Η Κατερίνα Δημόκα στο Περί Ου για το 'Ποτέ πιο πριν'

‘ΠΟΤΕ ΠΙΟ ΠΡΙΝ’ (Πατάκης, 2023) τιτλοφορείται το τελευταίο cross over μυθιστόρημα του Μάνου Κοντολέων. Αυτό γράφει στο μοντέρνο εξωφύλλου με τα δύο χρώματα, που δεν παραπέμπει σε μικρό ηλικιακά κοινό. Αινιγματικός ο τίτλος, συνάδει και με το αινιγματικό μυστικό που διατρέχει την αφήγηση και προοιωνίζεται βαρύ, τραυματικό. Μια οικογένεια από την Ανατολή ζει στη Σκανδιναβία, όπου κατέφυγε έπειτα από 15 χρόνια σταδιακών μετατοπίσεων προς Βορρά. Και όσο κάτι τους κυνηγά και τους αποξενώνει από την πατρίδα, άλλο τόσο δείχνουν απόξενοι στη σκανδιναβική χερσόνησο. Και νιώθουν. Η 17χρονη ηρωίδα Ανίκα, ορφανή από μητέρα, μπορεί να θεωρηθεί δεύτερης γενιάς μετανάστρια, αφού δεν έχει καθόλου μνήμες από τον γενέθλιο τόπο. Επιζητά λοιπόν ως έφηβη τη διαμόρφωση ταυτότητας κοντά στα χαρακτηριστικά των ομηλίκων αλλά και του πολιτισμού στον τόπο υποδοχής. Εντούτοις, την ένταξή της δυσκολεύουν το χρώμα του δέρματος και τα εξωτερικά γνωρίσματα, παράλληλα με την κουλτούρα που φέρει (γεύσεις, μουσικές, έθιμα, ακούσματα, αισθητικά μοτίβα). Όλα αυτά απέχουν θεαματικά από την τρέχουσα συνθήκη. Ο έρωτας του Γιαν για την εξωτική, λιγομίλητη Ανίκα (και αμφίδρομα) θα επιταχύνει τη λήψη απόφασης για το πού θέλει το κορίτσι να ανήκει. Θέματα, αν όχι αυτονόητα, τουλάχιστον συζητήσιμα, για τους εφήβους στη Δύση (απόκτηση κινητού, έξοδοι, κατανάλωση αλκοόλ, συναναστροφή με το άλλο φύλο) ορθώνονται για την Ανίκα σκόπελοι. Η θεία Νεράν εμμένει στα πατροπαράδοτα και πιέζει τον πατέρα Αγκίπ να επιβάλει την απαράβατη αρσενική εξουσία. Η σχέση (συμφωνίας ή διάστασης) των δύο κυρίαρχων αυτών μορφών στοιχειοθετεί την πλοκή, κάνοντας την έφηβη πρωταγωνίστρια να κινείται άλλοτε προς τη μια κι άλλοτε προς την άλλη κατεύθυνση μιας διελκυστίνδας. Όλα εξάλλου τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας υπακούνε σε μια τραγικότητα, που πλέκεται από δίπολα συγκρούσεων, διλημμάτων και αντιφάσεων. Ξεχωριστή θέση κατέχει ο πατέρας Αγκίπ με τη διπλή απώλεια, αδελφής και συζύγου, που τον σημάδεψε και τον διχασμό του ως προς τον ρόλο του άρρενος αλλά και του φορέα γονικής αγωγής. Το 5ο και τελευταίο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο σε αυτόν, μολονότι αφουγκραζόμαστε κυρίως τη Νεράν, εξαναγκασμένη από τις επιλογές του αδερφού να παλιννοστήσει. Το δυσβάσταχτο μυστικό της Λούρα έχει έρθει πια στην επιφάνεια και εξαναγκάζει την οικογένεια να πάρει θέση απέναντί του. Τα ατομικά δικαιώματα και ο διαφορετικός σεβασμός τους ανά πολιτισμό, οι έμφυλες ανισότητες, η εξουθένωση της γυναίκας από άκαμπτα θρησκευτικά συστήματα, το δικαίωμα στο συναίσθημα να εκφράζεται και να εμπνέει τη σωματικότητα τίθενται εύστοχα από τη συγγραφική πένα. Ο Μάνος Κοντολέων επιλέγει ακόμα να θίξει, χωρίς να υψώνει τους τόνους της φωνής, μια σειρά κρίσιμων προβληματισμών για την ταυτότητα και τους κραδασμούς στην εφηβεία, τη μετανάστευση και την προσαρμογή στον τόπο υποδοχής, τη σύγκρουση στους πολιτισμικούς κώδικες, που μπορεί να αποβαίνει αβυσσαλέα. Η επιλογή της οπτικής του μετανάστη βοηθά τη συμπόνια και την ενσυναίσθηση. Στον δυτικό πολιτισμό μάλλον θεωρούμε το αίτημα περί γυναικείας παρθενίας παρωχημένο. Αντανάκλαση μιας εξουσιαστικής αντίληψης της ανδροκρατίας πάνω στο «ασθενές φύλο». Ωστόσο, η κοινωνική ζωή -με όσες εκδοχές της φωτίζει η επικαιρότητα- μας αναγκάζει να δούμε κατάματα την αλήθεια: πολλές οι ωμές συμπεριφορές ελέγχου πάνω στη γυναίκα, που κορυφώνονται με την αποτρόπαια πράξη της γυναικοκτονίας. Και μόνο η πρόσφατη καθιέρωση του όρου φανερώνει και την έκταση ενός προβλήματος που ως τώρα συγκαλυπτόταν με γενικόλογα ονόματα. Στο μυθιστόρημα, το μισόφως και το παγερό κλίμα της Σκανδιναβίας μουδιάζουν τα θερμόαιμα ένστικτα της Ανατολής και η πολιτισμική σύγκρουση υφαίνει ένα αραχνοΰφαντο δίχτυ, όπου πάνω του κινούνται οι ήρωες. Έχει μια παραμυθική διάσταση η αφήγηση, τα ονόματα και οι περιγραφές του Βορρά, που συνάδουν με τη Βασίλισσα του χιονιού, την παράσταση – διακύβευμα για την Ανίκα. Όμως, η ιστορία της Λούρα διαρρηγνύει ανεπανόρθωτα αυτόν τον ιστό, θυμίζοντάς μας ότι σε πολλά σημεία του πλανήτη η γυναίκα εξακολουθεί να λιθοβολείται από βάρβαρες αντιλήψεις και κτηνώδεις πρακτικές. Σε βάρος κάθε διακήρυξης περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων υψώνεται πάντα ένα ΑΛΛΑ. Όπως ακριβώς ξεκινά και το βιβλίο του ο Μάνος Κοντολέων- Αλλά είχε αρχίσει να νυχτώνει νωρίς. Ολοένα και πιο μεγάλη γινότανε η νύχτα… 24 Μαΐου 2025 https://www.periou.gr/katerina-dimoka-manos-kontoleon-pote-pio-prin-patakis-2023-isbn139786180703979/ Η Κατερίνα Δημόκα είναι φιλόλογος και συγγραφέας

Η Ελένη Μπετεινάκη στα Παραμύθια του Σαββάτου

Ποδαρικό στη στήλη των Παραμυθιών του Σαββάτου κάνει ένα υπέροχο νοσταλγικό, βιογραφικό και ιδιαίτερο βιβλίο του Μάνου Κοντολέων με τίτλο : Τα δώρα! Η ιστορία αφορά τον Μάρκο, ένα αγόρι 11 χρονών, και διαδραματίζεται πριν πολλά πολλά χρόνια. Μοναχοπαίδι το μικρό αγόρι, κι όπως όλοι γνωρίζουμε αυτό σημαίνει μοναξιά στο σπίτι, στο παιχνίδι και στο μοίρασμα. Μια μέρα βρίσκει στον κήπο τους ένα μικρό γατάκι που έμοιαζε με τιγράκι. Αμέσως όλα άλλαξαν. Η Νεφερτίτη, όπως ονόμασε το ζωάκι του ο Μάρκος, έγινε η μόνιμη ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ του, ο φίλος του και η χαρά γέμισε τη ζωή του. Ο Μάρκος δεν ήταν πια μόνος και άρχισε να ονειρεύεται, να ανακαλύπτει καινούργιους τόπους και να έχει κάποιον να τον περιμένει όταν γύριζε από το σχολείο του. Μαζί διάβαζαν, ανακάλυπταν καινούργια μέρη, έπαιζαν και ονειρεύονταν. Πέρασαν μερικοί μήνες απόλυτης ευτυχίας και ξαφνικά η Νεφερτίτη αρρώστησε. Τα όμορφα συναισθήματα του Μάρκου άλλαξαν έγιναν πόνος, προσμονή, ελπίδα και τελικά αποχαιρετισμός και απώλεια. Όμως μαζί με τον χαμό του μικρού γατιού γεννήθηκε η επιθυμία να γραφτούν οι ιστορίες, οι λέξεις, το μοίρασμα … Κι αυτό ήταν η αφορμή, ο λόγος, το δώρο και η αρχή μιας λαμπρής συγγραφικής καριέρας που ευτυχώς κρατάει ως τις μέρες μας. Γιατί ο Μάρκος δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον Μάνο Κοντολέων και η μικρή Νεφερτίτη η πρώτη του χάρτινη ηρωίδα που κάποτε υπήρξε στη ζωή του και τον οδήγησε στη συγγραφή. Μια υπέροχη αυτοβιογραφική ιστορία συγκινητική, αληθινή, τρυφερή και ευαίσθητη που μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για μικρούς επίδοξους συγγραφείς. Μια ιστορία για την μοναξιά που βιώνουν τα μοναχοπαίδια και την σχέση με τα ζώα. Για την δυνατή φιλία που μπορεί να αναπτυχθεί αναμεσά τους και τα οφέλη μιας τόσο στενής σχέσης. Ένα βιβλίο γεμάτο συναισθήματα που γίνονται δώρα ζωής. Με τα σχέδια και την χρωματική παλέτα της Ιφιγένειας Καμπέρη η ιστορία ζωντανεύει και μας συγκινεί ακόμη περισσότερο... Έκπληξη των τελευταίων σελίδων η αυθεντική ιστορία της Νεφερτίτης που λεγόταν Ποκοπίκο και που γράφτηκε το 1960 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Διάπλαση τον Μάιο του ίδιου χρόνου από τον Μάνο Κοντολέων με το ψευδώνυμο Αρχιδούξ. Αυτή η ιστορία ήταν η αρχή όλων. Ο Μάνος Κοντολέων είναι αγαπημένος συγγραφέας για παιδιά και ενήλικες και έχει διαγράψει μια λαμπρή καριέρα μέχρι και σήμερα. Το δικό μας δώρο από «Τα δώρα» το μοίρασμα της ιστορίας και η εναλλαγή της συναισθηματικής κατάστασης των ηρώων της.

https://www.cretalive.gr/politismos/ta-dora-toy-manoy-kontoleonsta-paramythia-toy-sabbatoy?fbclid=IwY2xjawHnE71leHRuA2FlbQIxMQABHcvAHXKrxry_VUHi0tVSMCydn0ydS4InDqZBibXW5PPgKzN4cRGomJ9xMw_aem_8ovyV-nWhEVCH0ocMqeNXQ

«H έμπνευση και η γέννηση ενός συγγραφέα»

