20.12.09

"Ο Τελευταίος Κύκνος" του Στέφανου Δάνδολου





Στέφανος Δάνδολος

“Ο τελευταίος κύκνος”

Εκδ. Καστανιώτη

Τον Στέφανο Δάνδολο τον ξέρω από τον καιρό που κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο –το 1996 πρέπει να ήτανε. Και από τότε τον παρακολουθώ να γράφει και να εκδίδει μυθιστορήματα και διηγήματα.
Ο Τελευταίος Κύκνος πρέπει να είναι το όγδοο βιβλίο του.
Μια πλούσια ποσοτικά παραγωγή για δεκατρία χρόνια. Και πολύ, μα πολύ ποιοτική.
Έχω προλογίσει κι άλλοτε βιβλίο του –το πρώτο ή ένα από τα πρώτα…
Έχω κι άλλοτε δημοσιεύσει κριτικό σημείωμα για κάποιο άλλο μυθιστόρημά του.
Και σήμερα χαίρομαι να προλογίζω μια -από τις πολλές που έχουν ήδη διοργανωθεί και στις άλλες που θα διοργανωθούνε- εκδήλωση αφιερωμένη στο τελευταίο του μυθιστόρημα.
Χαίρομαι γιατί πιστεύω στο ταλέντο του και στο ήθος του.
Χαίρομαι γιατί ο Δάνδολος δεν επιζητά την εύκολη αναγνώριση και δεν ανήκει σε εκείνους τους συγγραφείς που περισσότερο νοιάζονται για την προβολή τους και λιγότερο για τα γραπτά τους.
Ο Τελευταίος Κύκνος –λοιπόν, ο Δάνδολος με έχει συνηθίσει στα ξαφνιάσματα. Κάθε του μυθιστόρημα ήταν εντελώς διαφορετικό από τα προηγούμενά του.
Είναι ένας συγγραφέας που συνεχώς αναζητά άλλες πηγές έμπνευσης και ψάχνει διαφορετικούς τρόπους έκφρασης.
Για σκεφτείτε μόνο τα τελευταία του τρία έργα – ένας καίσαρας, ένα αγόρι νεκρό , τώρα μια έφηβη της δεκαετίας του ’80. Τρεις διαφορετικοί χαρακτήρες, τρία διαφορετικά ύφη γραφής, τρεις διαφορετικές περιοχές δράσης.
Αλλά όσο κι αν με το κάθε του μυθιστόρημα ο Δάνδολος μας ξαφνιάζει , εντούτοις διαθέτει κι αυτός τους μόνιμους άξονές του, τις συγγραφικές ας πούμε, εμμονές του.
Η αναζήτηση της μητέρας, η ταύτιση με τον πατέρα, η χαμένη παιδική ταυτότητα.
Και τα τρία αυτά στοιχεία υπάρχουν και στον Τελευταίο Κύκνο.
Και θα έλεγα περισσότερο από πουθενά αλλού μιας και τώρα οι πρωταγωνιστές είναι έφηβοι.
Δεκαετία του ΄80, σε κάποιο γυμνάσιο των νοτίων προαστίων της Αθήνας. Η άφιξη της όμορφης και προκλητικής Σου αναστατώνει τις ζωές των συμμαθητών της, που την ακολουθούν πιστά στη φρενίτιδα μιας εποχής πλημμυρισμένης από μουσική ποπ και ταινίες με εξωγήινους, αρχαιολόγους και πυγμάχους…
Ένα μυθιστόρημα για τον ερωτισμό και τα λανθάνοντα ένστικτα μιας ηλικίας άγριας αλλά και τρυφερής, αθώας αλλά και ένοχης.
Αυτά μεταξύ άλλων σημειώνονται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Και έτσι είναι – ο Τελευταίος Κύκνος είναι ένα μυθιστόρημα για μια εποχή και μια γενιά.
Τη γενιά όσων σήμερα είναι κάπου ανάμεσα στα τριανταπέντε τους με σαράντα τόσα χρόνια, και υπήρξαν γόνοι οικογενειών αστικών που δεν γνώρισαν μήτε τη στέρηση αγαθών, μήτε τον πόλεμο, μήτε και την απαγόρευση έκφρασης των ιδεών τους.
