Πρώτη δημοσίευση:
http://fractalart.gr/teta-makri/
http://fractalart.gr/teta-makri/
Μέσα της δεκαετίας του ’90 επρόκειτο να κυκλοφορήσει σε μια νέα έκδοση και σε νέο εκδοτικό οίκο ένα μυθιστόρημα μου γραμμένο από τις αρχές του ’80.
Με την Άννα Πατάκη συζητούμε το εξώφυλλο της νέας έκδοσης κι εγώ θυμάμαι μια αφίσα που είχα πάρει από μια γκαλερί του Κολωνακίου- Ένας νέος άντρας, κοιτά πίσω από ένα μισάνοιχτο παράθυρο νεοκλασικού οικήματος. Με κάθετη φορά γραμμένο το όνομα του καλλιτέχνη: ΜΑΚΡΗ.
Μα το έργο μου άρεσε πάρα πολύ. Είχα κρατήσει αυτήν την τυπωμένη του απεικόνιση και καθώς μιλούσαμε για το νέο εξώφυλλο του μυθιστορήματός μου «Τα φώτα!, είπε», πρότεινα να χρησιμοποιήσουμε αυτήν τη ανδρική μορφή – θα μπορούσε να ήταν το πορτραίτο του ήρωα μου.
Δεν ήταν δύσκολο για την Άννα Πατάκη να βρει ότι το επώνυμο ΜΑΚΡΗ συνοδευότανε από το όνομα Τέτα κι έτσι ζητήσαμε από την ζωγράφο να μας δώσει την άδεια να χρησιμοποιήσουμε τον πίνακά της.
Το εξώφυλλο αυτού του βιβλίου μου ιδιαιτέρως το αγάπησα –δεν ήταν μόνο που μου θύμιζε πολύ τον ήρωά μου, ήταν γιατί πολύ μου άρεσε και η τεχνοτροπία της ζωγράφου. Μετά περάσανε τα χρόνια, άλλα μυθιστορήματα, άλλα εξώφυλλα. Και δεν είμαι από εκείνους που παρακολουθούν το τι παρουσιάζουν οι σύγχρονοι εικαστικοί μας. Αλλά μερικά πράγματα δεν τα ξεχνάς. Θα έλεγα πως με κάποιον ιδιότυπο τρόπο σε έχουν σημαδέψει.
Κι έτσι όταν, αυτόν τον Ιούλιο του 2015, εκεί στον Άγιο Λαυρέντιο του Πηλίου όπου συνηθίζω να περνώ τα καλοκαίρια μου, πήρα με μια καλή φίλη να μιλάμε για τα βιβλία που έχουμε διαβάσει, ξαφνιάστηκα καθώς την άκουσα να μου λέει πως μόλις είχε τελειώσει ένα βιβλίο της ζωγράφου Τέτας Μακρή. Ξαφνιάστηκα ευχάριστα. Όπως όταν μαθαίνεις πως παλιός και αγαπητός σου γνώριμος ήρθε να κατοικήσει στη γειτονιά σου. Και σχεδιάζεις άμεσα να τον επισκεφθείς.
Ζήτησα, λοιπόν, από τη φίλη να μου δανείσει το βιβλίο.
Και μέσα στο μουντό καλοκαίρι του 2015, ήρθε να κουρνιάσει η αισιοδοξία που με συντρόφευε πριν από 20 τόσο χρόνια –ένα νέος άντρας που κοιτά στοχαστικά πίσω από ένα παράθυρο νεοκλασικής οικοδομής.
Λοιπόν…
Λοιπόν, για μια ακόμα φορά η Τέτα Μακρή με μάγεψε. Κι αυτή τη φορά με την Τέχνη του Λόγου.
«Το απολεσθέν διαβατήριο του Ζέμπαλντ» ο ασυνήθιστος τίτλος του βιβλίου.
Ο Μαξ Ζέμπαλντ (1944-2001) είχε γερμανική καταγωγή και μέσα στην δεκαετία του ’90 ξάφνιασε το παγκόσμιο κοινό καθώς άρχισε να δημοσιεύει μια σειρά βιβλίων όπου ο στοχασμός συμπορεύεται με τη φιλοσοφία, η ποίηση με την πολιτική ενδοσκόπηση. Πολιτικός εν τέλει διανοούμενος, βρίσκει το 2001 ξαφνικό θάνατο σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ήταν μόνο 57 ετών.
Στα κείμενά του (όλα έχουν κυκλοφορήσει από την Άγρα) αναζητά τρόπους προβολής της ευθύνης όσων βύθισαν την Ευρώπη στον τρόμο του Β Παγκόσμιου Πολέμου. Και η αναζήτησή του έχει ένα βαθύ στοχασμό. Γίνεται ταξίδι σε τόπους και πλησίασμα ανθρώπων. Από ένα σημείο και μετά γίνεται αναστοχασμός που μπορεί ο καθένας μας να τον δανειστεί και να αναζητήσει πλέον κι αυτός την ευθύνη για το πώς πορεύτηκε στη δική του ζωή, να ψάξει να βρει το δικό του χαμένο διαβατήριο.
