Γιάννης Φαρσάρης "Σουσάμι άνοιξε"

 

Ο Γιάννης Φαρσάρης είναι καθηγητής πληροφορικής και παράλληλα ασχολείται ενεργά και με έναν εντελώς ιδιαίτερο τρόπο  με τη λογοτεχνία.

Ως συγγραφέας πρωτοεμφανίζεται το 2009 με το μυθιστόρημα “Johnnie Society”.

Επρόκειτο για ένα πληθωρικό μυθιστόρημα που φανέρωνε την διάθεση του συγγραφέα του να παίξει ένα ιδιαίτερο ρόλο στην πεζογραφία μας.

Και αυτό έγινε. Αλλά όχι με τον τρόπο που θα περίμενε κανείς.

Καθώς ο ίδιος είναι καθηγητής πληροφορικής, γνωρίζει καλά αυτό τον χώρο και όχι απλώς τον γνωρίζει, αλλά έχει και επηρεαστεί από αυτόν.

Το χαρακτηριστικό του κυβερνοχώρου είναι η δυνατότητα που προσφέρει σε ένα άνοιγμα προς την κοινωνία.

Από ένα σημείο και μετά αυτός ο χώρος μπορεί και να θεωρηθεί ως ο χώρος της απόλυτης κοινοκτημοσύνης. Ό,τι αναρτάται στο διαδίκτυο αυτόματα -ή τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος του- είναι προσβάσημο από τον όποιον άλλον.

Αυτή η ιδέα της κοινοκτημοσύνης ιδεών και απόψεων, τεχνών και επιτευγμάτων συναρπάζει τον Φαρσάρη.

Και έτσι πολύ σύντομα συλλαμβάνει την ιδέα και ξεκινά την εφαρμογή δημιουργίας μιας ανοιχτής βιβλιοθήκης, όπου τα έργα τα οποία θα περιλαμβάνει θα είναι προσβάσημα από τον καθένα.

Βιβλία ελεύθερα δικαιωμάτων. Ο καθένας μπορεί να τα διαβάσει, να τα έχει μέσα στο δικό του αρχείο, αλλά δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για να έχει το όποιο οικονομικό όφελος.

Ο ιστότοπος https://www.openbook.gr/ ‘Ανοιχτή Βιβλιοθήκη’ πολύ γρήγορα γίνεται και γνωστός και αγαπητός και τελικά αποτελεί μια μεγάλη πηγή από την οποία ο καθένας μας μπορεί να αντλήσει ποικίλα έργα -λογοτεχνία, δοκίμιο, θεατρικά έργα, παιδικά βιβλία κ.α

Ο Γιάννης Φαρσάρης έχει βρει τον ιδιαίτερο ρόλο του. Και είναι ένας ρόλος που σε ανθρώπους όπως εμένα, ανθρώπους δηλαδή όπου ανήκουμε -ασχέτως αν έχουμε για τα καλά πατήσει τον 21^ο αιώνα- είμαστε παιδιά του 20^ου, παιδιά δηλαδή του έντυπου λόγου- δείχνει κάπως χαοτικός. Αλλά σίγουρα -αυτό πρέπει να του το αναγνωρίσαμε- είναι ένας ρόλος με έντονο κοινωνικό προβληματισμό. Και όραμα.

Μια νέα εποχή έχει φέρει το διαδίκτυο. Και όπως όλες οι εποχές , έτσι κι αυτή έχει τις φωτεινές όπως και τις σκοτεινές αποχρώσεις της.

Για τον Γιάννη Φαρσάρη αυτή η εποχή  χαρακτηρίζεται από το επίθετο ‘ελεύθερο’. Έτσι κανείς πρέπει να μεταφράσει το open.

Η γνώση είναι -πρέπει να είναι – ελεύθερη. Και εδώ  να σημειωθεί πως η ελεύθερη πρόσβαση δε σημαίνει και δωρεά. Υπάρχει μια απόσταση από τη μια έννοια στην άλλη.

Αυτός που παράγει γνώση ή τέχνη την προσφέρει μεν δωρεά, αλλά τελικά θα αμειφθεί.

Σκέψη που ξαφνιάζει, αλλά που ο Γιάννης Φαρσάρης (και αφού πρώτα πειραματίστηκε με διάφορες διαδικτυακής υφής εκδόσεις δικών του έργων) αποφάσισε να της χαρίσει τη δυνατότητα να γίνει κτήμα πολλών.

Το βιβλίο «Σουσάμι άνοιξε» γι αυτό γράφτηκε και μάλιστα κυκλοφόρησε με μια παραδοσιακή μορφή έντυπου λόγου, ακριβώς για να μπορέσει να φτάσει έως εκείνους τους αναγνώστες που δεν είναι ακόμα εξοικειωμένοι με τον διαδικτυακό κόσμο.

Το να προσφέρεις, λοιπόν, κάτι δωρεάν, δεν σημαίνει πως τελικά και δεν αμείβεσαι.

Το πως κάτι τέτοιο συμβαίνει, το διαβάσουμε  στη σελίδα 34.