«H έμπνευση και η γέννηση ενός συγγραφέα» Είναι γνωστό ότι Κοντολέων πολλά χρόνια τώρα δημιουργεί με επιτυχία βιβλία για όλες τις ηλικίες: για ενηλίκους, για εφήβους, για παιδιά. Τονίζω τη λέξη επιτυχία, γιατί έχει αποδειχτεί ότι αναγνωρισμένοι συγγραφείς της «ενήλικης» λογοτεχνίας, στην προσπάθειά τους να γράψουν για παιδιά, μάλλον δεν έχουν την ίδια τύχη. Τούτο δείχνει το πόσο δύσκολο εγχείρημα αποτελεί η σχετική συγγραφή. Αρκετά από τα βιβλία του Κοντολέων είναι διηλικιακά κι είναι εκείνος που, ως υπεύθυνος για την επιλογή νεανικών βιβλίων στις εκδόσεις Πατάκη, είχε προτείνει για μετάφραση σειρά εφηβικών μυθιστορημάτων, τα περισσότερα crossover, ήδη από τη δεκαετία του 90. Μυθιστορήματα που ώθησαν περαιτέρω και την εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή με σχετικά βιβλία για εφήβους. Τα δε βιβλία του για πολύ μικρά παιδιά διαβάζονται ευχάριστα από τους ενήλικες κι είναι σαν να «υπαγορεύουν» μια ατμόσφαιρα συνανάγνωσης στην οικογένεια ή στη σχολική τάξη. Το πρόσφατο «Τα Δώρα», στον πυρήνα του, κρύβει την έννοια της έμπνευσης που μπορεί να ξεκινήσει από συγκεκριμένη πηγή γεμάτη αισθήματα και αισθήσεις. Σε πολλά βιβλία του ο Κοντολέων είναι αυτοαναφορικός, κυρίως με την έννοια ότι αποκαλύπτει στοιχεία της συγγραφικής του πορείας αλλά και τα εργαλεία της τέχνης του. Εδώ με έναν αποκαλυπτικό και συνάμα δημιουργικό τρόπο, φανερώνει ίσως το πιο εμβληματικό στοιχείο για έναν δημιουργό: την αφορμή της δημιουργίας του ως συγγραφέας. Βέβαια, δεν μπαίνει καν το ερώτημα αν ο ίδιος θα γινόταν συγγραφέας χωρίς το συγκεκριμένο στοιχείο. Ένα ηφαίστειο ακόμη κι αν εμποδιστεί, θα εκραγεί. Αλλά στο βιβλίο μιλάμε για τον Μάρκο όχι για τον …Κοντολέων. Ή για τη Νεφερτίτη και όχι για τον …Ποκοπίκο, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Είναι το συγγραφικό παιχνίδι ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία… Ή ανάμεσα στο «Τίποτα από εμένα δεν φαίνεται», το moto του Κοντολέων. Από τη θεωρία είναι γνωστό ότι ένα βιβλίο λειτουργεί πάντα σε τρία αλληλοσυνδεόμενα περιβάλλοντα: στο πριν της συγγραφής, στη συγγραφή, στο μετά τη συγγραφή. Έτσι, ο Κοντολέων μάς δεικνύει το «πριν» πληροφορώντας μας για την εμπειρία που είχε ο μικρός μοναχικός Μάρκος, η περσόνα του, δηλαδή, με ένα γατάκι, τη Νεφερτίτη, περσόνα του Ποκοπίκο, το οποίο στη συνέχεια μέχρι που έφυγε από τη ζωή τον γέμιζε με δώρα, που αργότερα θα τα βρει στη ζωή του και θα τα αποτυπώσει στα βιβλία του, παράλληλα, προσφέροντάς τα στους αναγνώστες και στις αναγνώστριες. Γιατί με αφορμή την αναχώρηση της Νεφερτίτης, ο μικρός Μάρκος έγραψε το πρώτο του κείμενο με ήρωα το γατάκι Ποκοπίκο, το οποίο δημοσίευσε, στο μακρινό 1960, με το ψευδώνυμο «Αρχιδούξ» στο περιοδικό Διάπλασις των Παίδων. Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται τα κείμενο μαζί με δύο άλλα που είχε δημοσιεύσει στο ίδιο περιοδικό, κείμενα που «προαναγγέλλουν» τον μελλοντικό συγγραφέα. Επίσης, υπάρχει και όλη η ιστορία, τώρα, σε πρώτο πρόσωπο μαζί με άλλες πληροφορίες για το πρώτο συγγραφικό εγχείρημά του. Στις εικόνες της Ιφιγένειας Καμπέρη αναδύονται ωσάν να μιλούν, τα συναισθήματα που προκαλούνται από τη σχέση αγάπης των δύο φίλων, τα οποία αποκρυπτογραφώντας την υπόθεση αυτής της ευαίσθητης ιστορίας και στοχεύοντας προς το μέλλον, μεταβιβάζονται και στον αναγνώστη, όπως: συντροφιά, μέλλον, ανακαλύψεις, φιλία, σχέση, φόβοι, πόνος, προσμονή, ελπίδα, απώλεια, αποχαιρετισμός, μνήμη, απόφαση, ανταπόδοση και τέλος: δημιουργία. Η τελευταία λέξη κλείνει το μάτι στον αναγνώστη, για το «μετά». Κι όταν βλέπω «ανοιχτά βιβλία» θα πω ότι, παρόλο που το συγκεκριμένο είναι βραχείας έκτασης, εντούτοις παραπέμπει σε πολλές σύνθετες αλλά και απλές χρήσεις. Ας πούμε, στο πανεπιστήμιο σε μαθήματα, όταν τα περικειμενικά-αυτοαναφορικά στοιχεία ξεκλειδώνουν περαιτέρω την κύρια υπόθεση, αλλά και ότι το κάθε βιβλίο, πραγματώνεται πέρα από τις σελίδες του, διαφορετικά από κάθε αναγνώστη και σε κάθε περίπτωση είναι πλουσιότερο από τις ατομικές του πραγματώσεις. Επίσης, το βιβλίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ιδίως στο σχολείο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, για παρακίνηση των παιδιών στη δημιουργική γραφή και για την ανάπτυξη της ζωοφιλίας μέσα από τις προτιμήσεις τους για διάφορα ζώα. Όπως επίσης, τα παιδιά, μπορούν να στείλουν επιστολές σε συγγραφείς με το ερώτημα τι τους ώθησε, ώστε να ασχοληθούν με τη συγγραφή. Άλλωστε το συγκεκριμένο ερώτημα είναι σύνηθες των παιδιών προς τους συγγραφείς κατά τις επισκέψεις τους στα σχολεία. Άλλο ένα βιβλίο, λοιπόν, του Κοντολέων με πολλαπλές προεκτάσεις. *Ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος είναι συγγραφέας, κριτικός, τ. πανεπιστημιακός https://www.fractalart.gr/manos-kontoleon-ta-dora/

Μάνος Κοντολέων. Ο επιδέξιος ζωγράφος της εφηβείας

Μάνος Κοντολέων. Ο επιδέξιος ζωγράφος της εφηβείας Δεν του απάντησα. Καμιά φορά το να σωπαίνεις είναι σοφότερο του να απαντάς - συμβουλή της γιαγιάς μου (αυτής που μένει στον κάτω όροφο). Προτίμησα να κλείσω τη σύνδεση μ' ένα άντε γεια! Περί τίνος πρόκειται Ο έφηβος είναι διαχρονικό σύμβολο. Είναι ο αναδυόμενος άνθρωπος, ο ενήλικας που υφαίνεται από τα άπαυστα ελάσματα της φύσης, στέκοντας σαν αγαλμάτινος κολοσσός με το ένα πόδι του στη δύση της παιδικής ηλικίας και το άλλο στην ανατολή της ενηλικίωσης και της νεότητας. Οι έγνοιες του διατρέχουν τις εποχές εγκάρσια. Οι κώδικές του κρύβονται σε παρόμοια κρησφύγετα και απαιτούν συναφείς προσεγγίσεις αποσυμβολοποίησης, ανεξαρτήτως εποχών. Αυτό το σύμβολο, είτε στην πρώιμή του αποτύπωση, στην ανάδυση, είτε στο περβάζι της ενηλικίωσης, ο Μάνος Κοντολέων αποδεδειγμένα, μέσα από πλήθος βιβλίων, το γνωρίζει όπως ελάχιστοι ομότεχνοί του παγκοσμίως. Το γνωρίζει γιατί διατήρησε το ανοιχτό βλέμμα προς αυτές τις ηλικίες, όσο κι αν απομακρύνθηκε χρονικά ο ίδιος. Το γνωρίζει γιατί πυρπολείται από ιδέες, μακριά από βεβαιότητες και η ιδιοσυγκρασία του, βρίσκεται συχνά εγγύτερα σε εκείνη την ηλικία παρά στη δική του τωρινή βιολογική. Η χρήση ναρκωτικών, η αναζήτηση του εαυτού και του άλλου, η συνάντηση του εγώ με την ετερότητα, ο αυτοπροσδιορισμός, η ενηλικίωση, οι εσωτερικές και ευρύτερες συγκρούσεις, οι διαγενεακές σχέσεις, οι έμφυλες διερευνήσεις, είναι ζητήματα τα οποία ο επιδέξιος τεχνίτης του λόγου Μ. Κοντολέων ιχνηλάτησε και ανέδειξε, ρίχνοντας φως με λέξεις, χαρακτήρες και πλοκή που προχώρησαν τη λογοτεχνία για εφήβους σε ψηλά σκαλοπάτια, όχι μόνο στην εγχώρια παραγωγή. Ο Κοντολέων, παρότι δεν άφησε τις ιστορίες του να διαβούν το κατώφλι των λογοτεχνικών ή καλύτερα των εκδοτικών τάσεων, κατόρθωσε να μένει πάντα κοντά στην επικαιρότητα, ενίοτε και προφητικά μιλώντας. Μα και όταν έδειχνε ανεπίκαιρος, εκείνος χάραζε par excellence ιστορίες που εγκιβώτιζαν υποδειγματικά τον διαχρονικό ψυχισμό των εφήβων: μετέωροι, εύθραυστοι, εκρηκτικοί, επιταχυντές συναισθημάτων, ασύμμετροι, ονειροπόλοι, ετερόφωτοι που παλεύουν για την αυτοφώτιση, βόμβες έτοιμες να εκραγούν από θυμό, οργή, επαναστατικότητα, σεξουαλικότητα. Στο παρόν βιβλίο, Ο Μάρκος τα λέει… όλα! το ύφος είναι γλαφυρό, παραστατικό, η γλώσσα ζωντανή, ανάλαφρη, με το δικό της ειδικό βάρος, χιουμοριστική, χαριτωμένη, απολύτως συμβατή με τον σημερινό προέφηβο και αναδυόμενο έφηβο, με αρκετές ξένες λέξεις που έχουν στεριώσει γρήγορα στην καθημερινότητα και την επικοινωνία παιδιών και όχι μόνο, παγκοσμίως (Blogger, followers, bye buddies, podcast, youTube, post, grimy, viber, horror movie, cool, instagram, TikTok), από το βαθύ οπλοστάσιο της τεχνολογίας, των social media και των διεθνοποιημένων κωδικών αλληλεπίδρασης. Η πρώτη σύσταση του Μάρκου είναι επαρκής και ξεκάθαρη. Εδώ και έναν μήνα ξεκίνησε το γυμνάσιο - αυτή είναι η χωροχρονική του εκκίνηση- και ύστερα από λίγο αποφάσισε να φτιάξει ένα blog, μέσα από το οποίο μας αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο. "Δεν είμαι πορωμένος για βαθμούς, δεν έχω κόλλημα με τα video games (όχι με όλα τουλάχιστον), δε γουστάρω όλες τις σειρές του Netflix, μου αρέσουν τα καλά παιχνίδια στρατηγικής, ξέρω τις σημαίες όλων των κρατών και το βάρος όλων των δεινοσαύρων. Φανατικός follower στα ντοκιμαντέρ στο YouTube — κυρίως σε όσα δείχνουν τα μυστικά του διαστήματος, αλλά και σε κάποια άλλα, όπως, για παράδειγμα, σ' εκείνα που γυρίστηκαν σε μέρη μακρινά, στον Αμαζόνιο ή στους Πόλους". Από εκεί ξετυλίγεται ένας ήρωας, άρτια αποτυπωμένος, οικοδομημένος στο τώρα, ο οποίος ακολουθεί ξεκάθαρα τη δική του εποχή, προσπαθώντας να διατηρήσει, μέσα στην επιθετική μονοχρωμία της, τα δικά του χρώματα, κάποια παιδικότητα, κάποια ανεμελιά. Το τετράδιο του παππού με τις σημειώσεις στην καθαρεύουσα, έγινε για τον Μάρκο blog στη σημερινή δημοτική, οι λέξεις, οι τρόποι έκφρασης, η ίδια η γλώσσα, οι συνθήκες, άλλαξαν, από λίγο έως πάρα πολύ, η βαθύτερη, ωστόσο, επικράτεια των αναδυόμενων εφήβων έμεινε στέρεη, αμετάβλητη, αγεωμέτρητη και τόσο κοντά, ανά τις δεκαετίες και τους αιώνες. Ο συγγραφέας δια μέσω του Μάρκου και του παππού του αποτυπώνει αυτό το πολιτισμικό και τεχνολογικό χάσμα γενεών που μοιάζει διπλό και τρίδιπλο σε σχέση με παλαιότερα ηλικιακά δίπολα. Γιατί ο κόσμος και η γενιά του Μάρκου έχουν τρέξει πάρα πολύ γρήγορα πια, τα data και η γνώση έχει δεκαπλασιαστεί σε ελάχιστο χρόνο, σχεδόν όσο όλους τους αιώνες πριν. Τι θίγει όμως ο Κοντολέων μέσα από τη ροή λόγου του Μάρκου πέρα από τέτοια χάσματα; Είναι η σημασία της επικοινωνίας μέσα στη σύγχρονη οικογένεια και οι συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα εντός και εκτός του παιδιού αυτής της ηλικίας. Είναι η δομή της σκέψης του, οι αγωνίες, οι φόβοι, οι αντιφάσεις, ένα ολόκληρο περίγραμμα 12χρονου ανθρώπου σε ανάπτυξη που σμιλεύεται μέσα από το διαδικτυακό αυτό ημερολόγιο. Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσο κι αν αλλάξουν οι εποχές ή αν βιαστούν τα παιδιά να μεγαλώσουν, οι μαγικές λέξεις που σπιτώνονται και φυλλορροούν μέσα σε κάθε προσωπικότητα είναι η αποδοχή, η αναγνώριση, η κατανόηση, η αγάπη, η εμπιστοσύνη, η ειλικρίνεια, η πίστη, η φιλία, η συμπόρευση. Είναι οι ανθρώπινες σχέσεις που δομεί ένα παιδί, έωλα ή στέρεα. Είναι τα συναισθήματα που δεν εγκλωβίζονται σε μονοδρομημένες κατευθύνσεις, αλλά είναι πολυποίκιλα, ευμετάβλητα, αμφίσημα, αχαρτογράφητα συχνά. Ο Μάρκος τα λέει όλα, γιατί ο νέος άνθρωπος που εκπροσωπεί έχει απασφαλίσει, το δάχτυλο βρίσκεται στον υποφυλακτήρα της σκανδάλης, ψάχνει τη θέση του στον κόσμο, τον μικρόκοσμο και τον μεγάκοσμο και στην αναζήτηση διαρρέει σκέψεις άτακτες, ανάγκες ασχηματοποίητες μα και πρόδηλες. Ο Μάρκος προσπαθεί να επικοινωνήσει, να ακουστεί, να πει εκείνα που οι μεγάλοι αρνούνται ή αδιαφορούν να ακούσουν, όσα δεν προλαβαίνουν ή θεωρούν επουσιώδη. Μέσα από ευτράπελα περιστατικά της καθημερινότητας ο Μ. Κοντολέων, πιστός στις λογοτεχνικές αρχές που θεμελίωσε με τόλμη και συνέπεια 45 χρόνια τώρα, προσκαλεί τον αναγνώστη να περάσει ευχάριστο αναγνωστικό χρόνο, αφού δεν φιλοδοξεί να του διδάξει, να του υποδείξει, να νουθετήσει, αλλά του παραδίδει έναν ήρωα προς ταύτιση, γήινο, απλό, προσιτό, στο μέτρο και το ύψος του, με έναν μικρότερο αδερφό, με έναν παππού συνταξιούχο καθηγητή φιλοσοφίας, μαθητή, με φίλους, με κατοικίδιο. Η αφήγηση του Μάρκου, φυσική, ρέουσα, ιεραρχεί τις όψεις, απόψεις και κατόψεις του, την ίδια ώρα που ο Κοντολέων υπαινίσσεται μέσα από την απλότητα και τους αφηγηματικούς του δακτύλιους αισθητική, αξιακό κώδικα και ανθρωποκεντρισμό, δίχως να παραχωρεί το ελάχιστο από το λογοτεχνικό βάθος του. Στην εικονογράφηση, με κομίστικα σχέδια και ανάλαφρη διάθεση η έμπειρη και καταξιωμένη Τέτη Σώλου. Για αναγνώστες από 9-10 περίπου ετών. Εκδόσεις Πατάκη. Απόστολος Πάππος www.elniplex.com

