Μάνος Κοντολέων. Ο επιδέξιος ζωγράφος της εφηβείας

Μάνος Κοντολέων. Ο επιδέξιος ζωγράφος της εφηβείας Δεν του απάντησα. Καμιά φορά το να σωπαίνεις είναι σοφότερο του να απαντάς - συμβουλή της γιαγιάς μου (αυτής που μένει στον κάτω όροφο). Προτίμησα να κλείσω τη σύνδεση μ' ένα άντε γεια! Περί τίνος πρόκειται Ο έφηβος είναι διαχρονικό σύμβολο. Είναι ο αναδυόμενος άνθρωπος, ο ενήλικας που υφαίνεται από τα άπαυστα ελάσματα της φύσης, στέκοντας σαν αγαλμάτινος κολοσσός με το ένα πόδι του στη δύση της παιδικής ηλικίας και το άλλο στην ανατολή της ενηλικίωσης και της νεότητας. Οι έγνοιες του διατρέχουν τις εποχές εγκάρσια. Οι κώδικές του κρύβονται σε παρόμοια κρησφύγετα και απαιτούν συναφείς προσεγγίσεις αποσυμβολοποίησης, ανεξαρτήτως εποχών. Αυτό το σύμβολο, είτε στην πρώιμή του αποτύπωση, στην ανάδυση, είτε στο περβάζι της ενηλικίωσης, ο Μάνος Κοντολέων αποδεδειγμένα, μέσα από πλήθος βιβλίων, το γνωρίζει όπως ελάχιστοι ομότεχνοί του παγκοσμίως. Το γνωρίζει γιατί διατήρησε το ανοιχτό βλέμμα προς αυτές τις ηλικίες, όσο κι αν απομακρύνθηκε χρονικά ο ίδιος. Το γνωρίζει γιατί πυρπολείται από ιδέες, μακριά από βεβαιότητες και η ιδιοσυγκρασία του, βρίσκεται συχνά εγγύτερα σε εκείνη την ηλικία παρά στη δική του τωρινή βιολογική. Η χρήση ναρκωτικών, η αναζήτηση του εαυτού και του άλλου, η συνάντηση του εγώ με την ετερότητα, ο αυτοπροσδιορισμός, η ενηλικίωση, οι εσωτερικές και ευρύτερες συγκρούσεις, οι διαγενεακές σχέσεις, οι έμφυλες διερευνήσεις, είναι ζητήματα τα οποία ο επιδέξιος τεχνίτης του λόγου Μ. Κοντολέων ιχνηλάτησε και ανέδειξε, ρίχνοντας φως με λέξεις, χαρακτήρες και πλοκή που προχώρησαν τη λογοτεχνία για εφήβους σε ψηλά σκαλοπάτια, όχι μόνο στην εγχώρια παραγωγή. Ο Κοντολέων, παρότι δεν άφησε τις ιστορίες του να διαβούν το κατώφλι των λογοτεχνικών ή καλύτερα των εκδοτικών τάσεων, κατόρθωσε να μένει πάντα κοντά στην επικαιρότητα, ενίοτε και προφητικά μιλώντας. Μα και όταν έδειχνε ανεπίκαιρος, εκείνος χάραζε par excellence ιστορίες που εγκιβώτιζαν υποδειγματικά τον διαχρονικό ψυχισμό των εφήβων: μετέωροι, εύθραυστοι, εκρηκτικοί, επιταχυντές συναισθημάτων, ασύμμετροι, ονειροπόλοι, ετερόφωτοι που παλεύουν για την αυτοφώτιση, βόμβες έτοιμες να εκραγούν από θυμό, οργή, επαναστατικότητα, σεξουαλικότητα. Στο παρόν βιβλίο, Ο Μάρκος τα λέει… όλα! το ύφος είναι γλαφυρό, παραστατικό, η γλώσσα ζωντανή, ανάλαφρη, με το δικό της ειδικό βάρος, χιουμοριστική, χαριτωμένη, απολύτως συμβατή με τον σημερινό προέφηβο και αναδυόμενο έφηβο, με αρκετές ξένες λέξεις που έχουν στεριώσει γρήγορα στην καθημερινότητα και την επικοινωνία παιδιών και όχι μόνο, παγκοσμίως (Blogger, followers, bye buddies, podcast, youTube, post, grimy, viber, horror movie, cool, instagram, TikTok), από το βαθύ οπλοστάσιο της τεχνολογίας, των social media και των διεθνοποιημένων κωδικών αλληλεπίδρασης. Η πρώτη σύσταση του Μάρκου είναι επαρκής και ξεκάθαρη. Εδώ και έναν μήνα ξεκίνησε το γυμνάσιο - αυτή είναι η χωροχρονική του εκκίνηση- και ύστερα από λίγο αποφάσισε να φτιάξει ένα blog, μέσα από το οποίο μας αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο. "Δεν είμαι πορωμένος για βαθμούς, δεν έχω κόλλημα με τα video games (όχι με όλα τουλάχιστον), δε γουστάρω όλες τις σειρές του Netflix, μου αρέσουν τα καλά παιχνίδια στρατηγικής, ξέρω τις σημαίες όλων των κρατών και το βάρος όλων των δεινοσαύρων. Φανατικός follower στα ντοκιμαντέρ στο YouTube — κυρίως σε όσα δείχνουν τα μυστικά του διαστήματος, αλλά