5.11.22

Joseph Roth «Ο τυφλός καθρέφτης»

 Joseph Roth

«Ο τυφλός καθρέφτης»

Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας

Εκδόσεις Κριτική

 


Ο Γιόζεφ Ροτ γεννήθηκε το 1894 από εβραίους γονείς στην Ανατολική Γαλικία (σημερινή Ουκρανία). Σπούδασε φιλοσοφία και γερμανική φιλολογία ι στη Βιέννη. Έλαβε μέρος στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου εργάστηκε ως δημοσιογράφος στη Βιέννη και στο Βερολίνο, όπου έζησε δώδεκα χρόνια. Ήδη από το 1922 εντοπίζει και στηλιτεύει από τους πρώτους τον Χίτλερ. Εβραίος ο ίδιος, ασκεί έντονη κριτική στη συμβιβαστική στάση της εβραϊκής κοινότητας. Το 1932 δηλώνει σ' ένα φίλο του: "Πρέπει να φύγουμε. Θα κάψουν τα βιβλία μας και θα είμαστε εμείς ο στόχος... Πρέπει να φύγουμε ώστε μόνο τα βιβλία μας να παραδοθούν στην πυρά." Στις 30 Ιανουαρίου του 1933, τη μέρα που ο Χίτλερ αναγορεύεται καγκελάριος του Ράιχ, ο Ροτ μεταναστεύει οριστικά στο Παρίσι, όπου θα περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του φτωχός και αλκοολικός, ως το θάνατό του το 1939. Άφησε έργο εκτεταμένο και ποικίλο: δεκατρία μυθιστορήματα, οχτώ μεγάλα αφηγήματα, τρεις τόμους δοκιμίων και ανταποκρίσεων, αμέτρητα άρθρα.

Αγαπητός συγγραφέας στο ελληνικό κοινό μιας και αρκετά από τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, έχει ένα δικό του τρόπο να περιγράφει την εποχή του -η πολιτική βρίσκεται πάντα στο κεντρικό πλάνο και πάνω του κινούνται οι ανθρώπινες μορφές που χαρακτήρισαν τα χρόνια του μεσοπολέμου στην Κεντρική Ευρώπη.

Διαθέτοντας μια ιδιαίτερη ικανότητα να ψυχογραφεί, στρέφει συχνά την προσοχή του προς πρόσωπα αχνά, από εκείνα που περνούν δίπλα μας, αλλά δεν τους δίνουμε ιδιαίτερη σημασία. Μα μήτε και τα ίδια πιστεύουν και τόσο στις δικές τους δυνάμεις.

Στο βιβλίο αυτό περιέχονται δυο εκτενή διηγήματα –«Ο τυφλός καθρέφτης -ένα μικρό μυθιστόρημα» και «Απρίλης – η ιστορία μιας αγάπης»

Στο πρώτο κεντρική ηρωίδα η Φίνι, μια μάλλον άχρωμη εξωτερικά κοπέλα που ‘έρχεται απ΄τα στενά σπίτια και μεγαλώνει στα δωμάτια με τους τυφλούς καθρέφτες, μένει πάντα ντροπαλή κι ασήμαντη σ΄όλη τη ζωή’.

Η Φίνι αναζητά να υπάρχει δίπλα σε άντρες. Δεν γνωρίζει τον τρόπο να τους διαχειρίζεται όπως η αδελφή της, αλλά αντίθετα αφήνεται από αυτούς να καθορίζουν ζωή και όνειρά της.

Μια γυναίκα που δεν μπορεί να υπερασπιστεί αυτό που θέλει, ίσως γιατί και στην ουσία δεν το έχει ξεκαθαρίσει.

Εύκολο, λοιπόν, θύμα, τύπων μα και συνθηκών μιας εποχής που αφήνεται στη γοητεία του δήθεν -δήθεν έρωτας, δήθεν τέχνη, δήθεν συμπαράσταση.

Η ζωή της -το σώμα της- θα βυθιστεί παθητικά στο ποτάμι και το ρεύμα  θα την πάρει μαζί του, θα την κρύψει από τα βλέμματα του κόσμου.

Μια ζωή που κανείς δεν πρόσεξε* ένας θάνατος που κανείς δεν μπόρεσε να εξηγήσει την αιτία του.

Στο δεύτερο κείμενο -μικρότερο σε έκταση- κεντρικό πρόσωπο ένας άντρας που περιπλανιέται αναζητώντας κάτι που και ο ίδιος δεν έχει ξεκαθαρίσει ποιο μπορεί να είναι.

Εγκλωβισμένος στην παθητικότητά του, αδυνατεί να επικοινωνήσει με τους κατοίκους της προσωρινής διαμονής του.

Κι όμως με μια μοναχικότητα και με απόλυτη έλλειψη διεκδίκησης θα δημιουργήσει ένα δεσμό χωρίς όμως και να τολμά να αφεθεί σε αυτόν.

Παράλληλα θα τον προσελκύσει το πρόσωπο μιας γυναίκας που την βλέπει μόνο από ένα παράθυρο, θα υποψιαστεί πως αυτή είναι η γυναίκα της ζωής του, αλλά και πάλι άτολμος θα αφεθεί να πιστέψει σε διαδόσεις που ισχυρίζονται πως η κοπέλα αυτή δεν έχει μέλλον.

Κινείται παθητικά ανάμεσα στις δυο γυναίκες, δεν τολμά να αποφασίσει ποια στάση θέλει και αξίζει να κρατήσει, θα προτιμήσει τη φυγή και την ώρα που θα την πραγματώνει θα διαπιστώσει πως η μοναξιά του είναι αποτέλεσμα της δικής του αβουλίας.

Κείμενα που αν και έχουν έντονη την ικανότητα να ψυχογραφούν, στην ουσία περιγράφουν μια εποχή και τους ανθρώπους της.

Μια εποχή που κανείς δεν την εμπόδισε να πάρει τη μορφή ενός απάνθρωπου και αδιέξοδου καθεστώτος.

(Περί Ου , 5/11/22 - 620 λέξεις)