Τα παιδιά των σημερινών εξηντάρηδων.
Η γενιά που παίρνει τα ηνία της ζωής στα χέρια της και που σπρώχνει τους πατέρες προς το περιθώριο.
Ποια είναι αυτή η γενιά;
Ο Τελευταίος Κύκνος μπορεί κάλλιστα να διαβαστεί ως ένα ερωτικό μυθιστόρημα, κάτι αντίστοιχο με σύγχρονο δράμα ενός Ρωμαίου και μιας Ιουλιέτας.
Και είναι ένα ερωτικό μυθιστόρημα.
Αλλά όχι μόνο –είναι και μια προσπάθεια ψυχογράφησης της εφηβείας στα χρόνια του ’80.
Ο Δάνδολος δείχνει να αναρωτιέται –μπορεί και να θέλει να κλάψει- για το πώς άνθρωποι που ξεκινήσαν τη ζωή τους με τόσες καλές προϋποθέσεις, κατέληξαν σε συμβιβασμένους, σε αποτυχημένους, σε προδότες
Και την ώρα που αναρωτιέται και σπαράζει, την ίδια ώρα το φανερώνει το γιατί.
Πουθενά μέσα σε όλο το βιβλίο, που σημαίνει πουθενά μέσα σε όλα τα χρόνια από το Γυμνάσιο στο Λύκειο, δεν υπάρχει μια αναφορά των εφήβων σε πολιτικό ή κοινωνικό προβληματισμό. Λιγότερο από δέκα χρόνια είχαν περάσει από την πτώση της χούντας και όμως η νέα γενιά της αστικής τάξης του τότε λες και την είχε ξεχάσει.
Κανένας κοινωνικός προβληματισμός δεν περνά από τις πλατείες και τα στέκια της νεολαίας του προάστιου.
Υπάρχουν μόνο παγωτά, έτοιμα φαγητά και ταινίες κατανάλωσης. Μουσική ξενόφερτη. Και συνεχώς όλα αυτά να αναλώνονται και να αντικαθίστανται –μέσα στη δεκαετία του 80 ξεκινά η ιδεολογία της κατανάλωσης.
Μια γενιά χωρίς στην ουσία πρότυπα. Μια γενιά χωρίς οικογένεια –οι γονείς αν δεν χωρίζουν, μαλώνουν ή περνάνε όλο το χρόνο τους σε αναζήτηση πλούτου.
Και οι νέοι προσπαθούν να βρούνε τις ταυτότητές τους. Ερωτεύονται άτομα του ίδιου ή του άλλου φύλλου. Κάνουνε ασαφή σχέδια για το μέλλον τους, διοργανώνουν εκδρομές και δεν τολμούνε να ζητήσουν βοήθεια.
Οι πιο ψύχραιμοι θα συμβιβαστούν. Οι πιο δυνατοί θα αναζητήσουν τρόπους αποχώρησης.
Και κάποιος –το Φτερό, η Ιόλη του βιβλίου (μπορεί και ο ίδιος ο Στέφανος όμως) – θα θελήσει να καταγράψει το δράμα τόσο για να εξιλεωθεί η ίδια (ή ο ίδιος) όσο και να απολογηθεί για όλους τους.
Αλλά ένα μυθιστόρημα δεν είναι μόνο φορέας απόψεων, είναι και πλοκή, είναι και χαρακτήρες.
Ο Στέφανος Δάνδολος με άνεση κινείται εντός των σχολικών αιθουσών, με άνεση περιγράφει στέκια της νεολαίας εκείνης της εποχής, με καλή και τεκμηριωμένη γνώση χρησιμοποιεί τα προϊόντα του ’80.
Και με τη σιγουριά του δόκιμου μάστορα στήνει τους χαρακτήρες των ηρώων του και μάλιστα σε τρεις διαφορετικές περιόδους της ζωής τους –πράγμα που σημαίνει πως καλά τους έχει γνωρίσει και αγαπήσει.
Μυθιστόρημα καθρέφτης μιας εποχής.
Έξυπνα και με βάθος γραμμένο. Με δυο προτάσεις αυτό είναι ο Τελευταίος Κύκνος.

12ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά & Νέους


«Η Unicef υποστηρίζει το Φεστιβάλ Ολυμπίας και το Φεστιβάλ στηρίζει τη Unicef» -με αυτά τα λόγια ξεκίνησα την παρουσίαση του βραβείου που απονέμει η Unicef σε μια από τις ταινίες μεγάλου μήκους που προβάλλονται στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ κινηματογράφου για παιδιά και νέους.
«Κι αυτό συμβαίνει γιατί και οι δυο ενδιαφέρονται για το παιδί, τον νέο και υποστηρίζουν τα δικαιώματά τους –το δικαίωμα σε μια ταυτότητα, το δικαίωμα σε μια οικογένεια, το δικαίωμα στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην ειρήνη, στην αγάπη… Οι άνθρωποι κατανοούν ο ένας τον άλλον καθώς έρχονται πιο κοντά. Και αυτό μπορεί να συμβεί και μέσα από τον κινηματογράφο»
Πραγματικά, όσοι έχουν έστω και μια φορά παρακολουθήσει τις προβολές των ταινιών κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Ολυμπίας, πέρα από τη χαρά της γνήσιας ψυχαγωγίας, έχουν και την ευκαιρία να γνωρίσουν και με τον τρόπο ζωής και σκέψης ανθρώπων που ζούνε σε διάφορα μέρη του πλανήτη μας. Είναι σαν μέσα σε πέντε μέρες να έχεις ταξιδέψει από τη Δανία στο Ιράν, από την Ινδία στον Καναδά, από την Τουρκία, στη Γαλλία, από την Ελλάδα στη Κολομβία.
Και να έχεις ταξιδέψει όχι σαν ένας απλός τουρίστας αλλά ως ένα άνθρωπος που του δόθηκε η ευκαιρία να επικοινωνήσει με άλλους ανθρώπους.
Δώδεκα χρόνια συμπλήρωσε εφέτος ο θεσμός και για μια ακόμα φορά ο Πύργος είχε γεμίζει από νέους που είχαν έρθει από διάφορα μέρη της Ελλάδας και από διάφορες χώρες. Και κάθε απόγευμα, στον υπέροχο κινηματογράφο ‘Απόλλων’, άνθρωποι που εργάζονται στον κινηματογράφο, άνθρωποι που αγαπούν αυτήν την τέχνη, παιδιά και νέοι της περιοχής και άλλοι φερμένοι από χώρες της Ευρώπης, μαζευόμαστε για να χαρούμε ταινίες μεγάλου μήκους, ταινίες μικρού μήκους και ταινίες κινουμένων σχεδίων.
Όλες οι ταινίες ήταν όμορφες και όχι μόνο αυτό – είναι ταινίες που προτείνουν μια δική τους ματιά στον τρόπο της κινηματογραφικής έκφρασης καθώς διατηρούν την ανεξάρτητη διάθεση των δημιουργούν τους και δεν υπηρετούν τους κανόνες μιας βιομηχανικής κατασκευής ταινιών που ξεκινά από το Χόλλυγουντ.
Οι φετινές ταινίες μεγάλου μήκους που μια από αυτές θα κέρδιζε τη διάκριση της Ελληνικής Επιτροπής Συνεργασίας με τη Unicef, είχαν έρθει από διάφορες χώρες –τη Γερμανία, τη Σουηδία, τον Καναδά, την Τουρκία, την Γεωργία, το Ιράν, την Πολωνία, την Ολλανδία, τη Δανία. Για μια ακόμα φορά δεν υπήρχε συμμετοχή ελληνικής ταινίας. Κάτι που αξίζει να προβληματίσει τους υπεύθυνους φορείς.
Η διάκριση της Unicef δίνεται σε μια ταινία που και άρτια καλλιτεχνικά θα είναι, αλλά και που παράλληλα με τον θέμα της θα προβάλλει όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται τα δικαιώματα των παιδιών και των νέων.
Τρεις ήταν οι ταινίες που διεκδίκησαν αυτή τη διάκριση.
Η μια ερχότανε από το Ιράν, η άλλη από την Γεωργία και η τρίτη από την Τουρκία.
Η ταινία από το Ιράν είχε τη συγκλονιστική ερμηνεία ενός μικρού αγοριού που υποδύεται ένα παιδί σπαστικό. Η ταινία της Γεωργία καθήλωσε το κοινό με τον ρεαλιστικό τρόπο που έδειξε το δράμα όσων ζούνε σε περιοχές που μαστίζονται από μακροχρόνιους πολέμους. Η τούρκικη συμμετοχή μας ταξίδεψε σε περιοχές της Τουρκίας όπου η ανάπτυξη λες κι έχει μείνει σαράντα και πενήντα χρόνια πίσω. Ένα αγόρι και ένα κορίτσι προσπαθούν να αρπαχτούν από τη ζωή και να χαρούνε έστω και μια υποτυπώδη οικογενειακή ζεστασιά.
Κι ήταν αυτή η ταινία που πήρε τη διάκριση. Ήταν απλή, ζεστή, ανθρώπινη και στο πρόσωπο της μικρής πρωταγωνίστριας όλοι μας είδαμε την ανάγκη ενός παιδιού, του κάθε παιδιού να αγαπηθεί.
Η ταινία έχει τον τίτλο Mommo – Ο μπαμπούλας.
Σκηνοθέτης και σεναριογράφος ο Atalay Taskiden.

