Μίρτσεα Καρταρέσκου «Τραβεστί»

Μετάφραση Άντζελα Μπράτσου Εκδόσεις Καστανιώτη Ο Μίρτσεα Καρταρέσκου είναι ένας από τους πλέον γνωστούς -και με το δικό του συγγραφικό ύφος- ρουμάνους συγγραφείς. Ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος και κριτικός, γεννήθηκε στο Βουκουρέστι το 1956. Στο πανεπιστήμιο της ίδιας πόλης σπούδασε Φιλολογία και διδάσκει εκεί ως καθηγητής. Στην Ελλάδα τον έκαναν γνωστό οι Εκδόσεις Καστανιώτη πρώτα με την κυκλοφορία του σπονδυλωτού μυθιστορήματος «Νοσταλγία» (έργο που γράφτηκε το 1993, και που στη χώρα μας κυκλοφόρησε του 2021) και εφέτος με το μυθιστόρημα «Τραβεστί» (στη Ρουμανία είχε κυκλοφορήσει το 1994). Με αρκετά μεγάλη καθυστέρηση, λοιπόν, το ελληνικό αναγνωστικό κοινό γνώρισε αυτόν τον τόσο ιδιόρρυθμο συγγραφικά ρουμάνο συγγραφέα. Και χαρακτηρίζω τον Μ.Κ. συγγραφικά ιδιόρρυθμο γιατί ο τρόπος που χρησιμοποιεί την γλώσσα για να μεταφέρει ιδέες και να περιγράψει πλοκή και χαρακτήρες έχει ένα εντελώς δικό του αποτύπωμα. Όπως για παράδειγμα η περιγραφή του ερωτισμού στην περίοδο της εφηβείας: «Αποδεχόμασταν με φυσικότητα ένα αθώο ερωτισμό, σα να υπήρχαν τρία φύλα κι όχι δύο, σε εμβρυακή κατάσταση. Στην κοιλάδα η σκέψη γινόταν έρωτας κι ο έρωτας στοχασμός… Το μεσημέρι σηκωνόμασταν βρεγμένοι από τα χόρτα, τινάζαμε τα μερμήγκια και τις πασχαλίτσες από τα ρούχα μας και παίρναμε τον δρόμο της επιστροφής. Καθόμασταν στον λόφο, που δονούνταν κι έτρεμε κάθε φορά που περνούσε κανένα φορτηγό TIR ή κάποιο τρακτέρ* ήταν σαν να υπήρχε ζωντανή και αισθησιακή σάρκα κάτω από το στρωμένο με γρασίδι φλοιό της γης» Πίσω από τις προσεχτικά δομημένες εικόνες, το ίδιο προσεχτικά ό Μ. Κ. κρύβει και ένα από τα πολλά άλλα ίχνη που ο αναγνώστης πρέπει υπομονετικά να μαζέψει για να φτάσει -στις τελευταίες πλέον σελίδες- να ανακαλύψει την εξήγηση του τίτλου. Αντιγράφω αποσπάσματα από το οπισθόφυλλο της έκδοσης: «Ο Βίκτωρας έχει γίνει ένας άνθρωπος αντικοινωνικός, ένα συγγραφέας βασανισμένος από το τρικυμιώδες μυαλό του… Απομονώνεται και καταφεύγει σε μια εξοχική κατοικία στα Καρπάθια Όρη… για να ξορκίσει την εμμονή που τον καταδυναστεύει» Πάνω σε αυτόν το βασικό καμβά θα στηθεί όλο το μυθιστόρημα. Και ο αναγνώστης θα παγιδευτεί σε έναν ιστό αφήγησης ίδιο με ιστό γιγαντιαίας αράχνης -άλλωστε και μια τερατώδης αράχνη θα είναι μόνιμος εφιάλτης του κεντρικού χαρακτήρα που οι αφηγήσεις του θα απευθύνονται προς τον ίδιο του τον εαυτό και θα είναι μια συνεχής