και σε κάποια άλλα, όπως, για παράδειγμα, σ' εκείνα που γυρίστηκαν σε μέρη μακρινά, στον Αμαζόνιο ή στους Πόλους". Από εκεί ξετυλίγεται ένας ήρωας, άρτια αποτυπωμένος, οικοδομημένος στο τώρα, ο οποίος ακολουθεί ξεκάθαρα τη δική του εποχή, προσπαθώντας να διατηρήσει, μέσα στην επιθετική μονοχρωμία της, τα δικά του χρώματα, κάποια παιδικότητα, κάποια ανεμελιά. Το τετράδιο του παππού με τις σημειώσεις στην καθαρεύουσα, έγινε για τον Μάρκο blog στη σημερινή δημοτική, οι λέξεις, οι τρόποι έκφρασης, η ίδια η γλώσσα, οι συνθήκες, άλλαξαν, από λίγο έως πάρα πολύ, η βαθύτερη, ωστόσο, επικράτεια των αναδυόμενων εφήβων έμεινε στέρεη, αμετάβλητη, αγεωμέτρητη και τόσο κοντά, ανά τις δεκαετίες και τους αιώνες. Ο συγγραφέας δια μέσω του Μάρκου και του παππού του αποτυπώνει αυτό το πολιτισμικό και τεχνολογικό χάσμα γενεών που μοιάζει διπλό και τρίδιπλο σε σχέση με παλαιότερα ηλικιακά δίπολα. Γιατί ο κόσμος και η γενιά του Μάρκου έχουν τρέξει πάρα πολύ γρήγορα πια, τα data και η γνώση έχει δεκαπλασιαστεί σε ελάχιστο χρόνο, σχεδόν όσο όλους τους αιώνες πριν. Τι θίγει όμως ο Κοντολέων μέσα από τη ροή λόγου του Μάρκου πέρα από τέτοια χάσματα; Είναι η σημασία της επικοινωνίας μέσα στη σύγχρονη οικογένεια και οι συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα εντός και εκτός του παιδιού αυτής της ηλικίας. Είναι η δομή της σκέψης του, οι αγωνίες, οι φόβοι, οι αντιφάσεις, ένα ολόκληρο περίγραμμα 12χρονου ανθρώπου σε ανάπτυξη που σμιλεύεται μέσα από το διαδικτυακό αυτό ημερολόγιο. Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσο κι αν αλλάξουν οι εποχές ή αν βιαστούν τα παιδιά να μεγαλώσουν, οι μαγικές λέξεις που σπιτώνονται και φυλλορροούν μέσα σε κάθε προσωπικότητα είναι η αποδοχή, η αναγνώριση, η κατανόηση, η αγάπη, η εμπιστοσύνη, η ειλικρίνεια, η πίστη, η φιλία, η συμπόρευση. Είναι οι ανθρώπινες σχέσεις που δομεί ένα παιδί, έωλα ή στέρεα. Είναι τα συναισθήματα που δεν εγκλωβίζονται σε μονοδρομημένες κατευθύνσεις, αλλά είναι πολυποίκιλα, ευμετάβλητα, αμφίσημα, αχαρτογράφητα συχνά. Ο Μάρκος τα λέει όλα, γιατί ο νέος άνθρωπος που εκπροσωπεί έχει απασφαλίσει, το δάχτυλο βρίσκεται στον υποφυλακτήρα της σκανδάλης, ψάχνει τη θέση του στον κόσμο, τον μικρόκοσμο και τον μεγάκοσμο και στην αναζήτηση διαρρέει σκέψεις άτακτες, ανάγκες ασχηματοποίητες μα και πρόδηλες. Ο Μάρκος προσπαθεί να επικοινωνήσει, να ακουστεί, να πει εκείνα που οι μεγάλοι αρνούνται ή αδιαφορούν να ακούσουν, όσα δεν προλαβαίνουν ή θεωρούν επουσιώδη. Μέσα από ευτράπελα περιστατικά της καθημερινότητας ο Μ. Κοντολέων, πιστός στις λογοτεχνικές αρχές που θεμελίωσε με τόλμη και συνέπεια 45 χρόνια τώρα, προσκαλεί τον αναγνώστη να περάσει ευχάριστο αναγνωστικό χρόνο, αφού δεν φιλοδοξεί να του διδάξει, να του υποδείξει, να νουθετήσει, αλλά του παραδίδει έναν ήρωα προς ταύτιση, γήινο, απλό, προσιτό, στο μέτρο και το ύψος του, με έναν μικρότερο αδερφό, με έναν παππού συνταξιούχο καθηγητή φιλοσοφίας, μαθητή, με φίλους, με κατοικίδιο. Η αφήγηση του Μάρκου, φυσική, ρέουσα, ιεραρχεί τις όψεις, απόψεις και κατόψεις του, την ίδια ώρα που ο Κοντολέων υπαινίσσεται μέσα από την απλότητα και τους αφηγηματικούς του δακτύλιους αισθητική, αξιακό κώδικα και ανθρωποκεντρισμό, δίχως να παραχωρεί το ελάχιστο από το λογοτεχνικό βάθος του. Στην εικονογράφηση, με κομίστικα σχέδια και ανάλαφρη διάθεση η έμπειρη και καταξιωμένη Τέτη Σώλου. Για αναγνώστες από 9-10 περίπου ετών. Εκδόσεις Πατάκη. Απόστολος Πάππος www.elniplex.com