Τα τελευταία χρόνια ο Μάνος Κοντολέων αντλεί τα θέματά του από τα μεγάλα κλασσικά έργα και τις ηρωίδες τους (Κασσάνδρα, Κλυταιμνήστρα, Μήδεια και τώρα Φαίδρα) συνδέοντάς τα με το σήμερα και προσαρμόζοντας την θεματική του, με μεγάλη επιτυχία, στα ερωτήματα του καιρού μας αποδεικνύοντας ότι είναι και παντοτινά.
Ενώ, όμως με τα τρία πρώτα περιέγραφε τα πάθη των ηρώων μέσα στην εποχή που είχαν ζήσει, τώρα με το τέταρτο μεταφέρει τα κεντρικά πρόσωπα και τη δράση στο σήμερα.
Το πρόσφατο μυθιστόρημά του «Κόντρα ρόλος», είναι ένα βαθύ ψυχογράφημα, μια ανατομία της τρίτης ηλικίας, της απώλειας της ερωτικής ευρωστίας, της έρευνας των κοινωνικών ρόλων, των εξουσιαστικών σχέσεων, της προσωπικής και κοινωνικής απελευθέρωσης και των ανεκπλήρωτων επιθυμιών.
Ο αναγνώστης του έργου, με την σκηνοθεσία του συγγραφέα, παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας πάνω λες σε θεατρική σκηνή και μέσα από την αφήγηση -ήσυχη έως σιωπηλή- βλέπει στον έσω κόσμο των ηρώων σαν σε καλειδοσκόπιο. Στο βιβλίο τίθενται σοβαρά υπαρξιακά θέματα και κυρίως η πορεία προς το αναπόδραστο τέλος.
Με τις γνωστές βραχείες προτάσεις, ενίοτε κοφτές, με το ρήμα στο τέλος της πρότασης, ο Μάνος Κοντολέων καταφέρνει οικονομία λόγου και βάθος έννοιας, καθώς πρόκειται για βιβλίο εσωτερικού μονολόγου και υπαρξιακού δράματος, αφού ο πρωταγωνιστής, Λάμπρος Αρνής, επιτυχημένος κριτικός ` και μαικήνας του θεάτρου, στα 80 του χρόνια βλέπει το σύστημα των νέων τάσεων να τον θέτει στο περιθώριο.
«Δεν είναι μόνο που η ίδια η φύση σπρώχνει το γερασμένο τέκνο της προς το περιθώριο, είναι και το συναίσθημα της αυτοεκτίμησης. Προτού οι άλλοι κραυγάσουν το ‘Άδειασέ μας τη γωνιά’, καλό θα ήταν εσύ να το εφάρμοζες ως αξιοπρεπή επιλογή» (σελ. 21)
Αντιθέτως, η κατά σαράντα χρόνια νεότερη σύντροφός του, η ηθοποιός, Αντρίνα Λεμονή, βρίσκεται στην ωρίμανση της. Γνωρίζει ότι του οφείλει την καριέρα της στο χώρο του θεάτρου, αλλά έχει τον τρόπο της να του ασκεί «την δύναμη της γυναικείας νεότητας πάνω στο αντρικό γήρας»(σελ 59). Όμως και σε αυτή τη νέα γυναίκα έχει εμφιλοχωρήσει η ανασφάλεια, καθώς «…νεαρότερης ηλικίας ερμηνεύτριες αναλαμβάνουν να ξεδιπλώσουν τα πάθη μιας Κλυταιμνήστρας ή Μάνας Κουράγιο. Η εποχή της Παξινού έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Και το κοινό με αδηφάγα διάθεση απαιτεί νέες προτάσεις». (σελ 59)
Ο υπαινιγμός για τον ηλικιακό ρατσισμό στον χώρο του θεάματος είναι σαφής, όπως επίσης και οι ερωτικές σχέσεις ως σχέσεις εξουσίας.
Κρυφά ομολογεί την ανασφάλειά της στον εαυτό της η Αντρίνα Λεμονή, αλλά έντιμα. Ο Λάμπρος Αρνής τής παρέχει ένα εχέγγυο σιγουριάς.