Ο Κόρι Ντοκτορόου είναι ένας συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας που προσφέρει ελεύθερα στο διαδίκτυο όλα τα βιβλία του. Γράφει σε ένα άρθρο του:

«Εάν δεν δημιουργείς τέχνη με την προοπτική να αντιγραφεί δεν δημιουργείς πραγματικά τέχνη για τον εικοστό πρώτο αιώνα. Τα βιβλία σε ψηφιακή μορφή είναι ρήματα, όχι ουσιαστικά. Τα αντιγράφεις, είναι στη φύση τους». Και συνεχίζει, δίνοντας ρέστα: «Για μένα -σχεδόν για κάθε συγγραφέα- το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι η πειρατεία, είναι η αφάνεια. Από όλους τους ανθρώπους που δεν αγόρασαν κάποιο βιβλίο σήμερα, η πλειοψηφία τους το έκανε, επειδή δεν άκουσαν ποτέ γι’ αυτό, όχι επειδή κάποιος τους έδωσε ένα δωρεάν αντίγραφο». Κι αν ακόμα φοβάσαι και δεν έχεις πεισθεί ότι η αντιγραφή και η διαμοίραση του έργου σου μπορεί να λειτουργήσει μόνο θετικά για σένα, έρχεται ο Ντένις Κρόουλι, ο ιδρυτής του ιστότοπου Foursquare, να δώσει μια αποστομωτική απάντηση: Οι άλλοι μπορούν να αντιγράψουν ό,τι έχεις κάνει, αλλά δεν μπορούν να αντιγράψουν ό,τι πρόκειται να κάνεις

Ένας άλλος κόσμος, οι δομές ενός άλλου κόσμου -αυτά είναι που περιγράφονται στο «Σουσάμι άνοιξε» και αυτός ο κόσμος σαφέστατα εκφράζει μια πολιτική θέση, μια νέα μορφή κοινοκτημοσύνης.

Το σημειώνει σαφέστατα ο συγγραφέας του, στην εισαγωγη:

Αυτό το βιβλίο δεν περιέχει συμβουλές, λύσεις και συνταγές επιτυχίας, γιατί δεν πιστεύω ότι υπάρχουν. Ο μόνος τρόπος που λειτουργεί στη ζωή, είναι να τα μάθεις όλα μόνος σου από την αρχή, με τον δύσκολο τρόπο: με δοκιμές και λάθη. Αυτό το βιβλίο περιέχει μερικές ιδέες, δυνατότητες και πρακτικές που πριν από ελάχιστα χρόνια δεν υπήρχαν, καθώς γεννήθηκαν μέσα στην ψηφιακή εποχή. Ιδέες που θα σου δείξουν απλά έναν άλλον τρόπο να σκεφτείς και να δημιουργήσεις. Μην κάνεις το λάθος να τις δεις ως οδηγό για τη βήμα - βήμα εξέλιξή σου. Σκέψου τις, δοκίμασε κάποιες καθώς δημιουργείς νέα πράγματα στη δουλειά σου, κάνε τις δικές σου κι άσε τις να σε παιδέψουν. Αγνόησε τις υπόλοιπες, μπορεί να είναι πιο κατάλληλες για άλλους.

Κοντεύουν τριάντα πέντε τα χρόνια που ασχολούμαι με τους υπολογιστές και είκοσι τα χρόνια που γράφω ιστορίες. Τίποτα το συνταρακτικό δεν θα είχα να σου διηγηθώ, εάν δεν είχα μπει ενεργά την τελευταία δεκαετία στον κόσμο των ψηφιακών κοινών και της ανοικτής κουλτούρας στη δημιουργικότητα. Με αυτό το βιβλίο αποφάσισα να κάνω πράξη αυτό που με ζήλο πρεσβεύω όλα αυτά τα χρόνια: να μοιραστώ μαζί σου τις ιδέες μου, τα εργαλεία και τις πηγές έμπνευσής μου, όπως τόσοι άλλοι τα μοιράστηκαν μαζί μου. Θα καταλάβεις γρήγορα μέσα στις επόμενες σελίδες τη βαθιά πίστη μου: μπορείς πλέον σήμερα να επανεφεύρεις την έννοια της δημιουργικότητας μέσα από την ψηφιακή μετάβαση. Ο αλχημιστικός χρυσός κρύβεται στις μνήμες, στα καλώδια και στους ανθρώπους.

Η δημιουργικότητα ξεκινά από μέσα σου, περνάει από το διαδίκτυο, αναμιγνύεται με την ευφυΐα άλλων ανθρώπων και καταλήγει ξανά σε εσένα. Και είναι τόσο καινούριο όλο αυτό, που για να συμβεί, ο Ριντ Χόφμαν, ιδρυτής του Linkedln, έχει να σου προτείνει έναν τρόπο:

Πηδάς από τον βράχο και συναρμολογείς ένα αεροπλάνο, όσο πέφτεις.

Στην ουσία το «Σουσάμι άνοιξε» μπορεί να διαβαστεί και ως ένα μανιφέστο ενός άλλου τρόπο ζωής. Κι αν σας θυμίζει κάτι από τις παλιές, κλασικές θρησκευτικές ιδέες, απλώς σκεφτείτε πως δεν αναφέρεται σε θεούς, αλλά στην τεχνολογία. Και όπως οι θεοί δημιουργήθηκαν κάποτε από τους ανθρώπους για να μπορέσουν αυτοί οι άνθρωποι να έχουν ένα κώδικα επικοινωνίας μεταξύ τους, τώρα αυτό τον κώδικα έρχεται να τον εφαρμόσει η τεχνολογία, το διαδίκτυο.       

Ο Γιάννης Φαρσάρης μας ξεναγεί σε αυτόν τον κόσμο και την ηθική του, στην προϊστορία του (ναι, έχει προλάβει ακόμα και προϊστορία να έχει), στις πρακτικές εφαρμογές του και προτρέπει τον καθένα από εμάς να γίνει το κέντρο αυτής της ξενάγησης.

Στην ουσία ο Φαρσάρης ανήκει σε μια νέα κοινότητα ανθρώπων που θέλουν να γνωρίσουν το όνειρο το δικό τους και να το μοιραστούν με τα όνειρα άλλων. Αυτός είναι για πολλούς ο παγκόσμιος κυβερνοχώρος.

