Pages

3.11.20

Ο Μάνος Κοντολέων γράφει για την ολοκλήρωση της άτυπης τριλογίας του «Έφηβοι μέσα στην Πολιτεία»

 


Αισθάνομαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος που μέσα σε αυτή την πολλαπλά δύσκολη χρονιά (2020) ολοκληρώθηκε η έκδοση της άτυπης τριλογίας μου «Έφηβοι μέσα στην Πολιτεία» (Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι – Οι Δίδυμοι Ήλιοι της Ποντικούπολης – Το Νησί με τις Λέξεις που Αγαπάνε).

Τρία βιβλία για μεγάλα παιδιά και εφήβους που κατά κάποιον τρόπο «κυκλώνουν» σε λογοτεχνικές αφηγήσεις τους βασικούς άξονες μιας συνειδητοποιημένης κοινωνικοποίησης των αυριανών πολιτών.

Ελευθερία – Ισότητα – Δημοκρατία

Στην ουσία οι τρεις αυτές βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Δυτικής Σκέψης αποτελούσαν από την πρώτη μου εμφάνιση στη λογοτεχνία κεντρικούς άξονες κάθε έργου μου – τόσο αυτών για παιδιά και νέους όσο και των μυθιστορημάτων μου για ενήλικους αναγνώστες.

Τα δυο πρώτα μου βιβλία, που κυκλοφόρησαν το 1979, πάνω στις έννοιες της Ελευθερίας και της Ισότητας στηρίχτηκαν και είναι αυτά που θέλησα 40 χρόνια μετά να τα ξαναγράψω φωτισμένα με τη συσσωρευμένη συγγραφική, μα και κοινωνικοπολιτική εμπειρία μου.

Το συμβολικό παραμύθι Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι (2019) φωτίζει το δικαίωμα κάθε ατόμου σε μια ελεύθερη έκφραση. Η φαντασιακή σύνθεση Οι Δίδυμοι Ήλιοι της Ποντικούπολης (2020) υποστηρίζει την αξία των ίσων δικαιωμάτων. Και τώρα –τέλος πλέον του 2020– το σπονδυλωτό μυθιστόρημα μαγικού ρεαλισμού Το Νησί με τις Λέξεις που Αγαπάνε έρχεται να ολοκληρώσει το τρίπτυχο μιας κοινωνιολογικής ενημέρωσης, προβάλλοντας τις βασικές δομές που πρέπει να χαρακτηρίζουν ένα γνήσιο δημοκρατικό πολίτευμα. Σημείωσα την ικανοποίησή μου για την ολοκλήρωση αυτής της άτυπης τριλογίας, «Έφηβοι και Πολιτεία», μέσα σε τούτη τη χρονιά. Κι αυτό γιατί είναι το 2020 που έφερε μια μεγάλη αναταραχή στις κοινωνικές σχέσεις, που κι αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε νέες προσβολές της συνοχής των αρχών του Δυτικού Πολιτισμού, έτσι όπως αυτές διαμορφώθηκαν και εκφράστηκαν τα τελευταία 250 περίπου χρόνια. Ο φόβος μιας πανδημίας, η αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας των λαών, τα κύματα προσφύγων που αναζητούν μια νέα πατρίδα, η πέραν κάθε ηθικού ενδοιασμού αποδοχή των κανόνων της Αγοράς, η ανεξέλεγκτη παντοδυναμία των ΜΜΕ, η άναρχη διακίνηση ιδεών και γεγονότων, η καταπιεστική επιβολή της εικόνας πάνω στον λόγο και, βέβαια, πάνω απ’ όλα, ο συνεχόμενος βιασμός του περιβάλλοντος, οδηγούν τα άτομα –και πρωτίστως τις νέες γενιές– σε μια πολιτιστική συρρίκνωση, μια παρερμηνεία της έννοιας της μόρφωσης, σε έναν εγωκεντρικό τελικά τρόπο επιβίωσης μέσα σε έναν κόσμο που δε θα τον διέπουν οι πολιτειακοί νόμοι έτσι όπως θεμελιώθηκαν στην κλασική αρχαιότητα και υποστηρίχτηκαν με πολυδύναμους αγώνες όλους τους αιώνες που μεσολάβησαν από τότε ως σήμερα. Η λογοτεχνία για παιδιά και νέους –ιδίως κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα– έγινε ένας βασικός παράγοντας μιας ευρύτερης ευαισθητοποίησης των νέων σε θέματα κοινωνικής και ατομικής ηθικής.

