18.3.20

Ένας γλάρος η φωνή των στοχασμών...

Η Τέσυ Μπάιλα  έγραψε στο Book Press





Το τρίτο βιβλίο της σειράς ελεύθερων διασκευών κλασικών έργων από τον Μάνο Κοντολέων, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη. Μετά τα εξαιρετικά Ζήσε όπως ο Δον Κιχώτης και Το βιβλίο της ζωής του Μεγάλου Γαργαντούα, αυτή τη φορά ο Κοντολέων καταπιάνεται με τη διασκευή του μεσαιωνικού θρύλου του Τριστάνου και της Ιζόλδης, βασισμένος στα βιβλία των Μπερούλ και Ζοζέφ Μπεντιέ.

Ο Μάνος Κοντολέων αγκαλιάζει ξανά τους λογοτεχνικούς ήρωες που τον σημάδεψαν με τις περιπέτειές τους από παιδί και επαναπροσδιορίζοντάς τους, καταφέρνει να τους παρουσιάσει στους αναγνώστες της σημερινής εποχής, χαρίζοντάς τους ένα ολόφρεσκο νέο πρόσωπο, πλήρως προσαρμοσμένο στις σημερινές αναγνωστικές απαιτήσεις, ζυμωμένο εντούτοις με τα χαρακτηριστικά της κλασικής τους νιότης.

Με αυτή τη σειρά βιβλίων του, ο Μάνος Κοντολέων αγκαλιάζει ξανά τους λογοτεχνικούς ήρωες που τον σημάδεψαν με τις περιπέτειές τους από παιδί και επαναπροσδιορίζοντάς τους, καταφέρνει να τους παρουσιάσει στους αναγνώστες της σημερινής εποχής, χαρίζοντάς τους ένα ολόφρεσκο νέο πρόσωπο, πλήρως προσαρμοσμένο στις σημερινές αναγνωστικές απαιτήσεις, ζυμωμένο εντούτοις με τα χαρακτηριστικά της κλασικής τους νιότης. Πρόκειται για εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία έγιναν οι βάσεις για αρκετές μελλοντικές ιστορίες και ενέπνευσαν συγγραφείς και αναγνώστες. Και το κάνει με ξεκάθαρη τη συνείδηση πως, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή, είναι ανάγκη να προωθηθούν τα κλασικά κείμενα που προάγουν οικουμενικές αξίες και καθόρισαν τον παγκόσμιο πολιτισμό αντέχοντας στην πάροδο του χρόνου και μεταφέροντας σημαντικές αξίες, όπως η αγάπη, η πίστη, η αφοσίωση, η επαναστατικότητα, η φιλία, η ελπίδα και η αισιοδοξία, το πάθος, ο έρωτας, η απόλυτη αγάπη.

Επιλέγοντας τον συγκεκριμένο θρύλο ο Κοντολέων ανασυνθέτει εκ νέου μια γοητευτική ιστορία, χρησιμοποιώντας υλικό τόσο από τα τμήματα του έργου που διασώθηκαν από τον Μπερούλ όσο και από το έργο του Μπεντιέ, του Γάλλου μελετητή του Μεσαίωνα.

Δικαίως η ιστορία αυτή χαρακτηρίζεται πρόδρομος του ρομαντισμού και των σαιξπηρικών έργων. Το σίγουρο είναι ότι η διαχρονική της αξία είναι αποδεδειγμένη, καθώς ανατέμνει την αγάπη και τον έρωτα με τον τρόπο που τραγουδήθηκε από τους τροβαδούρους στους Γάλλους ιππότες του 11ου αιώνα και διαμορφώθηκε κατά τον 12ο και 13ο αιώνα όταν διασώθηκαν αποσπάσματά της. Ο Κοντολέων όμως δεν ξαναγράφει την ίδια ιστορία. Με μια ευρηματικότατη επινόηση και πάλι επιστρατεύει τον αφηγητή της ιστορίας που δεν είναι άλλος από ένα γλαροπούλι που ίπταται πάνω από τις βραχώδεις ακτές της Κορνουάλης και τις Ιρλανδίας.