Διαβάζουμε στη σελίδα 148:

Υπάρχουν άπειρες δημιουργικές ιδέες, που μπορείς να προσκαλέσεις κόσμο να συμμετέχει. Υπάρχουν οι κλειστές με προσωπικές προσκλήσεις και οι ανοικτές με ελεύθερο κάλεσμα για να συμμετέχει ο οποιοσδήποτε. Σημασία έχει να γεννήσεις κοινωνικές αφορμές για δημιουργικότητα και θα δεις πως ο κόσμος διψάει για συμμετοχή. Και πού θα βρεις τις ιδέες για ανοικτές προσκλήσεις; Μα, είπαμε, το διαδίκτυο είναι η απάντηση, όποια κι αν είναι η ερώτηση. Κάλεσε ανθρώπους να μιλήσουν: μελέτησε το TEDx, το Pecha Kucha, το IdeaCity, το PopTech, το Fuckup Nights και γέννησε μια δική σου εκδήλωση.

Ισχύουν όλα αυτά; Δεν υπάρχει η αρνητική πλευρά αυτής της πλατιάς και από ένα σημείο και πέρα άναρχης μετάδοσης πληροφοριών;

Σίγουρα ναι, αλλά είμαστε ακόμα στην αρχή μιας νέας, εντελώς νέας και πρωτοφανέρωτης εποχής.

Ο ίδιος ο Φαρσάρης κάποια στιγμή έχει περιγράψει αυτόν τον νέο κόσμο με ένα ιδιαίτερο τρόπο: Είμαστε μετανάστες σε ένα κόσμο που τα παιδιά μας είναι ιθαγενείς.

Όχι, αυτό δεν είναι αισιοδοξία κενή περιεχομένου. Κι άλλωστε, ο ίδιος μέσα στις σελίδες αυτού του βιβλίου του, δίνει πολλές πρακτικές συμβουλές, προσφέρει στοιχεία που προβληματίσουν, κυρίως όμως φωτίζει ένα παρελθόν που δεν είναι τίποτε άλλο -έτσι ας το δούμε- από τις ρίζες ενός δέντρου. Χωρίς αυτές μήτε δέντρο, μήτε άνθη ή καρποί θα υπήρχαν.

Είναι η στάση ενός ανθρώπου -και μαζί του και αρκετών, πολλών ίσως, άλλων- που έχουν οράματα, ήθος, γνώσεις, ευαισθησίες.

Στη σελίδα 147 διαβάζουμε μια ιστορία που με τον δικό της τρόπο ενώνει το χθες με το αύριο.

Ο Αμερικάνος ανθρωπολόγος Λόρεν Έισλεϊ μάς αφηγείται μια ιστορία: ήταν κάποτε ένας παππούς που περπατούσε σε μια παραλία με τον εγγονό του.

Το αγόρι μάζευε κάθε αστερία που έβρισκε μπροστά του και τον πετούσε και πάλι στον ωκεανό. «Αν τους άφηνα εδώ», είπε το αγόρι, «θα ξεραίνονταν και θα πέθαιναν. Έτσι τους σώζω τη ζωή».

Τότε είπε ο παππούς: «Αυτή η παραλία όμως εκτείνεται για μίλια κι έχει εκατομμύρια αστερίες. Αυτό που κάνεις δεν μπορεί ν' αλλάξει την κατάσταση».

Το αγόρι κοίταξε τον αστερία που κρατούσε στο χέρι του, τον πέταξε στο νερό και απάντησε: «Γι' αυτόν τον αστερία την αλλάζει».

Σε αυτόν τον νέο κόσμο ήδη έχουν δημιουργηθεί οι ήρωές του. Τα σύμβολα του και η νοηματοδότησή τους.

Αντιγράφω από τη σελίδα 231:

Ήταν πολύ καλός αθλητής μαραθωνίου. Ο καλύτερος χρόνος του, 2 ώρες 46 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα, ήταν μόλις 11 λεπτά πιο αργός από τον αντίστοιχο χρόνο του νικητή στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948. Το 1952 κατηγορήθηκε για ομοφυλοφιλία και καταδικάστηκε για σεξουαλική διαστροφή, χωρίς να προσφέρει καμία υπεράσπιση στον εαυτό του. Μετά από τη δίκη, του δόθηκε η επιλογή μεταξύ της φυλάκισης και μιας ορμονικής θεραπείας για τη μείωση της λίμπιντο. Επέλεξε τις εγχύσεις οιστρογόνων ορμονών, οι οποίες διήρκεσαν ένα έτος, με παρενέργειες, όπως η ανάπτυξη στήθους. Στις 8 Ιουνίου 1954 βρέθηκε νεκρός σε ηλικία 42 ετών. Όταν ανακαλύφτηκε το πτώμα του, βρέθηκε ένα μισοφαγωμένο μήλο δίπλα στο κρεβάτι του και η νεκροψία έδειξε ότι αιτία θανάτου ήταν η δηλητηρίαση από κυάνιο.

Ο Άλαν Τούρινγκ ήταν τόσο σημαντικός, ώστε θεωρείται σήμερα ο πατέρας της Επιστήμης των Υπολογιστών. Ήταν Άγγλος μαθηματικός, που συνέβαλε στη Θεωρία Υπολογισμών με τη Μηχανή Τούρινγκ, στην Τεχνητή Νοημοσύνη με τη Δοκιμή Τούρινγκ και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ο επικεφαλής της “Ομάδας 8” που αποκωδικοποίησε τη γερμανική κρυπτογραφική συσκευή Enigma. Το δαγκωμένο μήλο που αποτελεί λογότυπο της εταιρείας Apple, πιστεύεται ότι δεν παραπέμπει στο μήλο της Εύας και του Αδάμ, αλλά στο δηλητηριασμένο μήλο με το οποίο αυτοκτόνησε.

