Nakas Group - {σελίδες} για
βιβλιόφιλους
Μάνος Κοντολέων, Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο, εκδόσεις Πατάκη
1.
Πώς προέκυψε η
επιλογή της μάντισσας ως πρωταγωνιστικού προσώπου του νέου σας βιβλίου; Πώς
σχετίζεται η δίψα του αρχαίου ανθρώπου να μάθει τα μελλούμενα με τη σύγχρονη
ανάγκη για πληροφόρηση σε μια εποχή όπου τίποτα αλλά και ίσως όλα μένουν κρυφά;
Η προσωπικότητα
της Κασσάνδρας με απασχολεί εδώ και χρόνια. Στην ουσία δεν ήταν τόσο η
προσωπικότητα, όσο αυτό που το όνομα ‘Κασσάνδρα’ συμβολίζει στον καιρό μας. Δηλαδή
τον άνθρωπο που λέει πάντα πως κάτι δυσάρεστο θα συμβεί. Μα η Κασσάνδρα ότι
είχε προβλέψει συνέβηκε. Κι αυτό γιατί κανείς δεν άκουγε τη φωνή της, που ήταν
η φωνή της λογικής. Άρα για μένα η Κασσάνδρα είναι το σύμβολο του ανθρώπου που με
λογική βλέπει αυτό που ο παραλογισμός του όποιου φανατισμού των πολλών δεν
μπορεί να διακρίνει.
Αυτός ήταν ο
λόγος που με έκανε να θελήσω να πλησιάσω τη γυναίκα - σύμβολο με διάθεση να την
μετατρέψω σε ηρωίδα μυθιστορήματος.
Άλλωστε σήμερα το
μέγιστο πρόβλημα δεν είναι πόσα μένουν κρυφά, αλλά το πόσο έντονα έχει πέσει
πάνω στις κρίσεις μας η παραπληροφόρηση.
2.
Αν τελικά «οι
άνθρωποι δε θα καταφέρουν ποτέ να διδάσκονται από τα όσα πιο πριν συνέβησαν»
(σελ. 23) τι ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η Ιστορία και η διδασκαλία της;
Επιπλέον, με αυτό το δεδομένο, ποιος μπορεί να είναι ο παιδαγωγικός ρόλος της
λογοτεχνικής παράδοσης;
Η Ιστορία αυτό
που θέλει να διδάξει το διδάσκει. Η Ιστορία είναι Μνήμη και η Κασσάνδρα λέει
πως : «Η Μνήμη δεν είναι καταφύγιο. Είναι
τόπος όπου όλα τα λόγια γίνονται σιωπή». Δηλαδή προτείνει την περισυλλογή.
Το ζήτημα,
λοιπόν, είναι κατά πόσο έχουμε αληθινή Ιστορία ή μια δήθεν ιστορία. Κι ακόμα
υπάρχει και το θέμα του πως πλησιάζουμε την Ιστορία. Ως άτομα και ως ομάδες.
Σε γενικό επίπεδο
πιστεύω πως οι λαοί δεν διδάσκονται την Ιστορία που θα τους ωριμάσει, αλλά
εκείνη που θα τους κρατά σε ένα έλεγχο εκ μέρους των κατεχόντων την Εξουσία.
Αυτό, όμως, δεν πρέπει να το κάνει η λογοτεχνία. Μέσα από την Τέχνη του Λόγου η
Ιστορία θα πρέπει να μπορεί να δείξει το γνήσιο πρόσωπό της – χωρίς φτιασίδια
παραπλανητικά.
3.
