Συνέντευξη στη Θεσσαλία (2/4/2021)

 

Μάνος Κοντολέων: Χάνεται το παιδί ως αναγνώστης – Ο σπουδαίος λογοτέχνης έχει «ριζώσει» για τα καλά στο Πήλιο

 

Ο Μάνος Κοντολέων, ένας σπουδαίος λογοτέχνης, ο οποίος έχει «ριζώσει» για τα καλά στο Πήλιο, διατηρώντας σπίτι στον Άγιο Λαυρέντιο πολλά χρόνια τώρα – αν και το παράπονό του είναι πως έχει να έρθει από τον περασμένο Οκτώβριο λόγω της καραντίνας – άνοιξε την καρδιά του με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου και ανέλυσε τους λόγους που ένα παιδί αξίζει να αγαπάει τη λογοτεχνία.

O πολυβραβευμένος συγγραφέας, τον οποίο λατρεύουν μικροί και μεγάλοι για την αξιοπρόσεχτη παρουσία του στα ελληνικά γράμματα, αναφέρθηκε στα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένα καλό παιδικό βιβλίο. «Πρώτα απ’ όλα, δεν πρέπει να υπάρχουν στεγανά στην Τέχνη. Είναι σαν να λέμε ότι δεν κάνει να βάλουμε ποτέ στο δωμάτιο ενός παιδιού κάποιον πίνακα του Πικάσο ή του Ντα Βίντσι; Ή δεν μπορεί ένα παιδί να χαρεί ένα κομμάτι του Σοπέν, την ίδια στιγμή που μπορεί να ακούσει τη Λιλιπούπολη. Ο αναγνώστης θα κινήσει να βρει το καλό λογοτεχνικό βιβλίο. Όταν συμβαίνει το αντίθετο, παύει να είναι έργο τέχνης, αλλά γίνεται καταναλωτικό προϊόν, δεν είναι λογοτεχνία», επισήμανε στην αρχή της συζήτησης ο κ. Κοντολέων, ενώ στη συνέχεια στάθηκε στο σκηνικό που βλέπει να επικρατεί σήμερα: «Από τη Μεταπολίτευση και μετά έγινε η μεγάλη έκρηξη, όσον αφορά στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Από τότε, κάποιοι άρχισαν να μην αντιμετωπίζουν ταμπού στα έργα τους. Από τα ναρκωτικά μέχρι το διαζύγιο, την ομοφυλοφιλία, μέχρι τον έρωτα και τις σεξουαλικές σχέσεις. Αυτός ο κύκλος ολοκληρώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘90. Από το 2000 και μετά, σιγά-σιγά στην αρχή, πολύ έντονα πλέον, γυρίζουμε σε έναν νέο-συντηρητισμό. Διακρίνω μια ποικιλία θεμάτων, αλλά δεν γίνεται βαθιά τομή σ’ αυτά. Το θέμα δεν είναι να παρουσιάζεις κάτι, αλλά πώς θα μιλήσεις γι’ αυτό. Αυτή τη στιγμή έχουμε μία κυρίαρχη τάση: Τα βιβλία για παιδιά να έχουν έναν νέο-διδακτισμό. Για παράδειγμα, λέμε: «Δεν πρέπει να είσαι κακό παιδί» Η λογοτεχνία τι κάνει; Μέσα από την ιστορία που θα αφηγηθείς, πρέπει να λες, γιατί δεν αξίζει να είσαι κακό παιδί και ότι ευτυχισμένο παιδί είναι εκείνο που δεν αφήνει την κακία να μπει μέσα του. Αυτό δεν είναι διδακτισμός, αλλά ανάλυση. Όπως επίσης, ολοένα και περισσότερο μειώνονται οι μεγάλες μυθιστορηματικές αφηγήσεις. Τα βιβλία είναι πιο τυποποιημένα, σε βάρος της συνειδητοποιημένης γνώσης και της εμπειρίας που σου προσφέρει η λογοτεχνία, αν και η τυποποίηση αυξάνει την κατανάλωση βέβαια».

Στο ερώτημα για το εάν η πανδημία του κορωνοϊού και η πολύμηνη καραντίνα, στάθηκαν αφορμή για να μπούνε περισσότερα βιβλία στη ζωή των παιδιών, ο Μάνος Κοντολέων τόνισε: «Μάλλον όχι… Βέβαια, θέλω να πω το εξής: Η πανδημία κάποια στιγμή θα τελειώσει. Δεν έχουμε, όμως, ένα εκπαιδευτικό σύστημα στα σχολεία, που να βοηθάει τη διάδοση της λογοτεχνίας μέσα στο παιδικό και νεανικό κοινό. Έτσι χάνεται το παιδί ως αναγνώστης. Όλα είναι θέμα παιδείας. Πώς θα κάνεις τον άλλον να αγαπήσει τη λογοτεχνία, τη μουσική, τη ζωγραφική; Η καλλιτεχνική παιδεία στους νέους Έλληνες είναι ανύπαρκτη. Δεν υπάρχει στα σχολεία. Σήμερα κουβέντιαζα με την κόρη μου, η οποία είναι θεατρολόγος. Με ποια λογική «κόπηκε» από το Γυμνάσιο το μάθημα της θεατρικής αγωγής και διδάσκεται μέχρι τη Δ’ τάξη του Δημοτικού; Έπειτα θυμόμαστε να λέμε ότι είμαστε οι κληρονόμου του Αριστοφάνη, του Ευριπίδη, του Αισχύλου και του Σοφοκλή. Μπούρδες, τρίχες. Δεν είμαστε».