Όλος μας ο σεβασμός σε έναν μεγάλο.

Κάπως έτσι, με μια δόμηση όπου το κάθε κεφάλαιο προτού αναπτύξει το θέμα του, ξεκινά με μια αληθινή ιστορία, το «Σουσάμι άνοιξε» μας αποκαλύπτει τις δυνατότητες του κυβερνοχώρου μα και το ήθος του.

Ιδιαίτερο βιβλίο και από ένα σημείο και μετά ιδιαιτέρως χρήσιμο.

(1750 λέξεις)

"Σουσάμι άνοιξε": Μια άλλη προσέγγιση για τον κυβερνοχώρο - slpress.gr

Ελένη Γκίκα "Ο τελευταίος Άλυπος"

 

Η Ελένη Γκίκα είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός.

Επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία και την βιβλιοκριτική ασχολείται πολλά χρόνια και  έχει εργασθεί σε πολλά έντυπα περιοδικού και ημερήσιου τύπου, ενώ τα τελευταία χρόνια διευθύνει το ηλεκτρονικό περιοδική Τέχνης «Fractal».

Παράλληλα γράφει και ποικίλα λογοτεχνικά είδη -μυθιστόρημα, διήγημα, ποίηση, παραμύθι- ενώ κατά καιρούς υπήρξε και υπεύθυνη σειρών ελληνικών λογοτεχνικών έργων σε γνωστούς εκδότες.

Με άλλα λόγια η Ελένη Γκίκα είναι μια σταθερή και έντονη παρουσία στον χώρο του ελληνικού  λογοτεχνικού γίγνεσθαι.

Η γραφή της  διαθέτει ένα ιδιαίτερο προσωπικό ύφος, αναγνωρίσιμο σε κάθε μορφής κείμενο που το υπογράφει με το όνομά της.

Οι κριτικές της συχνά στρέφονται σε μια λογοτεχνική έκφραση, την ίδια στιγμή που και τα πεζά της αγγίζουν τα όρια μιας κατά κάποιο τρόπο δοκιμιακής ερμηνείας των περιγραφόμενων γεγονότων και χαρακτήρων.

Πριν από λίγο καιρό, κυκλοφόρησε το 18^ο μυθιστόρημά της - «Ο τελευταίος Άλυπος» από τις εκδόσεις Αρμός.

Όπως με όλα της τα λογοτεχνικά έργα, έτσι και εδώ είναι σχεδόν ακατόρθωτο να γράψει κανείς με πολύ συγκεκριμένο τρόπο για το θέμα του έργου και κυρίως για το κεντρικό του νόημα. Κι αυτό γιατί η ματιά της Γκίκα δεν αφήνεται στην ευκολία μιας συγκεκριμένης εστίασης, αλλά κυκλώνει θέμα και χαρακτήρες, άλλοτε τους πλησιάζει πολύ κοντά, άλλοτε απομακρύνεται, πάντα ανασκαλεύει σκέψεις και συναισθήματα που όπως και στην ίδια τη ζωή, έτσι και στις σκέψεις των ηρώων της, απροσδόκητα επεμβαίνουν και ή ανατρέπουν τα όσα λίγο πιο πριν περιεγραφήκανε ή και φωτίζουν νέες περιοχές.

Άλλωστε ένα από τα βασικά στοιχεία με τα οποία η Ελένη Γκίκα συνθέτει τα έργα της είναι οι πολλές χρήσεις αποσπασμάτων έργων άλλων συγγραφέων ή ποιητών. Πράξη που δηλώνει πως όχι μόνο δεν υπάρχει παρθενογένεση, αλλά αντίθετα μόνιμη αλληλοεπίδραση.

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα η ίδια η συγγραφέας το χαρακτηρίζει αστυνομικό. Και ασφαλώς διαθέτει στοιχεία αυτού του είδους -υπάρχουν φόνοι, υπάρχει αστυνομική έρευνα, υπάρχουν πιθανοί ένοχοι. Αλλά πάνω από όλα αυτά υπάρχει μια κοινωνική κριτική, ένας πολιτικός προβληματισμός και δίπλα τους ανασαίνουν τα ατομικά αδιέξοδα μιας ομάδας ανθρώπων που ως νέοι είχαν θελήσει συχνά με αντικομφορμιστικές πράξεις να ανατρέψουν το κατεστημένο, αλλά που στη συνέχεια, ο καθένας από αυτούς ή συμβιβάστηκε ή αποχώρησε.

Και τώρα, την εποχή της πλήρους ωριμότητάς τους επιστρέφουν στον τόπο όπου έζησαν ως νέοι. Ένας τόπος κάποτε μικρός, μια μικρή επαρχιακή πόλη. Σήμερα κέντρο τουριστικό και παράλληλα άτσαλα και ανώριμα εκσυγχρονισμένο.

Αναζητούν -ο καθένας με τον τρόπο του- να ταξινομήσουν την έως τώρα ζωή τους. Δεν είναι πια όλοι μαζί, είναι άτομα μοναχικά και προσπαθούν να βρούνε την παλιά τους θέση σε ένα τόπο που αλλιώς τον άφησαν και διαφορετικό τον βρήκαν.

Κι όμως θα συναντήσουν κατοίκους που φαίνεται να μην έχουν αλλάξει, παραδοσιακά μαγαζιά που συνυπάρχουν με σύγχρονες επιχειρήσεις. Και μια ανώτερη σχολή που εκεί εδρεύει μπολιάζει τον τόπο με ένα νέο αίμα. Νέους ανθρώπους.