Η Μαρίζα Ντεκάστρο για 'Τα δώρα'

Η Marisa De Castro διάβασε 'Τα δώρα' μου και σημείωσε στο https://www.oanagnostis.gr/10-vraveymenoi-monternoi.../ : …κι επειδή πραγματικά και ο χρόνος είναι άπιαστος, ο Μάνος Κοντολέων με Τα δώρα (εικ. Ιφιγένεια Καμπέρη, Πατάκης) οδηγεί γλυκά τα παιδιά να καταλάβουν ότι στο πέρασμα του χρόνου, και από το ένα στο άλλο, οι μικρές καθημερινές χαρές και λύπες δεν χάνονται αλλά μεταμορφώνονται σε ευτυχία… Η Marisa De Castro διάβασε 'Τα δώρα' μου και σημείωσε στο https://www.oanagnostis.gr/10-vraveymenoi-monternoi.../ : …κι επειδή πραγματικά και ο χρόνος είναι άπιαστος, ο Μάνος Κοντολέων με Τα δώρα (εικ. Ιφιγένεια Καμπέρη, Πατάκης) οδηγεί γλυκά τα παιδιά να καταλάβουν ότι στο πέρασμα του χρόνου, και από το ένα στο άλλο, οι μικρές καθημερινές χαρές και λύπες δεν χάνονται αλλά μεταμορφώνονται σε ευτυχία…

Η Κατερίνα Ζαμαρία στο diastixo.gr για Τα Δώρα

Όταν είμαι –ή θέλω να είμαι– αισιόδοξος, τότε γράφω για παιδιά. Όταν ονειρεύομαι μια επανάσταση, τότε γράφω για τους εφήβους. Όταν φοβάμαι, τότε είναι που γράφω για τους ενήλικες. Κι όμως, τελικά... Τίποτε από εμένα δε φαίνεται. Έτσι συστήνεται ο Μάνος Κοντολέων στην ιστοσελίδα του στο διαδίκτυο. Με το τελευταίο παιδικό του βιβλίο, όμως, αφήνει μια μικρή χαραμάδα για να φανεί κάτι από εκείνον, προκειμένου οι αναγνώστες να γνωρίσουν ακόμα καλύτερα έναν από τους πολυγραφότερους και επιδραστικότερους Έλληνες συγγραφείς λογοτεχνίας για παιδιά – και όχι μόνον. Πριν από 15 χρόνια ο Κοντολέων έγραψε τα Πολύτιμα δώρα, ένα βιβλίο που προσεγγίζει το είδος του παραμυθιού, προσδίδοντας σε αυτό πολλά επίπεδα ανάγνωσης για ένα κοινό διαφορετικών ηλικιών και απαιτήσεων (Α. Γιαννικοπούλου), αλλά και με τον ανάλογο μαγικό ρεαλισμό και την ποιητική που διέπουν τα κείμενά του (Γ. Παπαδάτος). Με αφορμή εκείνο το βιβλίο του, σε συνέντευξή του στα Επίκαιρα (11/12/2009), είχε δηλώσει: «Μπορεί ακόμα να διαβαστούν τα τρία αυτά κείμενα και ως ένα είδος αυτοβιογραφίας μου, αυτά που μου δώσανε οι γονείς μου είναι τα διαμάντια, όσα εγώ μόνος μου κατάφερα να δημιουργήσω είναι τα μαργαριτάρια, όλα όσα προσφέρω σε εκείνους που με αγαπούν και αγαπάω είναι τα σμαράγδια. […] Ξαφνιάζονται πολλοί πώς γίνεται ο ίδιος συγγραφέας να γράφει τόσο διαφορετικά πράγματα σχετικά με την ηλικία των αναγνωστών στους οποίους απευθύνεται. Μα είναι τόσο απλό. Υπήρξαμε όλοι παιδιά και έφηβοι. Φτάνει να θελήσουμε να συνομιλήσουμε με τους τοτινούς εαυτούς μας. Φτάνει να έχεις το θάρρος να επιστρέφεις σε ηλικίες που ήξερες να μη φοβάσαι τα όνειρα». Λέγεται πως η «πατρίδα» του καθενός είναι η παιδική του ηλικία. Ο Μάνος Κοντολέων με Τα δώρα θα μοιραστεί με τους μικρούς του αναγνώστες εμπειρίες από τη δική του «πατρίδα». Στο νέο βιβλίο του, ως ένα είδος αυτοβιογραφίας, αποκαλύπτεται ο συγγραφέας Κοντολέων. Με λογοτεχνικούς όρους, Τα δώρα είναι ένα βιβλίο στο οποίο διακρίνει κάποιος στοιχεία αυτοαναφορικότητας, της διαδικασίας δηλαδή που υιοθετεί ένας δημιουργός προκειμένου να αποκαλύψει την τεχνική του, τα εκφραστικά του μέσα, τις ιδέες του ή τον εαυτό του ως λογοτέχνη. Ο μικρός πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο Μάρκος, εμφανώς είναι η persona του συγγραφέα. Μέσα από την τριτοπρόσωπη αφήγηση, ο ενήλικος αφηγητής θα βάλει τον αναγνώστη στο δωμάτιο του συγγραφέα, εκεί που γεννιούνται οι ιστορίες, προσπαθώντας να απαντήσει στο διαχρονικό ερώτημα μικρών και μεγάλων αναγνωστών, αλλά και θεωρητικών της λογοτεχνίας: «Πώς γίνεται κάποιος συγγραφέας;» Ο Μάρκος, έντεκα περίπου χρονών, «μοναχοπαίδι – πάει να πει η μοναξιά του στο σπίτι βαριά. Κανένας φίλος μέσα στα δωμάτια». Ώσπου «μια μέρα στον κήπο ο Μάρκος βρήκε ένα νιογέννητο γατί – ίδιο τιγράκι έμοιαζε. Τα μάτια του – όταν μετά από λίγο καιρό θα τα άνοιγε […] “θυμίζουν νεφρίτη” είπε η μητέρα, κι όπως ήταν θηλυκό, ο Μάρκος το βάφτισε Νεφερτίτη». Πάει πια η μοναξιά! Μαζί άρχισαν να εξερευνούν τον κόσμο. Ο κήπος, τα δέντρα, η γειτονιά γίνονται πεδίο ανακαλύψεων. Κι όταν γυρνούν στο σπίτι «ξεφυλλίζανε τις περιπέτειες του Μικρού Πρίγκιπα. Μαζί διαβάζανε τις ιστορίες που ενώνανε τα πλάσματα του κόσμου». Μοιράζονται τα πάντα, ακόμα και τα όνειρά τους. Όμως το μικρό γατάκι θα αρρωστήσει. Και κάποιο πρωί θα έρθει η ώρα του μεγάλου αποχαιρετισμού. Το ίδιο κιόλας απόγευμα ο Μάρκος «πήρε χαρτί και μολύβι και ξεκίνησε να γράφει. Κι έγραψε… Κι έγραψε… και κατάλαβε πως μια ολάκερη ζωή θα κρατούσαν τα δώρα που το γατάκι τού είχε κάνει». Ο Μάνος Κοντολέων αποτελεί μία από εκείνες τις περιπτώσεις δημιουργών που, άσχετα με το ηλικιακό κοινό στο οποίο απευθύνεται, δημιουργεί άρτιες ιστορίες – νοηματικά, εκφραστικά, υφολογικά. Εν προκειμένω, με λόγο μεστό και ακριβόλογο, στον οποίο δεν περισσεύει ούτε λέξη, με μια αφηγηματική φωνή που γνωρίζει ότι απευθύνεται σε κοινό από τεσσάρων ετών και πάνω, με ισορροπία και μέτρο στη συναισθηματική φόρτιση που δημιουργεί η σχέση με ένα ζώο αλλά και η απώλεια, θα καταφέρει να μιλήσει για πολλά πράγματα. Για τη μοναξιά και τη φιλία, για τα όνειρα και τον χρόνο που περνά, για τους φόβους, τον πόνο, την ελπίδα, το παρόν και το παρελθόν, τη μνήμη, τη δημιουργία. Στο τέλος του βιβλίου, ο Κοντολέων παραθέτει τα αποκόμματα από το περιοδικό Διάπλαση, εκεί που φιλοξενήθηκε τον Μάιο του 1960 η ιστορία του γατούλη Ποκοπίκου. Η ιστορία που υπήρξε το βάπτισμά του στη συγγραφική κολυμπήθρα. Η ιστορία που ξαναπλάθει (όχι πια με το ψευδώνυμο Αρχιδούξ, αλλά ως Μάρκος/Μάνος) για να τη μοιραστεί μαζί μας. Κυρίως, όμως, για να πει πώς μια απόπειρα γραφής μετουσιώνεται σε λογοτεχνία. Αλλά και τι είναι αυτό που οδηγεί κάποιον στο να μοιραστεί μια ιστορία του με όλους τους άλλους. Γιατί αυτά είναι τα δώρα που έκανε το μικρό γατάκι στον Μάρκο. Mε ισορροπία και μέτρο στη συναισθηματική φόρτιση που δημιουργεί η σχέση με ένα ζώο αλλά και η απώλεια, θα καταφέρει να μιλήσει για πολλά πράγματα. Ο Μάνος Κοντολέων είναι από εκείνους τους συγγραφείς που συνεχώς δοκιμάζουν τα λογοτεχνικά τους όρια. Έχοντας κερδίσει πλήθος διακρίσεων (μόνο το 2024, για το εφηβικό του βιβλίο Ποτέ πιο πριν τιμήθηκε με το Βραβείο του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ και το Βραβείο του λογοτεχνικού περιοδικού Ο αναγνώστης, ενώ αναγράφηκε και στη στήλη των White Ravens), έχοντας διαγράψει μια μεγάλη πορεία στον χώρο της λογοτεχνίας, με τούτο το βιβλίο είναι σαν να ρίχνει ένα βλέμμα πίσω, σε εκείνη τη στιγμή που έπιασε το νήμα της γραφής, που τόσο γερά κρατά. Τότε που «πήρε χαρτί και μολύβι και ξεκίνησε να γράφει. Κι έγραψε… Κι έγραψε…». Και που συνεχίζει να γράφει. Κι επειδή οι πραγματικά καλές ιστορίες για παιδιά, με έναν μαγικό τρόπο, έχουν τη δύναμη να «συνομιλούν» και με το ενήλικο κοινό, Τα δώρα αποτελούν ένα κείμενο που καταδεικνύει όλα τα υλικά που οδηγούν στην καλλιτεχνική δημιουργία. Με πρώτο και καλύτερο την ικανότητα του δημιουργού να ξεφεύγει από τον μικρόκοσμό του, την ικανότητα να αφουγκράζεται τον κόσμο γύρω του. Να μετουσιώνει στιγμές, γεγονότα, συναισθήματα, ανάγκες σε λέξεις. Και να τις κάνει ιστορίες. Ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ στον Τελευταίο μεγιστάνα γράφει πως «αυτό για το οποίο ντρέπονται οι άνθρωποι γίνεται μια καλή ιστορία». Στο βιβλίο του Κοντολέων θα ανακαλύψουμε μια πλειάδα υλικών που οδηγούν σε μια καλή ιστορία. Κι αν το μικρό γατάκι έκανε στον Μάρκο/Μάνο το δώρο της γραφής, ο Μάνος/Μάρκος μάς χαρίζει ως αντίδωρο ένα ακόμα σπουδαίο βιβλίο. Σε αγαστή συνεργασία με το κείμενο, οι εικόνες της Ιφιγένειας Καμπέρη. Το βιβλίο πολλά χρωστάει στις εικόνες της, που με μια πανδαισία χρωμάτων μάς ξεναγούν σε έναν κόσμο ενήλικης παιδικότητας. Η Καμπέρη εικονογραφεί με τον δικό της, ιδιαίτερο και αναγνωρίσιμο πια, τρόπο. Με εικόνες που ξεχωρίζουν για την παιδικότροπη προσέγγιση της ιστορίας, με εύρος στη χρωματική της παλέτα, με εικόνες που σηματοδοτούν ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης της ιστορίας, αλλά και τη συμπληρώνουν. Εξαιρετικό εύρημα ο τρόπος που ενσωμάτωσε μέσα στις εικόνες τις επιλεγμένες από τον συγγραφέα λέξεις, με τις οποίες μας ξεναγεί σε καίριες στιγμές της παιδικής του ηλικίας. Με κεφαλαιογράμματη γραφή, η Ιφιγένεια Καμπέρη θα αναδείξει αυτές τις λέξεις που εμπεριέχουν τη διττή λειτουργία της λογοτεχνίας. Η μοναξιά και η φιλία, τα όνειρα και ο χρόνος που περνά, ο φόβος, ο πόνος, η ελπίδα, το παρόν και το παρελθόν, η μνήμη, η δημιουργία, δεν είναι μόνο η πηγή μέσα στην οποία βουτά την πένα του ο συγγραφέας. Είναι κι όλα αυτά μέσα στα οποία αναγνωρίζει ή αναζητά κι ο αναγνώστης ένα μέρος της δικής του ταυτότητας. Η οπτική αφήγηση της Καμπέρη ακολουθεί βήμα-βήμα την κειμενική του Κοντολέων, δημιουργώντας μια σχέση λογικής αλληλουχίας, νοηματοδοτώντας και ταυτόχρονα πηγαίνοντας την ιστορία ένα βήμα παρακάτω. «Έζησα μέσα στα βιβλία. Τα αγάπησα και με αγαπήσανε. Ό,τι πιο δικό μου, ό,τι πιο πολύτιμο, σε βιβλία το βρήκα, σε βιβλία το έχω κρύψει», είχε δηλώσει παλιότερα ο Μάνος Κοντολέων. Αυτά «τα πολύτιμα» είναι οι τροφοδότες του έργου του αλλά και «τα δώρα» του στους αναγνώστες. Κατερίνα Ζαμαρία 01 Νοεμβρίου 2024 Diastixo.gr

