Άιρις Μέρντοχ «Η καμπάνα»

 

Άιρις Μέρντοχ

«Η καμπάνα»

Μετάφραση: Έφη Τσιρώνη

Εκδόσεις Διόπτρα

 

Η αγγλο-ιρλανδή συγγραφέας Άιρις Μέρντοχ (1919-1999) είναι μια από τις σημαντικότερες συγγραφικές φωνές της αγγλικής γλώσσας.

Με καλές σπουδές στη Φιλοσοφία (την οποία και δίδαξε στο Κολλέγιο της Αγίας Άννας) έγραψε αρκετά μυθιστορήματα που σφράγισαν την λογοτεχνία της χώρας της.

Το φιλοσοφικό της υπόβαθρο είναι σαφές σε όλα της τα έργα, χωρίς όμως και να απουσιάζουν σε αυτά και τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν το καλό, κλασικό μυθιστόρημα.

Στη χώρα μας έγινε γνωστή από τα χρόνια του ’80 με μεταφράσεις έργων της που έδωσαν στην κυκλοφορία οι Εκδόσεις Χατζηνικολή.

Μέσα στο 2023 και μετά από αρκετά χρόνια, οι έλληνες εκδότες επανάφεραν στον αναγνωστικό προσκήνιο την αγγλο-ιρλανδή συγγραφέα, δίνοντας στην κυκλοφορία δυο πολυσέλιδα μυθιστορήματά της.

Αναφέρομαι στο «Θάλασσα, θάλασσα» που ο έλληνας αναγνώστης το είχε πρωτογνωρίσει το 1998 και που τώρα οι Εκδόσεις Gutenberg το επανεξέδωσαν σε μια νέα μετάφραση και το «Η καμπάνα», έργο που για πρώτη φορά μεταφράζεται στα ελληνικά από την Έφη Τσιρώνη και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα.

Το έργο αυτό ήταν το τέταρτο μυθιστόρημά της Μέρντοχ και πρωτοκυκλοφόρησε το 1958. Σε μια εποχή, δηλαδή, όπου ο δυτικός κόσμος έβγαινε από την δίνη δύο Παγκόσμιων Πολέμων και αναζητούσε από τη μια ένα τρόπο σταθεροποίησης μιας ηθικής τάξης πραγμάτων και από την άλλη την εδραίωση της χαράς της ζωής.

Πιστεύω πως  μέσα σε αυτό το δίπολο η Μέρντοχ σχεδίασε τη δομή αυτού του έργου της. Πρόκειται για μυθιστόρημα φιλοσοφικών αναζητήσεων, όσο και ηθικών ανιχνεύσεων και από την άλλη έργο όπου η αγάπη αναζητά τις διαφοροποιήσεις της από τον έρωτα, την ίδια στιγμή όπου η απελευθερωμένη έκφραση της σεξουαλικότητας διεκδικεί το δικαίωμα της να ακουστεί.

Κάτω από αυτήν την προϋπόθεση ανάγνωσης, «Η καμπάνα» αν και διαθέτει όλα τα στοιχεία ενός κλασικού αγγλικού μυθιστορήματος, είναι και μια διαχρονική τοποθέτηση πάνω στο δίπολο ηθικής και αμαρτίας που ασφαλώς και προβληματίζει τον σημερινό αναγνώστη.

Με λίγα λόγια η υπόθεση του μυθιστορήματος είναι η εξής:

 

Στο Αγρόκτημα Ίμπερ, κάπου στο Γκλόστερσιρ, έχει εγκατασταθεί μια μικρή ομάδα ανδρών και γυναικών που αναζητούν μέσω της καλλιέργειας της γης να ξεφύγουν από το άγχος της ζωής των πόλεων και παράλληλα να ζούνε με τους όρους μιας κοσμικής θρησκευτικής κοινότητας. Στην ίδια περιοχή υπάρχει και ένα μοναστήρι που ανήκει σε μια κλειστή γυναικεία κοινότητα Βενεδικτίνων μοναχών. Η ομάδα του αγροκτήματος ζει με τους δικούς της ρυθμούς, έχει μια σύνδεση με την μοναστηριακή κοινότητα και ετοιμάζεται να εορτάσει μαζί με το μοναστήρι τη απόκτηση μιας νέας καμπάνας. Η παλιά έχει εξαφανιστεί πριν από πάρα πολλά χρόνια και ο θρύλος λέει πως είναι  στον πάτο της λίμνης που κυριαρχεί στην όλη περιοχή.