Ανάμεσα σε αυτούς τους νέους θα είναι και τα θύματα άγριων φόνων.

Η γραφή της Γκίκα καθώς αναζητά τους ενόχους, καθώς περιπλανιέται στις ευθύνες των άλλων, παράλληλα περιγράφει το πως η ζωή επαναλαμβάνεται, μα και πως την ίδια στιγμή διαφοροποιείται.

Αυτό ήταν, έγινα και το κακό δεδικασμένο και ο αρχηγός, άνοιξα το κουτί της Πανδώρας, η ομάδα μας έγραψε ιστορία και τώρα αποτελεί το επαναστατικό παρελθόν, άλλοι κρατούν και την ρομφαία και τη σφραγίδα, αλλά στην εποχή μας δεν έχει πρόσωπο ο εχθρός, και  τα χτυπήματα είναι τυφλά, διότι όλοι μας φταίμε, έτσι λέει ο καινούργιος επαναστατικός κώδικας, όλοι μας είμαστε ένοχοι, πια δεν υπάρχουν αθώοι.

Και το ξέρουμε όλοι μας, είτε φύγαμε νωρίς, είτε φύγαμε αργά. Είτε προκόψαμε είτε πήραμε τα βουνά. (σελ. 222)

Σε ένα -κατ΄ όνομα- αστυνομικό μυθιστόρημα, χώρεσε μια χώρα και μια εποχή.

 (600 λέξεις)

«Σε ένα -κατ΄ όνομα- αστυνομικό μυθιστόρημα, χώρεσε μια χώρα και μια εποχή» • Fractal (fractalart.gr)

Σιμόν ντε Μποβουάρ «Ένας πολύ γλυκός θάνατος»

 Σιμόν ντε Μποβουάρ

«Ένας πολύ γλυκός θάνατος»

Μετάφραση: Γιώργος Ξενάριος

Εκδόσεις Μεταίχμιο

 

 <<Δεν υπάρχει φυσικός θάνατος* τίποτε απ΄ όσα συμβαίνουν στον άνθρωπο δεν είναι ποτέ φυσικό, αφού η φυσική παρουσία του επαναδιαπραγματεύεται τον κόσμο. Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί. Για κάθε άνθρωπο όμως ο θάνατός του είναι ένα δυστύχημα και, ακόμα κι αν τον γνωρίζει και συναινεί σε αυτόν, μια παράλογη, βίαιη πράξη>>

Νομίζω πως αυτές οι φράσεις με τις οποίες η Σιμόν ντε Μποβουάρ ολοκλήρωσε το ‘μυθιστόρημα’ της «Ένας πολύ γλυκός θάνατος» αποτελούν και τον λόγο για τον οποίο το έγραψε.

Ο άνθρωπος αντιμετωπίζει την ίδια τη ζωή με ένα τρόπο απόλυτα εστιασμένο στον εαυτό του -ο κόσμος υπάρχει έτσι όπως και  όσο ο καθένας από εμάς τον αντιλαμβάνεται. Οπότε και ο θάνατος -βίαιη έξοδος από  μια θεατρική σκηνή στην οποία πρωταγωνιστούμε- παραμένει ένα παράλογο γεγονός.

Αλλά ξέρουμε πως υπάρχει, πως θα τον συναντήσουμε. Οπότε προσπαθούμε να εξοικειωθούμε με αυτόν παρακολουθώντας τον θάνατο ενός άλλου.

Από τις κεντρικότερες και εμβληματικές πνευματικές προσωπικότητες του 20^ου αιώνα, η Μποβουάρ αναζητούσε συνέχεια εμπειρίες για να επιβεβαιώνει πως κανόνας της είναι ο εαυτός της, οπότε θα ήταν αυτή η ίδια που και θα τους δημιουργούσε.

Μια τέτοια προσπάθεια σε οδηγεί στο να ανακαλύπτεις τις βαθιές σχέσεις με όσους τυχόν έζησαν δίπλα σου και ασφαλώς πρώτα απ΄ όλους με τη ίδια σου τη μητέρα.

Η Μποβουάρ καταγράφει τη σχέση της με τη μητέρα της κατά τη διάρκεια των ημερών όπου η δεύτερη βίωνε την βίαιη πράξη του θανάτου της.

Και είναι έτοιμη να αποδεχτεί την άποψη πως ‘οι γονείς δεν καταλαβαίνουν τα παιδιά τους, αλλά αυτό είναι αμοιβαίο’.

Τα αφηγούμενα γεγονότα συνέβησαν το φθινόπωρο του 1963. Η ίδια η Μποβουάρ είναι 55 χρονών, ήδη γνωστή συγγραφέας και η σχέση της με τον Σαρτρ προτείνει έναν άλλο τρόπο συμβίωσης.

Η μητέρα της, είναι 78 χρονών και διαγιγνώσκεται με καρκίνο εντέρου.

Η γνώση πως ο άνθρωπος που την έφερε στη ζωή, αποχωρεί από αυτήν και μάλιστα με έναν ιδιαίτερα επώδυνο και συχνά εξευτελιστικό τρόπο, την κάνει να αισθάνεται την ανάγκη να δηλώσει το παρόν της -Δεν ήθελα ντε και καλά να μην ξαναδώ τη μάνα μου πριν πεθάνει, μa δεν άντεχα την ιδέα να μην με ξαναδεί εκείνη.

Και επιστρατεύει από τη μια το λογοτεχνικό της ταλέντο και από την άλλη τη φιλοσοφική της σκέψη για να περιγράψει λεπτό προς λεπτό όλες τις μέρες που η Φρανσουάζ ντε Μποβουάρ ζούσε την πορεία της προς το βιολογικό τέλος.