«Λίγες είναι οι γαλήνιες, οι αμμουδερές ακτές της Κορνουάλης – οι περισσότερες είναι άγριες. Βράχια υψηλά, συχνά απόκρημνα υποδέχονται υπεροπτικά τα κύματα, ενώ δυνατοί αέρηδες χαράζουν πάνω τους θρύλους των ανοιχτών θαλασσών.
Κι ολόγυρα ύφαλοι και ξέρες που ύπουλα καραδοκούν να πέσει πάνω τους κάποιο καράβι, να τσακιστεί, να βυθιστεί…»

Ο γλάρος, λοιπόν, γίνεται η φωνή των στοχασμών του συγγραφέα. Στα δικά του φτερά εναποθέτει τις προσωπικές του σκέψεις και αγωνίες και φωτίζει όλα όσα καθόρισαν τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πράξεις των ηρώων του έργου.

Η γλωσσική αισθητική του Μάνου Κοντολέων είναι για μια ακόμη φορά η προσωπική του σφραγίδα στο συγκεκριμένο βιβλίο, όπως και σε κάθε βιβλίο του. Ο βραβευμένος συγγραφέας πατάει πάνω στον μεσαιωνικό θρύλο αλλά γράφει μια εντελώς νέα ιστορία με τον διακριτό ζεστό αφηγηματικό του τόνο, επιλέγοντας με τρυφερότητα τις λέξεις και τις φράσεις που θα δώσουν φωνή στους ήρωες αλλά και στον γλάρο, το πουλί της ελευθερίας που ενίοτε περιγράφει σκωπτικά όσα βλέπει στις μακρινές ακτές των οριζόντων. Η λυρικότητα και ο γλωσσικός πλούτος έλκουν τον αναγνώστη κάθε ηλικίας και χαρακτηρίζουν το έργο.

Πέρα από τον έρωτα δυο ανθρώπων και το πάθος που γίνονται αφετηρία για την αναγνωστική πορεία, ο Κοντολέων σκύβει με αγάπη –αυτό είναι βέβαιο– στους ήρωές του και μετατοπίζει τον πυρήνα της αφήγησής του στις απόψεις των γλάρων, δίνοντας ένα έργο βαθιά ανθρώπινο και ζεστό με έναν σαφή τόνο διαφορετικότητας από τον κλασικό θρύλο. Παράλληλα, η αναγνωστική διαδικασία γίνεται η αφορμή για τις περιπλανήσεις του νου στις εξελίξεις μιας τόσο τρυφερής ιστορίας που μπορεί να διαβαστεί –είτε κανείς γνωρίζει τον μεσαιωνικό θρύλο είτε όχι– με ενδιαφέρον και ενάργεια από τον σύγχρονο αναγνώστη.

«Περίεργα πουλιά εμείς οι γλάροι. Περίεργος είμαι. Κουρνιάζω, παρατηρώ, ακούω. Κάπως έτσι μαθαίνουμε εμείς –τα πετούμενα που αγαπούν τη θάλασσα– εσάς τους ανθρώπους. Και σας ξέρουμε καλά – πιστέψτε με!
Αν θέλετε να μάθετε την ιστορία ενός τόπου, τα πάθη και τα όνειρα όσων τον κατοικούνε, ελάτε σε μας… Ζητήστε να σας τα πούμε όλα.
Τίποτε δε θα μάθετε, αν εμείς δε θέλουμε να σας το πούμε.
Κι αν πάλι κάτι –με ένα πιο χαμηλότονο, ας πούμε, κρώξιμο– σας εμπιστευθούμε… Μην μας πιστέψετε… Μπορεί και να σας ξεγελάμε…»

Έμπειρος δημιουργός ο Κοντολέων με σύνεση και κυρίως με υπευθυνότητα καταθέτει ένα άρτιο και γοητευτικό αποτέλεσμα το οποίο κοσμεί η εξαιρετική εικονογράφηση της Βάσως Ψαράκη και ξανασυστήνει στους αναγνώστες του αγαπημένους ήρωες της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μέσα από μια δροσερή και ολοσδιόλου σύγχρονη οπτική, κάνοντας τον να αναρωτιέται ποιος θα είναι ο επόμενος ήρωας αυτής της σειρά που θα επιλέξει στο μέλλον.

