Jean – Claude Grumberg «Η πιο πολύτιμη πραμάτεια»

 

Jean – Claude Grumberg

«Η πιο πολύτιμη πραμάτεια»

Ένα παραμύθι

Μετάφραση: Ρούλα Γεωργακοπούλου

Πόλις

 

                        Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

 

Η γλώσσα (προφορική ή γραπτή) ενός παραμυθιού έχει ιδιαίτερους κανόνες για να υλοποιηθεί

Απαιτεί τη χρήση παρομοιώσεων, ατμοσφαιρικών περιγραφών* επιστρατεύει  τη δυναμική των μυστικών και στηρίζεται στη δύναμη των συμβολισμών.

Τα παραμύθια διαθέτουν δυο στρώσεις ανάγνωσης. Στην πρώτη, αυτή της επιφάνειας, υπάρχουν οι περιγραφές. Στη δεύτερη, την εσωτερική, θα βρούμε τις απόψεις, τις θέσεις, τα συναισθήματα.

Τα παραμύθια είναι συνήθως ντυμένα με τα ενδύματα της φαντασίας. Αλλά το σώμα που έχουν αυτά τα ρούχα ντύσει, είναι σώμα σάρκινο και παλλόμενο από αίμα που κοχλάζει.

Τα παραμύθια κάποτε υπήρχαν για να ενδυναμώνουν ψυχές, να ενεργοποιούν αντιδράσεις, να κρίνουν καταστάσεις, να προτείνουν λύσεις.

Σήμερα όλα αυτά μπορούν να γίνουν με άλλες μορφές πεζογραφίας -με μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα. Και τα παραμύθια έχουν περιοριστεί -στην ουσία από τη μια οι συγγραφείς και από την άλλη οι αναγνώστες-τα περιόρισαν-  στον χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και μάλιστα παιδιά μικρών ηλικιών.

Ε, λοιπόν, αυτό είναι λάθος.

Και δεν χρειάζεται παρά μόνο ένας ανήσυχος συγγραφέας, ένα πεζογράφος που ολοένα πειραματίζεται, για να δημιουργήσει ένα παραμύθι που θα φέρνει στην επιφάνεια μια γνωστή ιστορία, αλλά πλέον τώρα φωτισμένη και με μια ακόμα απόχρωση. Αυτή του παραμυθιού.

Ως παραμύθι, λοιπόν, έχει ο ίδιος ο Jean – Claude Grumberg χαρακτηρίσει το πεζογράφημά του «Η πιο πολύτιμη πραμάτεια».

Ο Grumberg είναι μια γνωστή προσωπικότητα του γαλλικού θεάτρου -πολλά και άρτια τα έργα του. Πολλά και τα σενάρια τα οποία έχει γράψει για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Ακόμα μελέτες και παιδικά βιβλία.  Έχει βραβευτεί, έχει αναγνωριστεί από το πλατύ κοινό, μα και από του ειδικούς του χώρου.

Με εβραϊκή καταγωγή (παππούς και πατέρας χαθήκανε στα ναζιστικά στρατόπεδα) γεννήθηκε στο Παρίσι το 1939.

Και με αυτό το βιβλίο του θέλησε να χρησιμοποιήσει τη δομή ενός παραμυθιού για να αφηγηθεί το δράμα μιας οικογένειας εβραίων.

Το πιθανότερο να βασίστηκε σε προσωπικές και οικογενειακές εμπειρίες.

Και τα όσα θέλησε να περιγράψει ασφαλώς και μας είναι πλέον και γνωστά και με πολλούς τρόπους  έχουν καταγραφεί μέσα στην Τέχνη -πεζογραφία, ποίηση, κινηματογράφο, θέατρο.

Τώρα, όμως,  ο Grumberg χρησιμοποιεί το παραμύθι.

