30.6.11

Μουρακάμι



Χαρούκι Μουρακάμι
«Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου»
μετάφραση: Βασίλης Κιμούλης
Εκδόσεις Ωκεανίδα


Από τους σημαντικότερους συγγραφείς όχι μόνο της Ιαπωνίας, αλλά και όλου του κόσμου είναι ο Χαρούκι Μουρακάμι. Βαθιές και ουσιαστικές οι προσεγγίσεις του πάνω σε ζητήματα ανθρώπινων σχέσεων και κοινωνικών ζητημάτων. Και αυτό το ουσιαστικό το υπηρετεί με μια γραφή απλή, μα και ιδιαιτέρως καίρια.
Το τελευταίο του μυθιστόρημα «Νότια των συνόρων, δυτικά του ήλιου» (με άψογη τεχνική το έχει μεταφράσει ο Βασίλης Κιμούλης) έχει τα ίδια χαρακτηριστικά απλότητας, αλλά καταφέρνει να φέρει σε δύσκολη θέση την τελική κρίση του αναγνώστη του. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα λεπτής ανατομίας της ερωτικής συμπεριφοράς ενός άντρα ή μήπως μια έκφραση άψογης ‘γαλάζιας’ λογοτεχνίας;
‘Γαλάζιας’ σε αντιπαράθεση με ό,τι θεωρούμε ως ‘ροζ’.
Η ιστορία ενός κοντά σαραντάχρονου γιαπωνέζου, εκπρόσωπου της σημερινής μεγαλοαστικής τάξης, δίνεται μέσα από την καταγραφή των σχέσεών του με τις τρεις γυναίκες – ερωτικές συντρόφους του.
Το εύρημα είναι ενδιαφέρον, αλλά από την άλλη σου προκαλεί και μια αμηχανία. Η σημερινή Ιαπωνία απουσιάζει –ίσως θύμα κι αυτή μιας παγκοσμιοποίησης. Ο μέσος αρσενικός ιάπωνας, το ίδιο είναι κι αυτός απών. Ο ήρωάς μας κινείται ανάμεσα στα γυμναστήρια και στα τζαζ μπαρ που διευθύνει. Το ίδιο και οι γυναίκες του μυθιστορήματος –κι αυτές δεν έχουν μια εθνική ταυτότητα. Αν δεν είναι οι χαϊδεμένες μεν, αλλά συνετές κόρες πλούσιων μπαμπάδων, θα διαθέτουν μια μυστηριώδη γοητεία και θα αφήνονται –όταν αυτές το αποφασίσουν- στους παραδοσιακούς ρόλους θηλυκών εκφράσεων ερωτικής προσφοράς.
Ναι, αυτό ίσως είναι που με ενόχλησε στο μυθιστόρημα –είναι γραμμένο με ύπουλο αρσενική τρόπο.
Αλλά αυτό είναι και που με έκανε να μη θέλω να το αφήσω από τα χέρια μου –μου έδειχνε τις απόκρυφες ρομαντικές σκέψεις ενός άντρα.
Λοιπόν, καμιά φορά και όταν ο συγγραφέας διαθέτει μεγάλο ταλέντο, κάθε χαρακτηρισμός του έργου του ξαφνικά καταρρέει. Ή και αλλάζει έννοια.
Ροζ ή γαλάζια λογοτεχνία –δεν ξέρω. Αυτό που γνωρίζω είναι πως προτείνω ένα μυθιστόρημα που καθηλώνει τον αναγνώστη του.

26.6.11

Μισέλ Ουελμπέκ "Ο χάρτης και η επικράτεια"




Μπορώ να κατανοήσω τις αρνητικές κρητικές που συχνά ο Ουελμπέκ και τα μυθιστορηματά του προκαλούν, και ακόμα περισσότερο μπορώ να κατανοήσω όσες από αυτές έχουν να κάνουν με τον τελευταίο του βιβλίο -"Ο χάρτης και η επικράτεια".


Τις κατανοώ αλλά καθόλου, μα καθόλου δεν τις ασπάζομαι.


Αναγνωρίζω πως ο γάλλος συγγραφέας έχει μια έντονη τάση να προκαλεί, να δημιουργεί αναταραχή γύρω από το όνομά του και τη ζωή του. Και για να ολοκληρώσει αυτή την τάση του, δεν διστάζει να χρησιμοπιεί και τα ίδια του τα έργα.


Αλλά αν κάποιους αυτό τους ενοχλεί και για κάποιους άλλους κάτι τέτοιο ίσως είναι αρνητικό για τα ίδια τα λογοτεχνικά κείμενα, σε μένα αντιθέτως αυτή η καταπάτηση κανόνων αφηγηματικής δομής, η εμπλοκή του προσωπικού με το μυθιστορηματικό και πάνω απ΄ όλα αυτή η εντελώς ανορθόδοξη ανάγνωση του κόσμου, με ενθουσιάζει.


Θέλω από τη λογοτεχνία να μου λέει κάτι το διαφορετικό με τρόπο διαφορετικό.


Και ο Ουελμπέκ μου τα προσφέρει και τα δύο.