Ο Μάρκος τα λέει όλα στο Fractal

«Ένας ήρωας εντελώς εντεταγμένος μέσα στον σύγχρονο τρόπο ζωής»

Ο Μάνος Κοντολέων έχει πολλάκις αποδείξει ότι μπορεί να προσαρμόζει εξαιρετικά εύστοχα κάθε νέα συγγραφική του δουλειά στα προβληματισμούς των νέων της εκάστοτε εποχής. Πράγματι, από τότε που εμείς ήμασταν έφηβοι και διαβάζαμε μετά μανίας βιβλία του όπως «Το ταξίδι που σκοτώνει» ή το «Γεύση πικραμύγδαλου», πολλά έχουν αλλάξει για τους σημερινούς νέους-πολλά άλλα όμως, όπως τα ναρκωτικά ή οι νεανικοί έρωτες, θέματα των παραπάνω βιβλίων, έχουν παραμείνει ψηλά στη λίστα σχετικά με τους προβληματισμούς των νέων τότε, αλλά και σήμερα. Παράλληλα, επομένως, με τα πονήματα που εξέδωσε τελευταία για τους ενήλικες, με θεματική σχετική με την Ελληνική Μυθολογία, ο Κοντολέων συνεχίζει να παρευρίσκεται στον χώρο της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, γράφοντας αυτή τη φορά ένα πόνημα το οποίο βρίσκεται εξαιρετικά κοντά στον τρόπο σκέψης και τους προβληματισμούς των σύγχρονων νέων. Τί θα σκεφτόταν άραγε ένα παιδί που φοιτά στην πρώτη τάξη του γυμνασίου; Πού θα έγραφε τις σκέψεις του; Ποια θα ήταν τα θέλω του, ο κόσμος του; Τί θα το ενοχλούσε και τί θα του άρεσε στη σημερινή κοινωνία μας και στην οικογένειά του; Ποιες θα ήταν οι εμπειρίες του; Όλα τα παραπάνω φιλοδοξεί να καταγράψει ο Κοντολέων μέσω του Μάρκου, ενός συμπαθέστατου μαθητή της πρώτης γυμνασίου που καταγράφει τις καθημερινές εμπειρίες του όχι σε ημερολόγιο, αλλά σε ένα blog στον υπολογιστή. Διότι φυσικά σήμερα ελάχιστα παιδιά θα κρατούσαν ένα παραδοσιακού τύπου ημερολόγιο, πολλά όμως θα κατέγραφαν ευχαρίστως τις σκέψεις και τις εμπειρίες τους στον υπολογιστή. Blogger, follower, Netflix, wi fi, podcast, Y tube, videogeames, tablet, viber, grimy post, looser και άλλοι πολλοί τέτοιοι όροι συναντώνται μέσα στο βιβλίο του Κοντολέων, που δημιουργεί έναν ήρωα εντελώς εντεταγμένο μέσα στον σύγχρονο τρόπο ζωής. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο το πόνημά του είναι εξαιρετικά ευκολοδιάβαστο ακόμη και από παιδιά που δεν έχουν επαφή με τα βιβλία. Το εν λόγω πόνημα, επομένως, αποτελεί την καλύτερη πρόταση για να αρχίσει ένα παιδί το διάβασμα, ακόμη και αν δεν έχει διαβάσει ποτέ του. Η αφήγηση που αφορά τις εμπειρίες του Μάρκου είναι δοσμένη με άφθονο χιούμορ και εντελώς προσαρμοσμένη στον τρόπο που βλέπει τον κόσμο ένα δωδεκάχρονο παιδί. Πρόκειται για αφήγηση που εστιάζει σε ευτράπελα γεγονότα που αφορούν την καθημερινότητα μιας σημερινής ελληνικής οικογένειας. Πρωταγωνιστής είναι φυσικά ο Μάρκος, ο μικρότερος αδελφός του ο Νέστορας, οι παππούδες, οι γιαγιάδες, ακόμη και ο γάτος της οικογένειας ο Σιλβέστρος. Ο παππούς που έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική-είναι συνταξιούχος καθηγητής Φιλοσοφίας- και μιλά στην καθαρεύουσα αποτελεί τη φωνή από το παρελθόν που αποπειράται να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των διαφορετικών γενεών. Το βιβλίο αυτό, επομένως, πιο σύγχρονο από ποτέ, δεν καταρρίπτει τους δεσμούς με το παρελθόν. Ο Κοντολέων χρησιμοποιεί μεν το καθημερινό, απλό λεξιλόγιο που είναι απολύτως κατανοητό στα παιδιά, αλλά δεν διστάζει να προσθέσει και κάποιες λόγιες πινελιές που αποσκοπούν στο να μάθουν κάτι παραπάνω στο παιδί με εύληπτο και προσιτό τρόπο, δίχως όμως ίχνος διδακτισμού. Δεν είναι επίσης κακή ιδέα να διαβάσουν και οι ενήλικες το πόνημα αυτό προκειμένου να κατανοήσουν τον τρόπο σκέψης ενός δωδεκάχρονου. Συμπεραίνουμε, επομένως, πως ο κύριος Κοντολέων παραμένει παιδί βαθιά μέσα του, εφόσον μπορεί να ανατέμνει την παιδική ψυχολογία με τόσο επιτυχημένο τρόπο! Λεύκη Σαραντινού https://www.fractalart.gr/o-markos-ta-leei-ola/

Η Άντα Κατσίκη - Γκίβαλου για τα δυο πρόσφατα βιβλία μου

ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ «Ο Μάρκος τα λέει …όλα!» και «Τα δώρα», εκδόσεις Πατάκη Πριν λίγες μέρες έλαβα με το ταχυδρομείο δυο εκπληκτικά βιβλία του Μάνος ΚοντολέωνΜάνου Κοντολέων. Πρώτο κατέφθασε «Ο Μάρκος τα λέει …όλα!». Ένα εξαιρετικό βιβλίο, γεμάτο δράση, χιούμορ, περιπέτεια, αγωνία που κυριαρχούν σ’ ένα σπίτι χάρη στα δυο αγόρια με διαφορετικό χαρακτήρα που φέρνουν τα πάνω κάτω σε όλη τη διευρυμένη οικογένεια, γονείς και παππούδες. Ο Μάνος Κοντολέων, άριστος γνώστης της παιδικής ψυχολογίας (μας το έχει δείξει ήδη εδώ και πολλά χρόνια με τον «Αδερφό της Ασπασίας» και τις συνέχειές του), καθώς και άριστος τεχνίτης της γλώσσας ασχολείται με την καθημερινή ζωή των δυο αυτών παιδιών σε ένα σύγχρονο τεχνολογικά περιβάλλον, ιδιαίτερα θελκτικό για το σημερινό μικρό αναγνώστη. Το βιβλίο αυτό «γράφεται» από τον Μάρκο, τον μεγάλο αδερφό που πάει στην α΄Γυμνασίου, στο προσωπικό του blog. Στην πραγματικότητα έχουμε ένα σύγχρονο ημερολόγιο γεμάτο γεγονότα και περιπέτειες, που αποκαλύπτουν στοιχεία της πραγματικής ζωής που πολλά παιδιά αναγνώστες αναγνωρίζουν στο δικό τους σπίτι. Η παιδική ματιά, κυρίαρχη, δεν αφήνει περιθώρια για διδακτισμούς, αντίθετα προωθεί την παιδική πρωτοβουλία και συμβάλλει στην παρουσίαση παιδιών ανεξάρτητων, με εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, με προωπικότητα, τα οποία, παρά την παιδικότητά τους, εμφανίζουν σημάδια ωριμότητας που θα ζήλευαν και ενήλικοι. Η εικονογράφηση της Τέτης Σώλου με τα χαρακτηριστικά σκίτσα της αποτυπώνει στιγμές της καθημερινότητας της οικογένειας και ζωντανεύει με τις εκφράσεις των προσώπων τον χαρακτήρα των ηρώων. Τον Μάρκο, λοιπόν, δεν πρόλαβα να τον απολαύσω καλά -καλά και να σου εμφανίζεται όχι ο ίδιος, αλλά πάντως ένας εντεκάχρονος Μάρκος (τυχαίο;) που κυριαρχεί στο βιβλίο του Κοντολέων «Τα δώρα». Ο τίτλος, προτού ανοίξω το βιβλίο, με παρέπεμπε στα «Πολύτιμα δώρα», ιδιαίτερο από κάθε άποψη παλαιότερο βιβλίο του Μάνου. Μόλις άνοιξα το βιβλίο, το διάβασα απνευστί μέσα σε λίγη ώρα και σκέφτηκα: Αυτό το βιβλίο δεν πρέπει να λείπει από κανένα σχολείο, όχι μόνο από το δημοτικό, στα παιδιά του οποίου κυρίως απευθύνεται, αλλά και από το Γυμνάσιο, καθώς και από τα Παιδαγωγικά Τμήματα των Πανεπιστημίων όπου διδάσκεται η Παιδική Λογοτεχνία. Ο Μάρκος ως Μάνος -φανερή persona του συγγραφέα - πρωταγωνιστεί στην αφήγηση που πηγάζει από το πρώτο δημοσίευμα του συγγραφέα: «Στο μικρό μου γατάκι», δημοσιευμένο στη «Διάπλαση των παίδων». Στο παιδικό βιβλίο "Τα δώρα" με θέμα τη μοναξιά ενός μικρού παιδιού η παρέα με το μικρό γατάκι στάθηκε η αφορμή ο Μάρκος να ωριμάσει και να μπορεί να αντιμετωπίζει καταστάσεις, όπως η συντροφικότητα, όνειρα,οι φόβοι η αρρώστια και ο θάνατος. Το κυριότερο όμως σημείο του αφηγήματος είναι αυτό όπου από τη μοναξιά μεταβαίνει στη δημιουργία. Είναι αυτό το δεύτερο θέμα για το οποίο θέλησε να μιλήσει ο Κοντολέων. Οι τελευταίες φράσεις του κειμένου το ομολογούν : «Μια ολάκερη ζωή – τόσο θα κρατούσαν τα δώρα που το γατάκι του είχε κάνει. Του είχε προσφέρει την πρώτη του ιστορία. Τον είχε κάνει συγγραφέα». Με αυτά τα απλά λόγια μιλά ο Μάνος Κοντολέων στο μικρό παιδί με τρόπο άμεσα αντιληπτό για το πως γίνεται κανείς συγγραφέας, θέμα που έχει απασχολήσει όχι μόνο συγγραφείς αλλά και θεωρητικούς και μελετητές, παγκοσμίως. Η συμπερίληψη στο βιβλίο των πρώτων δημοσιευμάτων του Μάνου Κοντολέων είναι η απτή απόδειξη ότι η μοναξιά του μικρού Μάνου Κοντολέων μέσα από τη ζωή του με το γατάκι και τα όσα αυτό του πρόσφερε ήταν το κίνητρο για να ξεκινήσει το μακρύ ταξίδι της συγγραφής. Η εικονογράφηση του βιβλίου από την Ιφιγένεια Καμπέρη συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της ιστορίας. Μη γελιόμαστε όμως. Τα δώρα των εμπειριών των παιδικών του χρόνων δεν θα ήταν ικανά να τον αναδείξουν σε έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς όχι μόνο της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας άλλά της λογοτεχνίας γενικώς, αν δεν συνοδεύονταν από το ταλέντο, τη θεωρητική γνώση, την αγάπη για τη λογοτεχνία ελληνική και ξένη, τη ματιά στη ζωή και στην κοινωνία που στάθηκαν οι τροφοδότες του έργου του. Αγαπητέ μου Μάνο, συνέχισε με το ίδιο όραμα για τη γραφή και την ίδια αγάπη για τον άνθρωπο στον οποίο απευθύνεσαι!

