Muriel Spark "Στη θέση του οδηγού"

 

«Στη θέση του οδηγού’

Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητριου

Εκδόσεις Κλειδάριθμος

 

                           

Η Muriel Spark (1918- 2006) ήταν σκωτσέζα μυθιστοριογράφος και παράλληλα μια γυναίκα με έντονη προσωπικότητα  και αρκετά θυελλώδη ζωή.

Έγραψε μια σειρά μυθιστορημάτων, όπως και άλλων λογοτεχνικών έργων και πρωταγωνίστησε στην καλλιτεχνική ζωή της Αγγλίας. Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις τόσο από διάφορα Πανεπιστήμια και Λογοτεχνικές Επιτροπές, όσο και από την Πολιτεία.

Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί στο παρελθόν αρκετά από τα βιβλία αυτής της τόσο ιδιόμορφης συγγραφέα.

Το «Στη θέση του οδηγού» κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1970 και νομίζω πως ο σημερινός αναγνώστης του έργου θα πρέπει να έχει κατά νου την όλη ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής για να μπορέσει να παρακολουθήσει τα βήματα της τόσο -φαινομενικά- ανερμάτιστης ηρωίδας του.

Μια νέα γυναίκα, η Λιζ, μετά από 16 χρόνια άχαρης εργασίας, αποφασίζει να πάρει άδεια και να απολαύσει τις διακοπές της σε μια πολιτεία του Νότου. Απόφαση που υποκρύπτει ριζική ανατροπή της έως τότε ζωής της.

Η Spark παρακολουθεί βήμα το βήμα την ηρωίδα της και καταγράφει με πολλές λεπτομέρειες τις συχνά απρόβλεπτες αποφάσεις της.

Από τις πρώτες κιόλας  σελίδες, ο αναγνώστης από τη μια θα γνωρίσει τις εκκεντρικές εξάρσεις της Λιζ, αλλά και από την άλλη θα ενημερωθεί πως η γυναίκα αυτή πρόκειται να είναι το θύμα ενός βίαιου εγκλήματος.

Έχουμε, δηλαδή, ένα σύντομο μυθιστόρημα που ενώ δείχνει να έχει στοιχεία αστυνομικής πλοκής, ποτέ δεν υποκύπτει στο δέλεαρ της χρησιμοποίησής τους, αλλά αντίθετα αφήνεται σε έναν καταιγισμό καθημερινών στιγμών που όμως κι αυτές περιγράφονται με ένα τέτοιο τρόπο ώστε να απεμπολούν την καθημερινότητά τους και να μετατρέπονται σε ένα σχολιασμό κοινωνικών και ιδεολογικών απόψεων, έτσι όπως αυτές διαμορφώνονταν μέσα στη δεκαετία του ’70.

Η Spark κρίνει την εποχή που γράφει το έργο της.

Αναζητά να φωτίσει  την θεοποίηση του καταναλωτισμού, τη χρήση χημικών προϊόντων, την καταπιεστική εμφάνιση νέων τρόπων διαβίωσης, την επιθετικότητα του φεμινισμού αλλά και τη νέο-συντηρητικοποίηση  που τον κρίνει, την πλατιά πλέον επιβολή των ειδώλων, τις -χωρίς σταθερές βάσεις-  εξάρσεις  κοινωνικών αντιθέσεων και πίσω απ΄ όλα αυτά αφήνει να αναπνέει η μοναξιά και το αδιέξοδο στο οποίο οδηγείται το άτομο.

Σύμβολο όλων αυτών η Λίζ -μια γυναίκα που δείχνει πως είναι επιπόλαιη και επιφανειακή, αλλά που στην ουσία είναι ένα άτομο που συνειδητοποιεί τα τείχη που η ίδια άφησε να χτιστούν ολόγυρά της και που κατανοεί πως ο μόνος τρόπος διαφυγής είναι η απόφασή της να γίνει ένα από τα άτομα εκείνα που θα ξεχωρίσουν από τον σωρό, καθώς θα απασχολήσουν -θα απασχολήσουν με το όποιο τίμημα- την επικαιρότητα ολίγων ημερών.

