Bernhard Schlink «Η εγγονή»

 

Bernhard Schlink

«Η εγγονή»

Μετάφραση: Απόστολος Στραγαλινός

Εκδόσεις Κριτική

 

Ο Bernhard Schlink έγινε παγκοσμίως γνωστός όταν ένα από τα μυθιστορήματά του μεταφέρθηκε επιτυχημένα στον κινηματογράφο. Επρόκειτο για το «Διαβάζοντας στη Χάννα», έργο που μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως είναι χαρακτηριστικό λογοτεχνικό δημιούργημα ενός συγγραφέα με πολιτικές όσο και κοινωνικές ανησυχίες, μα και με συναισθηματικές ανιχνεύσεις.

Κι αυτό γιατί στα περισσότερα -αν όχι και σε όλα- τα έργα του Γερμανού αυτού συγγραφέα η πλοκή από τη μια στηρίζεται στις ιδιαίτερες πορείες ζωής των κεντρικών προσώπων και από την άλλη στο ότι αυτές πορείες συνδέονται άρρηκτα με τις πολιτικές συνθήκες που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο χαρακτήρισαν τον 20^ο κυρίως αιώνα.

Γεννημένος του 1944, ο Schlink βρίσκεται πλέον σε μια ολοκληρωμένη στιγμή αναστοχασμού τόσο της όποιας απώλειας που μπορεί να έχει σημαδέψει τη ζωή ενός ανθρώπου, όσο όμως και των προβληματισμών πάνω στη συνέχεια της ζωής, κυρίως εκείνης που όχι μόνο ό ίδιος ως δυτικο-ευρωπαίος συγγραφέας εκπροσωπεί, αλλά και όλος ο Δυτικός Πολιτισμός.

Αλλά ποιες μπορεί να είναι οι ανησυχίες αυτές για ένα Γερμανό συγγραφέα που γεννήθηκε όταν ξεψυχούσε το Γ’ Ράιχ και άρα, κατά κάποιον τρόπο, κληρονόμησε τις ενοχές των προηγούμενων γενεών;

Με τη συνηθισμένη του τακτική ο Schlink στήνει το μυθιστόρημά του και μέσω αυτού καταγράφει τα αδιέξοδα όσο και τις ελπίδες του για το μέλλον του λαού του, δημιουργώντας μυθιστορηματικές περσόνες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ένα βιβλιοπώλη του Βερολίνου που έχει περάσει πια τα 70, και μια εικοσάχρονη νεαρή νεοναζί με καταγωγή από την πρώην Ανατολική Γερμανία.

Το μυθιστορηματικό εύρημα είναι πως τα δυο αυτά πρόσωπα -τα τόσο εκ πρώτης όψεως διαφορετικά μεταξύ τους- συνδέονται στενά με μια ιδιότυπη ενδοοικογενειακή σχέση και καθώς ο γηραιός βιβλιοπώλης επιχειρεί να βοηθήσει την παραστρατισμένα αμφισβητούσα  νεαρή να γνωρίσει τις αρχές του δυτικού κανόνα σκέψης και καλλιέργειας, ο Schlink από τη μεριά του στήνει ένα πλήρες έργο όπου τα πολιτικά γεγονότα πρωταγωνιστούν μέσα από τις αντιδράσεις απλών καθημερινών ανθρώπων.

Αυτού του είδους τα πολιτικά όσο και ψυχογραφικά μυθιστορήματα βοηθούν τον αναγνώστη να αποκτήσει μια πιο βαθιά γνώση των γεγονότων της Ιστορίας, στην ουσία τον πηγαίνουν μέσα στα σπίτια εκείνων που μπορεί να μην δημιούργησαν την Ιστορία, αλλά βίωσαν ο καθένας τη δική του προσωπική ιστορία.

Όπως και πιο πριν αναφέρθηκε, το μυθιστόρημα στηρίζεται στη σχέση ένας εβδομηντάχρονου δυτικογερμανού με μια εικοσάχρονη ανατολικογερμανίδα. Αλλά στην ουσία η μυθιστορηματική πλοκή είναι περισσότερο σύνθετη και πολύπλευρη.

Για μια πληρέστερη κατανόηση της υπόθεσης του έργου ή τουλάχιστον του εναύσματος που θα πυροδοτήσει την πλοκή, αντιγράφω απ΄ το οπισθόφυλλο της έκδοσης:

Καλοκαίρι 1964. Μια φοιτήτρια από το ανατολικό τμήμα του Βερολίνου και ένας φοιτητής από το δυτικό ερωτεύονται. Εκείνος τη βοηθάει να αποδράσει από την Ανατολική Γερμανία και ζουν μαζί. Μόνο μετά τον θάνατο της Μπίργκιτ ο εβδομηντάχρονος πλέον Κάσπαρ ανακαλύπτει το μυστικό που η σύζυγος του έκρυβε μια ολόκληρη ζωή: πίσω στη χώρα της είχε αφήσει μια κόρη.

Το μυθιστόρημα στην ουσία αποτελείται από δυο μέρη, καθόλου βέβαια ανεξάρτητα μεταξύ τους, αλλά που διαφέρουν ως προς την οπτική γωνία της αφήγησης.

Στο πρώτο, το παρελθόν το αφηγείται η γυναίκα του Κάσπαρ με τη μορφή  πρωτοπρόσωπης ημερολογιακής αφήγησης που θα μπορούσε να αποτελέσει το υλικό για ένα μυθιστόρημα που τελικά ποτέ δεν γράφτηκε. Στο δεύτερο η τριτοπρόσωπη αφήγηση παρακολουθεί πράξεις και σκέψεις του ίδιου του Κάσπαρ.

Με αυτό το εύρημα δομής, ο αναγνώστης μπορεί να μεταφερθεί με άνεση από το δεδομένο χθες στο υπό διαμόρφωση τώρα. Και είναι αυτό το υπό διαμόρφωση τώρα έτσι όπως μορφοποιείται μέσα στη σχέση των δυο πρωταγωνιστών -ένας θετού παππού κατόχου του ήθους του δυτικού πολιτισμού και μιας θετής εγγονής εκπροσώπου μιας νέας γενιάς που αυτομαστιγώνεται παραπλανημένη από εθνικιστικές νοοτροπίες- που δίνει την αξία του στο λογοτεχνικό έργο.

Γιατί η Τέχνη είναι η μόνη που μπορεί και να ερμηνεύσει και να θεραπεύσει. Η μόνη που μπορεί να ενώσει γενιές και να καταπραΰνει τον πόνο των τραυμάτων.

Πάρα πολύ καλός συγγραφέας ο Berhard Schlink. Το τελευταίο του μυθιστόρημα διαθέτει και τη κατασταλαγμένη συγγραφική μα και τη τεκμηριωμένη ιδεολογική του εμπειρία.

Ο Απόστολος Στραγαλινός έχει και στο παρελθόν μεταφράσει τον συγγραφέα αυτόν. Οπότε και λογικό η μεταφραστική σχέση να είναι εμφανής στο τελικό αποτέλεσμα.

(680 λέξεις)

Βιβλιοδρόμιο Νέων, 17/6/2023