Ποτέ πιο πριν

Ο Γιάννης Παπαδάτος στο diastixo

Το πρόσφατο μυθιστόρημα του πολυγραφότατου και πολυβραβευμένου Μάνου Κοντολέων απευθύνεται σε παιδιά από 8-9 ετών, μια ηλικιακή περιοχή που γι’ αυτή δεν εκδίδονται αρκετά βιβλία του συγκεκριμένου είδους. Το μυθιστόρημα Ο Μάρκος τα λέει… όλα! είναι επίκαιρο, μιας και είναι κυριολεκτικά και δημιουργικά βουτηγμένο στην ατμόσφαιρα του διαδικτύου. Ο Μάρκος είναι 13 ετών και συμπρωταγωνιστεί με τον Νέστορα, τον μικρότερο αδελφό του. Με τις συγκεκριμένες ηλικίες ο Κοντολέων έχει ασχοληθεί και σε άλλα επιτυχημένα κείμενά του μεγάλης ή μικρής φόρμας (π.χ. Δομήνικος, Η Άννα και το τζιτζίκι, Ο Ορέστης και το υπόγειο, Ο αδελφός της Ασπασίας, Μανόλο & Μανολίτο, Μανόλο & Μανολίτο και… Μανουήλ), μερικά από τα οποία είναι και αυτοαναφορικά. Η οικογένεια του Μάρκου είναι μοντέρνα. Βαδίζει με τη διαδικτυακή εποχή μας. Ο συγγραφέας έχει ικανή θητεία στην παρουσίαση της οικογένειας σε όλο σχεδόν το έργο του. Στο μυθιστόρημά μας έχουν ουσιαστικό ρόλο όλα τα μέλη της, και προπάντων οι δυο γιαγιάδες και ο παππούς. Ο παππούς, συνταξιούχος καθηγητής, μιλάει πάντα στην καθαρεύουσα. Όλοι εκτός από εκείνον έχουν δικό τους blog. Δημιούργησε και ο Μάρκος, που θέλει να γίνει διαστημικός επιστήμονας, με στόχο να καταγράφει με πλήρη διαφάνεια, όπως λέει, «όσα αλησμόνητα» του συμβαίνουν. Γνωρίζει, όπως λέει, τα θετικά και τα αρνητικά του διαδικτύου και μάλιστα θα ωφεληθεί, αφού με τη βοήθεια του Google θα διορθώσει και την ορθογραφία του… Υπογραμμίζει: «Αλλά εγώ είμαι καθαρός σε όλα μου. Και δεν μου αρέσει να ξεγελώ κανέναν – μήτε καν το gmail» (σελ. 18). Η πλοκή είναι επεισοδιακή και παρουσιάζεται, αριθμητικά, σαν ημερολόγιο, σε κεφάλαια με τον τίτλο Post. Έτσι, στο Post 1 ο Μάρκος, ως πρωτοπρόσωπος αφηγητής, μας ενημερώνει για τη σχέση του με τον αδελφό του. Όπως φαίνεται δεν τον αντέχει και μάλιστα δίνει οδηγίες στα παιδιά αναγνώστες πώς να μη ζητούν αδελφό, αλλά κι αν τον έχουν, να είναι ενημερωμένα για το πόσο αβάσταχτη θα είναι η ζωή τους. Μας πληροφορεί ότι τα Posts του θα έχουν σχέση με τον αδελφό του, γι’ αυτό και η ονομασία του blog είναι: adelfaki-diavolaki.blogspot.com. Μας εκμυστηρεύεται: «δεν είμαι μόνο εγώ που τραβώ των παθών μου τον τάραχο, αλλά και οι γονείς και ο παππούς κι οι γιαγιάδες […] (που) δείχνουν να το διασκεδάζουν – τους έχω πάρει χαμπάρι εγώ τους μεγάλους πόσο καλά κρύβουν όσα δεν θέλουν να τα μοιραστούν μ’ εμάς τους μικρούς…» (σελ. 27). Είναι επίκαιρο, μιας και είναι κυριολεκτικά και δημιουργικά βουτηγμένο στην ατμόσφαιρα του διαδικτύου. Ο Κοντολέων, όπως και στα προαναφερόμενα έργα του, το ίδιο και στο παρόν, αποτυπώνει ένα ευφυές, καθημερινό, λεκτικό ή καταστασιακό χιούμορ. Σημειώνω μερικά παραδείγματα από τα 14 συνολικά Posts: όταν βαφτιζόταν ο μικρός Νέστορας σκόρπισε τις απευκταίες μυρωδιές, που έκαναν τον καθαρευουσιάνο παππού να εκστομίσει τη λέξη «μπαγάσας». Και ο αφηγητής, που δεν διστάζει να ασκεί με πολύ χιούμορ κριτική, υπογραμμίζει: «Ακούς εκεί! Ο παππούς να χρησιμοποιεί μια τέτοια λέξη […] Και από την άλλη να λέει και Εύγε του! […] Και μάλιστα για ποιον, παρακαλώ; Για τον χέστη Νέστορα!» (σελ. 32). Επιπλέον, αναφέρω επιγραμματικά τα σπαρταριστά επεισόδια για το ποδόσφαιρο με τον διαιτητή πατέρα του, για τις εξαφανίσεις του Νέστορα και για τον τραυματισμό που ο Νέστορας προκάλεσε στην κοιλιά του Αϊ-Βασίλη με μια παραμάνα, επειδή το ίδιο είχε κάνει και ο παππούς του, ο οποίος μικρός είχε σκάσει με παραμάνα την κοιλιά-μπαλόνι εκείνου του Αϊ-Βασίλη. Στην ακολουθία των γεγονότων ενσωματώνονται και διακειμενικά στοιχεία του μυθιστορήματος του συγγραφέα Ο αδελφός της Ασπασίας. Διαπιστώνεται ότι ο Μάρκος έχει πολλά κοινά σημεία με τον ήρωα του συγκεκριμένου βιβλίου, τον Δαμιανό. Επιπλέον, ο παππούς, σημαίνοντας τη συνέχεια των γενεών, χαρίζει στα εγγόνια του βιβλία που διάβαζε ως παιδί, όπως τους Τρεις σωματοφύλακες,τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, τις Περιπέτειες ενός ιππότη, τον Άτλαντα του Διαστήματος. Ο Κοντολέων χρησιμοποιεί μεταμυθοπλαστικά στοιχεία. Ο αφηγητής Μάρκος απευθύνεται προς τους αναγνώστες λέγοντας: «για δική σας χάρη το έχω αντιγράψει» (σελ. 114). Και διαβάζοντας το γράμμα του καθαρευουσιάνου παππού στη δημοτική γλώσσα, ο αναγνώστης με τη σειρά του «μαθαίνει» πως υπάρχουν διαφορετικά ύφη γραφής. Μάλιστα επειδή θέλει το blog του να είναι πρωτότυπο, για παράδειγμα εικονογραφημένο, σκέφτηκε να ζητήσει τη βοήθεια της εικονογράφου Τέτης Σώλου που γνώρισε, όταν εκείνη επισκέφτηκε το σχολείο του. Πράγματι, η Σώλου με τα εκφραστικότατα σκίτσα της κοσμεί τις σελίδες του μυθιστορήματος. Οι εικόνες ενσωματωμένες στο κειμενικό σώμα είναι σαν να «διασκεδάζουν» μαζί του και συνάμα συνοδεύουν ευχάριστα το αναγνωστικό κοινό, καθιστώντας το συμπρωταγωνιστή. Μία σημαντική στιγμή της υπόθεσης είναι το χάρισμα των παιχνιδιών του παππού προς τα εγγόνια του και για πρώτη φορά το αρμονικό παίξιμο μεταξύ τους. Κι ο Μάρκος δεν διστάζει να πει: «ΟΚ, μπορεί όλα αυτά να τα βρίσκεις στο Ίντερνετ, αλλά έχει μεγάλη πλάκα να τα κρατάς στα χέρια σου» (σελ. 121). Όμως έχει και πολύ γούστο το κόλπο που μεταχειρίστηκε ο Νέστορας προκειμένου να πάρει όλα τα χρήματα που εισέπραξαν οι δυο τους από τα κάλαντα. Ένα κόλπο που άλλαξε τη συμπεριφορά του Μάρκου απέναντι στον αδελφό του και η ζήλια κι ο ανταγωνισμός έδωσαν τη θέση τους στη συνεργασία. Αναγνωρίζοντας την εξυπνάδα του, ως γνήσιος απόγονος του παλαιού Δαμιανού, παίρνει και τις μεγάλες αποφάσεις όπως αυτή: «Μήπως, σκέφτηκα, αντί να κάθομαι και να γράφω ό,τι τραβώ από το αδελφάκι μου για να το διαβάζουν οι άλλοι, θα ήταν καλύτερα να προσπαθούσα να σκέφτομαι όπως εκείνος; Είναι φορές που αισθάνομαι πως αυτός είναι ο μεγάλος αδελφός και εγώ ο μικρότερος» (σελ. 127). Παρά δε τις σκέψεις να σταματήσει το blog, αποφάσισε να το κρατήσει και να συνεργαστεί με τον μικρό αδελφό του, αυτός από τη θέση του διευθυντή που θα προτείνει ιδέες για τα posts κι ο Νέστορας που θα δίνει τις λύσεις. Kι η ονομασία του νέου blog: adelfakia.blogspot.com. Κομβικό σημείο της αφήγησης είναι όταν ο Μάρκος και ένας φίλος του από τη Γαλλία, κουβεντιάζοντας μέσω viber, διαπίστωσαν μέσα από τις διάφορες αλλαγές στο σώμα τους ότι άρχισαν να μεγαλώνουν. Ως συγγραφέας κινείται αφηγηματικά με μεγάλη ευκολία ανάμεσα στις ηλικίες. Ο Κοντολέων προβάλλει ήρωες που παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις της ηλικίας τους. Ιδιαίτερα ο Μάρκος, παρόλο που αρχικά επικρίνει τον μικρό αδελφό του κι ο ίδιος αυτοσυστήνεται ως cool τύπος και συχνά παραπονιέται πως τον παραμελούν για χάρη του, εντούτοις γνοιάζεται για εκείνον και τον προστατεύει. Στο τέλος αναγνωρίζει την αξία του. Γιατί είπαμε, ο Μάρκος τα λέει όλα! Όπως κι ο Δαμιανός! Που δεν διστάζουν να βάζουν στο στόχαστρό τους και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους. Πρόκειται για ένα ημερολογιακό μυθιστόρημα αυτογνωσίας το οποίο, με την παρουσία ηρώων όλων των ηλικιών, θα μπορούσαμε να το εντάξουμε και στην κατηγορία του crossover. Το κείμενο ρέει ενσωματώνοντας και τη γλώσσα του διαδικτύου (follower, link, podcast κ.ά.), προπάντων στέλνοντας μηνύματα συνετής χρήσης του. Τα δύο αδέλφια σκορπίζουν γέλιο μέσα από αληθινές εικόνες που αναδεικνύουν τη βαθιά γνώση του συγγραφέα για την παιδική ψυχοσύνθεση. Καταληκτικά: ο Κοντολέων μέσω των δύο παιδιών αναδεικνύει με γλαφυρότητα εμβληματικά στοιχεία της παιδικής ηλικίας (παιδικότητα, ελευθερία, παιχνίδι, ανταγωνισμός με στόχο τη συνεργασία, διάθεση για χαρά, πορεία προς την ενηλικίωση). Γενικά, ως συγγραφέας κινείται αφηγηματικά με μεγάλη ευκολία ανάμεσα στις ηλικίες και γι’ αυτό τα έργα του για μικρές ηλικίες παρουσιάζουν ενδιαφέρον και διαβάζονται ευχάριστα και από τους ενήλικες, οι οποίοι σίγουρα κατά την ανάγνωση θα αλιεύσουν στοιχεία από την αληθινή μας πατρίδα. Γιάννης Παπαδάτος https://diastixo.gr/kritikes/paidika/23065-markos

Η ζωγράφος Μαρία Ζαχαρογιάννη έτσι όπως 'είδε΄ τη Μήδεια και την Κασσάνδρα μέσα από τα δυο μυθιστορήματά μου