Πρώτη ανάρτηση: https://www.bookpress.gr/kritikes/biblia-gia-paidia-efibous/beroul-patakis-tristanos-kai-izoldi-mpaila?fbclid=IwAR1y2ehCNH0XVaXNwpQ46YXRZxikWj4ZdfG2sTXgVgCT1YCdta140LC1bCI

ΘΑΜΜΕΝΟΣ ΖΩΝΤΑΝΟΣ Μια ιστορία του καιρού μας


Άρνολτντ Μπέννετ

ΘΑΜΜΕΝΟΣ ΖΩΝΤΑΝΟΣ
Μια ιστορία του καιρού μας

Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Επίμετρο: Ελένη Κεχαγιόγλου

Εκδόσεις Πατάκη

 alt

Λονδίνο, αρχές του 20ου αιώνα.
Ο διεθνούς φήμης ζωγράφος Πρίαμ Φαρλ κηδεύεται στον Αβαείο του Ουέστμινστερ.
Μα μετά από λίγα χρόνια ένας συλλέκτης ανακαλύπτει πως κάποιος συνεχίζει να ζωγραφίζει πίνακες που αν και δεν έχουν καμιά υπογραφή, εντούτοις είναι ολοφάνερο πως έχουν δημιουργηθεί από τον νεκρό καλλιτέχνη.
Και τότε ένα σκάνδαλο ξεσπά και…
Και πάνω σε αυτό το εύρημα ο βρετανός συγγραφέας Άρνολντ Μπέννετ (1867 -1931) στήνει το μυθιστόρημα του «Θαμμένος ζωντανός» και βρίσκει την ευκαιρία να αντιμετωπίσει ζητήματα όπως αυτά της ταυτότητας της καλλιτεχνικής δημιουργίας, της ελευθερίας του ατόμου μέσα σε μια αυστηρά δομημένη κοινωνία, τις διαφορές μεταξύ του ‘είναι’ και του ‘φαίνεσθαι’, των επιδράσεων της πληροφορίας πάνω στην αλήθεια.
Ο Μπέννετ υπήρξε ένας από τους πλέον δημοφιλείς συγγραφείς στην εποχή  του. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, κριτικές, θεατρικά
-κυριάρχησε στα λογοτεχνικά δρώμενα τόσο στην Μεγάλη Βρετανία όσο και στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια των πρώτων δεκαετιών του περασμένο αιώνα.
Σήμερα, αν και συγγραφείς όπως ο Μπόρχες, έχουν δηλώσει τον θαυμασμό τους για τα έργα του, είναι ένας μάλλον λησμονημένος συγγραφέας. Ίσως γιατί εκπροσωπούσε μια ‘απλή’ λογοτεχνία, ένα είδος που βρέθηκε στο στόχαστρο μιας πιο ‘περίπλοκης’ γραφής (έντονη και μακροχρόνια ήταν η αντιπαλότητα του με τον Γουλφ).
Το μυθιστόρημα «Θαμμένος ζωντανός – Μια ιστορία του καιρού μας» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα καθαρό δείγμα αγγλικού χιούμορ και καυστικής σάτιρας κοινωνικών συμβάσεων.
Παράλληλα είναι και ένα μυθιστόρημα χαρακτήρων, αλλά με τέτοιο τρόπο καταγεγραμμένων ώστε το μείγμα χιούμορ και κοινωνικής κριτικής να αποτελεί το κεντρικό κύτταρο της ύπαρξης του καθενός τους.
Ασφαλώς το βάρος το αναλαμβάνει ο ήρωας – ο Πρίαμ Φαρλ με μια απόλυτη φυσικότητα διεκδικεί το δικαίωμα του να είναι απόλυτα κυρίαρχος των αποφάσεών του και να αναγνωρίζεται όχι από τις επίσημες ταυτότητες, αλλά από τα απολύτως δικά του χαρακτηριστικά του έργου του. Δεν ζωγραφίζει για να αναγνωριστεί από τους άλλους, αλλά για να εκφράσει την ίδια την ύπαρξή του. Και έτσι αποκτά την πλήρη ελευθερία πράξεων και συναισθημάτων.
Δίπλα του, ο Μπέννετ δημιουργεί μια από τις πλέον εντυπωσιακές ηρωίδες μυθιστορημάτων. Η Άλις Τσάλλις, σύζυγος του Φαρλ (όταν πλέον αυτός έχει ενστερνισθεί την προσωπικότητα του νεκρού υπηρέτη του) είναι μια γυναίκα της μεσαίας τάξης, με ξεκάθαρες απόψεις και την αποφασιστική ικανότητα να ζει το σήμερα χωρίς περιμετρικές ψυχολογικές ταλαντεύσεις.
Αποδέχεται τον άλλον  γι αυτό που ο ίδιος θέλει να είναι, μα και η ίδια διεκδικεί το χώρο της στην έκφραση των συναισθημάτων της.
Αν ο Φερλ εκπροσωπεί την ανεξάρτητη μια και ευάλωτη στάση του καλλιτέχνη, η Άλις αντιπροσωπεύει την επίσης ανεξάρτητη αλλά στη δική  της περίπτωση στέρεα γνώση του τρόπου διεκδίκησης.
Η συνύπαρξη των δυο αυτών χαρακτήρων απογειώνει κυριολεκτικά το έργο και μαζί με τα άλλα πρόσωπα (τα περισσότερα  καλοφτιαγμένοι εκπρόσωποι της αγγλικής μέσης , κυρίως όμως της ανώτερης τάξης) συμβάλλουν στη δημιουργία μιας αναγνωστικής απόλαυσης, ενώ επιβεβαιώνουν πως το «Θαμμένος ζωντανός» είναι αληθινά μια ‘Ιστορία του καιρού μας’.
Η μεταφορά του μυθιστορήματος στη γλώσσα μας είναι απόλυτα επιτυχημένη. Η μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου καταφέρνει να μεταφέρει σε ρέοντα ελληνικά όλο το αγγλικό ύφος του πρωτοτύπου.
Ιδιαιτέρως κατατοπιστικό και το αναλυτικό επίμετρο της Ελένης Κεχαγιόγλου (διευθύντρια και της όλης σειράς) που μας γνωρίζει τη ζωή και το έργο ενός κλασικού άγγλου δημιουργού του 20ου αιώνα.

