Pages

24.9.18

Η Κασσάνδρα στη... Δράμα


Από τα Αίθρια Λογοτεχνικά Μεσημέρια του 41ου Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, 
του Παύλου Μεθενίτη, 
Σεπτέμβριος 2018




Φίλες και φίλοι, πριν από εννιά χρόνια,  τον Αύγουστο του 2009, φιλοξενήθηκα στα Αίθρια Λογοτεχνικά Μεσημέρια του Φεστιβάλ Δράμας, από τον Ανδρέα Παγουλάτο, του οποίου το έργο, μετά το θάνατό του, έχω την τιμή να συνεχίζω.
Εκείνη τη χρονιά λοιπόν, είχα παρουσιάσει τη «Λεβάντα της Άτκινσον», το μυθιστόρημα του Μάνου Κοντολέων. Υπάρχει και μια σχετική φωτογραφία: είναι ο Μάνος, ο Γιώργος ο Κακουλίδης, ο μακαρίτης ο Παγουλάτος,  κι ο υποφαινόμενος. Από τους τέσσερις κυρίους, έχουν απομείνει τρεις, αλλά ο πανδαμάτωρ χρόνος φαίνεται σαν να έχει προσπεράσει το Μάνο, κάτι που μάλλον δεν συνέβη με μένα και τον Κακουλίδη...
Από το ’09 λοιπόν, ο Μάνος ο Κοντολέων έχει εκδώσει δεκάδες τίτλους, σύμφωνα με την ιστοσελίδα Βιβλιονέτ – δεκάδες. Για συνολικό αριθμό τίτλων, ας μην το συζητάμε καλύτερα: ο άνθρωπος γράφει από το 1969, συμμετέχοντας σε ανθολογία νέων συγγραφέων, ενώ δέκα χρόνια αργότερα, το ’79, εκδίδει το πρώτο του βιβλίο: έκτοτε συνεχίζει ακάθεκτος.
Κι έτσι, φτάνουμε στο 2009. Τότε, εννιά χρόνια πριν, είχα πει πως ο Μάνος είναι ένας «μάχιμος γραφιάς», που υπηρετεί τον Πεζό Λόγο, σε όλα του τα είδη: μυθιστόρημα, νουβέλα, διήγημα, παραμύθι, δοκίμιο. Συγνώμη, αλλά δεν θα μπορούσα να είχα περισσότερο δίκιο: ο Μάνος γράφει τα πάντα για όλους: για τα παιδιά και τους εφήβους, αλλά και για τους ενηλίκους, ρίχνοντας επιπλέον και γέφυρες ανάμεσά τους – τη λογοτεχνία cross over. Κείμενά του διδάσκονται στη Μέση Εκπαίδευση, αλλά, από την άλλη, ο Κοντολέων είναι από τους ελάχιστους Έλληνες συγγραφείς που έχει γράψει για την γυναικεία ομοφυλοφιλία: στο μυθιστόρημα «Δάχτυλα πάνω στο σώμα της», το 2015. Πολυσχιδής, πολύπλευρος και παραγωγικότατος, λοιπόν, είναι ο Μάνος.
Τώρα, στον επίλογο του βιβλίου του που θα σας παρουσιάσω, λέει πως «απευθύνεται σε ένα κοινό ενηλίκων, αλλά θα ήθελα πολύ –και το εύχομαι- να κρατούσε και το αναγνωστικό ενδιαφέρον και νέων σε ηλικία αναγνωστών».
Εγώ συμμερίζομαι την ευχή του. Μακάρι, χίλιες φορές μακάρι. Στο κάτω – κάτω, είμαστε όλοι, ενήλικες και νέοι, κατά κάποιον τρόπο προετοιμασμένοι για το τρέχον πόνημα του Κοντολέων, εφόσον έχουμε εξοικειωθεί με το στοιχείο του τραγικού, ειδικά μετά την πρόσφατη πυρκαγιά του Ιουλίου στην Αττική, με τα τραγικά της επακόλουθα.
Αυτό που θέλω να πω, είναι πως «Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο», από τις εκδόσεις Πατάκη, είναι ένα παράξενο και ιδιαίτερο βιβλίο, καθώς εισάγει το στοιχείο του τραγικού στη ζωή μας. Ή μάλλον, εξωραΐζει, αν μου επιτρέπετε, εκλογικεύει, εγκιβωτίζει σε λέξεις, παραγράφους και κεφάλαια, αυτό το άναρχο, το χαοτικό στοιχείο του τραγικού. Που συχνά το βιώνουμε ως θεομηνία, ως τη μήνη, την οργή, δηλαδή, του θεού, ή των θεών, και το λέω αυτό μετά λόγου γνώσεως.
Γιατί συμβαίνουν μαζικές φυσικές καταστροφές; Κανείς δεν ξέρει. Γιατί να καίγεται ή να πνίγεται ο άλφα και όχι ο βήτα; Γιατί το σπίτι του ενός γίνεται κάρβουνο, ενώ το διπλανό του, του γείτονα, δεν παθαίνει τίποτα; Ιδιοτροπίες του ανέμου; Τύχη; Εξ ύψους τιμωρία; Κανείς δεν ξέρει. Αυτή τη συντριβή λοιπόν από τις ερεβώδεις δυνάμεις, την ονομάζουμε «τραγωδία», δηλαδή, «μεγάλη καταστροφή».