Το Νησί με τις λέξεις που αγαπάνε

Το Νησί με τις λέξεις που αγαπάνε

Ο Μάνος Κοντολέων, γράφει ένα αλληγορικό παραμύθι για αναγνώστες κάθε ηλικίας. Ένα παραμύθι πολιτικής φαντασίας, ένα παραμύθι για την αγάπη, για τον άνθρωπο, για το ταξίδι της ζωής. Δεν θα σταθώ στις πολιτικές προεκτάσεις της ιστορίας: τον μονάρχη που έρχεται η ώρα να επιλέξει διάδοχο και διάδοχο εξ αίματος δεν έχει, την αποτίμηση της ζωής του και της εξουσίας που κατείχε, πόσα έδωσε, πόσα πήρε, πόσα έχασε, τι είναι αυτό που τώρα στα στερνά της ζωή του καταλαβαίνει, τι είναι αυτό που γυρεύει. Θα μείνω στην καρδιά της ιστορίας και αυτή είναι οι ιστορίες και οι άνθρωποι που τις λένε, τις γράφουν, τις τραγουδούν, τις κάνουν πράξη. Η πολιτεία που περιγράφει ο Μάνος Κοντολέων, είναι μια πολιτεία νησιωτική. Ένα Νησί είναι στη μέση μιας περίκλειστης θάλασσας. Και όπως κάθε τι κλειστό, ξεκομμένο, κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Να σβηστεί από τη μνήμη. Μα ο κίνδυνος δεν έρχεται από κανένα εξωτερικό εχθρό. Τον κίνδυνο τον κουβαλούν οι κάτοικοι της πολιτείας εντός τους. Και ο κίνδυνος λέγεται λησμονιά. Η λησμονιά που έρχεται όταν δεν έχεις χρόνο να γυρίσεις να κοιτάξεις πίσω. Όταν ο χρόνος γίνεται κυνηγός και ο κυνηγημένος είσαι εσύ. Όταν δεν έχεις τόπο να σταθείς, γιατί συνεχώς βιάζεσαι να προλάβεις κάτι, χωρίς να ξέρεις που τραβάς, χωρίς να κοιτάς, χωρίς να θυμάσαι, χωρίς να ονειρεύεσαι...Το Νησί είναι μια πολιτεία που σαπίζει σαν καράβι σε στεκούμενα νερά. "Γερνούν οι άνθρωποι. Γερνούν όμως και οι τόποι;"αναρωτιέται ο βασιλιάς; Γερνούν, θα πει η κυρά του, όταν εκείνοι που τους κατοικούν σταματούν να τους νοιάζονται, όταν ξεχνούν τις παλιές ιστορίες, παύουν να τις διηγούνται και αλίμονο σταματούν να φτιάχνουν καινούριες. Εδώ βρίσκεται κατά τη δική μου ανάγνωση το κλειδί του μυθιστορήματος. Στην σημασία των ιστοριών. Οι ιστορίες, οι μύθοι, διηγούνται την ψυχή του καιρού που τις γεννά. Κάθε ιστορία είναι γέννημα του τόπου και του χρόνου που την έφερε στο φως. 'Ετσι κάθε καιρός έχει τις ιστορίες που του αξίζουν. Και τους ήρωες του επίσης. Γιατί η ιστορία, όπως και στο συγκεκριμένο βιβλίο οι έξι ιστορίες που γράφουν οι κάτοικοι του Νησιού για το βασιλιά τους, φέρνουν στο φως με τρόπο αλληγορικό μια πραγματικότητα ιστορική, η οποία αποτελεί πρότυπο προς μίμηση (ή προς αποφυγή). Η ιστορία, ο μύθος είναι η εκπεφρασμένη συλλογική μας μνήμη και ταυτότητα. 'Οταν ο μύθος χάνεται, λησμονιέται, χάνεται ακριβώς αυτή η μνήμη. Χάνεται η αίσθηση ταυτότητας μεταξύ των ανθρώπων. Χάνεται η κοινότητα, με όλες τις κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις που μπορεί να έχει αυτό. Όταν δε οι άνθρωποι σταματούν να παράγουν ιστορίες, να γίνονται δημιουργοί, να βρίσκουν αφορμές και αιτίες να μυθολογήσουν, να ερμηνεύσουν δηλαδή αλληγορικά την πραγματικότητα που βιώνουν, όταν λειτουργούν με βάση την εκλογίκευση και μόνο, είναι σαν ο τόπος να χάνει την ψυχή του. Επέρχεται μια πολιτισμική ανομβρία και ξηρασία, που μοιάζει, όπως συμβαίνει και στην ιστορία του Μάνου Κοντολέων, να συμπαρασύρει και τον φυσικό κόσμο. Η πρωτοβουλία του βασιλιά να ζητήσει από τους υπηκόους του να γράψουν ιστορίες, ιστορίες με λέξεις που αγαπάνε και με βάση αυτές να επιλέξει τον διάδοχό του, δηλώνει την ξεκάθαρη πρόθεση του για μετάβαση σε μια εξουσία με φαντασία. Μια εξουσία που μέτρο της θα έχει τον (συν)άνθρωπο. Γι' αυτό το μυθιστόρημα του Μάνου Κοντολέων είναι ένα μυθιστόρημα ελπίδας. Κοιτώντας την αρχική εικόνα της πολιτείας βλέπεις τη μαυρίλα, την απογοήτευση, την αποξένωση. Ο συγγραφέας όμως μας δείχνει, πως για να ανακαλύψεις την ελπίδα πρέπει να την αναζητήσεις. Πρέπει να πορευτείς εσύ προς εκείνη ή να την "αναγκάσεις" να φανερωθεί. Το Νησί δεν κρύβει μόνο ανθρώπους, αδιάφορους, μοναχικούς, που κοιτάζουν το συμφέρον τους, αδιαφορώντας για κοινό καλό. Έχει και εκείνους που νοιάζονται, που συμπονούν, που αγαπούν, που γράφουν ιστορίες (κάποτε και ιστορία). Μα πρέπει να είσαι παρατηρητικός. Πρέπει να επιλέξεις να κοιτάξεις το καλό για να έρθει να σε συναντήσει. Γιατί δεν θα ανακαλύψεις, παρά αυτό που αναζητάς. Κανένα σύμπαν δεν θα συνωμοτήσει να σου δώσει άλλο από αυτό που ψάχνεις. Ο άρχοντας έψαχνε ανθρώπους που ξέρουν τις λέξεις που αγαπάνε και βρήκε πολλά παραπάνω από αυτό: βρήκε ανθρώπους που αγαπάνε και από τις λέξεις φτιάχνουν πράξεις αγαπητικές. "Γιατί οι λέξεις υπάρχουν, όταν κάτι περιγράφουν. Αν αυτό χαθεί, πεθαίνουν και οι λέξεις." Τη ζοφερή εικόνα της πολιτείας στη αρχή της ιστορίας, έρχεται να αντικαταστήσει στο τέλος η πολιτεία της σύμπραξης, της συνύπαρξης, της αγάπης, της μοιρασμένης χαράς. Η μαγιά βρέθηκε και τώρα μένει να ζυμωθεί το ζυμάρι της δημοκρατίας. Να αναζητάς την μαγιά. Να είσαι το αλάτι σε ένα κόσμο που σαπίζει. Αγγελική Ευσταθίου https://paidikavivlia.blogspot.com/2022/01/blog-post_19.html Ιανουαρίου 19, 2022

Δυο παιδιά για το "Ο Μάρκος τα λέει όλα"

Αγαπημένε μας κ. Μάνο Κοντολέων, στην τάξη μας δεν υπάρχουν υποσχέσεις που μένουν στα λόγια και συμφωνίες που δεν κρατιούνται. Όταν κλείσαμε στις 15 Ιουνίου, η δασκάλα μας είχε υποσχεθεί ότι ο Μάρκος ήταν προγραμματισμένος να εκδοθεί αρχές Ιουλίου και όλοι θα προλαβαίναμε να τον πάρουμε μαζί μας στις διακοπές, εκτός από δυο παιδία που επειδή θα ήταν κατασκήνωση, θα τους το δίναμε αργότερα. Αλλά επειδή καθυστέρησε, και παρόλο που όλοι του έλεγαν να καθυστερήσει άλλους δυο μήνες να μην πέσει πάνω στον καύσωνα, αυτός επέμενε να συναντηθεί με τα τόσα παιδιά που τον περιμένουν και μαζί με όσα καταφέρει να βρει, να κολυμπήσει κι αυτός σε κάποια παραλία ή να κάνει ορειβασία σε κάποιο βουνό. Έτσι μάς το εξήγησε η κυρία Αλεξάνδρα, που εμάς όμως κατάφερε , όχι όλους δυστυχώς, και μας βρήκε. Αν και ο Μάρκος βρίσκεται τακτοποιημένος στη βαλίτσα μας, βλέπετε είμαστε από τους τελευταίους που θα φύγουμε για διακοπές, έχουμε διαβάσει όλα όσα λέει ήδη μια φορά. Πριν μιλήσω όμως για τον Μάρκο να σας συστηθώ. Ονομάζομαι Κωνσταντίνος Γεωργίου, δυστυχώς είχα κοβιντ κι έχασα την εκδήλωση άρα δε θα με θυμάστε. Μέχρι πριν 10 μέρες συναντιόμασταν με τον φίλο μου τον Γιώργο Γαληνό στο πάρκο και κλαίγαμε τη μοίρα μας, σαν τα κακόμοιρα. Τα υπόλοιπα παιδιά έστελναν συνέχεια μηνύματα και φωτογραφίες με τα μαγιό και τις μάσκες τους στην ομαδική στο viber και στο instagram από τα χωριά τους, διάφορα νησιά, πότε κάνοντας καταδύσεις, και βουτιές , πότε εξερευνώντας τον βυθό. Και ξαφνικά όταν στείλαμε οι δυο μας μια φωτογραφία αγκαλιασμένοι με τον Γιώργο και κρατώντας φάτσα φόρα τον Μάρκο έμειναν άφωνοι. Ξαφνικά γίναμε οι τυχεροί και πολύ το χαρήκαμε, και αλήθεια! το λέμε χωρίς κακία. Έτσι είναι η ζωή! Τώρα πέφτουν βροχή τα μηνύματα και μας ρωτάνε : τι λέει ο Μάρκος; Σας άρεσε το βιβλίο; Περισσότερο από το βιβλίο « Με το ίδιο όνομα» , το «Ποτέ πιο πριν…» και τη Μάσκα του Καπιτάνο; Έχουμε ορκισθεί όμως με τον Γιώργο να τους κρατήσουμε σε αγωνία. Λέξη δε λέμε. Δε θα κάνουμε spoil. Βέβαια όταν ανοίξουν τα σχολεία θα το διαβάσουμε όλοι μαζί στη φιλαναγνωσία μαζί με « Το νησί με τις λέξεις που αγαπάνε». Και σ΄ αυτό είμαστε οι τυχεροί, το μάθαμε πρώτοι απ΄ όλους. Όταν όμως είδαμε το μήνυμα της κ. Αλεξάνδρας που ζητούσε να της πούμε τη γνώμη μας, δεν υπήρχε περίπτωση να μη το κάνουμε. -Πολύ θα άρεσε στον Μάνο Κοντολέων να του γράφατε δυο λόγια , να του τα στείλουμε μέχρι να ξαναβρεθούμε μαζί του και να του τα πούμε όλα… έτσι έγραψε. Μα πώς να πούμε όλα αυτά που θέλουμε με δυο λόγια; Θα προσπαθήσουμε όμως, πάντα αξίζει μια προσπάθεια. Ας ξεκινήσουμε ότι το διαβάσαμε σε μια μέρα. Νομίζω εγώ πρέπει λίγο πιο γρήγορα. Αν πρέπει να το περιγράψω με μια λέξη, είναι το πιο cool βιβλίο! Εγώ έχω μεγαλύτερο αδελφό κι ο Γιώργος μικρότερο. Κι οι δυο βρήκαμε ότι « σίγουρα» τα έχουμε ζήσει αυτά που περνάει ο Μάρκος. Αλλά δεν τα είδαμε ποτέ με τόσο αστείο τρόπο. Από τα γέλια μου ανησύχησε ο πατέρας μου κι ήρθε στο δωμάτιό μου να δει αν είμαι καλά. Μετά το διάβασαν ο πατέρας και η μαμά μου και γελούσαν πιο δυνατά από εμένα. Υπάρχουν σίγουρα κοινά με τον Δαμιανό αλλά ο κύριος Κοντολέων ξέρει τα πάντα για τα παιδιά της ηλικίας μας και απευθύνεται πλέον στη δική μας γενιά με τους δικούς μας όρους. Όντως μπορώ να πω εδώ και μια τριετία, έτσι ακριβώς επικοινωνούμε μεταξύ μας. Αυτό δε θα το κρύψω, ήταν μεγάλη έκπληξη! Το ημερολόγιο του Δαμιανού, έχει αντικατασταθεί με το blog του Μάρκου. Και οι δυο είναι ξεκαρδιστικοί! Νομίζεις ότι μέσα από τον κ. Κοντολέων πετάγεται η φωνή ενός παιδιού και μιλάει από μόνο του. Γι΄ αυτό και είναι ο σπουδαιότερος Έλληνας συγγραφέας. Μεταμορφώνεται από Δαμιανός και Μάρκος σε Φιλ με μια ευκολία που, μάλλον δεν είναι ευκολία, είναι τεράστιο ταλέντο! Η κ. Αλεξάνδρα μού ζήτησε να μην επεκταθώ στο περιεχόμενο, αφού θα το διαβάσουμε και στο σχολείο. Οπότε, ας μείνω στο προσωπικό μου συμπέρασμα και στα δυο μου λόγια : είναι ένα καταπληκτικό, από τα πιο διασκεδαστικά βιβλία έχω διαβάσει. Έχει ένα πανέξυπνο τέλος!!! Η σχέση ανάμεσα σε δυο αδέλφια, ό,τι και να γίνει, με τα χρόνια γίνεται όλο και πιο στενή. Όσο κι αν σκοτώνονται, όσους τσακωμούς κι αν μετρήσουν μεγαλώνοντας, όταν έρθει η στιγμή θα ενωθούν απέναντι σε οποιονδήποτε σταθεί απέναντί τους. Κανείς δεν μπορεί να μπει ανάμεσα στα αδέλφια. Πιστεύουμε λοιπόν ότι θα αγαπηθεί πάρα πολύ! Είναι χωρίς υπερβολή αξιολάτρευτο βιβλίο και βλέπουμε ότι θα ξεπεράσει σε επιτυχία τον μακρινό συγγενή του τον Δαμιανό. Εμείς με τα βιβλία του Μάνου Κοντολέων αγαπήσαμε τη λογοτεχνία! Περιμένουμε κάθε νέο του βιβλίο με πολλή ανυπομονησία για να μεταφερθούμε σε άλλους κόσμους γεμάτους φαντασία, συγκίνηση, χαρά! Και στο σχολείο οι ώρες που διαβάζουμε βιβλία του είναι ώρες γιορτής! Η αλήθεια είναι ότι τον Μάνο Κοντολέων τον αγαπάμε απεριόριστα!! Ούτε στα πιο τρελά μας όνειρα όμως δεν πιστεύαμε ότι κάποια στιγμή θα τον συναντούσαμε, θα τον γνωρίζαμε , θα του μιλούσαμε από κοντά και θα τον ακούγαμε να μας λέει τόσες και τόσες ιστορίες. Το φθινόπωρο ελπίζουμε ότι πρώτα στην τάξη μας θα έρθει για να τα πούμε όλα για τον Μάρκο ! Μακάρι να είχαν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε αυτό το μήνυμα και τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης. Άσχετα από αυτά που λέω καμιά φορά, καταλαβαίνω ότι στενοχωριούνται. Επίσης θα τα γράφαμε πολύ καλύτερα, αν όπως πάντα είχαμε συνεργαστεί. Αν δεν τα κατάφερα και τόσο καλά να ξέρετε ότι προσπάθησα. Κι αν μετράει αυτό, έκανα τη μεγαλύτερη προσπάθεια που μπορούσα, ούτε δέχτηκα να με βοηθήσει ο μεγαλύτερος αδελφός μου γιατί θα με κορόιδευε. Όταν θα έρθετε ξανά στο σχολείο , θα έρθω πρώτος να συστηθώ και να σας ρωτήσω αν σας άρεσε το μήνυμά μου. Επειδή το έχουμε πει σε όλα τα παιδιά ότι θα γράψουμε εμείς πρώτοι με τον Γιώργο για τον « Μάρκο που τα λέει όλα…», αυτό δεν υπήρχε περίπτωση να μην τους το λέγαμε όπως και να ΄χει, ζήτησαν να σας πούμε ότι ανυπομονούν να επιστρέψουν για να πάρουν κι εκείνοι να διαβάσουν το βιβλίο και να συνεχίσουμε τη Μάσκα του Καπιτάνο, κι ότι σας αγαπούν περισσότερο από όλους τους συγγραφείς του κόσμου!!! Καλό καλοκαίρι από το Ε΄1, από του χρόνου πια! Γιώργος Γαληνός - Κωνσταντίνος Γεωργίου

Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος για "Το νησί με τις λέξεις που αγαπάνε"