Η επιλογή και
επιβολή ρόλου και κατεύθυνσης ζωής από τους γονείς είναι μια σταθερή και
διαχρονική άσκηση γονεϊκής εξουσίας. Βλέπετε να έχουν γίνει θετικά βήματα στις
μέρες μας και πώς αντιμετωπίζει η ηρωίδα σας την επιβολή της μοίρας της;
Αναφέρεστε στην
Κασσάνδρα ως ηρωίδα του μυθιστορήματος μου «Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο». Γιατί
εδώ θα πρέπει να σημειώσω πως αυτό που συγγραφικά τόλμησα δεν είναι κάτι που
συχνά ένας έλληνας συγγραφέας το επιχειρεί. Το να πάρει, δηλαδή, κάποια πρόσωπα
που αποτελούν τις βάσεις κλασσικής ελληνικής παιδείας και να τα αντιμετωπίσει
με μια ελευθερία, με τη ματιά μιας σύγχρονης ανάγνωσης του παρελθόντος. Αλλά
γιατί όχι; Ας θυμηθούμε τον ίδιο τον
Ευριπίδη και το πως το ίδιο μυθικό πρόσωπο –την Ελένη- το σκιαγραφεί στις
«Τρωάδες» και πως στην ομώνυμη τραγωδία «Ελένη». Ο συγγραφέας έχει δικαίωμα να
ανασκαλεύει τους μύθους και να τους φέρνει μέσα στην εποχή του.
Έτσι, λοιπόν,
μπορεί μέσα στο δικό μου το συγκεκριμένο μυθιστόρημα να αναφέρω πως ήταν
απόφαση του Πρίαμου και της Εκάβης να προσφέρουν στον Απόλλωνα την θυγατέρα
τους, αλλά τελικά θα είναι η ίδια η Κασσάνδρα που θα πάρει στα χέρια της τη
μοίρα της καθώς θα αποφασίσει να παραμείνει ανάμεσα στους θνητούς και να μην
μετατραπεί σε ημίθεη αποδεχόμενη την ερωτική πρόταση του Φοίβου. Με άλλα λόγια
παίρνει μια καθαρά προσωπική όσο πολιτική απόφαση που θα την υποστηρίξει (αν
και με μέγα πόνο) έως το τέλος. Λέει κάπου η ίδια -«Τις
πράξεις των ανθρώπων δεν τις κατανοώ. Απλώς μπορώ να φανταστώ τα αποτελέσματά
τους» και ασφαλώς υπονοεί πως μήτε την δικιά της απόφαση κατανόησε, αλλά
όμως είχε φανταστεί το που θα την οδηγούσε. Παρέμεινε γυναίκα, ενώ έζησε ως
μάντισσα.
4.
Σύμφωνα με τη
μάντισσα: «Όχι μόνο να παρακολουθώ
λαμπερές πορείες πλασμάτων, αλλά και το πώς θα παρεμβαίνω για να τις οδηγώ πίσω
από την προστασία ενός βράχου,…» (σελ. 38-39). Ποια, λοιπόν, τα περιθώρια
προσωπικής παρέμβασης, της ίδιας της μάντισσας ή ευρύτερα της ανθρώπινης, στην
ανατροπή της ροής των προμηνυόμενων γεγονότων;
Η μαντεία της
Κασσάνδρας λειτουργούσε –ή τουλάχιστον εκείνη ήθελε να λειτουργεί- ως συμβουλή. Έχει μάθει να διακρίνει που
οδηγούν τα βήματα των ανθρώπων –σε γκρεμό ή σε ασφαλές καταφύγιο. Δεν μπορεί να τα αλλάξει. Στην ουσία δε θέλει
να τα αλλάξει και γι αυτό άλλωστε δεν δέχτηκε να γίνει ερωμένη του Απόλλωνα και
να της χαριστεί η ικανότητα της πειθούς. Αντίθετα ήθελε να βοηθήσει τους άλλους
–πιο σωστά τον άλλον στην κατανόηση των πράξεών του. Πάλι θα δανειστώ τα λόγια
της: «Μπορείς –αν θες-να βοηθήσεις τα
άτομα… Ανθρώπους συγκεκριμένους και με
όνομα μπορεί ένας άνθρωπος να σώσει… Να προσπαθήσει έστω…»
5.
Σταθερή επιλογή η
ηρωίδα-γυναίκα στη μυθιστορηματική πορεία σας. Με ποιον τρόπο την προσεγγίζετε;
Ναι, σταθερή
επιλογή στα τελευταία μου μυθιστορήματα. Όχι όμως και στα προηγούμενα. Πάντως
ομολογώ πως με γυναίκα ηρωίδα ξεκίνησα τα μυθιστορήματά μου – ήταν η Θάλεια στο
«Με στοιχεία προσωπικών συνεντεύξεων»- αλλά στη συνέχεια ασχολήθηκα με άνδρες .