Και αφηγείται το δράμα ενός εβραίου πατέρα που χωρίς να αφήσει τον εαυτό του  να χάσει πολύτιμο ζωοδότη χρόνο, με κίνηση αυθόρμητη και πέρα από την όποια ανθρώπινη λογική επιλέγει ένα από  τα δυο δίδυμα βρέφη του να το σώσει πετώντας το από το τραίνο που τους μεταφέρει σε κάποιο στρατόπεδο.

Ένα μωρό φασκιωμένο σε πολύτιμο σάλι, θα γίνει η ακριβή πραμάτεια ενός τραίνου που περνά και που μια ηλικιωμένη  ξυλοκόπος θα μαζέψει εκπληρώνοντας το όνειρό της μητρότητας.

Από εκεί και πέρα υπάρχει το δάσος, υπάρχει ο αγράμματος κόσμος που έχει παραπλανηθεί, αλλά υπάρχουν και κάποιοι που δεν αποδέχονται πως μέσα σε ένα αθώο πλάσμα κρύβεται κάτι επικίνδυνο και σατανικό.

Το παραμύθι, όπως όλα τα παραμύθια, διαθέτει κάθαρση.

Κάθαρση που ξαφνικά μας περνά από το χώρο της παραμυθίας στον χώρο του ρεαλισμού. Κι έτσι μας φέρνει και πάλι στην ιστορική γνώση και μας βοηθά και μ΄ ένα ακόμα τρόπο να επιβεβαιώσουμε την απόφαση της ανθρωπότητας που με δυο λέξεις -Ποτέ ξανά-  έχει χαραχθεί στην είσοδο μουσείου ναζιστικού στρατοπέδου.

Ολιγοσέλιδο βιβλίο, έντονα φορτισμένο, πυκνών συμβολισμών. Η μετάφραση της Ρούλας Γεωργακοπούλου πρέπει να διατήρησε το μείγμα παραμυθίας και τραυματισμού που θα πρέπει να διαθέτει το πρωτότυπο.

 

 (Περί Ου, 21/11/2020)

Δε με λένε Ρεγγίνα, Άλεχ με λένα

Κατερίνα Φώτη, 1ο Γυμνάσιο Σερρών

Η Κατερίνα Φώτη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στη Φιλοσοφική σχολή του ΑΠΘ. Φοιτά στο Δ.Π.Μ.Σ (ΠΔΜ-ΑΠΘ) «Δημιουργική Γραφή» με κατεύθυνση «Δημιουργική Γραφή και Εκπαίδευση». Εργάζεται ως φιλόλογος στη Μέση εκπαίδευση.

Μάνος Κοντολέων, Δε με λένε Ρεγγίνα... Άλεχ με λένε, Πατάκης 2011

Δύο ήρωες, ένα βιβλίο, δύο ιστορίες, μια ζωή. Η πρωτοτυπία του βιβλίου, ότι ο συγγραφέας παρουσιάζει ξεχωριστά τη ζωή δύο εφήβων, που στο τέλος συγκλίνει. Κοινός άξονας η παιδική εκμετάλλευση .Ένα κορίτσι, Ρεγγίνα τη φώναζε ο πατέρας της, που σε μια άλλη γλώσσα σημαίνει βασίλισσα. Χάνει τα πάντα εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου και της δικτατορίας στη χώρα της, γονείς, σπίτι και στην προσπάθεια της επιβίωσης γνωρίζει την άλλη πλευρά της ζωής, αυτή που δεν αξίζει σε κανένα παιδί. Θα απαρνηθεί το όνομά της και μαζί την παιδική αθωότητα και θα υποταχθεί στο πρόσωπο του κακού.

Θα συναντηθεί με τον Άλεχ, που το όνομά του σημαίνει προστάτης. Ο πατέρας του ήθελε να σπουδάσει και να γίνει προστάτης για όσους έχουν την ανάγκη του. Η ζωή όμως έχει αποφασίσει διαφορετικά. Θα γνωρίσει την προσφυγιά και τα στρατόπεδα προσφύγων. Στην προσπάθειά του να προστατεύσει την αδύναμη μητέρα του, θα θυσιαστεί. Οι δρόμοι των δύο παιδιών θα χωρίσουν.  