 Δεν έκρυψα ποτέ ότι τα κείμενα του Κοντολέων ήταν που με οδήγησαν στον κόσμο της παιδικής λογοτεχνίας. Εκτιμώ το έργο του απεριόριστα και κάθε του βιβλίο είναι για εμένα γιορτή. Σήμερα βρίσκεται στην πιο ώριμη φάση της καριέρας του και μας χαρίζει βιβλία που πατώντας στέρεα στο παλιό ανοίγουν δρόμους στο νέο. Τέτοιο είναι και «Το νησί με τις λέξεις που αγαπάνε». Διαβάζοντάς το είναι σαν να ακούς να αφηγείται ένας παραδοσιακός αφηγητής, ενώ η τεχνική και η θεματολογία είναι εντελώς σύγχρονη. Το κείμενο αυτό δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένη ηλικία αναγνωστικού κοινού. Σαν το καλό παραδοσιακό παραμύθι μπορεί να διαβαστεί απ’ όλους. Στα μικρότερα παιδιά μπορεί να δραματοποιηθεί και οι έξι ιστορίες να φτάνουν κάθε μέρα σε ανάλογο φάκελο. Κείμενο αλληγορικό, γεμάτο συμβολισμούς, θυμίζει «Παραμύθι χωρίς όνομα». Ο Ηγεμόνας κι η Αρχόντισσα συνειδητοποιούν ότι οι κάτοικοι του νησιού τους έχουν ξεχάσει τις παλιές ιστορίες και δεν δημιουργούν νέες. Ο τόπος σαπίζει και οι λέξεις που αγαπάνε έχουν ξεχαστεί. Κάνουν λοιπόν διαγωνισμό και ζητούν από τους νησιώτες να γράψουν ιστορίες με λέξεις που αγαπάνε. Έτσι θα διαλέξουν τον διάδοχό τους. Λαμβάνουν έξι ιστορίες (τις οποίες διαβάζουμε κι εμείς) και καταλήγουν σε μια απόφαση που … γυρίζει σελίδα στην ιστορία και φέρνει νέα ήθη στην εξουσία. Ένα βιβλίο τόσο κλασικό όσο και σύγχρονο, το οποίο κυκλοφορεί στη σειρά Μυθιστορήματα Φαντασίας, φιλοσοφεί πάνω στο ήθος της εξουσίας και στην αξία της συμμετοχής σε αυτήν όλων των πολιτών με οδηγό την αγάπη, σε μια εποχή που κυριαρχεί η ρητορική του μίσους και η εξουσία στηρίζεται στις ψεύτικες πληροφορίες και στο διχαστικό λόγο.

Β. Ηλιόπουλος

Διαβάσαμε: «Σαν Μήδεια» από τον Μάνο Κοντολέων https://www.pna.gr/ Πελοποννησιακό Πρακτορείο Ειδήσεων

 

Διαβάσαμε: «Σαν Μήδεια» από τον Μάνο Κοντολέων

https://www.pna.gr/

Πελοποννησιακό Πρακτορείο Ειδήσεων

 

Για κάποιους μια νέα μάγισσα… Για κάποιους το υπέροχο θήλυ… Με ό,τι  προσόντα διαθέτουν οι άλλοι, ανάλογα θα σε γνωρίζουν… Δικό τους θέμα.

 

Η Μήδεια, κόρη του βασιλιά της Κολχίδος Αιήτη και της Ιδυίας, έπειτα από απόφαση του πατέρα της πηγαίνει στην Αία για να μαθητεύσει δίπλα στη Κίρκη. Εκεί, η τρανή μάγισσα τη διδάσκει να αναζητήσει για σύντροφό της ένα γιο του Ήλιου και να δημιουργηθεί από την ένωσή τους μια νέα γενιά θεών που θα εκπροσωπεί ισότιμα τον Ουρανό και την Γαία. Όμως πέρα από αυτές τις διδαχές, η Μήδεια θα ανακαλύψει τον ερωτισμό και τη δημιουργία ζωής μέσα από τη συνεργασία της Εκάτης και του Ήλιου αλλά και θα οδηγηθεί στη διττή υπόσταση των ανθρώπων και των πραγμάτων. Με την ολοκλήρωση της μαθητείας της, η Κίρκη τη χρίζει άξια διάδοχό της μα τη προειδοποιεί πως η πορεία της δε θα είναι εύκολη, για κάποιους θα είναι μια επικίνδυνη μάγισσα ενώ για κάποιους ένα υπέροχο θήλυ. Η Μήδεια με αυτόν τον ιδιαίτερο αποχαιρετισμό φεύγει από το νησί της Κίρκης για να υπηρετήσει τη θεά Εκάτη.

 

 Ως ιέρεια της Εκάτης, η Μήδεια νιώθει πανίσχυρη και αισθάνεται πως η ψυχή της Κολχίδας πλέον της ανήκει και καταλαβαίνει πως ο βασιλιάς – πατέρας της και ο αδερφός της τη φοβούνται, φοβούνται πως όντας ισχυρή μπορεί να τους ανατρέψει. Όμως εκείνη αδιαφορεί για τα παιχνίδια της εξουσίας, θεωρεί τον εαυτό της μια διαχρονική γυναίκα και άξια κόρη της Γαίας. Ώσπου αντικρίζει τον Ιάσονα και στο πρόσωπό του αντικρύζει – ή μάλλον πιστεύει – έναν απόγονο του Ήλιου, αντάξιο να γίνει ταίρι της. Η Μήδεια δίχως ενδοιασμούς θα γίνει προστάτιδα και συνεργός του, μητέρα των παιδιών του, και για χάρη του θα προβεί σε αποτρόπαιες πράξεις. Εκείνος θα της το ανταποδώσει με τον χειρότερο τρόπο, στις πιο δύσκολες μέρες τους θα εγκαταλείψει αυτή και τα παιδιά τους έξω από τα τείχη της Κορίνθου. Εκείνη προδομένη και απογοητευμένη αντιλαμβάνεται πως ήταν ένας απλός άνδρας και πως η γενιά που δημιούργησαν δεν ήταν αυτή που ονειρευόταν.  Αποφασισμένη λοιπόν, προχωρά στην ύστατη πράξη που θα χαράξει το όνομά της μια για πάντα στη μυθολογία.        

 

Ο Μάνος Κοντολέων ολοκληρώνει το ταξίδι του στο αρχαίο ελληνικό θέατρο με τη πιο αμφιλεγόμενη τραγική προσωπικότητα, αυτή της Μήδειας. Έχοντας ως «συνοδοιπόρους» του το θεατρικό έργο «Μήδεια» του Ζαν Ανουίγ και την ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, πλάθει τη δική του εκδοχή στο μύθο και πιάνει τα γεγονότα της ζωής της πριν την Αργοναυτική Εκστρατεία και φτάνει στις μέρες που βρέθηκε πρόσφυγας στη Κόρινθο, όταν ο Ιάσωνας την εγκατέλειψε και εκείνη για να τον εκδικηθεί σκοτώνει τα δύο παιδιά τους. Στο έργο του Μάνου Κοντολέων η Μήδεια έχει διαφορετική υπόσταση. Σκοτεινή, θηλυκή και ανθρώπινη. Δε σκοτώνει για να εκδικηθεί και δεν αφήνει τα συναισθήματά της να τη παρασύρουν ή να βγουν στην επιφάνεια. Όσον αφορά τη γραφή, δε χρειάζεται να πούμε πολλά καθώς ο κ. Κοντολέων φανερώνει για άλλη μια φορά πόσο δεξιοτέχνης είναι στο χειρισμό της γλώσσας και αυτό αποδεικνύεται αφηγηματικά, ειδικά στη στιγμή της κορύφωσης του δράματος. Όπως και στα άλλα δύο έργα του, «Η Κασσάνδρα στη μαύρη άμμο» και «Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας», έτσι και αυτό αποτελεί μια ψηλάφηση της γυναικείας ταυτότητας και πρόταση ισότιμης συνύπαρξης των δύο φύλων. Κλείνοντας, μιλάμε για ένα σπουδαίο μυθιστόρημα που δε παύει να έχει διαχρονικό και επίκαιρο χαρακτήρα.

Κρατικό Βραβείο Εφηβικού Βιβλίου στο μυθιστόρημά μου "Η μάσκα του Καπιτάνο"

 

Τη Δευτέρα 27/5/2024 έγινε η απονομή του Κρατικού Βραβείου Εφηβικού Βιβλίου στο μυθιστόρημά μου "Η μάσκα του Καπιτάνο"

Ένα μυθιστόρημα που πανεπιστημιακοί δάσκαλοι των Παιδαγωγικών Τμημάτων και κριτικοί βιβλίου το επαίνεσαν. Τελικά η αρμόδια επιτροπή του Υπουργείου Πολιτισμού το τίμησε με αυτό το βραβείο. Ακολουθούν τα όσα είπα:

Σήμερα από εδώ θέλω μέσα από την καρδιά μου να τα μέλη της κριτικής επιτροπής, αλλά και κάποια άλλα δικά μου και αγαπημένα πρόσωπα που το πίστεψαν και το αγάπησαν. Τον γιο μου τον Δομήνικο που ένα δικό του θεατρικό έργο στάθηκε η αφορμή να πλάσω εγώ τον δικό μου ήρωα. Την Κώστια Κοντολέων Kostia Kontoleon που με ενθάρρυνε από την πρώτη σελίδα που της διάβασα* την Έλενα Πατάκη που με πάθος και από την πρώτη στιγμή πίστεψε στο καλό του άστρο* τοτ Βασίλης Κουτσογιάννης Bill Kouts που έφτιαξε το εξώφυλλο που ονειρεύτηκα. Όλη την ομάδα των Εκδόσεις Πατάκη-Patakis Publishers που είναι πάντα δίπλα σε μένα και τα βιβλία μου. Μα και όλους τους ποιητές -και αυτούς που είναι ανάμεσά μας και εκείνους που έφυγαν- μιας και με τα ποιήματά του χάρισαν ιδιαίτερη αύρα στο κείμενο.

Μα θέλω και κάτι ακόμα να προσθέσω. Το Υπουργείο Πολιτισμού μου προσφέρει αυτό το Κρατικό Βραβείο για Εφηβικό Βιβλίο (θα είναι μάλιστα το τρίτο που αξιώνομαι). Αλλά δεν μπορώ να μην καταγράψω το γεγονός πως ένα άλλο Υπουργείο, αυτό της Παιδείας, το λογοτεχνικό αυτό είδος δείχνει να το αγνοεί. Η λογοτεχνία για εφήβους στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευσή αν δεν απουσιάζει παντελώς, σίγουρα είναι ασθενής. Και όποτε δηλώνει το παρών της είναι από τη θέληση και το μεράκι κάποιων φιλολόγων. Αλλά έτσι -αν κατά τη διάρκεια της εφηβείας- δεν εδραιωθεί στην ψυχή του κάθε νέου η ομορφιά της λογοτεχνικής αφήγησης, τότε ας μην περιμένουμε ποτέ να έχουμε ένα δυνατό και με άποψη λογοτεχνικό κοινό ενηλίκων.

Η λογοτεχνία για νεαρούς ενήλικες αναγνώστες και τα μυθιστορήματα cross over είναι η βάση για την καλή λογοτεχνία.

Κάποια στιγμή αξίζει να το πιστέψουμε αυτό και κάποια στιγμή οι μελλοντικοί μας φιλόλογοι να έχουν την τύχη να διδάσκονται στα πανεπιστημιακά έδρανα και αυτο το είδος της λογοτεχνίας.

Η Ασημένια Σαράφη στον 'Χάρτη" για το 'Σαν Μήδεια'

 

Η Μήδεια και η διαχρονική επικαιρότητα της βίας

Μάνος Κοντολέων, Σαν Μήδεια (Πατάκης 2023)

 

                                Γράφει η Ασημένια Σαράφη

                                  Συγγραφέας - φιλόλογος

 

 

Με το μυθιστόρημα Σαν Μήδεια (Πατάκης 2023), ο Μάνος Κοντολέων ολοκληρώνει την τριλογία του με πρωταγωνίστριες γυναίκες-σύμβολα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Έχουν προηγηθεί τα μυθιστορήματα Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο (Πατάκης 2018) και Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας (Πατάκης 2021). Η επιλογή του να ζωντανέψει οικείες από τον μύθο γυναικείες μορφές είναι ταυτοχρόνως ενδιαφέρουσα και ριψοκίνδυνη. Τι τον ώθησε, άραγε, να αναλάβει ένα τέτοιο εγχείρημα; Διαβάζουμε σε συνέντευξή του:

 

[…] η επαφή μου με την Ιλιάδα και τις αρχαίες τραγωδίες, με έκανε να θελήσω αυτά τα συγγραφικά μου «πειράματα» να τα δω να συνεχίζονται και να εφαρμόζονται πρώτα στην Κλυταιμνήστρα και τώρα στη Μήδεια. Γιατί σε αυτές τις δύο; Μα γιατί τα όσα γι’ αυτές γνωρίζουμε, τους χαρίζουν όχι μόνο μια διαχρονικότητα, αλλά και μια επικαιρότητα. Αυτή της βίας.