Ο άνδρας και ο έρωτας, ο άνδρας και η εξουσία, ο άνδρας και η ταυτότητά
του Ήταν τα χρόνια που κι εγώ ο ίδιος
αναζητούσα –ως άνδρας- την απάντηση σε όλα αυτά. Μάλλον δε θα τη βρήκα ανάμεσα
σε πρόσωπα του ίδιου με μένα φύλου. Κι έτσι πλέον –με την ωρίμανση των ετών-
στράφηκα σε γυναικείες μορφές και καθώς της έπλαθα αναζητούσα μέσα στη δική
τους ματιά να διακρίνω πως εκείνες βλέπανε τους άρρενες. Έτσι τις προσεγγίζω.
Ταυτίζομαι μαζί τους –γιατί ο μόνος τρόπος να καταλάβεις τον εαυτό σου είναι να
δεις πως σε βλέπουν οι άλλοι και κυρίως όσοι ιδιαιτέρως έχεις ανάγκη την
παρουσία τους στη ζωή σου. Ως άνδρας έχω απόλυτη ανάγκη να συνυπάρχω με τη
γυναίκα –τη μητέρα, την σύντροφο, την κόρη, την αδελφή, τη φίλη… Στο τέλος εκείνη που θα μου δείξει τον τρόπο
αντικειμενικής σκέψης είναι μια μάντισσα…
Μια Κασσάνδρα, δηλαδή.
6.
Στο επιλογικό
σημείωμα εύστοχα επισημαίνετε τη διαχρονικότητα των ηρώων των αρχαϊκών μύθων
και της λογοτεχνικής παράδοσης εν γένει. Θα μπορούσε αυτό να αποτελέσει ένα πιο
ισχυρό στοιχείο, από αυτό της βιολογικής συνέχειας, σύνδεσης του σύγχρονου
Έλληνα με τους αρχαίους προγόνους που τόσο ανακαλεί και θαυμάζει;
Ναι, θα μπορούσε
κάτι τέτοιο να λειτουργήσει ως δρόμος κατανόησης της διαχρονικής ουσίας του
πολιτισμού των Αρχαίων Ελλήνων. Μόνο αν κατεβάσεις από τα ράφια μιας
βιβλιοθήκης τα έργα, μόνο αν προσκαλέσεις στην καθημερινότητά σου τα πρόσωπα
του παρελθόντος, μόνο τότε μπορείς να μυηθείς στο δικό τους διαχρονικό ήθος και
να κατανοήσεις πως η πολιτιστική κληρονομιά της Δύσης δεν έχει εθνική
ταυτότητα, αλλά πανανθρώπινη διάσταση.
Και ασφαλώς διαχρονική.
7.
Γράφετε κάτι αυτό
το διάστημα ή σκέφτεστε να γράψετε κάτι; Αν ναι, θα θέλατε να μας πείτε το
κεντρικό του θέμα;
Πάντα κάτι γράφω.
Για μένα γράφω σημαίνει υπάρχω και υπάρχω σημαίνει γράφω.
Λίγο πριν το
μυθιστόρημα της Κασσάνδρας, είχαν κυκλοφορήσει δυο άλλα μου μυθιστορήματα –για
μεγάλα παιδιά αλλά και για κάθε ηλικίας
αναγνώστη. Βασισμένα και τα δυο σε κλασικά κείμενα –στον «Γαργαντούα» του
Ραμπελαί και στον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες. Στην ουσία είναι κι αυτά πολύ κοντά στον συγγραφικό προβληματισμό της
Κασσάνδρας. Να ξαναδώ, δηλαδή, με σύγχρονη
ματιά κλασικά κείμενα που διαμόρφωσαν τον λογοτεχνικό κανόνα της Δύσης.
Τώρα, λοιπόν,
εργάζομαι πάνω σε ένα τρίτο αυτής της σειράς. Αλλά δε θα ήθελα ακόμα να μιλήσω
γι αυτό με περισσότερες λεπτομέρειες.
8.
Πού μπορούμε να
σας συναντήσουμε διαδικτυακά αλλά και από κοντά;
Σας ευχαριστούμε
