Eκείνο
που μπορώ να πω για τον Μάνο Κοντολέων, μετά από πολλά χρόνια συνύπαρξης στον
λογοτεχνικό τόπο αλλά κυρίως ως αναγνώστρια του, είναι ότι παραμένει νέος, με
φρέσκιες κάθε φορά ιδέες, ανατρέπει τις σταθερές του και παρακολουθεί στενά την
εποχή του. Εννοώ την κάθε χρονική περίοδο της πορείας του. Διότι εποχή του ήταν
και όταν άρχισε να γράφει, εποχή του και το σήμερα από το οποίο κάθε φορά
αντλεί την έμπνευσή του. Όμως εκτός από τα σημερινά θέματα που καίνε την
κοινωνία, καταπιάνεται και με την ιστορία, κυρίως μυθικές γυναίκες των αρχαίων
τραγωδιών, για να ενώσει δομικά τον μύθο με την πραγματικότητα ακόμα και την
πρόσφατη, αποδεικνύοντας πόσο αρχαίο είναι το παρόν.
Το βιβλίο «Ποτέ πιο πριν» ανήκει στα cross over
μυθιστορήματα στα οποία ο Μάνος Κοντολέων πρωτοπορεί. Με λόγο περιεκτικό και
άνετη αφήγηση, μιλάει για βαθειά νοήματα. Γράφει χωρίς να περιγράφει. Δεν
κατονομάζει τις χώρες που διαδραματίζεται το έργο, όμως ο αναγνώστης μπορεί να
το αντιληφθεί από τις νύξεις.
Η ιστορία έχει ως εξής: Μια οικογένεια ή περίπου
οικογένεια-ότι απόμεινε από αυτή- μεταναστεύει από την ζεστή Ανατολή σε μια
παγωμένη χώρα του Bορά μετά από μια τραγική οικογενειακή ιστορία. Είναι ο Αγκίπ
Ζατάν, η κόρη του Ανίκα και η αδελφή του Ντόνα Νεράν. Η έφηβη Ανίκα θέλει να
ενσωματωθεί στο νέο τόπο, ο πατέρας της προσπαθεί, αλλά η θεία της παραμένει
εγκλωβισμένη στο εθιμικό δίκαιο της πατρίδας που άφησε πίσω και με το οποίο
είναι απολύτως ταυτισμένη και ως εκ τούτου δεν βλέπει με καλό μάτι το
«ξεστράτισμα» της ανιψιάς της από την παράδοσή τους. Και εδώ σε αυτή την
παράδοση, στο τι κουβαλάει ο κάθε άνθρωπος φεύγοντας από τον τόπο του και
πηγαίνοντας σε έναν άλλο τόπο, συνοψίζεται μέρος της ουσίας του βιβλίου.
«Οι μυρουδιές του τόπου μας το κάρι, ο κουρκουμάς και
το κάρδαμο», η Ντόνα Νεράν δεν έχανε
ευκαιρία να φανερώνει στην ανιψιά της τα μυστικά των φαγητών της πατρίδας τους.
«Μυρωδιές και γεύσεις που αρέσουν και στον πατέρα σου…. Θα αρέσουν και στον
δικό σου άντρα… Όταν… Κάποτε….»
Αρχίζω από τα ονόματα των βασικών ηρώων που θυμίζουν καθώς
τα διαβάζεις ένα χορευτικό γαϊτανάκι. Ζατάν, Ανίκα, Ντάφνη, Γιαν, Μόνα, Λούρα,
Σιργκούνη, Ντόνα Νεράν.
Συνεχίζω με το περιβάλλον. Οι ήρωες της Ανατολής κουβαλούν
την ζέστη της πατρίδας που άφησαν στον παγωμένο Βορά. Η αντίθεση κρύο ζεστό και
τανάπαλι είναι εμφανής και σε κάθε βήμα- κυρίως της Ντόνα Νεράν -και επηρεάζει
τον αναγνώστη, που αισθάνεται έντονα αυτή την αντίθεση. Και την ευώδη ζέστη της
Ανατολής και την άοσμη υγρή παγωνιά του Βορά.
Η Ντόνα Νεράν μισεί την παγωνιά. Εκείνη μεγάλωσε μέσα στην
πληρότητα-μα ναι, ακριβώς αυτό! –της ζέστης.
Ένα άλλο θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο είναι η έννοια της
πατρίδας. Του τόπου που εγγράφεται στα κύτταρα του κάθε ανθρώπου, που τον
φέρνει στον οργανισμό του μέσα από οικείες αναμνήσεις και τραύματα, μυρωδιές
και χρώματα.
Σκέφτεται η Ανίκα, πάνω στην προσπάθεια να βρει τα πατήματά
της στην υγρή και παγωμένη νέα της πατρίδα.
Πατρίδα οφείλει να ονομάζει
τον τόπο από όπου εξορίστηκε. Μα αυτή η λέξη-πατρίδα!-λες και έχει κι
αυτή εξοριστεί από τις έτσι κι αλλιώς εξορισμένες εμπειρίες της.
Το ζήτημα της αποδοχής του άλλου –εκατέρωθεν- είναι επίσης
ζήτημα που απασχολεί τον συγγραφέα. Αποδοχή από την μεριά του «υποδοχέα» αλλά και του προσερχόμενου στον τόπο
υποδοχής.
… Μιας γιορτής που η Ντόνα Νεράν αρνιέται να κατανοήσει. Τα
έθιμά της μάλλον την ενοχλούν…. Είναι το χιόνι που την ενοχλεί. Και το δυνατό
κρύο…. Μα πως γίνεται να γιορτάζει ένας θεός μέσα σε τόση παγωνιά;
Μα ό,τι κορυφώνει το εξαίρετο τούτο βιβλίο είναι ο έρωτας
του Γιαν και της Ανίκας. Καθαρός, νεανικός,
θεσπέσιος, που είναι πάνω από τα στερεότυπα, πάνω από το εθιμικό δίκαιο,
πάνω από κάθε σύμβαση και κατασκευασμένη ηθική, αυτή που στην χώρα της Ντόνα
Νεράν και του Ζατάν έφτασε μέχρι την καταδίκη μιας γυναίκας σε θάνατο επειδή
δεν επέδειξε τους τύπους της παρθενίας της στο λευκό σεντόνι της πρώτης νύχτας
του γάμου. Τούτος ο έρωτας λοιπόν φέρνει την κάθαρση, σαν τη λιακάδα μέσα στο
καταχείμωνο.
Το «Ποτέ πιο πριν», είναι ένα βιβλίο ψυχής που κερδίζει την
καρδιά του κάθε αναγνώστη.
No comments:
Post a Comment