Οι σχέσεις των προσώπων που αποτελούν αυτήν την ιδιαίτερη ομάδα είναι και θέμα που δείχνει να απασχολεί την Μέρντοχ.

Ανάμεσά τους υπάρχουν άτομα που ταλανίζονται ανάμεσα στις πνευματικές αναζητήσεις και στην υποδούλωση μιας έντονης σαρκικής επιθυμίας. Η ομοφυλοφιλία αποτελεί ένα από τα ζητήματα του έργου, αλλά το ίδιο καίριο είναι το θέμα της χειραφέτησης των γυναικών.  Η ύπαρξη ή όχι Θεού επίσης. Κι ακόμα η έννοια της αγάπης, όσο και της αμαρτίας* το ‘εγώ’ και ο ‘άλλος’* η επιστημονική γνώση δίπλα στη θεολογική στάση* η οικολογικών προδιαγραφών  ένταξη στην κοινωνία, αλλά και απόσυρση από αυτή μέσω της μοναστικής ζωής.

Όλα αυτά εκφράζονται μέσα στην απόλυτη παρουσία της Φύσης.

«…από κάποιο δέντρο εκεί κοντά, σαν σινιάλο, ακούστηκε ένα υπόκωφο πλατάγιασμα, φτερωτές παλάμες, θαρρείς, που χτυπούσαν μεταξύ τους. Σχεδόν αμέσως ακολούθησε ένα σιγανό γουργουρητό κι ύστερα κι άλλα πλαταγίσματα* και αίφνης, στο δασικό λυκόφως που πύκνωνε, τα πουλιά ήταν παρόντα. Άρχισαν να πετούν με ταχύτητα μπρος πίσω στα δέντρα, γυρίζοντας και ξαναγυρίζοντας σε ένα επίμονο, κυκλικό χορό, σαν αυτόν της νυχτερίδας. Ήταν αδύνατον να δεις πόσα ήταν, έδιναν όμως την εντύπωση ενός μεγάλου πλήθους έτσι καθώς φτερούγιζαν όλο σιγουριά στο κοκκώδες σκοτάδι, φτιάχνοντας με τα μακριά, αιχμηρά φτερά τους εκείνο το απαλό γουργουρητό. Βαθιά μέσα στο δασάκι το υπόκωφο πλατάγιασμα συνεχιζόταν».

Με το ίδιο υπόκωφο πλατάγιασμα αναζητούν τον δρόμο τους και οι ήρωες του έργου. Κάπως παρόμοια και όλο το έργο συνθέτει την μυθιστορηματική του οντότητα. Κι είναι χαρακτηριστική  φράση της άλλης μεγάλης Αγγλίδας συγγραφέα A. S. Byatt που στην πολύ ενδιαφέρουσα εισαγωγή της, μεταξύ των άλλων σημειώνει :’Υπάρχουν πράγματα που τα μυθιστορήματα δεν μπορούν να συμπεριλάβουν, αλλά τα οποία μπορούν να υποδείξουν’ -φράση επιτομή της έννοιας της καλής λογοτεχνίας.

Τέτοιου διαμετρήματος κείμενα απαιτούν μέγιστο κόπο και αφάνταστη ευαισθησία για να μεταφερθούν από τη μητρική τους γλώσσα σε μια άλλη. Η μετάφραση της Έφη Τσιρώνη κάλυψε πλήρως αυτές τις απαιτήσεις.

 

5/1/2024

https://bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/19154-i-kampana-tis-airis-merntox-kritiki-anamesa-stis-pnevmatikes-anazitiseis-kai-stis-sarkikes-epithymies

(744 λέξεις)