Paul Auster

«Η επινόηση της μοναξιάς»

Μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου

Μεταίχμιο

                                                                          

Δεν μπορώ να ισχυριστώ πως είναι κάτι αν όχι μοναδικό, σίγουρα πάντως σπάνιο, αλλά έτσι και αλλιώς δεν είναι σύνηθες το πρώτο βιβλίο ενός συγγραφέα να είναι και αυτό που θα τοποθετεί τη βάση που πάνω της θα δομηθεί στα μελλούμενα χρόνια όλη η συγγραφική πορεία αυτού του δημιουργού.

Αναφέρομαι στον Πολ Ώστερ και στο βιβλίο του «Η επινόηση της μοναξιάς».

Μέχρι το 1982 όπου κυκλοφορεί αυτό το βιβλίο, ο Ώστερ βασικά έχει εκδόσει κάποιες ποιητικές συλλογές.

Αλλά ο θάνατος του πατέρα του θα τον φέρει σε μια αναζήτηση της έννοιας της μνήμης.

Τη μια μέρα υπάρχει ζωή… Κι έπειτα, ξαφνικά, υπάρχει θάνατος.

Πώς μπορείς να αντιπαραθέσεις τα δικά σου συναισθήματα που στηρίζονται στη ύπαρξη ζωής απέναντι στο γεγονός του θανάτου; Πώς κατανοείς αυτόν που οριστικά έφυγε και με ποιον τρόπο να τον διατηρήσεις δίπλα σου;

Με την μνήμη –απαντά ο Ώστερ και με τη δική της βοήθεια ξεκινά να ιστορεί τη ζωή ενός ανθρώπου που αν και έζησε δίπλα του, ωστόσο παρέμενε αόρατος.

Το πορτραίτο ενός αόρατου ανθρώπου- έτσι τιτλοφορείται το πρώτο μέρος αυτού του βιβλίου.

Και εδώ ας σημειώσουμε πως το «Η επινόηση της μοναξιάς» δεν  περιέχει ένα καθαρόαιμο μυθιστόρημα, μα ούτε είναι και κάποιο ξεκάθαρο κείμενο δοκιμιακής μορφής.

Μια ενδιάμεση κατάσταση βιογραφικών καταγραφών και φιλοσοφικών αναζητήσεων –αυτό είναι στο σύνολό του το «Η επινόηση της μοναξιάς»

Μοναξιάς;  Μα μόλις προ ολίγου ο Ώστερ μας έχει μιλήσει για την αξία της μνήμης και το πώς μέσω αυτής έρχεται κάποιος σε επαφή με έναν άλλον.

Ναι, αλλά η μνήμη για να λειτουργήσει απαιτεί μόνωση. Απομόνωση, πιο σωστά. Και αυτό που θα γεννήσει θα είναι ένα λογοτεχνικό έργο.

Ο Ώστερ –με το πρώτο του αυτό βιβλίο- φανερώνει το πώς θα μορφοποιήσει όλα τα υπόλοιπα του έργα. Μάλλον –και με πιο σωστή έκφραση- καταγράφει τις τεχνικές με τις οποίες το άτομο θα μετατραπεί σε δημιουργό.

Και αν στο πρώτο μέρος ο μελλοντικός δημιουργός δοκιμάζει τις αντοχές του ανασκαλεύοντας το παρελθόν του πατέρα, στο δεύτερο -Το βιβλίο της μνήμης- ανασκαλεύει τον δικό του παρελθόν. Και κυκλοφορεί μέσα σε δωμάτια που έζησε, σε  πόλεις που τον φιλοξενήσανε, δίπλα σε ανθρώπους που τον συντροφεύσανε, καταγράφει σκέψεις που αρπάχτηκαν την τελευταία στιγμή προτού λησμονηθούνε.

Ο συγγραφέας αυτοβιογραφείται την ίδια ώρα που βιογραφεί τις ζωές άλλων.

Εντός σου κατοικούν κι άλλοι, και εσύ υπάρχεις ως άτομα μόνο σε συσχετισμό με τους άλλους.

Έχει πιστεύω ενδιαφέρον να διαβάζει κανείς τις θεωρητικές σκέψεις πάνω στη γραφή δημιουργών που έχουν πλέον καταξιωθεί (σκέφτομαι, για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή τον Κούντερα). Αλλά έχει  μπορεί και περισσότερο ενδιαφέρον να παρακολουθείς τις ίδιες αυτές σκέψεις, έτσι όπως είχαν σχηματιστεί στο νου ενός ανθρώπου που επρόκειτο να γίνει πεζογράφος.

Πέρα από τις σκέψεις και τις θεωρητικές προσεγγίσεις και μιας και τούτο το βιβλίο δεν αποποιείται εντελώς μια μυθιστορηματική οντότητα, θα πρέπει να τονίσουμε την δεξιοτεχνία του ‘Ωστερ να συγκινεί χωρίς μελοδραματισμό, να αναλύει με τρόπους ασυνήθιστους, να φέρνει στην επιφάνεια τη λεπτομέρεια και με τη δική της βοήθεια να συνθέτει το όλον.

Όλα όσα ο αναγνώστης των μετέπειτα έργων του θα συναντήσει και θα εκτιμήσει.

Πρώτη δημοσίευση: http://diastixo.gr/kritikes/xenipezografia/4610-epinoisi-monax