Πεν Γουόρεν "Αγριότοπος"

 

Robert Penn Warren

«Αγριότοπος»

Μετάφραση: Άννα Μαραγκάκη

Εκδόσεις Πόλις

 

Διακεκριμένος άνθρωπος των Γραμμάτων στις ΗΠΑ, ο Robert Penn Warren (1905-1989) ασχολήθηκε τόσο με την πεζογραφία, όσο και με την ποίηση και την κριτική. Τιμήθηκε με σημαντικά βραβεία και έχει αναγνωριστεί ως ο συγγραφέας εκείνος που έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με τη διερεύνηση της έννοιας της τιμής και της ελευθερίας, όπως επίσης με τα όρια της ευθύνης  και της ενοχής του ανθρώπου.

Στην Ελλάδα έγινε γνωστός με την κυκλοφορία του μυθιστορήματός του «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά» (Εκδόσεις Πόλις, 2020)

Τώρα, με την έκδοση και του έργου του «Αγριότοπος» δίνεται η ευκαιρία στον έλληνα αναγνώστη να γνωρίσει περισσότερο αυτόν τον συγγραφέα που πέρα από τους κεντρικούς άξονες της προβληματικής του (ευθύνη και ενοχή), τον χαρακτηρίζει επίσης μια ιδιαιτέρων αξιώσεων δυναμική στις περιγραφές συναισθημάτων.

«Όλα ήταν θέμα τύχης, μιας τύχης τυφλής. Σαν τη ζωή την ίδια. Ξαπλωμένος στο ράντζο του, αναρωτήθηκε πόσο άραγε ν΄ άξιζε η δική του ζωή. Κάποιοι άλλοι είχαν πληρώσει το τίμημα για να ζήσει εκείνος. Σκέφτηκε τότε πως δεν ήταν λογικό  αυτό * ήταν τελείως παράλογο. Ξαπλωμένος  στο ράντζο του, σκέφτηκε πόσο λίγο απείχε το να πεθάνει  από το να ζήσει κανείς»

Κεντρικό πρόσωπο του έργου ο Άνταμ Ρόζεντσβάϊγκ, ένας νεαρός εβραίος και Γερμανός που έχοντας εισπράξει τραυματικά την παραδοχή του ιδεαλιστή, μα και αγωνιστή, πατέρα του πως η ζωή του πήγε χαμένη, αποφασίζει να ολοκληρώσει ο ίδιος ό,τι ο γονέας άφησε ανολοκλήρωτο και έτσι φτάνει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για να πολεμήσει κάτω από τη σημαία των Βορείων που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των μαύρων.

Ο Άνταμ όμως, λόγω μιας εκ γενετής πάθησης του ποδιού του, δεν θα μπορέσει να καταταγεί στο στρατό των Βορείων και μετά από κάποιες περιπέτειες θα βρεθεί να είναι ένας απλός βοηθός ενός προμηθευτή του στρατού.

Μα έτσι, από τις εμπειρίες που αποκομίζει, πολύ γρήγορα συνειδητοποιεί πως οι ιδέες περί δικαιοσύνης πολύ λίγο -ή έστω προσχηματικά- υπήρξαν η αιτία της εμφύλιας σύρραξης. Είναι τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που καθορίζουν την πορεία της Ιστορίας.

Αλλά μια τέτοια γνώση δεν είναι αρκετή να τον κάνει να πάψει ο ίδιος να είναι αγκιστρωμένος σε μια ηθική προσέγγιση του άλλου. Και με την αφέλεια του ιδεαλιστή, αλλά και με το πείσμα μιας αθωότητας, διασχίζει τα πεδία των μαχών και από τη μια προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του πως «Έπρεπε, ωστόσο, να έρθω. Έπρεπε να έρθω, γιατί…» και από την άλλη υποστηρίζει τις αρχικές του αποφάσεις μιας και «Γιατί πρέπει κανείς να ανακαλύψει αν υπάρχει κάποια αλήθεια στον κόσμο»

Ο ήρωας του Warren μας θυμίζει τον πρίγκηπα Μίσκιν από τον ‘Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι. Όπως ο Μίσκιν, έτσι κι ο Άνταμ από τη μια είναι γεμάτος συμπόνια για τον άλλον, και από την άλλη συνεχώς αναστοχάζεται πάνω σε κεντρικά ζητήματα ηθικής και ατομικής ευθύνης. Και βέβαια παραμένει πιστός και πείσμων σε μια ‘δημιουργική’ ανασφάλεια: «Αναρωτήθηκε αν παραήταν δειλός για να αντικρίσει τον πόνο-  δειλός με αυτήν την εξαίσια, εκλεπτυσμένη δειλία να αποφεύγει τον πόνο των άλλων επειδή τον κάθε πόνο τον έπαιρνε μέσα του».

Τα βήματα που ακολουθεί τον φέρνουν συνέχεια μπροστά σε τέτοιας μορφής αναστοχασμούς. Αλλά είναι και αυτά τα ίδια βήματα που προσφέρουν την ευκαιρία στον Warren να ξεδιπλώσει την ιδιαίτερη ικανότητά του να περιγράφει τη Φύση και να τη συνδέει με τα έργα των ανθρώπων: «Έριξε μια ματιά έξω, στην περιοχή όπου είχε καταλύσει ο λόχος. Το ψιλόβροχο μούσκευε την παγωμένη λασπουριά του δρόμου. Πίσω  απ΄την γκρίζα καταχνιά της βροχής, ο Άνταμ διέκρινε τη μακριά σειρά των παραπηγμάτων… Η καμινάδα της αντικρινής παράγκας είχε στην κορυφή της ένα βαρέλι με κομμένο πάτο. Μέσα σε αυτή την πηχτή ατμόσφαιρα, ωστόσο,  μια τέτοια κατασκευή δεν έμοιαζε να βοηθάει. Ο καπνός ανέβαινε απ΄ εκείνη την καμινάδα το ίδιο ράθυμα όσο από κάθε άλλη* το ίδιο μελαγχολικά πλανιόταν στο ψιλόβροχο, πριν προσγειωθεί ξανά στα μουσκεμένα πανιά της στέγης»

Το μυθιστόρημα ‘Αγριότοπος» προσφέρει μια μοναδική αναγνωστική μέθεξη καθώς χρησιμοποιεί ένα σημαντικό γεγονός του παρελθόντος όχι τόσο για να το επαναδιαπραγματευθεί -αν και εντέλει το κάνει- όσο για να στήσει πάνω του μια διαχρονική αναζήτηση της προσωπικής ευθύνης του ανθρώπου, μα και της μοίρας του. Και για να καταλήξει πως: «Στο τέλος, κάνουμε πάντα ό,τι εξαρχής σκοπεύαμε να κάνουμε»… Καθώς προσπαθούμε να φανούμε αντάξιοι της ανωνυμίας μας και των δεινών μας, που ως άνθρωποι καθώς είμαστε και μέσα στην πλάνη μας, έχουμε υπομείνει (παράφραση της τελευταίας πρότασης του έργου)

Δύσκολη πρέπει να ήταν η μεταφορά του κειμένου από τα αγγλικά στα ελληνικά. Δεν μπορώ να ξέρω ποιες τεχνικές αντιστοίχισης ανάμεσα στις δυο γλώσσες χρησιμοποίησε η Άννα Μαραγκάκη. Μα το αποτέλεσμα καλύπτει απόλυτα ότι ο έλληνας αναγνώστης τελικά αποκομίζει και απολαμβάνει.

(Βιβλιοδρόμιο, 9/12/2023)

(766 λέξεις)