Ερωτικές Ιστορίες Μιας Παιδικής Ηλικίας
Συντάκτης: Ειρήνη Σπυριδάκη
Τετάρτη, 15 Φεβρουάριος 2012 14:22
Πριν από μερικούς μήνες ανατυπώθηκε από τις εκδόσεις «Δήγμα» η συλλογή διηγημάτων του Μάνου Κοντολέων με τίτλο «Ερωτικές ιστορίες μιας παιδικής ηλικίας», βιβλίο το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1992. Η παραπάνω συλλογή, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μάνος Κοντολέων στο επιλογικό σημείωμα, εκφράζει το συγγραφικό του στίγμα। Ο Κοντολέων στην έως τώρα λογοτεχνική του διαδρομή αντλεί πρωτογενές υλικό για το έργο του από το χώρο της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, δύο δεξαμενών που, σύμφωνα με τον ίδιο, παρέχουν οδούς «(επ)ανάγνωσης της ζωής από τον κάθε ενήλικο».Το ερωτικό συναίσθημα είναι στενά συνδεδεμένο με την εφηβική περίοδο της ζωής, μια περίοδο σεξουαλικής αφύπνισης και αναζητήσεων που σχετίζονται με την ανάπτυξη των πρώτων ερωτικών σχέσεων. Στη ζωή, όπως και στη λογοτεχνία, από την προεφηβική λανθάνουσα σεξουαλικότητα έως τη μετέπειτα εφηβική σεξουαλική έκρηξη, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα με την αγωνία και τα έντονα συναισθήματα που τα συνοδεύουν χαράσσονται ανεξίτηλα στη μνήμη των ανθρώπων. Αν λάβουμε δε υπόψη μας την άποψη του Freud ότι η libido (σεξουαλική ενόρμηση) συνιστά πρωτογενές αίτιο και κίνητρο κάθε ανθρώπινης ενέργειας, είναι σαφές ότι η λειτουργία της επενεργεί καταλυτικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου.Στους εφήβους, των οποίων η προσωπικότητα είναι υπό διαμόρφωση και η εμπειρία ζωής δεν είναι επαρκής, οι πρώτοι νεανικοί έρωτες, ως εμπειρίες ζωής, επηρεάζουν σ' ένα μεγάλο βαθμό τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, προσδιορίζοντας δυνάμει τις μετέπειτα επιλογές της ζωής τους. Οι έφηβοι των διηγημάτων της εν λόγω συλλογής, μέσα από την αφύπνιση της libido, η πηγή της οποίας βρίσκεται στη αναπτυσσόμενη σωματική τους δομή, αρχίζουν να ανακαλύπτουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα, διανύοντας μια περίοδο πόθου και ερωτικών φαντασιώσεων που ζητούν επιτακτικά αντικείμενο.Οι έφηβοι ήρωες ειδικότερα αυτονομούνται από τις αξιώσεις του γονεϊκού περιβάλλοντος, στην προσπάθειά τους να αποκρυσταλλώσουν τις δικές τους ηθικές και αισθητικές τους αξίες (χαρακτηριστική είναι η απελπισία των τριών μανάδων στο διήγημα «Γάτες»). Μέσα από το ερωτικό βίωμα αναζητούν την προσωπική τους ταυτότητα δια της μετάβασής τους από τον κόσμο της αθωότητας σ' αυτόν της ωρίμανσης. Η διαδικασία ωρίμανσής τους πραγματοποιείται στο βιβλίο μέσα από διττές διπολικές σχέσεις: αφενός του έρωτα και της γνώσης, όταν οι έφηβοι αναζητούν την πληρότητα έξω από τον εαυτό τους, στη σχέση που αναπτύσσουν με τον άλλο (ως μέτοχοι στο διήγημα «Αίμα για αργότερα», είτε ως παρατηρητές στο διήγημα «Κυπαρίσσι» λόγου χάριν). Αφετέρου του έρωτα και του θανάτου, είτε ο τελευταίος βιώνεται ως το βιολογικό αμετάκλητο τέλος (στα διηγήματα «Αφρικάνικο βιολί» και «Πάντα Αύγουστος είναι»), είτε ως μια εξόχως οδυνηρή ανικανοποίητη ερωτική φαντασίωση (στο διήγημα «Το Κυπαρίσσι»).