Σήμερα, 3/4/2024 στην Εφημερίδα των Συντακτών, κάποιες σκέψεις μου -απαντήσεις σε ερωτήσεις του Μισέλ Φάις
● Γράφετε συνεχώς το ίδιο βιβλίο ή στο έργο σας εντοπίζετε τομές και ασυνέχειες;
-Αν και έχω γράψει πάρα πολλά βιβλία και διαφόρων ειδών, εντούτοις πιστεύω πως στην ουσία γύρω τα ιδία θέματα με ενεργοποιούν. Ο έρωτας, η ταυτότητα και η παιδική ηλικία. Μα στην ουσία -ας το σκεφτούμε αυτό- και τα τρία αυτά θέματα αποτελούν μια ιδιαιτέρως κλειστή ενότητα.
-Οι ιδέες μου γύρω από τις διαπροσωπικές σχέσεις, τις κοινωνικές και τις πολιτικές. Γενικά θα έλεγα πως αν και δεν είμαι από τους συγγραφείς των μεγάλων συνθέσεων (ένα μόνο μυθιστόρημά μου θα το χαρακτήριζα ως τέτοιο) εντούτοις θέλω να κατανοώ τους ήρωές μου μέσα στην κοινωνία όπου ζούνε.
● Υπάρχει κάποιο βιβλίο που βιαστήκατε να το παραδώσετε στον εκδότη σας και κάποιο άλλο που το απωθείτε, το «φοβάστε» μέχρι σήμερα;
-Γενικά είμαι από τους συγγραφείς εκείνους που σε καθημερινή βάση ασχολούνται με τη γραφή. Κι αν σε κάποιο σημείο της συγγραφικής πορείας ενός μυθιστορήματος μπορεί να με διακατέχει μια αγωνία να ολοκληρώσω το έργο, αυτή δεν έχει να κάνει παρά με κάποιον υπαρξιακό φόβο μου μήπως και κάτι μου συμβεί και το έργο μου θα μείνει ημιτελές -ως ένα παιδί που δεν πρόλαβε να γεννηθεί Όταν, όμως, ολοκληρώνω ένα βιβλίο, σταματώ να ασχολούμαι μαζί του έως ότου εκδοθεί αλλά και στη συνέχεια όταν πια κυκλοφορεί. Αλλά πάντα φοβάμαι το βιβλίο που ξεκινώ να γράφω. Με άλλα λόγια ένας κύκλος -το φίδι που δαγκώνει την ουρά του.
● Τρεις τίτλοι βιβλίων που σας σφράγισαν, στο πέρασμα του χρόνου, εντός κι εκτός κειμένου.
-Σε μια σελίδα του ημερολογίου μου, κάπου προς τα μέσα της εφηβείας μου, έχω σημειώσει μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης του μυθιστορήματος του Αντρέ Μωρουά «Η Γη της Επαγγελίας» την ευχή να μπορέσω κι εγώ να γίνω συγγραφέας -και τι περίεργο που ποτέ δεν θέλησα να το ξαναδιαβάσω! Πολύ λίγα χρόνια αργότερα βυθίστηκα στον κόσμο του Γκαλσγουόρθι και της τριλογίας του «Ο θρύλος των Φορσάιθ». Εκεί ανακάλυψα το τι σημαίνει μυθιστορηματική δομή. Αλλά πρέπει να ομολογήσω πως ο αληθινά πρώτος μου εφηβικός συγγραφικός έρωτας -μη εξηγήσιμος όπως πολλά της εφηβείας- ήταν η «Ντεζιρέ» της Σελίνκο. Έργο που πρέπει να το είχα διαβάσει πάνω από επτά φορές… Και απανωτά, μάλιστα! Αλλά είπαμε -ποιος μπορεί να εξηγήσει εφηβικές αντιδράσεις;
• Υπάρχουν αρνητικές κριτικές που σας βοήθησαν και θετικές που υπομειδιάσατε;
-Ενώ το έργο μου έχει μελετηθεί σε Πανεπιστημιακό επίπεδο, οι μεμονωμένοι κριτικοί δεν έχουν ιδιαίτερα ασχοληθεί με τα βιβλία μου. Οπότε μπορώ να πω πως θεωρώ μάλλον τυχερό τον εαυτό μου μιας και απερίσπαστος, ακούω τις κρίσεις του ίδιου μου του εαυτού και κάποιων πολύ προσεχτικά επιλεγμένων προσώπων. Και ας μη θεωρηθεί υπεροψία, αλλά ως ο ίδιος κριτικός έργων άλλων συγγραφέων, ξέρω να ακολουθώ τα νήματα που θα με βοηθήσουν να κρίνω και τα δικά μου έργα. Τελικά πιστεύω πως όσο κι αν δε θέλουμε δημόσια να το ομολογήσουμε, ο κριτής που περισσότερο εμπιστευόμαστε είναι ο ίδιος μας ο εαυτός.
● Υπάρχει κάποιος παλαιότερος και κάποιος νεότερος Έλληνας συγγραφέας που σας έλκει η γραφή του;
-Στην νεότητά μου πέρασα κι εγώ από την εξουσία του Καζαντζάκη. Μετά από την γοητεία του Ρίτσου. Λίγο αργότερα από την σεξουαλική ερμηνεία του Καραγάτση. Εδώ και χρόνια, πλέον, στη γοητεία πολλών συγγραφέων υποκύπτω. Που στη συνέχεια όμως με κριτική ματιά τους επανατοποθετώ.
● Σήμερα, υπάρχουν λογοτεχνικές συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής;
- Μα ασφαλώς. Όπως πάντα έτσι και σήμερα. Απλώς δεν ξέρω αν και στο παρελθόν όπως και στο παρόν είναι οι συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα ή αυτό εκείνες.
● Για ποιο λόγο η παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας, εκτός συνόρων, είναι τόσο νωθρή και αποσπασματική;
- Πολλά και κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί πάνω σε αυτό το θέμα. Προσωπικά θεωρώ πως είναι θέμα γλώσσας, μα και έλλειψη σωστής κρατικής υποστήριξης. Αλλά ας έχουμε και μια υποψία μήπως η ελληνική λογοτεχνία είναι τελικά επικίνδυνα ενδοσκοπούμενη.
● Η πολιτική συγκυρία, εντός και εκτός της χώρας, αλλά και η γλώσσα και ο τρόπος της ενημέρωσης αγγίζουν το συγγραφικό εργαστήρι σας;
- Σε ένα σημαντικό βαθμό. Μα αφού πρώτα περάσουν από το προσωπικό μου φίλτρο.
● Σας απασχολεί αν, μετά θάνατον, θα σας θυμούνται μέσα από το έργο σας;
- Κάποτε ναι, με απασχολούσε. Μέχρι που διάβασα τη φράση του Σαρτρ: ‘Ο θάνατός μου αφορά τους άλλους’.