Στα έργα του τελικά δεν είναι τα άτομα που πρωταγωνιστούν, αλλά η εποχή τους. Ο συγγραφέας αυτός καταφέρνει να κάνει κέντρο της μυθιστορηματικής του πλοκής μια εποχή και μάλιστα αυτή την εποχή, στη συνέχεια, με απόλυτη μυθιστορηματική άποψη, να την παραλλάζει, να την αναστρέφει, να την παραποιεί κι όμως εν τέλει να την ερμηνεύει με τρόπο καίριο και εξαιρετικά αποτελεσματικό.


Στο τελευταίο του μυθιστόρημα όλα αυτά τα κάνει.


Πρώτα απ΄ όλα τοποθετεί τον εαυτό του στο κέντρο της όλης δράσης και φτάνει στη σημείο να τον δολοφονήσει.


Στη συνέχεια ενώ δηλώνει πως τα γεγονότα που περιγράφει φτάνουν κοντά είκοσι χρόνια μετά από το σήμερα, αδιαφορεί για τις όποιες πραγματολογικές ανακρίβειες.


Και κάπου προς το μέσο της όλης σύνθεσης, εγκαταλείπει το κοινωνικού προβληματισμού μυθιστόρημα, στρέφεται στο αστυνομικό, για να το αφήσει αργότερα κι αυτό και να καταλήξει σε μια μελλοντολογική πρόταση, που βέβαια από την αρχή του έργου ήταν σαφές πως σε αυτήν ήθελε να καταλήξει.


Για τον Ουελμπέκ όλα πλέον έχουν μετατραπεί σε εμπόρευμα και η Τέχνη έχει κι αυτή εμπορευματοποιηθεί. Από στοιχείο αμφισβήτησης έχει γίνει βήμα συντήρησης. Και πάνω στα προϊόντα της εκφράζονται οι πιο ακραίες μορφές μιας καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.


Μένω σε αυτό. Και αφήνομαι να παρασυρθώ από τα τερτίπια ενός συγγραφέα που τολμά τον σαρκασμό των άλλων, αλλά και τον αυτοσαρκασμό του.

5.6.11

Ο αδελφός της Ασπασίας 2 - Μεγάλο Βραβείο, Μεγάλοι Μπελάδες

Κοντεύουν 20 χρόνια από τότε που ο Δαμιανός, ο Αδελφός της Ασπασίας, σχηματιζότανε μέσα στο μυαλό μου, έπαιρνε στη συνέχεια σάρκα και οστά και σε λίγο, ο αξέχαστος Αντώνης Καλαμάρας του χάριζε και την εικονογραφική του μορφή.
Η χιουμοριστική περιγραφή της καθημερινότητας ενός παιδιού μέσα στα χρόνια του '90, έμελλε να γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή μου έργα, το βιβλίο μου που φτάνει τα 50.000 αντίτυπα και που σταθερά παραμένει ένα από τα πιο αγαπημένα αναγνώσματα μικρών, μα και μεγάλων.
Ίσως είναι το γεγονός πως ο Δαμιανός κατάφερε να περιγράψει με απλότητα, αυτοσαρκασμό και χιούμορ συνθήκες που όλοι μας ζούμε -ναι, ίσως γι αυτό τόσοι πολλοί ήταν εκείνοι που μου ζητήσαν να γράψω για μια ακόμα φορά με τον τρόπο ενός μικρού αγοριού το τι συμβαίνει γύρω μας.
Πέρασαν κοντά δεκαοχτώ χρόνια για να μπορέσω να δω ξανά με τα μάτια του Δαμιανού, δεκαοχτώ χρόνια για να μπορέσω να περιγράψω και πάλι μια νέα καθημερινότητα, αυτή τη φορά πέρα από τον αυτοσαρκασμό και το χιούμορ και με μια σουρεαλιστική διάθεση.
Η νέα συνάντηση έχει πια ξεκινήσει. Οι πρώτοι αναγνώστες του πρώτου Αδελφού της Ασπασίας μπορεί να έχουν πια και δικά τους παιδιά.
Αλλά όπως όλοι οι χάρτινοι ήρωες, ο Δαμιανός, η Ασπασία και οι δικοί τους, ελάχιστα μεγαλώσανε.
Μεγάλωσε όμως ο δημιουργός τους. Μεγάλωσα. Και καθώς πλέον διαβάζω εν παραλλήλω τα δυο κείμενα, μπορώ και βλέπω το πως από την αθωότητα του πρώτου έχω μεταφερθεί στην κατά κάποιον τρόπο επαναστατικότητα του δεύτερου.
Και βέβαια, υπάρχει και μια ακόμα διαφορά. Επέλεξα ως διάδοχο του Καλαμάρα την Τέτη Σώλου. Κι εκείνη κατάφερε, με τον δικό της τρόπο, να ωριμάσει τον ήρωα.
Έχουν και οι μυθιστορηματικοί ήρωες την τύχη και τη μοίρα τους.
Στέκομαι δίπλα στα δυο αδέλφια και αν συνεχίσουν να αγαπιούνται από τους αναγνώστες τους -τους χτεσινούς, τους τωρινούς και τους μελλοντικούς τους- εγώ θα αισθανθώ δικαιωμένος। Κάτι πιο πολύ -ευτυχισμένος.

adelfostisaspasias.blogspot.com