Πρόκειται για ένα κείμενο που έχει στοιχεία ημερολογιακής καταγραφής, αλλά παράλληλα θα μπορούσε και να θεωρηθεί ως μια συλλογή συνθηκών όπου η φθορά του σώματος δείχνει στο που διαφέρει από τη φθορά του θανάτου.

Η σχέση μάνας - κόρης διατηρεί και φωτίζει με ειλικρίνεια κάθε κλασική πτυχή της, αλλά και με σαφήνεια ξεγυμνώνει την διαφορά ανάμεσα στον νέο και στον ηλικιωμένο, ανάμεσα στον υγιή και τον άρρωστο. Σε εκείνον που θα ζήσει και σε εκείνον που πεθαίνει.

Και στο σημείο αυτό, έρχεται μια άλλη εμπειρία – αναγνωστική αυτή.

Το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει το 1964. Η ίδια η Μποβουάρ θα πεθάνει το 1986.

Ο σημερινός αναγνώστης του έργου δεν μπορεί παρά να σταθεί στην γνώση πως η γυναίκα που έγραφε :Δεν πεθαίνουμε επειδή κάποτε γεννηθήκαμε ούτε επειδή ζήσαμε ούτε επειδή γεράσαμε. Πεθαίνουμε  για κάποιον λόγο… Ένας καρκίνος, μια ανακοπή, μια πνευμονική εμβολή είναι τόσο βίαια και απρόβλεπτα όσο και το σταμάτημα του κινητήρα ενός αεροπλάνου που πετάει, περπάτησε τελικά και η ίδια -σε όλους μας άλλωστε αυτό θα συμβεί- στον δρόμο που διαπερνά το γνωστό και σπρώχνει προς  το άγνωστο.

Αλλά τελικά είναι το ίδιο το κείμενο που παραμένει ή με μια διαφορετική έκφραση: η ίδια η Σιμόν ντε Μποβουάρ  κατάργησε τον χρόνο.

Ένα κείμενο σπάνιας ειλικρίνειας και ακόμα πλέον σπάνιας συνύπαρξης συναισθήματος και φιλοσοφικού στοχασμού.

(620 Λέξεις)

Βιβλιοδρόμιο Νέων, 11/3/2023

Λιονέλ Ντυρουά "Ευγενία"

 

Lionel Duroy

«Ευγενία»

Μετάφραση: Εύα Γεωργουσοπούλου

Εκδόσεις Πόλις

 

                                 

 

Ο Λιονέλ Ντυρουά γεννήθηκε τo 1949 στην Τυνησία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, ενώ ως συγγραφέας αρκετών μυθιστορημάτων έχει τιμηθεί με διάφορα βραβεία.

Όχι ιδιαίτερα γνωστός στη χώρα μας (το 2002 είχε κυκλοφορήσει ένα του μυθιστόρημα από τις Εκδόσεις Modern Times), οπότε και στην ουσία το ελληνικό βιβλιόφιλο κοινό έρχεται σε επαφή μαζί του με αυτό το μυθιστόρημα και νομίζω πως αυτή η επαφή διαθέτει όλα τα στοιχεία μιας ποιοτικής και εντυπωσιακής γνωριμίας.

Το ‘Ευγενία’ είναι ένα καθαρά πολιτικό μυθιστόρημα, όμως παράλληλα είναι και μια ψυχογραφική καταγραφή ερωτικής σχέσης.

Κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια όλης της ιστορίας είναι η Ευγενία, μια νέα γυναίκα που ζει στη Ρουμανία (άλλοτε στο Βουκουρέστι  κι άλλοτε στο Ιάσιο) την περίοδο των δεκαετιών ’30 και ’40, δηλαδή κατά τη διάρκεια της ανόδου και πτώσης του Ναζισμού και των μεγάλων πολιτικών γεγονότων που σημάδεψαν την ιστορία αυτής της χώρας.

Με την εξιστόρησή της καταγράφει κυρίως τις διώξεις των Εβραίων που ζούσανε τότε στη Ρουμανία και κυρίως το τραγικό πογκρόμ του Ιασίου (από τις 29 Ιουνίου ως τις 6 Ιουλίου 1941 πάνω από 13.266 άνθρωποι, ή το ένα τρίτο του ΕβραΊκού πληθυσμού, σφαγιάστηκαν), αλλά παράλληλα αφιερώνει ένα μεγάλο -και σαφώς το ουσιαστικότερο μυθιστορηματικά – μέρος του έργου στη σχέση της με τον θεατρικό συγγραφέα Μιχαήλ Σεμπαστιάν.

Ο Σεμπαστιάν υπήρξε υπαρκτό πρόσωπο (στην Ελλάδα δεν έχει κυκλοφορήσει κανένα έργο του) και εξέφρασε τόσο με τα κείμενά του όσο και με την ίδια τη στάση ζωής του, το δικαίωμα να θεωρεί τον εαυτό του πρώτιστα Ρουμάνο και μετέπειτα Εβραίο.

Μια διπλή ταυτότητα που εκείνη την εποχή και κάτω από τις ναζιστικές θεωρίες, δεν μπορούσε να γίνει αποδεχτή και ασφαλώς τον είχε φέρει σε πολύ δύσκολες στιγμές.

Παράλληλα -και σύμφωνα πάντα με τον τρόπο που μας τον παρουσιάζει ο Ντυρουά- ο Σεμπάστιαν ήταν ο καλλιτέχνης εκείνος που θεωρούσε ως σχεδόν μοναδικό λόγω ύπαρξης του την ίδια του τη συγγραφική δημιουργία.