Δύο Ιφιγένειες, δύο τραγικά πρόσωπα, ξεγράφουν το παιδί που κρύβεται μέσα τους και για να σώσουν την οικογένειά τους, θυσιάζονται κλείνοντας τα μάτια. Ένα βιβλίο για εφήβους και όχι μόνο, από ένα συγγραφέα που τολμά να θίξει με παρρησία τις κοινωνικές ανισότητες και τα αιώνια θύματά τους, τα παιδιά. Ταυτόχρονα με ευαισθησία μας καλεί, να μην εθελοτυφλούμε και αδιαφορούμε μπροστά στο πάντα επίκαιρο θέμα της παιδικής εκμετάλλευσης αλλά να οραματιστούμε και να δουλέψουμε για έναν κόσμο με κοινωνική ανθρωπιστική συνείδηση, όπου όλα τα παιδιά θα έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες ευκαιρίες στη ζωη. Ένα βιβλίο, πολλά θέματα, εμφύλιες διαμάχες, προσφυγικό, βίαιη ενηλικίωση και παιδική εκμετάλλευση. Ένας συγγραφέας που με αξιοθαύμαστο τρόπο ζωγραφίζει τα δικαιώματα όλων των παιδιών, γιατί η λογοτεχνία πρέπει να προβληματίζει και να καλλιεργεί ανθρωπιστικές αξίες.

https://www.bookia.gr/index.php?action=Blog&post=ae4677ba-54bd-42ec-adc4-c88b4ca1865a&fbclid=IwAR0W2J3eV3Kgg7OSPm9w7g9_T_Ev3iuKof5iZbJZK71JY7yhVblFcZwkDl8

Μπέρναρντ Μαλαμούντ «Το μαγικό βαρέλι»

 

Μπέρναρντ Μαλαμούντ

«Το μαγικό βαρέλι»

Μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου

Εκδόσεις Καστανιώτη

 

                             Γράφει ο Μάνος Κοντολέων

 

 

Ο Μπέρναρντ Μαλαμούντ (1914 – 1986) είναι μαζί με τους Σολ Μπέλοου και Φίλιπ Ροθ από τους σημαντικότερους αμερικανοεβραίους συγγραφείς του 20^ου αιώνα.

Γεννήθηκε στο Μπρούκλιν και ο πατέρας του είχε ένα μικρό μπακάλικο. Ζώντας την παιδική του ηλικία μέσα στην περιοχή αυτή της Νέας Υόρκης γνώρισε από κοντά τους μετανάστες εκείνης της περιόδου και γενικότερα τις συνθήκες ζωής απλών , καθημερινών ανθρώπων -μικροεμπόρων, υπαλλήλων, εργατριών κλπ- που θα γινόντουσαν αργότερα η βασική ύλη άντλησης των συγγραφικών του εμπνεύσεων.

Σε νεαρά ηλικία έχασε τη μητέρα του, ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε, ενώ ο αδελφός του νοσηλευότανε συχνά για σχιζοφρένεια.

Τόσο, λοιπόν,  το οικογενειακό περιβάλλον, όσο και η ευρύτερη περιφέρεια του Μπρούκλιν επηρέασαν το έργο του και τον τρόπο με τον οποίο προσέγγιζε τους χαρακτήρες των ηρώων του

Αν και έγραψε αρκετά μυθιστορήματα είναι τα διηγήματά του που τον έχουν καθιερώσει ως ένα στυλίστα του είδους αυτού  της πεζογραφικής αφήγησης.