Ασυνήθιστο μυθιστόρημα, ασυνήθιστη κριτική μιας εποχής, με γραφή σαφέστατα δωρική, που η μετάφραση της έμπειρης Χίλντα Παπαδημητρίου την μετέφερε στη γλώσσα μας.

«Δυο κοπέλες, μακριά πόδια και τις πολύ κοντές φούστες που είναι της μόδας, κοιτάζουν επίμονα τη Λιζ. Δυο γυναίκες που μπορεί να είναι οι μητέρες τους την κοιτάζουν επίσης. Κα ενδεχομένως το γεγονός ότι συνολάκι της Λιζ είναι κάπως μακρύ  και φτάνει τόσο ασυνήθιστα για την εποχή  κάτω από γόνατο προσθέτει ένα επιπλέον στοιχείο  στο σοκ που προκαλεί η εμφάνισή της, κάτι που δεν είναι εμφανές στη στιλιστικά λιγότερο ενημερωμένη πόλη του Βορρά από την οποία ξεκίνησε εκείνο το πρωί. Οι φούστες φοριούνται πιο κοντές εδώ στο Νότο. Ακριβώς, όπως παλιά, όταν οι ιερόδουλες ξεχώριζαν από τις κοντές φούστες τους σε σύγκριση με τα συνήθη πρότυπα, έτσι και η Λιζ αυτή τη στιγμή, με τα ρούχα της να καλύπτουν τα γόνατά της, μοιάζε παραδόξως σαν να ανήκει στην τάξη των ιερόδουλων του δρόμου δίπλα στις κοπέλες με τις μίνι  φούστες και τις μητέρες τους, των οποίων τουλάχιστον φαίνονται τα γόνατα.» (σελ. 70)

 

(Βιβλιοδρόμιο Νέων, 10/6/2022)

(590 λέξεις)

Το Χαμόγελο του Παιδιού δεν πρέπει να σβήσει

 Το Χαμόγελο του Παιδιού δεν πρέπει να σβήσει... - slpress.gr

Το Χαμόγελο του Παιδιού το γνωρίζω εδώ και πάρα πολλά χρόνια.

Γνωρίζω τις δράσεις του, γνωρίζω την αποτελεσματικότητα του σε πολλές καίριες στιγμές βοήθειας προς παιδιά που βρέθηκαν σε δύσκολη θέση.

Γνώριζα ακόμα και την προσωπική ιστορία του ιδρυτή του, του Κώστα Γιαννόπουλου, που τον έκανε να πάρει εδώ και 27 τόσα χρόνια την απόφαση να δημιουργήσει ένα πλέγμα προστασίας των παιδιών.

Το ίδιο δεν τον είχα γνωρίσει. Μερικές μόνο φορές είχε τύχει να τον δω σε κάποιες τηλεοπτικές εμφανίσεις του. Βέβαια, είχα διάφορα αρνητικά ακούσει σχετικά με τις προθέσεις και τις πράξεις του -ήταν απόψεις ανθρώπων που πολύ σύντομα ήρθαν έτσι τα πράγματα και φάνηκε πως οι ίδιοι έπρατταν ότι εκείνον κατηγορούσαν.

Αλλά αυτά συχνά συμβαίνουν σε μια κοινωνία που έχει ξεχάσει την έννοια της άμιλλας, ενώ έχει θεοποιήσει τον εγωκεντρικό και συμφεροντολόγο ανταγωνισμό.

Μα σε μια κοινωνία που καθορίζεται από ατομικά συμφέροντα, κάτι τέτοιο μπορώ να αποδεχτώ -έστω και με απέχθεια- την ύπαρξή του.

Αλλά να το δω να παίρνει σάρκα και οστά μέσα από ενέργειες της ίδιας της Πολιτείας -όχι αυτό είναι αδιανόητο.

Όλοι, λίγο πολύ, γνωρίζουμε πως τον τελευταίο καιρό ένας νέος νόμος και μια κοινή υπουργική απόφαση που έχουν να κάνουν με τις προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας (ΜοΠΠ) από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα του Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, οδηγεί το Χαμόγελο του Παιδιού αν όχι σε αναστολή των λειτουργειών του, σίγουρα πάντως σε συρρίκνωση τους.