Βραβεία και Διακρίσεις
του 12ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους

Τα Βραβεία της Κριτικής Επιτροπής

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μεγάλου Μήκους
Ως την αγάπη / A Time to Love, του Ebrahim Forouzesh, Ιράν, 2008, 90’
Γιατί περιγράφει πόσο σκληρές μπορούν να αποδειχθούν οι διακρίσεις και πόσο σπουδαίο είναι να αποδέχεσαι το διαφορετικό.

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Μυθοπλασίας
Κάβι / Kavi, του Gregg Helvey, ΗΠΑ, 2009,19’
Γιατί πρόκειται για μια καλοσκηνοθετημένη ταινία με θέμα τη σκληρή και άδικη ζωή εκατομμυρίων παιδιών σε όλο τον κόσμο που πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και γιατί ταυτόχρονα δίνει την ελπίδα ότι η κατάσταση μπορεί να αλλάξει.

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Κινούμενων Σχεδίων
Ελέφαντας / Elephants, της Sally Pearce, Ηνωμένο Βασίλειο, 2008, 13’
Γιατί αποδίδει με ποιητικό αλλά και διασκεδαστικό τρόπο μια ιστορία για την απόσταση μεταξύ της γκρίζας ζωής των μεγάλων και της πολύχρωμης και χαρούμενης ζωής των παιδιών.

Βραβείο Καλύτερης Ψηφιακής Ταινίας Μικρού Μήκους
Μαυροπούλι / Black Birdie, του Pal Toth, Ουγγαρία, 2009, 11’30’’
Γιατί παρουσιάζει μια συγκινητική ιστορία για τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε έναν μοναχικό άντρα και ένα πουλί, στέλνοντας το μήνυμα: «Ας ανοιχτούμε ο ένας στον άλλον!»

Βραβείο Σκηνοθεσίας Ταινίας Μεγάλου Μήκους
στον Andrzej Jakimowski
για την ταινία του Αθώα κόλπα / Tricks, Πολωνία, 2008, 96’
Για την αφηγηματική του ικανότητα να προκαλεί μοναδικά συναισθήματα μέσω των εικόνων.