 Ίσως να επινοούμε αυτούς τους εκδικητικούς και μικρόψυχους θεούς επειδή ακριβώς δεν μπορούμε να διαχειριστούμε το γεγονός πως οι μεγάλες καταστροφές, οι εκατόμβες γίνονται χωρίς λόγο: γιατί; – γιατί έτσι.  Είναι προτιμότερο, πιο τιμητικό για μας να φανταζόμαστε πως ένας θεός μας έχει βάλει το μάτι - έτσι αποσείουμε κάπως τις ευθύνες από πάνω μας. Άναρχη δόμηση; Ολιγωρία του κρατικού μηχανισμού; Αυθαιρεσία των ιδιωτών; Διαφθορά των αρομοδίων; Ναι, εντάξει, αλλά αν σε έχει βάλει στο μάτι ο Θεός, ο Δίας ή ο Απόλλωνας, ό,τι και να κάνεις, δε σώζεσαι, ψέματα;...
Η Κασσάνδρα στην Μαύρη άμμο είναι ένα μυθιστόρημα για την ομηρική Κασσάνδρα. Την κόρη του Πριάμου και της Εκάβης, την αδελφή του Έκτορα και του Πάρη. Για την Κασσάνδρα, τη μάντισσα, που πρόλεγε τις καταστροφές, μόνο που κανείς δεν έδινε σημασία στα μαντέματά της. Φανταστείτε, τώρα: να βλέπεις τον όλεθρο να γεννιέται στο μυαλό και την καρδιά των ανθρώπων, να τους τον κραυγάζεις στα μούτρα, αλλά να μην καταφέρνεις να τους πείσεις, ώστε να προσπαθήσουν να την αποτρέψουν, ώστε να προστατευτούν από τον εαυτό τους...
Η Κασσάνδρα ξαναζεί την τραγικότητα της ύπαρξής της: διαλεγμένη απο τον Φοίβο, δακτυλοδεικτούμενη από την οικογένειά της, λάφυρο του Αγαμέμνονα, ερωτευμένη με τους μόνους άντρες που δεν δικαιούνταν να είναι, άθυρμα των θεών – ένα αυτόχρημα τραγικό πρόσωπο, που ο Μάνος Κοντολέων ζωντανεύει στο βιβλίο του, δίνοντάς της φωνή, πάθη και λαχτάρες, τρόμους και συντριβή.  Η Κασσάνδρα του είναι ένα μυθιστορηματικό πρόσωπο, που απ’ ό,τι λέει ο ίδιος, ελλόχευε για καιρό στα σπήλαια του μυαλού του – ε, τώρα φαίνεται πως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, για να βγει στο φως, για να περπατήσει ξανά στον πάνω κόσμο, μετά από είκοσι οχτώ αιώνες από την Άλωση της Τροίας, ντυμένη, φίλες και φίλοι, με τα ενδύματα των λέξεων.
Κι από αυτές, ο Μάνος έχει κασέλες ολόκληρες. Το βιβλίο είναι μεν γραμμένο με το σύνηθες ύφος του Κοντολέων – την ιδιαίτερη σύνταξή του με το ρήμα στο τέλος, και τις απανωτές παραγράφους των ολίγων λέξεων, που κάνουν την αφήγηση στακάτη και πλουμιστή, πλην όμως τώρα, η Κασσάνδρα είναι ενδεδυμένη και με κάποια αρχαία, αυθεντικά κομμάτια. Πολλά τα χωρία των τραγικών ποιητών που έχει εντάξει ο Κοντολέων στο κείμενό του, εναρμονίζοντάς τα όμως στο δικό του ρυθμό, όπου ξεχωρίζουν κάποιες αρχαίες λέξεις, στρατηγικά τοποθετημένες, ώστε καθώς διαβάζεις, ή μάλλον καθώς ακούς το κείμενο, να νιώθεις πως είσαι στην Επίδαυρο παρακολουθώντας αρχαίο δράμα. Εκείνη η γρώνη, με ωμέγα, που δεν την βρήκα ούτε στον Μπαμπινιώτη, τελικά ανακάλυψα πως σημαίνει κοιλότητα, ή θήκη σπαθιού....
Αυτά σας τα λέω για να καταλάβετε πως το κείμενο του Μάνου είναι μια ξεχωριστή περιβολή, για μια ξεχωριστή ηρωίδα, που αν και Τρωαδίτισσα, κυρίες και κύριοι, κάλλιστα θα μπορούσε να είναι Ελληνίδα: αυτοί οι άνθρωποι που προλέγουν τα μελλούμενα, βάσει των συμπεριφορών των ανθρώπων του καιρού τους, που κανείς δεν τους πιστεύει, καθώς είναι πολύ ενοχλητικό να σου λένε πως θα το σπάσεις τελικά το κεφάλι σου εάν συνεχίσεις να κάνεις εγκληματικές ανοησίες κατά του εαυτού σου, των παιδιών σου, της κοινωνίας σου και της χώρας σου, αυτά τα πρόσωπα λοιπόν όντως υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα, υπάρχουν, ναι, όμως επιλέγουμε να κλείνουμε τα αυτιά μας όταν μιλούν.
Ευτυχώς που ο πολυγραφότατος και ακατάβλητος Μάνος έβγαλε ένα δυνατό βιβλίο για το αρχέτυπό τους, σκουντώντας μας, σαν να μας λέει εναγωνίως «γρηγορείτε!». Θα του δώσουμε την πρέπουσα σημασία;


No comments:

Post a Comment