Οι νέοι κανόνες που έρχονται να εφαρμοστούν σε μια αποστερημένη από ευαισθησίες καθημερινότητα των πολιτών περιορίζουν αυτή την ευαισθητοποίηση σε πρακτικά ως επί το πλείστον ζητήματα. Μα η λογοτεχνία υπάρχει όταν μαζί με την Αισθητική προβάλλει και καλλιεργεί τις Ιδέες. Διαφορετικά από Τέχνη του Λόγου μετατρέπεται σε Μέσον της Παραπληροφόρησης. Δεν είμαι ο μόνος συγγραφέας τόσο εδώ, στην Ελλάδα, όσο και σε άλλες χώρες του κόσμου που αντιδρά.

Η άτυπη τριλογία «Έφηβοι και Πολιτεία» αποτελεί μια έκφραση αυτής της δικής μου συγγραφικής αντίδρασης. Και ευελπιστεί να τύχει της προσοχής και της υποστήριξης όσων, είτε ως γονείς είτε ως εκπαιδευτικοί, αλλά και απλώς και μόνο ως υπεύθυνοι κοινωνικοποιημένοι ενήλικες, δεν έχουν αποδεχτεί πως οι νέες γενιές από πολίτες θα μετατραπούν σε καταναλωτές και μόνο.     

(https://www.vivliopoleiopataki.gr/blog/post/20285/O-Manos-Kontoleon-grafei-gia-thn-oloklhrosh-ths-atuphs-trilo/?fbclid=IwAR3LCrKsgwNRZBg4RKfGBm-m9Ozl_cAw7bnRUY_az-mmt09hT5IIIkCRHo4)

 

Άνθρωποι που έγιναν κι άνθρωποι που θα γίνουν... ιστορίες - Γιάννης Πάσχος "Μια νυξ δι΄ εν έτος" - Παναγιώτης Περιβολάρης "Ιστορίες μεταναστών"

 


Μου αρέσει να αφήνω τη λογοτεχνία να παίζει μαζί μου -εννοώ να με ξαφνιάζει. 

Μου αρέσει να την βλέπω άλλοτε να με κάνει έρμαιο ονείρων κι άλλοτε να με τραβά σε αναστοχασμούς. Να μου επιβεβαιώνει σκέψεις και απόψεις* να μου αποκαλύπτει νέες.

Και -αυτό κυρίως- να μου κρύβει από τη μια τις πηγές της και από την άλλη με χούφτες από το καθάριο  νερό αυτών των πηγών, να με δροσίζει και να με οδηγεί στην ανακούφιση πως μπορώ ακόμα να δικαιούμαι τη Ζωή.

Συνήθως διαβάζω βιβλία από αυτά που πρόσφατα έχουν κυκλοφορήσει. Μα είναι και φορές που πέφτουν στα χέρια μου κάποια προηγουμένων εποχών που σε κάποιο ράφι ξεχαστήκανε ή και άλλα που έτσι απρόοπτα φτάσανε στο γραφείο μου.

Και τότε -εδώ είναι η χαρά του αναγνώστη/συλλέκτη- τα διερευνώ με διάθεση να δω το πως  οι διαφορετικές χρονιές συγγραφής έχουν παρέμβει στην δημιουργία τους. Πόσο γρήγορα ή αργά το παλαιό θα παλιώσει* πόσο το νέο θα αντέξει προτού να ξεχαστεί.

Σκέψεις όλα αυτά που για μια ακόμα φορά με συντροφεύουν καθώς έχω δίπλα μου δυο συλλογές -η μια διηγημάτων, η άλλη αφηγήσεων

Η μια κάπως παλαιά -του 2009. Είναι τα διηγήματα του Γιάννη Πάσχου " "Μια νυξ δι΄ εν έτος" (Μελάνι). Η άλλη εντελώς πρόσφατη - "Ιστορίες μεταναστών" του Παναγιώτη Περιβολάρη (Πόλις)

Το πρώτο πριν από λίγες μέρες μου το έστειλε ο συγγραφέας του καθώς ξεκινήσαμε να έχουμε μια διαδικτυακή επαφή.  Λίγο πιο πριν είχα διαβάσει και είχαμε συζητήσει μια νέα συλλογή διηγημάτων του. Και καθώς η γνωριμία μας βάθαινε έτσι όπως η λογοτεχνία ξέρει να βαθαίνει τις  γνωριμίες, ανταλλάξαμε και παλαιότερες εργασίες μας.

Ο Πάσχος είναι καθηγητής Ιχθυολογίας και ζει στα Γιάννενα. Σχετικά καθυστερημένα 'μπήκε' στο λογοτεχνικό στίβο, αλλά πολύ γρήγορα έδωσε το προσωπικό του στίγμα. Ποιητής μα και πεζογράφος -μείγμα που εδώ, σε αυτή τη συλλογή προσφέρει μια αληθινή λογοτεχνική μέθεξη.