Προσωπικότητα πολύπλοκη, άλλοτε ιδιαιτέρως εγωκεντρική, πάντοτε με έντονο σεβασμό προς τις αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα ως μια μορφή κατόπτρου όπου πάνω του θα αντανακλαστούν τα πάθη και οι αδυναμίες, οι σκοπιμότητες και οι χειραγωγήσεις των πολλών, του λαού που εύκολα άγεται και φέρεται, βιοπραγεί δίχως συνείδηση των πράξεών του, λησμονά χωρίς να αυτοαναλύεται.

Ο δομικός  άξονας  του πολυσέλιδου αυτού μυθιστορήματος είναι απλός.

 

(800 λέξεις)

Η Ευγενία ξεκινά να καταγράφει τις αναμνήσεις της από τη ιδιότυπα ερωτική μα και ιδεολογική  σχέση της με τον Σεμπαστιάν,  μόλις μαθαίνει τον θάνατό του σε τροχαίο. Είναι τον Μάιο του 1945.

Η αφήγησή της δεν ακολουθεί γραμμική πορεία.  Συχνά επιστρέφει σε γεγονότα και αναμνήσεις που έχουν προηγηθεί άλλων που μόλις έχει καταθέσει.

Αλλά αυτό που αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό όλης αυτής της μυθιστορηματικής σύνθεσης είναι η συνύπαρξη ιστορικών και μυθιστορηματικών προσώπων.

Με μια άνεση αξιοθαύμαστη, ο Ντυρουά καταφέρνει να αφηγηθεί με πολλές λεπτομέρειες τα σύνθετα πολιτικά γεγονότα εκείνων των χρόνων την ίδια στιγμή που παρασύρει τον αναγνώστη του στις περιγραφές προσωπικών στιγμών, ερωτικών σχέσεων, ατομικών προβληματισμών.

Στην ουσία το ‘Ευγενία’ θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει ως μια ιδανική πρόταση για το πως αξίζει και πρέπει να γράφεται ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Κι αυτό γιατί καταφέρνει να συμπαρασύρει τα συναισθήματα του αναγνώστη του και από τη μια να τον οδηγεί στα δυσδιάκριτα μονοπάτια των ανθρώπινων παθών και από την άλλη να τον πλοηγήσει στα περίπλοκα διαμερίσματα πολιτικών σκοπιμοτήτων.

Η τελική θέση που το συγκεκριμένο μυθιστόρημα φέρνει προς προβληματισμό είναι εκείνη για την οποία ο ίδιος ο Σεμπαστιάν είχε κατά καιρούς δηλώσει την απόλυτη αντίθεσή του : «Δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο η κατάκτηση της εξουσίας, η κατάληψή της, και η ταύτιση του κόμματος με τη συλλογικότητα  στο σύνολο της… Ονομάζουμε έθνος μια συλλογικότητα που εμπερικλείει την ιδέα του πολέμου. Ένας έθνος αυτοπροσδιορίζεται μέσω της εξίσωσης φίλος – εχθρός. Η δημοκρατία καταστρέφει την ενότητα του έθνους και το παραδίδει εξασθενημένο στην εβραϊκή κοσμοπολίτικη ισχύ κλπ… Ένοιωσα συντετριμμένος».

Σε αυτή την απόλυτη περιγραφή μιας φασιστικής νοοτροπίας, ο ίδιος ο Σεμπαστιάν θα έχει να παραθέσει την προσωπική του στάση, τη δική του θεωρητική δομή - «…προσπαθώντας ταυτόχρονα να καταλάβω γιατί κάποιοι άνθρωποι που δεν με γνωρίζουν, και τους οποίους δεν έχω βλάψει ποτέ, θέλουν να με δουν πεθαμένο».

Η διάθεση του Ντυρουά  να συνδέσει το τραγικό χθες με το εξίσου τραγικό σήμερα είναι προφανής. Όπως και ολότελα προφανής είναι και ο τρόπος που προτείνει για να αλλάξει η προδιαγεγραμμένη πορεία της ευρωπαϊκής σκέψης και πράξης προς ένα ζοφερό αύριο.

Σε κάθε περίπτωση έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον, απροσδόκητα σύγχρονο και απρόσμενα -τελικά- τρυφερό.

Αποσπάσματα από κείμενα του ίδιου του Μιχαήλ Σεμπαστιάν, όπως και επίσης άρθρων που αφορούν εκείνον και το έργο του, έχουν ενταχθεί στο όλο κείμενο.

Η μετάφραση της Εύας Γεωργοσοπούλου θεωρώ πως έχει ιδιαιτέρως συντελέσει στην άνεση με την οποία ο έλληνας αναγνώστης επικοινωνεί με τους προβληματισμούς και τα γεγονότα μιας χώρας, μιας εποχής, ενός ατόμου.

(804 Λέξεις)

Βιβλιοδρόμιο Νέων 19/1/2023

Άρης Αλςξανδρής "Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα"

 

Άρης Αλεξανδρής

«Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα»

Εκδόσεις Μεταίχμιο

 

                          

Οι σύγχρονοι έλληνες συγγραφείς δεν συνηθίζουν να γράφουν έργα όπου κυριαρχεί η σάτιρα και το χιούμορ.

Προσωπικά ελάχιστες φορές έτυχε να διαβάσω μυθιστορήματα ή διηγήματα όπου η συγγραφική αφήγηση επιστρατεύει τη σάτιρα για να περιγράψει το κοινωνικό γεγονός.