 

Η επικαιρότητα της βίας, λοιπόν. Να ένα κρίσιμο ζήτημα προς διερεύνηση με όχημα τον αρχαίο μύθο. Ποια θα μπορούσε καλύτερα να εξυπηρετήσει αυτόν τον σκοπό από την πρωθιέρεια της μυθικής βίας, τη φονική Μήδεια;

Είναι γεγονός, πως η νεοελληνική πεζογραφία αποφεύγει να καταπιαστεί με τους αρχαίους μύθους. Είναι επειδή φαντάζουν πολύ γνωστοί ή πολύ οριστικοί; Τι παραπάνω να πει κανείς για το ήδη ειπωμένο; Τη μυθοπλασία εδώ και αιώνες ταλανίζει η αγωνία της πρωτοτυπίας. Η εφεύρεση μίας πλοκής πρωτόφαντης, το στήσιμο ενός στόρι που δεν το έχει διανοηθεί έως τώρα κανείς. Αν είναι ποτέ δυνατόν κάτι τέτοιο. Ή αν είναι κάτι τέτοιο ουσιώδες.  Οι Αθηναίοι της κλασικής εποχής που συνέρρεαν στο θέατρο του Διονύσου για να παρακολουθήσουν τραγωδία, διόλου δεν δυσανασχετούσαν που θα γίνονταν μάρτυρες του ξετυλίγματος μίας ιστορίας, η έκβαση της οποίας τούς ήταν ανέκαθεν γνωστή. Γιατί δεν χωρούσε αμφιβολία πως στο τέλος της παράστασης η Αντιγόνη θα αυτοκτονούσε, πως ο Ηρακλής θα κατόρθωνε να φέρει από τον Κάτω Κόσμο την Άλκηστη και πως η Μήδεια θα σκότωνε τους γιους της. Οπότε; Τους θεατές, αλλά και τους ποιητές της αρχαίας τραγωδίας δεν τους απασχολούσε η πλοκή, αλλά η διαπραγμάτευσή της. Ο φωτισμός δια μέσω του λόγου των κινήτρων των προσώπων, οι ψυχικές διακυμάνσεις, η βάσανος και η λύση των ηθικών διλημμάτων, η γενναιότητα που απαιτεί η διατήρηση της ηθικής στάσης, η θυσία και η αυτοθυσία, που αυτές και μόνον αυτές δικαιώνουν την ανθρώπινη ζωή.

Ο Μάνος Κοντολέων πιάνει, λοιπόν, ένα κομμένο νήμα και επιλέγει να διαπραγματευτεί μυθικές ηρωίδες, παγωμένες επί αιώνες στα βάθρα των παρελθουσών αναπαραστάσεών τους από άλλους, σημαίνοντες συγγραφείς. Και μία εύλογη πρώτη αντίδραση σε αυτό το εγχείρημα θα μπορούσε να είναι η ακόλουθη: πολύ τολμηρό! Ομοιάζει με αναίδεια! Μάλλον θα αποτύχει. Είναι όμως έτσι;

Οι μυθικοί ήρωες και ηρωίδες, που δημιουργήθηκαν και ανέπνευσαν και έδρασαν στο πλαίσιο όχι μόνο της αρχαιοελληνικής αλλά και της παγκόσμιας μυθολογίας και οι οποίοι/-ες άλλοτε επέλεξαν το ορθό και θριάμβευσαν και άλλοτε το επαίσχυντο και τιμωρήθηκαν, αποτελούν τις ενσαρκωμένες διά του λόγου και της αφηγηματικής πράξης απαντήσεις στα διαχρονικά ζητήματα που απασχολούν την ανθρώπινη ζωή και διατρέχουν την ανθρώπινη συνθήκη. Οι εποχές όμως περνούν και αλλάζουν, παρασέρνοντας ή και ακυρώνοντας παρελθούσες ερμηνείες, που κατά καιρούς εκλήφθηκαν από το κοινό ως θέσφατα. Η επαναπροσέγγιση, επομένως, του μύθου στη σύγχρονη εποχή από έναν σύγχρονο δημιουργό, πόσω μάλλον από έναν άξιο δημιουργό, δεν αποτελεί παρά μία χρήσιμη επανερμηνεία ή/και πρόταση επανερμηνείας του μύθου και της μυθικής πράξης στο τώρα. Και κάτι τέτοιο το έχουμε ανάγκη. Ή τουλάχιστον αυτό συμπεραίνει όποιος διαβάζει τη Μήδεια του Μάνου Κοντολέων.

Στη νεότερη Ελλάδα, όπου κατά καιρούς περίσσεψε η αρχαιολατρία (ή – συχνότερα - η προγονοπληξία), καμία μητέρα δεν επέλεξε και δεν επιλέγει να δώσει το όνομα «Μήδεια» στην κόρη της. Η παιδοκτονία που διαπράχθηκε από μέρους της μυθολογικής ηρωίδας αποθαρρύνει μια τέτοια απόφαση, γιατί, ως γνωστόν, τα ονόματα είναι ευχές και φέρουν το βάρος της επαλήθευσής τους από αυτόν ή αυτήν που τα φέρει. Κι ας πρόκειται για ένα όνομα με άκρως ενδιαφέρουσα και θετική σημασία: εκ του «μήδομαι», που σημαίνει σκέφτομαι συλλογίζομαι, μηχανεύομαι. Η Μήδεια εδώ και χιλιετίες αποτελεί φόβητρο και παράδειγμα προς αποφυγή. Ένα όνομα απεχθές, με λησμονημένο σημαινόμενο, μία ευχή που δεν δίνεται, για να μη θυμίζει εκείνη, την πρώτη Μήδεια. Παρά ταύτα, επαλήθευσε η μυθική Μήδεια το όνομά της; Υπήρξε, άραγε, αρκούντως επινοητική και εύστροφη; 

Στην Ελλάδα του 2024, από τη μία, στο δικαστήριο αλλά και στα βραδινά δελτία ειδήσεων των καναλιών δικάζεται μήνες τώρα η Ρούλα Πισπιρίγκου, τρις παιδοκτόνος ζηλόφθονη και με εγκληματικό μυαλό σύζυγος, μία Μήδεια του 21ου αιώνα, βδελυρή και αναθεματισμένη. Από την άλλη πάλι, στα ίδια αυτά δελτία ανακοινώνονται με συχνότητα καταιγιστική οι νέες, όλο και πιο ευφάνταστες, όλο και πιο ειδεχθείς γυναικοκτονίες της διπλανής πόρτας. Κι ενώ η έξαρση της βίας κατά των γυναικών παίρνει αποδεδειγμένα τερατώδεις διαστάσεις, τα δελτία αυτά αποφεύγουν να αναζητήσουν τα βαθύτερα αίτια, αλλά αναλώνονται σε συζητήσεις για το αν και κατά πόσο είναι δόκιμος ο όρος «γυναικοκτονία»! Σε αυτό το πλαίσιο, η επαναδιαπραγμάτευση των πράξεων και των κινήτρων της μυθικής ηρωίδας Μήδειας ίσως να μας βοηθήσει να καταλάβουμε λίγο καλύτερα τον φαύλο κύκλο της βίας εκ μέρους αλλά και εις βάρος των γυναικών. Όχι να συγχωρήσουμε. Να κατανοήσουμε. Και ίσως κατανοώντας να αποτρέψουμε ανάλογα εγκλήματα, που έχουν μετατρέψει τη χώρα σε μία επικράτεια τέλεσης εξαιρετικά βίαιων φόνων, που άπτονται του παράγοντα φύλου.

Η Μήδεια, από την αρχή κιόλας του κειμένου, ασπάζεται μία διάκριση, που φαντάζει νέα: άλλο ο άνδρας, κι άλλο το άρρεν. Άλλο η γυναίκα, κι άλλο το θήλυ. Και φαντάζει νέα, μια και στην πραγματικότητα είναι πανάρχαια, προϊστορική: στο πρόσωπο και στην αντίληψη της Μήδειας επιβιώνουν αξίες της εποχής της μητριαρχίας, οπότε και η θηλυκή γονιμότητα, ως αντανάκλαση των γονιμοποιητικών δυνατοτήτων της μητέρας Γης, αποτελούσε την ύψιστη αξία. Το κυρίαρχο θηλυκό δίνει ζωή και χωρίς αυτό ζωή δεν υπάρχει. Το κυρίαρχο θηλυκό είναι σκεπτόμενο, είναι εφευρετικό, είναι ικανό να συλλάβει τον κόσμο στην ολότητά του. Το άρρεν με τη σειρά του πρέπει να αρθεί στο ύψος του παντοδύναμου θηλυκού, προκειμένου να σταθεί με επάρκεια δίπλα του. Θα είναι ο Ιάσονας ένας τέτοιος άρρενας; Ο Ιάσονας επιθυμεί το χρυσόμαλλο δέρας. Χωρίς τη βοήθεια της Μήδειας δεν θα μπορούσε να το αποσπάσει από την Κολχίδα. Επιθυμεί τη δόξα, επιθυμεί ένα βασίλειο, επιθυμεί στο τέλος μία άλλη, νεαρή νύφη. Αρκετά με τη μάγισσα! Και τα παιδιά δικά του είναι, θα της τα πάρει. Θα της τα πάρει, γιατί έχει ξεχάσει ή δεν τον συμφέρει να θυμάται πως δίχως τη Μήδεια κανένα ανδραγάθημα δεν υπήρξε στην πραγματικότητα ικανός να φέρει σε πέρας. Πως είναι εξαρχής υπόχρεος στη Μήδεια, που ήξερε να σκέφτεται, να μηχανεύεται (δικαιώνοντας απόλυτα το όνομά της), που ήξερε τους τρόπους να ανακηρυχθεί εκείνος ήρωας, ενώ δεν ήταν παρά ένα νευρόσπαστο κινούμενο σύμφωνα με τις εντολές τις υπαγορευμένες από τη μητριαρχική της σοφία.

Και η Μήδεια, που πίστεψε ότι είχε στο πλάι της ένα ανώτερο πλάσμα απογοητεύεται. Το χρυσό γένος που θα ανάβλυζε από τη σπηλαιώδη μήτρα της, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν των ανώτερων γεννητόρων του δεν γεννιέται ούτε από κείνη (παρότι η ίδια πληροί όλες τις προϋποθέσεις γι’ αυτό). Τα παιδιά της δεν είναι παρά εκπρόσωποι του κατώτερου γένους, στο οποίο αποδεδειγμένα ανήκει ο πατέρας τους. Η γέννησή τους δεν προχωρά τον κόσμο μπροστά, αντιθέτως τον καθηλώνει στο ίδιο μοτίβο ιδιοτέλειας, μοχθηρίας και αίματος. Στον κόσμο των ανεπαρκών αντρών. Και ως τέτοιοι ανεπαρκείς άντρες πρέπει κι εκείνα να πεθάνουν.

 

«Παγίδα παιδικών ματιών, μικρά φιλύποπτα τέρατα, κεφάλια αντρικά…», η φράση αυτή από το θεατρικό έργο του Ζαν Ανούιγ Μήδεια, υπήρξε η φράση-κλειδί, που καθ’ ομολογία του συγγραφέα, ξεκλείδωσε το μυστήριο πίσω από την παιδοκτονία της Μήδειας. Η ιέρεια της θεάς Εκάτης, της χθόνιας θεότητας που προασπίζεται και υπενθυμίζει την πάλαι ποτέ πρωτοκαθεδρία του θηλυκού στην ανθρώπινη κοινωνία, δολοφονώντας τα παιδιά της ακυρώνει τη μέγιστη δυνατότητά της: το να γεννά και να ανατρέφει. Ο κόσμος τον αντρών είναι ένας κόσμος κούφιας φιλοδοξίας, πολέμου, προδοσίας. Και στον κόσμο αυτόν δεν επιθυμεί πλέον να συμμετέχει ούτε ως ερωμένη, ούτε ως μητέρα. Προκειμένου να εκδηλώσει την αντίθεσή της σε αυτόν τον κόσμο που κυβερνιέται από τους άντρες, καταστρέφει τους άντρες που έχει γεννήσει. Και έκτοτε ζει στη χλεύη και στην απέχθειά μας:

 

Πετά με κίνηση απότομη των ποδιών τα σανδάλια της. Με πέλματα γυμνά αναζητά τη συμβουλή της Γαίας.

                   Η υγρασία από τα ακροδάχτυλα των ποδιών ανεβαίνει μέχρι τις ρίζες των μαλλιών της. Νιώθει τους μαστούς της να φουσκώνουν – λεπτά αγγεία γύρω από τις θηλές που πάλλονται. Θρασύ, βίαιο υγρό τα πλημμυρίζει.

Δεν είναι για να καθυστερεί άλλο.

Άλλωστε από τα τείχη φτάνει αγριεμένη ιαχή – ο θυμός του όχλου.

Αγκαλιάζει η Μήδεια την Αγιδώ.

«Εσύ θα είσαι η μόνη που θα με μνημονεύεις ως ιέρεια μια θηλυκής θέας. Όλοι οι άλλοι ως μια μάγισσα. Θεραπαινίδα ακατονόμαστης λαγνείας».

Σκύβει το κεφάλι η Αγιδώ.

«Μετά από λίγο κι εγώ θα πεθάνω…» - ίσως λέει. (σελ. 128-129)

 

Στην εξέλιξη μιας αφήγησης ρέουσας, παλλόμενης και υποβλητικής, όπου αναβιώνουν με ζυγισμένη γλωσσική στιβαρότητα, οικονομία και ευστοχία αρχετυπικά φυσικά τοπία, ζωικές οσμές και υφές, βαθιά και πυκνά χρώματα, τα κουλουριάσματα του φύλακα όφεως, η αρχέγονη θηλυκή μαγεία, πάθη των ανθρώπων τανυσμένα στο έπακρο, ο αφηγητής επανασυστήνει στον αναγνώστη την ιέρεια Μήδεια, που οραματίστηκε, ματαίως, έναν διαφορετικό, πιο φωτεινό κόσμο, όπου το άρρεν και το θήλυ συμβιώνουν με όρους ισοτιμίας και μεγαλουργούν. Η συντριβή του οράματος συντρίβει και την ηρωίδα, προικοδοτώντας την στο διηνεκές με την απέχθεια απέναντι σε ό,τι  σηματοδοτεί το όνομά της και η πράξη της και καθιστώντας την σύμβολο της διαχρονικής, μαύρης επικαιρότητας της βίας. Της βίας που υπέστη και ακολούθως άσκησε, αμυνόμενη και εξεγειρόμενη διαχρονικά και ταυτοχρόνως.

 

 

https://www.hartismag.gr/hartis-65/biblia/i-mideia-kai-i-diakhroniki-epikairotita-tis-vias?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR3Xf9IwYWiaIXX-dG9BWGYdl84w3GPrTmKAzdb9TvEcTTWm-P4E4-nC9-c_aem_AW1HI0BnCkUq0PT49mIWCOrHOSezuO-oUeMHK3TyG8yHFgvtKdKPtgLim9lGZj_j923z9cbau9H9kiFAXTcE3PXZ