 (Πρώτη ανάρτηση:      https://www.bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/bennett-arnold-patakis-thammenos-zontanos-mia-istoria-tou-kairou-mas-kontoleon?fbclid=IwAR0OAurptj0VIr_BhGq4MQt_M7HDKWawPNf1REZQOi_9RF8vTdZkDoFju5k    )                                                                                                        


Το χνούδι της λεύκας


Θεόφιλος Ελευθεριάδης
«Το χνούδι της λεύκας»
Ιστορικό μυθιστόρημα

Εκδόσεις Λεξίτυπον

                                   

Ο Θεόφιλος Ελευθεριάδης γεννήθηκε (1960), ζει και εργάζεται ως κτηνίατρος στην Καβάλα.
Είναι συγγραφέας τεσσάρων ιστορικών μυθιστορημάτων. Το πρώτο κυκλοφόρησε το 2004, το τελευταίο τις πρώτες μέρες του 2020.
Η συγγραφή τεσσάρων πολυσέλιδων ιστορικών μυθιστορημάτων μέσα σε 16 χρόνια, ενώ παράλληλα εξασκείται ένα άλλο επάγγελμα, αυτομάτως αποτελούν ένα γεγονός που σε κάνει να στρέψεις την προσοχή σου στον δημιουργό τους.
Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα ιδιαίτερα απαιτητικό  είδος μιας και απαιτεί πέρα από τις ικανότητες να περιγράψεις μια εποχή που ο ίδιος δεν την έχεις ζήσει (να σημειωθεί στο σημείο αυτό πως ως ιστορικό θεωρείται εκείνο το μυθιστόρημα όπου η απόσταση που χωρίζει τα αφηγούμενα από την εποχή συγγραφής τους είναι από 50 χρόνια και πάνω) παράλληλα και  να έχει προηγηθεί διεξοδική έρευνα σε ποικίλες πηγές (ιστορίας, κοινωνιολογία, ανθρωπολογίας κ.α.)
Το εγχείρημα γίνεται ακόμα πιο δύσκολο αν η χρονική περίοδος που εξελίσσεται η μυθιστορηματική δράση είναι ιδιαιτέρως απλωμένη και το ίδιο να συμβαίνει και στο χώρο -πιο σωστά- στους χώρους όπου τα διάφορα γεγονότα διαδραματίζονται.
Τα μυθιστορήματα του Ελευθεριάδη και τις δυο αυτές απαιτήσεις τις αντιμετωπίζουν και μάλιστα με μεγάλη αποτελεσματικότητα.
Θα έλεγα μάλιστα πως θα μπορούσαν  να χαρακτηριστούν όχι μόνο ως ιστορικά αλλά και ως ταξιδιωτικά.
Άλλοτε η περίοδος των Ελληνιστικών Χρόνων, άλλοτε η Φραγκοκρατία, άλλοτε τα Προϊστορικά και Μυκηναϊκά Χρόνια -είναι οι εποχές των τριών πρώτων μυθιστορημάτων.
Στο τελευταίο,  η περίοδος είναι τα χρόνια της Αναγέννησης και ο χώρος… Από τις άκρες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ιβηρική Χερσόνησο και στην Ιταλία, κι από εκεί στην Άπω Ανατολή και στην Ιαπωνία.