Πρόχειρα θα αναφέρω τα μυθιστορήματα «Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα» της Μάιρας Παπαθανασοπούλου (Πατάκης 1998), και το «Σαμπάνια  με γύρο» του Παρασκευά Ακαμάτη  (Ωκεανίδα 2009),όπως  και τα μικροδιηγήματα του Γιάννη Αντάμη «Το ανταμομπίλ» (Χαραμάδα 2017) -αν και αυτά σε κάπως διαφορετικό άξονα κινούνται.

Τρία έργα που τελικά αυτό το οποίο κυρίως τα συνδέει είναι η κοινωνική κριτική μέσα από τη διάθεση καταγραφής της με χρήση των πολλαπλών δυνατοτήτων του χιούμορ και τις σάτιρας.

Δίπλα σε εκείνες τις αναγνώσεις μου, ήρθε να προστεθεί και το μυθιστόρημα «Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα» που το έχει γράψει ο πρωτοεμφανιζόμενος Άρης Αλεξανδρής.

Ο Ά. Α. γεννήθηκε το 1991 στην Αθήνα και μεγάλωσε στον Πειραιά. Σπούδασε στη Νομική Σχολή αλλά δεν ασχολήθηκε ποτέ με το αντικείμενο. Από το 2011 αρθρογραφεί σε ιστοσελίδες, περιοδικά και εφημερίδες, ενώ παράλληλα δουλεύει ως κειμενογράφος σε διαφημιστικές εταιρείες και creative agencies.

Από αυτό το βιογραφικό μπορεί κανείς να καταλάβει πως έχουμε έναν νέο άνθρωπο, ο οποίος ασχολείται ιδιαίτερα και με την ηλεκτρονική δημοσιογραφία και με τη διαφήμιση, δηλαδή έναν νέο άνθρωπο απόλυτα εναρμονισμένο με το κυρίαρχο πνεύμα που επικρατεί στους κύκλους των ανθρώπων που έχουν μπει στην τέταρτη δεκαετία της ζωής τους, δηλαδή που είναι απόλυτα εναρμονισμένοι με ένα σύγχρονο τρόπο σκέψης και αντίδρασης.

Αυτός είναι και ο ήρωας του μυθιστορήματος. Ο Ιγνάτιος -περίπου δέκα χρόνια νεότερος του συγγραφέα του- μας περιγράφει τη ζωή του. Μεγαλωμένος στην Κομοτηνή, αναζητά μέσω των σπουδών να ξεφύγει από τη μιζέρια μιας μεσοαστικής κοινωνίας, κλασικοί εκπρόσωποι της οποίας είναι οι γονείς του.

Επιλέγει να σπουδάσει ΜΜΕ, όχι γιατί θέλει να ασχοληθεί ουσιαστικά με αυτά, αλλά γιατί τα θεωρεί πως είναι ένας σύγχρονος όσο και εύκολος τρόπος να ζήσει και να αφομοιώσει την καταναλωτική όσο και παθητική στάση ζωής που η γενιά του καλείται να αποδεχτεί ως την μόνη η οποία αξίζει.

Κάτω από αυτή τη συλλογιστική θα ξεκινήσει να ζει στην πρωτεύουσα και χωρίς συνείδηση του που μπορεί να τον οδηγήσει αυτός ο τρόπος ζωής, αφήνεται στο τυχαίο γεγονός -τυχαία σχέση, τυχαίοι τρόποι έκφρασης της, τυχαίες εργασίες, τυχαίες επιτυχίες, τυχαίες αποτυχίες. Τυχαίες καταστροφές.

Με άλλα λόγια το μυθιστόρημα περιγράφει το προσωπικό όσο και κοινωνικό αδιέξοδο των ανθρώπων του σήμερα -όσων ενδιαφέρονται για το ‘φαίνεσθαι’ και επιζητούν το ‘εύκολο’.

Δεν είναι πως απουσιάζει η ηθική από τις σκέψεις και τις πράξεις του Ιγνάτιου. Απλώς σιωπά και έχει αποσυρθεί.

Αλλά πέρα από τον στόχο του μυθιστορήματος, αυτό που το κάνει να διαβάζεται με απροσδόκητο ενδιαφέρον είναι πως όλα αυτά συγγραφικά και μυθιστορηματικά υλοποιούνται με μια άνετη, καθημερινή κι όμως προσεγμένη γλώσσα και με το πλάσιμο χαρακτήρων που σπαρταρούν μέσα στην αληθοφάνειά τους.

Εικόνες της καθημερινότητας όλων μας αποκτούν τη σημασία με την οποία θα έπρεπε να τις αντιμετωπίζουμε, καθώς περιγράφονται μέσα από μια διάθεση εντέλει αυτοσαρκαστική και σταθερά αυτοαποδυναμούμενη.

Ο Α. Α. χρησιμοποιεί στιγμές και γεγονότα που έχουν κατά καιρούς απασχολήσει τα ΜΜΕ, επιστρατεύει χαρακτήρες που συνήθως είναι άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας και τελικά οδηγεί τον ήρωά του στην αυτοσυνείδηση χωρίς να του μεταλλάσσει το κρυμμένο ηθικό status.  

«Η διάθεσή μου βρίσκεται σε πολύ καλά επίπεδα. Δεν σταματάω να σκέφτομαι όσα συνέβησαν, αλλά όσο εξαρτάται από εμένα προτιμώ να το αποφεύγω… Όλα καλά. ¨Όταν σκέφτομαι πως έχασα τα πάντα, λέω στον εαυτό μου πως ίσως ποτέ δεν είχα τίποτε. Όλα καλά»

Μια φρέσκια, νέα παρουσία στη σύγχρονη λογοτεχνία μας που αξίζει να την προσέξουμε.

(600 λέξεις)

Fractal, 18/1/2023