εναλλαγή από το παρόν των Καρπαθίων σε μια κατασκήνωση του τέλους της εφηβείας του. Ο ενήλικος Βίκτωρας μέσα στην επιλεγμένη απομόνωσή του θα σημειώσει: «Ήμουν τελειωμένος, παγιδευμένος, είχα προδώσει εκείνον που ήμουν πριν δεκαεφτά χρόνια… Η ωριμότητα με βασανίζει και με αηδιάζει» Δηλώνει την αποτυχία να ολοκληρωθεί το όνειρο της εφηβείας –«ένα βιβλίο που δεν ήταν μόνο δημιούργημα του μυαλού μου αλλά και έκκριση αδένων, φλέμματα πτυόμενα από τους πνεύμονές μου, στυμμένα από τους όρχεις μου και εκσπλαχνισμένα από την κοιλιά μου για να χύνονται στα έντερα μου» Σίγουρα υπάρχει ένα εσωτερικό μυστικό που απαιτεί να φανερωθεί καθώς ο ίδιος ο Βίκτωρας προσπαθεί να το καταγράψει, ενώ την ίδια στιγμή αναγνωρίζει πως… «Είμαι ένα με το κείμενο που κόλλησε στο σώμα μου και με δηλητηριάζει» Οι μέρες της κατασκήνωση της εφηβείας πρέπει να ήταν αυτές που κατά τη διάρκειά τους άρχισε η πορεία της συνειδητοποίησης εκείνου που στην παιδική ηλικία είχε γίνει προσπάθεια να αποκρυπτεί. Να σκεπαστεί έτσι ώστε να δοθεί η ευκαιρία να ζήσει το ενήλικο πρόσωπο ευτυχισμένο. Αλλά «δεν υπάρχει μεγαλύτερο μαρτύριο και χειρότερη κόλαση από την ευτυχία» Ναι, ο Βίκτωρας, αυτός ο επιτυχημένος συγγραφέας, έχει έρθει η στιγμή «που πρέπει να αγνοήσει τις ψεύτικες στοές του σεξουαλικού έρωτα και να επιστρέψει στον εαυτό του να είναι ταυτόχρονα άντρας και γυναίκα και να κάνει έρωτα εγκεφαλικά, μόνος με τον εαυτό του. Στον εγκέφαλο βρίσκεται το πραγματικό φύλο» Το μυθιστόρημα «Τραβεστί» είναι μια βαθιά όσο και δαιδαλώδης καταβύθιση στην ύπαρξη μιας εφηβείας που αναζητά την απόλυτη ιδιαιτερότητα μιας ταυτότητας, ενώ παράλληλα περιγράφει τις σκοτεινές διαδρομές που συχνά έχουν οι καλλιτεχνικές εκφράσεις. Κείμενο που στηρίζεται εξολοκλήρου στη δυναμική που μπορεί να αποχτήσουν οι λέξεις όταν απροσδόκητα συνενώνονται σε φράσεις και αυτές σε παραγράφους. Και επίσης κείμενο που δηλώνει την απόλυτη εμπιστοσύνη του στη δύναμη του γραπτού λόγου, μιας και αυτός είναι που φέρνει στην επιφάνεια ότι είχε σκεπαστεί, αυτός είναι που καλωσορίζει το νέο και με απόλυτη βεβαιότητα εξαφανίζει το σαπισμένο παλαιό. ΕΞΑΦΑΝΙΣΟΥ -η τελευταία λέξη του μυθιστορήματος. Που μπορεί όμως και να διαβαστεί ως -ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΟΥ. Η μετάφραση από τα ρουμανικά της Άντζελα Μπράτσου κατάφερε να φέρει στη γλώσσα μας όλο τον σύνθετο πλούτο των εκφράσεων του Καρταρέσκου Βιβλιοδρόμιο, 23/11/2024 (726 λέξεις)