόγια, μιας κοινωνίας όπου η ελεύθερη επιλογή της ταυτότητας στραγγαλίζεται.

 Ένα νέος, λοιπόν, προβληματισμός έρχεται να προστεθεί σε όσους μέχρι σήμερα σχημάτισαν μια ‘τριαρίδιο’ (ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός) ερμηνεία του Δυτικού Πολιτισμού.

Ενδιαφέρουσα άποψη και ακόμα πλέον ενδιαφέρον ο τρόπος που ζήτησε να υλοποιηθεί. Αλλά πιστεύω πως θέλει περισσότερη αναζήτηση, πιο βαθύ σκάψιμο, πλέον επεξεργασμένες σχέσεις συμβολισμών.

Η παράσταση στο θέατρο ‘Θησείον’, φέρνει τη σφραγίδα του Λάζαρου Γεωργακόπουλου.

Σκηνοθέτης και ηθοποιός με ιδιαίτερα προσόντα και κατοχυρωμένες τεχνικές.

Και με τις δυο του, λοιπόν, ιδιότητες ανέσυρε  τρόπους για να τονισθεί  το αρρωστημένα εκρηκτικό της ταύτισης πατέρα – γιου. Σκηνοθετικά ευρήματα και υποκριτικές λύσεις που εντυπωσιακά περιγράφανε την αντιπαλότητα της διαδοχής, μα δεν διέθεταν αντιστοίχου έντασης εσωτερικές αμφισβητήσεις αυτής της μη-σχέσης.

Η Ι. της Άννα Μάσχα υποτάχτηκε τόσο στην αμηχανία από  την οποία συγγραφικά δημιουργήθηκε, όσο και στην αρσενική άποψη με την οποία σκηνοθετήθηκε.

Έγραψα πιο πριν πως τα θεατρικά κείμενα του Θ. Τ. δίνουν τη δυνατότητα στον σκηνοθέτη τους να τα προσαρμόζει σύμφωνα με τη δική του οπτική γωνία ερμηνείας των νοημάτων τους.

Σε μεγάλο βαθμό αποδέχομαι μια τέτοια σκηνοθετική ενέργεια. Κάθε παράσταση βασικά σφραγίζεται από τον σκηνοθέτη της. Αλλά έχει –ως συγγραφέας κι εγώ, αυτό το λέω και το υποστηρίζω- άλλο νόημα να υπονοείς με το σκηνοθετικό εύρημα πως η Ι. αυτοκτονεί μετά από την αλληλοεξόντωση πατέρα και γιου και άλλο αυτό που  το κείμενο δήλωνε –η Ι. να ετοιμάζεται να δοκιμάσει το γλυκό των γενεθλίων που ίσως να είναι δηλητηριασμένο από τον σύντροφό της. Σύντροφο που –ας μην ξεχνάμε- για δέκα οχτώ χρόνια ήταν άλλοτε ο Λάιος – σύζυγος κι άλλοτε ο Οιδί–πους/νους – γιος.

Μια παράσταση σαφέστατα από τις πλέον ενδιαφέρουσες –δεν είναι τυχαίο που σου χαρίζει τόσους και ποικίλους προβληματισμούς.

Το βιβλίο με όλο το έργο, με στοιχεία της παράστασης και πολλά άλλα κείμενα σχετικά με τις πολλαπλές αναγνώσεις του Οιδίποδα, διαθέτει άψογη αισθητική, όπως άλλωστε όλα τα άλλα έργα του Θ. Τ. που οι Εκδόσεις Ευρασία έχουν συμπεριλάβει στους καταλόγους τους.