“Σαν Μήδεια”: η διττή υπόσταση των ανθρώπων
Από Αγγελική Σπηλιοπούλου
Το νέο μυθιστόρημα του Μάνου Κοντολέων “Σαν Μήδεια”
ολοκληρώνει την τριλογία όπου πρωταγωνιστούν θρυλικές γυναίκες της αρχαίας
ελληνικής δραματουργίας, σε μία προσπάθεια επαναδιατύπωσης του μύθου που
ακολουθεί κάθε μία από αυτές. Ηρωίδες που έχουν εγγραφεί στη συνείδηση των
αναγνωστών με συγκεκριμένα γνωρίσματα και συμπεριφορά, τα οποία τις έχουν
καταστήσει δέκτες αρνητικού προϊδεασμού, παίρνουν μια πιο γήινη μορφή. Ο
συγγραφέας απομακρύνει αυτές τις γυναίκες από το θρύλο τους κάνοντάς τες
ανθρώπινες. Είναι η επιθυμία του να κατανοήσει τις αντιδράσεις τους, να
ανατάμει την ψυχοσύνθεσή τους.
“Η Κασσάνδρα στη Μαύρη άμμο” είναι το πρώτο μυθιστόρημα της
τριλογίας. Ηρωίδα του Ομήρου, του Αισχύλου και του Ευριπίδη, η Κασσάνδρα υπήρξε
πηγή δυσοίωνων χρησμών. Η Κασσάνδρα του Μάνου Κοντολέων είναι η κόρη, η αδερφή,
η γυναίκα που αποζητά τη ζωή μακριά από το ιερό του Απόλλωνα.
Ακολουθεί το μυθιστόρημα “Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας” με
αφηγητές, αυτής της εκδοχής του αρχαίου μύθου, την Κλυταιμνήστρα και τον
Ορέστη. Η συζυγοκτόνος και ο μητροκτόνος, το θύμα και ο θύτης. Η γυναίκα που
μεγαλώνει και εκπαιδεύεται να υποτάσσεται, να ζει στη σκιά των ανδρών, πατέρα, αδερφού, συζύγου, γιου. Οι επιθυμίες
της που καταπνίγονται και γίνονται σκιές του εαυτού της. Ο πόνος μιας θυσίας
για εξουσία, ο θυμός της απιστίας, η επιθυμία για εκδίκηση. Οι σκιές που
γιγαντώνονται, συναντούν τη φιλοδοξία και βάφονται κόκκινες, το χρώμα του
αίματος που θα τις καταπιεί.
Η ηρωίδα που συμπληρώνει το τρίπτυχο είναι η διαβόητη
Μήδεια, αυτή που ενώ σκότωσε τον αδερφό της για να βοηθήσει τον Ιάσονα δε
δίστασε να σκοτώσει τα παιδιά τους για να τον εκδικηθεί για την απιστία του και
την εγκατάλειψή της.
Αυτή είναι η εκδοχή και η ερμηνεία που έχει καθιερωθεί για
τον μύθο της πριγκίπισσας της Κολχίδας.
Η πρωταγωνίστρια του Μάνου Κοντολέων είναι μια άλλη γυναίκα,
“σαν Μήδεια”, που δε σκοτώνει για να εκδικηθεί, δεν παραδίνεται σε ποταπά
συναισθήματα αδυναμίας. Είναι η γυναίκα που θα μαθήτευσει δίπλα στην Κίρκη,
γητεύτρα και μάγισσα, κόρη της Γαίας διδάσκεται να αναζητήσει για ταίρι της
έναν γιο του Ουρανού. Η ένωσή τους θα φέρει στον κόσμο “μια νέα γενιά θεών.
Ισότιμα εκπροσωπούσα τον αιθέρα Ουρανό και την ύλη Γαία.”
Στο νησί της Κίρκης θα ανακαλύψει τον ερωτισμό, θα
παρατηρήσει πώς η Εκάτη και ο Ήλιος δημιουργούν ζωή. Θα της αποκαλυφθεί η διττή
υπόσταση των ανθρώπων: γυναίκα και θήλυ, άνδρας και αρσενικό.
“Άλλο άνδρας και άλλο αρσενικό… Όπως βέβαια άλλο γυναίκα και
άλλο θηλυκό.”
Στα χαρακτηριστικά των ανδρών συγκαταλέγονται η δίψα για
εξουσία, η υποταγή στους κανόνες που επιβάλλει η κοινωνία, η απόκτηση πλούτου,
η γέννηση απογόνων που θα κληρονομήσουν την πατρική περιουσία, τη θέση τους
στην κοινωνία. Στον αντίποδα τα αρσενικά χαρακτηρίζεται για την αίσθηση του
καθήκοντος και της τιμής, την άρνηση τους να υποταχθούν σε νόρμες και
κοινωνικούς θεσμούς, την επιθυμία τους να γεννήσουν “μια νέα φυλή ανθρώπων- μια
νέα φυλή θεών”.
Οι γυναίκες είναι αυτές που γίνονται σύζυγοι, φέρνουν στον
κόσμο τους απογόνους ανδρών, ζουν υποταγμένες στον κόσμο αυτών. Τα θηλυκά έχουν
τις δυνάμεις του ενστίκτου και της γνώσης, η ταυτότητά τους είναι συνυφασμένη
με την μητρότητα, τη γέννηση απογόνων μιας νέας γενιάς που θα εκπροσωπεί επάξια
τη θεϊκή καταβολή τους.
“Οι άνδρες παντρεύονται γυναίκες. Τα αρσενικά γίνονται
σύντροφοι θηλυκών.”
“Για κάποιους μια νέα μάγισσα, για κάποιους το υπέροχο θήλυ…
Με ό,τι προσόντα διαθέτουν οι άλλοι, ανάλογα θα σε γνωρίζουν… Δικό τους θέμα… Η
όποια ευθύνη, δική τους!” Με αυτά τα
λόγια την αποχαιρετά η Κίρκη μετά το τέλος της μαθητείας της.
Η Μήδεια θεωρούσε τον εαυτό της διαχρονικό θηλυκό, απόγονο
της Γαίας και της Εκάτης. Όταν αντίκρισε τον Ιάσονα πίστεψε ότι απέναντι της
είχε το αντάξιο ταίρι της, έναν απόγονο του Ήλιου. Γέννησε τα παιδιά ενός
αρσενικού που αποδείχτηκε πως ήταν ένας απλός άνδρας. Αυτή η ένωση, τελικά, δε
δημιούργησε τη γενιά των θεών που ονειρευόταν.
“Παιδιά μου, η αρρώστια σας ήταν το αίμα του πατέρα σας.”
Η Μήδεια σκοτώνοντας τα παιδιά της απαλείφει από τον κόσμο
μια ακόμα γενιά κοινών ανδρών. Σκοτώνει τον κόσμο που αναπαράγει την
πατριαρχία, την υποδούλωση στην ύλη, όσα οι άνθρωποι επέβαλλαν στους εαυτούς
τους υποκύπτοντας στη θνητότητά τους.