Ο Ελευθεριάδης συνηθίζει να ‘στήνει’ ένα κεντρικό πρόσωπο -άντρα πάντα- που μέσα από τις δίνες προσωπικών περιπετειών αλλά και ιστορικών αναταράξεων βιώνει και ως ένα βαθμό εκφράζει την εποχή του.
Όπως, λοιπόν, και στα προηγούμενα τρία μυθιστορήματα, έτσι και εδώ στο ‘Χνούδι της Λεύκας’ ο αναγνώστης ταυτίζεται με τον κεντρικό ήρωα και μαζί του ταξιδεύει, γνωρίζει, πάσχει… Στην ουσία βυθίζεται στην εποχή καθώς οι περιγραφές διαπροσωπικών σχέσεων, πολιτικών καταστάσεων, κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών, ηθών και εθίμων και πλούσια προσφέρονται, αλλά και ολοζώντανα περιγράφονται.
Ο Θεόφιλος Ελευθεριάδης -ο ίδιος δηλώνει πως έχει ιδιαίτερα μελετήσει Στωικούς φιλοσόφους και Επίκουρο- αναζητά το αποτύπωμα του ανθρώπου καθώς από τη μια σφραγίζει την εποχή του και από την άλλη χαρακτηρίζεται από αυτήν. Θέλει να δει την πορεία του ενός, δίπλα στα πάθη των πολλών.
Οι χαρακτήρες του -ένα ακόμα ζητούμενο του ιστορικού μυθιστορήματος- πείθουν τον αναγνώστη για την αλήθεια τους.
Αν και μπορεί ίσως κάποιος να σκεφτεί πως ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου  συχνά δείχνει να διαθέτει στοιχεία υπερήρωα, εντούτοις με τίποτε δεν μπορεί να κατηγορηθεί ως ψεύτικος ή εκτός της εποχής του.
Ιδιαίτερος συγγραφέας ο Θεόφιλος Ελευθεριάδης. Θεωρώ πως το κοινό και η κριτική δεν τον έχουν ανακαλύψει όσο θα του άξιζε.
Τα έργα του έχουν δομή, δράση, τεκμηρίωση. Σαφώς και δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν ως ένα επιφανειακό ιστορικό ανάγνωσμα.
Αν  κάτι θα μπορούσε κανείς να του προσάψει ως προς την μυθιστορηματική σύνθεση είναι πως οι περιγραφές των γεγονότων είναι ιδιαιτέρως λεπτομερείς.
Αλλά από την άλλη αυτός είναι -πιστεύω- και ο στόχος του Ελευθεριάδη. Να αποδείξει πως όσο το άτομο επιδρά πάνω στην εποχή του, δυο φορές περισσότερο αυτή το διαμορφώνει. Και τελικά η πολυπόθητη ισορροπία του ατόμου  μέσα στο Σύμπαν επιτυγχάνεται. Στην ουσία διαβάζει και αναπλάθει την Ιστορία κάτω από μια βιωμένη γνώση του Στωικισμού και των θέσεων του Επίκουρου.

 (Πρώτη ανάρτηση: https://www.fractalart.gr/to-chnoydi-tis-leykas/ )