Κεντρικά μοτίβα που διατρέχουν τα διηγήματα της συλλογής, η σεξουαλική έκρηξη, το παιχνίδι των ρόλων και των υπονοούμενων, ο ανικανοποίητος έρωτας, η αγωνία της σεξουαλικής αυτοπραγμάτωσης, οι απρόβλεπτες καταστάσεις και οι κίνδυνοι που επιφέρει η ανατρεπτική δύναμη του έρωτα. Η διαχείριση του στοιχείου της έκπληξης και της ανατροπής της όποιας προσδοκίας και τάξης πραγμάτων καθαίρει τον αναγνώστη που βιώνει την άνευ όρων εθελούσια καθυποταγή των ηρώων στο σκοτεινό τις πιο πολλές φορές κάλεσμα του έρωτα.Ο πλούτος των εκφραστικών μέσων, η εικονοποιητική δύναμη της γλώσσας, η γλαφυρότητα των περιγραφών, μέσω των οποίων ο χώρος αισθηματοποιείται και ο ταχύτατος ρυθμός της πλοκής συνθέτουν ορισμένα μόνο από τα εμφανή υφολογικά στοιχεία του βιβλίου. Σε ό,τι αφορά την αφήγηση, οι αφηγητές- ήρωες που πρωταγωνιστούν, αφηγούνται την ιστορία μέσα από τη δική τους οπτική γωνία (γεγονός που δεν αποκλείει την ύπαρξη και δεύτερου αφηγητή, όπως για παράδειγμα ο Άλκινος στο διήγημα «Αφρικάνικο βιολί»), ενώ ενυπάρχουν στο κείμενο μορφές ανισοχρονίας (εγκιβωτισμένες ιστορίες, προσημάνσεις). Η μυθοπλασία προσδιορίζεται από το φυσικό σχεδόν μεταφυσικό περιβάλλον της ελληνικής υπαίθρου με τις ενδιαφέρουσες δοξασίες των ανθρώπων της. Οι συναισθηματικές αποχρώσεις της ερωτικής συνάντησης με τον άλλο και γενικότερα οι έντονες ψυχικές διεργασίες των ηρώων διαγράφονται με ενάργεια μέσα από τις εξωτερικευμένες σκέψεις, τους εσωτερικούς μονολόγους, τους κοφτούς διαλόγους που διαμοίβονται μεταξύ των ηρώων. Η γενική αίσθηση παραπέμπει στο όνειρο, την ανάμνηση, τον ερωτισμό μέσα από χρώματα, ήχους αρώματα και υφές.Στα διηγήματα εντοπίζονται περιστασιακά ορισμένα από τα βασικά μορφικά και αφηγηματικά χαρακτηριστικά του λαϊκού και δη του μαγικού παραμυθιού. Ορισμένοι ήρωες διαθέτουν χαρακτηριστικά σχεδόν υπερφυσικά, ο προσδιορισμός του χωροχρόνου να είναι αλληγορική. Ο συγγραφέας επιχειρεί τη μίξη του πραγματικού με το φανταστικό μέσα και από την τεχνική των συμβολισμών, καθώς επιχειρεί να συμβολοποιήσει την πραγματικότητα της αφήγησης που αναπαρίσταται μέσα από το φίλτρο της νεανικής ματιάς.Αν θέλαμε να συμπυκνώσουμε τις βασικές λειτουργίες που προσδιορίζουν τη σχέση του κειμένου με την πραγματικότητα και τον συγγραφέα, θα καταλήγαμε στις τρεις ακόλουθες: τη μνήμη (οι ήρωες αποτυπώνουν όσα θυμούνται ή όσα έχουν ακούσει από το παρελθόν), την παρατήρηση (της φύσης, των ανθρώπων, των κοινωνικών – ηθικών προβλημάτων και στάσεων) και κυρίως τη φαντασία που τελικά υπερβαίνει το χρόνο, τον χώρο και την ίδια την πραγματικότητα.Αντί επιλόγου, παραθέτουμε ένα ενδεικτικό απόσπασμα της ατμόσφαιρας των κειμένων από το διήγημα του Μάνου Κοντολέων με τίτλο «Γάτες» (σελ. 66):«Μα πάντα οι νύχτες έχουν μια σκοτεινιά που σου θυμίζει τα μυστικά ενός κορμιού, και πάντα τα μεσημέρια έχουν τη λάμψη των μαλλιών της αγαπημένης γυναίκας, και πάντα τα πρωινά έχουν εκείνη τη δροσιά που κρύβουν τα κόκκινα χείλη, κι έτσι ο Κλώδιος, ο Χάρμης κι ο Αλέπας δεν έβρισκαν μια στιγμή να ξαποστάσουν το κορμί τους από την έξαψη του πάθους, δεν έβρισκαν μια στιγμή να ξεκουράσουν την καρδιά τους από τους παλμούς του έρωτα. Κι ο ιδρώτας έκανε τα μάγουλά τους να φέγγουνε σαν τα φύλλα μετά τη βροχή και το σαράκι των λαγονιών έκανε το βλέμμα τους να έχει τη θολούρα του καινούριου κρασιού».
http://www.artmag.gr/art-articles/provlimatismoi/3426-erotic-story-of-a-childhood