Και οι δυο σύντροφοι, επικεντρώνονται και στην φθορά του σώματος που αποτελεί το εκμαγείο προστασίας του εσωτερικού τους κόσμου. Η Αντρίνα προσπαθεί να πείσει τον εαυτό της πως οι μεγάλοι ρόλοι είναι για ηλικίες άνω των 50 και να αντισταθεί στην πρόκληση της επανορθωτικής ιατρικής που θα την κάνουν να δείχνει νεότερη. Μοιάζει να γυμνάζει τον εαυτό της για «επανεκκίνηση» της ζωής στη μέση ηλικία. Με κέντρο την Αντρίνα τίθενται ερωτήματα, όπως αυτά της εθελουσίας αποχής από τη βίωση της μητρότητας, της έννοιας της ανεξαρτησίας, της καριέρας και των παραχωρήσεων.
Οι αναδρομές στον παρελθόντα χρόνο πραγματοποιούνται σαν σε φωτοσκιάσεις του χρόνου και μέσω της μνήμης το παρελθόν ταυτίζεται με το παρόν και η αίσθηση συγκατοικεί με την βίωση. Είναι σημαντικό πως μέσα σε λίγες μόνο φράσεις ο συγγραφέας δίνει το ιστορικό πλαίσιο της μεταπολεμικής Αθήνας, της Χαμένης Άνοιξης, της Χαμένης Επταετίας, του Μάη του ’68, της Μεταπολίτευσης. Μέσα στη ροή του λόγου, πάλλεται το τραγούδι Le café des trois Colombes, που τόσο αισθαντικά τραγούδησε ο Τζο Ντασέν, αλλά και στίχοι από τον Ερωτόκριτο με τη φωνή του Νίκου Ξυλούρη.
Η κορύφωση έρχεται αργά με την εμφάνιση του Πασχάλ Ομάν, άγνωστου γιού του Αρνή με μητέρα την Σιμπέλ, μια περιστασιακή του σχέση από την εποχή του Παρισιού. Είναι ένας νέος άντρας, κατακτητικός, θρασύς, γεμάτος σιγουριά αλλά και γεμάτος αναπάντητα ερωτήματα για τον λόγο τον οποίο φανερώθηκε στον άγνωρο από πατρικό ένστικτο Αρνή. Βρίσκει τον Αρνή απροετοίμαστο, αλλά τον βγάζει από την ασάφεια της ύπαρξης και του δίνει ρόλο -αυτόν του πατέρα. Βρίσκει και την Αντρίνα σαν έτοιμη από ποτέ να παραδοθεί στο πάθος. «Τον πόθο μου το δέχομαι κι αθώα δεν κοιτώ» (σελ. 213)
Και τότε στις σελίδες του βιβλίου η Φαίδρα του Ρακίνα πραγματώνεται τόσο στη ζωή των ηρώων όσο και στη σκηνή του θεάτρου, όπου η Αντρίνα Λεμονή επιτυγχάνει να παίξει τον κορυφαίο ρόλο της καριέρας της. Όμως ίσως και της ζωής της, αφού περνά από τη σκέψη της να ζητήσει από τον εραστή της να την αποκαλεί με ένα άλλο όνομα: Φαίδρα. Ως Φαίδρα κρατά το παιδί που κυοφορεί από την ένωσή της με τον Πασχάλ.
«Και έτσι, ως Φαίδρα, ανεβαίνει τα τρία σκαλιά του θεάτρου, μιας και η μανία της για διάκριση την κρατά μακριά από τον εαυτό της».
Ο Λάμπρος Αρνής μόνος,
«Μέσα στο ημίφως του χαμηλού φωτισμού μπορεί να ηρεμεί τα αντιμαχόμενα πάθη και να πλησιάζει περισσότερο προς τη λήψη της απόφασης που θα ξορκίσει παραλήψεις του παρελθόντος». (σελ 260)
Με τονικότητα αρχαίου δράματος και χορό τούς ίδιους τους αναγνώστες, ο Μάνος Κοντολέων πετυχαίνει ένα μοντέρνο μυθιστόρημα με κλασσική φόρμα, μια εσωτερική τοιχογραφία για τις εξουσιαστικές σχέσεις, το γήρας, τις υποταγές στα ορμέφυτα, το δράμα του ίδιου του ανθρώπου. Με τις διακειμενικές αναφορές σε μεγάλους κλασσικούς συγγραφείς και ποιητές το έργο γίνεται πρόσφορο και για την φιλολογική και θεατρική έρευνα.
Βιβλιοδρόμιο, 20/9/2025
Ελένη Πριοβόλου
No comments:
Post a Comment