Ολιγοσέλιδα διηγήματα τα περισσότερα. Και όλα ανθρωποκεντρικά -πρόσωπα του χτες, μα και του πρόσφατου σήμερα. Όλα τους χωνεμένα μέσα στην κοινωνία μας, τύποι γνωστοί... Όχι τύποι -οι τύποι δεν έχουν ψυχή- άνθρωποι γνωστοί,  με κάποιους μιλήσαμε κάποτε, κάποιους απλώς τους προσπεράσαμε,  μερικοί ίσως να είμαστε... εμείς.

Αυτό που καταφέρνει ο Γιάννη Πάσχος είναι από όλους αυτούς (εμάς) να φτιάχνει ιστορίες που δεν περιγράφουν απλώς (αυτό το έχουν κάνει και άλλοι και πολύ συχνά) μα που αναποδογυρίζουν όσα θεωρούνται δεδομένα. Ναι, εδώ είναι που ο ποιητής μπολιάζει τον πεζογράφο. Και έτσι μπορούμε να... ηρεμήσουμε. Την καθημερινότητά μας την έχει ένας  -έστω κι ένας- κατανοήσει και την μετέτρεψε σε Τέχνη. Είμαστε άνθρωποι σημερινοί που έχουμε αξιωθεί την κατανόηση του άλλου και έχουμε γίνει ιστορίες.

Πολύ σημαντικό αυτό -πιστέψτε με! Όταν το ασήμαντο γίνεται λογοτεχνία, παύει να είναι ασήμαντο.

Τυχεροί όλοι εμείς!

Ναι, τυχεροί, την ίδια στιγμή που ολοένα και άλλοι άνθρωποι (θυμηθείτε: όχι τύποι) εισέρχονται στις γειτονιές μας, κατοικούν τις περισσότερες φορές σε σπίτια που είχαμε κάποτε κι εμείς κατοικήσει και που όμως δεν τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα να τους δούμε ως ανθρώπους. Μήτε καν ως τύπους. Με μια λέξη και μόνο τους χαρακτηρίζουμε -μετανάστες.

Και ήρθε ένας μη λογοτέχνης (προς ώρας, θέλω να πιστεύω), ένας δικηγόρος από την Πάτρα που αποφάσισε κάποιους από αυτούς να τους πλησιάσει, να τους ακούσει, να τους αισθανθεί και να καταγράψει τις πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις των ζωών τους.

Χρησιμοποίησα τη  λέξη 'αισθανθεί'. Όχι, ασφαλώς, τυχαία. Γιατί ο ΄καταγραφέας΄ αυτών των εξομολογήσεων -ο Παναγιώτης Περιβολάρης- δεν δείχνει πως στάθηκε απέναντί τους με κάποιο κασετόφωνο ή ένα σημειωματάριο και σημείωνε λεγόμενα που είχαν να κάνουν με πικρές, σκληρές, ανθρώπινες αναμνήσεις. όχι! Δεν γνωρίζω το τρόπο που επεξεργάστηκε το αρχικό υλικό του και ούτε στην ουσία με ενδιαφέρει να το μάθω. Αυτό που εγώ κράτησα ήταν... Ναι, ήταν πως διάβασα ιστορίες ανθρώπων.

Και έτσι, έχοντας από τη μια εκείνα τα κείμενα που η ευαισθησία ενός ποιητή/ πεζογράφου τα είχε μετατρέψει σε λογοτεχνικές ιστορίες και από την άλλη την πρώτη ύλη από τις αφηγήσεις ανθρώπων που συνέλλεξε ένας ευαισθητοποιημένος πολίτης, σκέφτηκα πως πολύ σύντομα οφείλουμε από αυτές και άλλες παρόμοιες  καταγραφές να δημιουργήσουμε τις νέες λογοτεχνικές ιστορίες.

Σκέφτηκα, με άλλα λόγια,  πως ίσως ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος να συνεχίσουμε να είμαστε εκπρόσωποι του Δυτικού Πολιτισμού είναι ένας και μόνο και σίγουρα δοκιμασμένος από τα χρόνια του Ομήρου. 

Να βλέπουμε τον άλλον -μα και τον εαυτό μας- ως ήρωα μιας αφήγησης λογοτεχνικής.

(πρώτη ανάρτηση:  https://iporta.gr/%ce%ac%ce%bd%ce%b8%cf%81%cf%89%cf%80%ce%bf%ce%b9-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%ad%ce%b3%ce%b9%ce%bd%ce%b1%ce%bd-%ce%ba%ce%b9-%ce%ac%ce%bd%ce%b8%cf%81%cf%89%cf%80%ce%bf%ce%b9-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%b8%ce%b1/?fbclid=IwAR2JjtSKSJ-q4SR-Z-CPJn3_sAmK1E0AAmtE-qoDx0MKRFHRSTtCgn8Ks7o )