Κι αυτό γιατί η κοινή υπουργική απόφαση απαιτεί εγκαταστάσεις πέρα από κάθε λογική, αγνοεί το έμψυχο υλικό, προσπαθεί να μετατρέψει τους χώρους φιλοξενίας σε ιδρυματικού τύπου μονάδες και τέλος -για μένα από τα πλέον σημαντικά- προωθείται η ημιαυτόνομη διαβίωση για παιδιά άνω των 15 ετών, όταν αυτά έχουν για χρόνια στερηθεί μια υγιή οικογένεια, έχουν βιώσει καταστάσεις εγκατάλειψης, παραμέλησης και κακοποίησης και δεν μπόρεσαν να αποκατασταθούν μέσω του θεσμού της αναδοχής ή υιοθεσίας.

Και όλα αυτά -εδώ πλέον είναι το απόλυτα παράλογο… ή μήπως το απόλυτα ξεκάθαρο;- θα πρέπει να εφαρμοστούν μόνο από ιδιωτικούς φορείς και δεν αφορούν τις αντίστοιχες δομές παιδικής προστασίας του Δημοσίου και της Εκκλησίας.

Με άλλα λόγια -δυο μέτρα και δυο σταθμά. Το δικαίωμα των παιδιών για ισότητα καταστρατηγείται.

Γιατί όλα αυτά;

Είχα την τύχη να συναντηθώ με τον Πρόεδρο του Χαμόγελου του Παιδιού, σε ένα τριήμερο συνέδριο του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Με κέρδισε το πάθος του -ένα πάθος που αν και ξεκίνησε από ένα προσωπικό τραύμα, πολύ γρήγορα μετατράπηκε -και έτσι παραμένει- σε έργο προσφοράς προς όλα τα παιδιά της χώρας μας.

Και όταν ξεκάθαρα τον ρώτησα να μου πει την δική του άποψη γι αυτήν την επίθεση που δέχεται το Χαμόγελο, εκείνος απλώς μου χαμογέλασε. Για μια ακόμα φορά δεν θέλησε να προσωποποιήσει κάτι που απλώνεται σε θεσμούς αρρωστημένους ή ακόμα περισσότερο σε θεσμούς εκδικητικούς και με διάθεση να ελέγχουν κάθε τι που με το έργο του τους εκθέτει.

Αλλά εγώ μπορώ να καταθέσω την δική μου άπορία: Πώς είναι δυνατόν μέσα σε μια περίοδο όπου υποστηρίζεται ξεκάθαρα η κάθε ιδιωτική πρωτοβουλία και αντίστοιχα μειώνεται η όποια δημόσια, να δημιουργούνται εκείνες οι προϋποθέσεις όπου οδηγούν σε ασφυξία ιδιωτικές πρωτοβουλίες που αν μη τι άλλο ο χρόνος τις έχει καταξιώσει; Μήπως τελικά όλες οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες δεν είναι αρεστές και κρίνονται με το κατά πόσο είναι ανεξάρτητες και όχι συμπορευόμενες με άλλα ιδιωτικής υφής οφέλη;

Αξίζει να σταθούμε υποστηρικτές  του  αγώνα που κάνει το Χαμόγελο του Παιδιού για τη συνέχεια του έργου του.

Και για όσους ενδιαφέρονται αυτήν την υποστήριξή τους να την τεκμηριώσουν, ας επισκεφθούν τους παρακάτω συνδέσμους:

 

https://www.hamogelo.gr/gr/el/ta-nea-mas/to-chamogelo-tou-paidiou-to-2021-stirikse-48403-paidia-kai-tis-oikogeneies-tous/

https://docs.google.com/presentation/d/1Rp69uJFJ69JGidtBzfil84zJ6kOZTrG2/mobilepresent?slide=id.p29

https://www.hamogelo.gr/gr/el/ta-nea-mas/erotimata-nomosxedia/

https://drive.google.com/file/d/10r1oEFIKyb4npB8WLzHcr90MBcnLEXYC/view?usp=sharing