Αυτό ακριβώς κάνει και η Τέτα Μακρή. Ξεκινά από τη συγκίνηση της γραφής του Ζέμπαλντ και παίρνει την απόφαση να ακολουθήσει τις δικές του διαδρομές όχι μόνο μέσα στις σελίδες που είχε γράψει, αλλά και σε πολλές από τις πόλεις της Ευρώπης που είχε εκείνος επισκεφθεί.Ακολουθεί τα βήματα του Ζέμπαλντ και αναζητά το δικό της διαβατήριο.
Ούτε μια στιγμή δεν αφήνει το χέρι του δασκάλου της. Ούτε μια φορά δεν αποχωρίζεται τις σκέψεις, τις ματιές, τις φράσεις του. Αλλά την ίδια στιγμή καταφέρνει να μιλήσει με απόλυτη αυτοδυναμία, να φανερώσει τις δικές της πορείες ζωής και σκέψεων. Να ανασύρει τις σκέψεις άλλων δημιουργών, να θυμηθεί άλλων καλλιτεχνών στάσεις και θέσεις.
Η Μακρή καταφέρνει να δείξει τι σημαίνει δημιουργική ανάγνωση.
Και με το μεγάλο της αυτό κατόρθωμα αποδεικνύει πως όταν ένας καλλιτέχνης έχει βαθύ στοχασμό πάνω στην Τέχνη του, μπορεί να χρησιμοποιήσει και τα υλικά μιας άλλη Τέχνης και πλέον σε αυτήν την άλλη να δημιουργήσει ένα μοναδικό έργο.
Βαθιά παιδεία, ευαίσθητη θεώρηση του κόσμου, τολμηρές ανασκευές απόψεων, σαγηνευτικές προσωπικές καταθέσεις, εξονυχιστικές αναζητήσεις λεπτομερειών -όλα αυτά δοσμένα με μια άψογη λογοτεχνική γραφή.
Το τοπίο τρέχει έξω από το παράθυρο του τρένου κυνηγημένο από τους ρυθμούς της εποχής. Το τοπίο είναι γκρίζο, η ανάμνηση της μαμάς είναι γκρίζα, η μαμά έγινε τοπίο.
Μένω στις φράσεις αυτές. Δε σου τυχαίνει συχνά να βλέπεις πως η ζωγραφική γίνεται λογοτεχνία ή και το αντίστροφο –η λογοτεχνία να μετατρέπεται σε ζωγραφική.
Αλλά δεν μπορούσε παρά αυτή η σχέση να υπάρξει, μιας και η ίδια η ζωγράφος επίσης γράφει: Τότε ανακάλυψα τη ζωγραφική και έζησα μαζί της δεκαετίες. Μια σχέση με διακυμάνσεις, σαν όλες τις σημαντικές και έντονες σχέσεις. Τώρα όμως, οι δρόμοι μας χωρίσαν. Για πόσο; Θα δούμε. Για την ώρα θέλω να απαλλαγώ από την παρουσία της. Από την αχαριστία της. Μακριά της, για όσο αποφασίσω. Υπέροχο συναίσθημα. Σαν την εμπιστοσύνη…
Καλλιτέχνης του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, η Τέτα Μακρή, λογικό είναι να ακουμπήσει πάνω στους ευαίσθητους προβληματισμούς ενός ευρωπαϊκου πνεύματος της ίδιας εποχής και να καταγράψει την πορεία όχι μόνο μιας ζωγράφου, όχι μόνο μιας γυναίκας, όχι μόνο μιας ελληνίδας, αλλά όλων αυτών μαζί και ακόμα ενός ανθρώπου που στοχάζεται καθώς ο βιολογικός του κύκλος ωριμάζει.
Και στο κομβικό αυτό σημείο της ζωής, η μόνη Τέχνη που μπορεί να εκφράσει την Αλήθεια είναι η Τέχνη του Λόγου.
Η ίδια η Μακρή, κάπως έτσι κλείνει το οδοιπορικό που ξεκίνησε από το έργο ενός άλλου και φώτισε τον δικό της δρόμο.
Εφόσον δεν έφτιαξα το πορτρέτο μου, όσο ακόμη η νεότητα καταδεχόταν τη συντροφιά μου, για να μεγαλώνει αυτό αντί για μένα, εφόσον δεν πούλησα την ψυχή μου στον διάβολο, γιατί δεν πιστεύω στην ύπαρξή του, αγαπητέ μου αναγνώστα, ύφανα αυτόν τον πέπλο βάζοντας λέξεις στη σειρά, τη μια δίπλα στην άλλη, όπως έκανα ως τώρα με τις χρωματικές κηλίδες, για να τυλίξω μέσα του μερικά απ΄ όσα άντεξαν στον χρόνο.
Η ζωή περνάει στην αφήγηση από τη μια στιγμή στην άλλη.
Αξίζει –τελειώνοντας- να σημειώσω πως το κείμενο συνοδεύεται από ασπρόμαυρες εικόνες, που κάποιες από αυτές είναι του ίδιου του Ζέμπαλντ.
Γενικά μια πάρα πολύ προσεγμένη έκδοση.
(Οι πίνακες της ανάρτησης αυτής είναι όλοι της Τέτα Μακρή)