Βραβείο Σεναρίου Ταινίας Μεγάλου Μήκους
στον Roger Cantin
Για την ταινία του Ένα φορτίο για την Αφρική / A Cargo to Africa, Καναδάς, 2009, 90’,
που διηγείται τη συγκινητική ιστορία ενός άντρα και ενός παιδιού οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με διάφορες αντιξοότητες και προσπαθούν να κάνουν μια καινούργια αρχή στη ζωή τους.

Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας Αγοριού Ταινίας Μεγάλου Μήκους
στον Mohsen Tanabandeh
Για την εξαιρετική ερμηνεία του στην ταινία Ως την αγάπη / A Time to Love, του Ebrahim Forouzesh, Ιράν, 2008, 90’
Γιατί απέδωσε με εκφραστικότητα και πειστικότητα το όραμα του δημιουργού της ταινίας.

Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας Κοριτσιού Ταινίας Μεγάλου Μήκους
στην Elif Bulbul
Για την ερμηνεία της στην ταινία Ο μπαμπούλας / Mommo, του Atalay Tasdiken, Τουρκία, 2009, 94’
Γιατί κατόρθωσε μέσα από τα αθώα μάτια της, να κάνει τους θεατές κοινωνούς της δικής της πραγματικότητας.

Εύφημος Μνεία
Στην ταινία Η άλλη όχθη / The Other Bank, του George Ovashvili, Γεωργία-Καζακστάν, 2009, 90’
Γιατί περιγράφει την οδύσσεια ενός παιδιού που προσπαθεί να επιβιώσει σ’ έναν κόσμο που καταρρέει.

Εύφημος Μνεία
Στην ταινία Χειμώνας σε καιρό πολέμου / Winter in Wartime, του Martin Koolhoven, Ολλανδία, 2009, 103’
Για τα εξαιρετικό αποτέλεσμα στα κοστούμια, τη φωτογραφία και την καλλιτεχνική διεύθυνση.

Εύφημος Μνεία
Στην ταινία Τα κροκοδειλάκια / The Crocodiles, του Christian Ditter, Γερμανία, 2009, 97’
Ως την καλύτερη οικογενειακή ταινία, που ψυχαγωγεί μικρούς και μεγάλους.


Το Βραβείο Unicef

Η Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNICEF απένειμε Ειδικό Βραβείο στην ταινία
Ο μπαμπούλας / Mommo, του Atalay Tasdiken, Τουρκία, 2009, 94’
Γιατί διέπεται από αξίες που συνάδουν με το πνεύμα και τις αρχές της Unicef.

Το Βραβείο CIFEJ

Το Βραβείο του Διεθνούς Κέντρου Κινηματογράφου για Παιδιά και Νέους απονεμήθηκε στην ταινία
Ο γιος του κυνηγού των αετών / The Eagle Hunter’s Son, του Rene Bo Hansen, Γερμανία-Σουηδία, 2008, 87΄
Γιατί περιγράφει μια ποιητική περιπέτεια ενός αγοριού που αποδεικνύει ότι η πραγματική ζωή μπορεί να είναι καλύτερη από τα όνειρα.


Tα Βραβεία της Κριτικής Επιτροπής των Παιδιών

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μεγάλου Μήκους
Στην ταινία Τα κροκοδειλάκια / The Crocodiles, του Christian Ditter, Γερμανία, 2009, 97’

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Μυθοπλασίας
Στην ταινία Αγαπημένο παιδί / Love Child, του Daniel Wirtberg, Σουηδία, 2009, 6’

Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους Κινούμενων Σχεδίων
Στην ταινία Ψαρεύοντας με τον Σαμ / Fishing with Sam, της Atle S. Blakseth, Νορβηγία, 2009, 6’

Βραβείο Καλύτερης Ψηφιακής Ταινίας Μικρού Μήκους
Ελαττωματικός / Defective, του Juan Sebastian Diaz Santaella, Κολομβία, 2008, 9’55’’