Παράλληλα με τις πανεπιστημιακές σπουδές του, άρχισε να εργάζεται σε μια κρατική υπηρεσία, όπου και βίωσε από τη μια τη μονοτονία της υπαλληλικής εργασίας, αλλά και από την άλλη το διέξοδο που μπορεί να προσφέρει η λογοτεχνία.

Κι κάπως έτσι έγραψε και το διήγημα ‘Η ανακωχή’ (το πρώτο αυτής της συλλογής) όπου περιγράφει το πως η ήττα της Γαλλίας το 1940 επηρέασε τη ζωή ενός αμερικανού μπακάλη και του γιού του.

Συνέχισε να γράφει, παντρεύτηκε, απέκτησε δυο παιδιά, είχε ήδη αποδεχτεί την πρόταση να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον.

Ιδιαίτερα αυστηρός με το ίδια του τα γραπτά, θα είναι πλέον το 1952 που θα κυκλοφορήσει  το πρώτο του μυθιστόρημα.

Αργότερα παίρνει μια υποτροφία και για ένα χρόνο ζει στην Ιταλία (οι εμπειρίες του από εκείνη τη χρονιά θα καταγραφούν σε κάποια από τα πλέον καλά διηγήματά του) και συνεχίζει πλέον να γράφει, ενώ τιμάται με σημαντικές διακρίσεις και βραβεία.

Αυτό που διακρίνει τη γραφή του στο είδος του διηγήματος είναι μια πολύ ανθρώπινη και απλή προσέγγιση καθημερινών ανθρώπων. Αλλά ενώ με μια γλώσσα στρωτή και με ευαίσθητες επισημάνσεις της καθημερινότητας οδηγεί τον αναγνώστη του μέσα στον κόσμο όπου ζουν οι ήρωές του, λίγο προτού ολοκληρωθεί η αφήγηση κάνει ένα άλμα… προς τα επάνω ή και προς τα κάτω, φέρνει στο προσκήνιο μια ανατροπή όχι μόνο νοηματική, αλλά και ψυχογραφική.

Με αυτή την τεχνική  καταφέρνει να ολοκληρώσει τη σχέση της ατομικότητας με τα κοινωνικά status -δεν καταγράφει απλώς, μα και υπαινικτικά σχολιάζει.

Γιατί ο Μάλαμουντ αυτό ακριβώς έχει καταφέρει να προσφέρει στην αμερικάνικη λογοτεχνία -μια σύνδεση του ενός με τους άλλους, χωρίς αυτή η σύνδεση να αμφισβητείται μήτε από τις αποστάσεις, μήτε από τις φυλετικές διαφορές, μήτε από τα ήθη και τα έθιμα.

Τηρουμένων των αναλογιών θα μπορούσε κανείς να τον θεωρήσει αντίστοιχης δυναμικής διηγηματογράφο με τον Άντον Τσέχωφ.

Με άλλα λόγια έχουμε μια διαχρονική και πανανθρώπινη λογοτεχνία που έτσι όπως επιμερίζεται σε κείμενα μικρής φόρμας, αποκτά την πολυσυλλεκτικότητα μιας ψηφιδωτής σύνθεσης.

Ο Μπέρναρντ Μαλαμούντ δεν έτυχε ιδιαίτερης προσοχής από το εκδοτικό ελληνικό σύστημα. Σε μια μάλλον πρόχειρη έρευνα διεπίστωσα πως το πρώτο του έργο που μεταφράστηκε στη γλώσσα μας κυκλοφόρησε το 1983, ακολούθησαν τρεις συμμετοχές του σε συλλογικά εκδόσεις διηγημάτων και μόλις του 2017 από τις Εκδόσεις Καστανιώτη έφτασε στα χέρια μας  το μυθιστόρημα «Ο μάστορας» και τώρα ο πρώτος αυτός τόμος κάποιων από τα διηγήματά του.

Η μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου  μεταφέρει με ευστοχία το ύφος που θα πρέπει να είχαν  τα κείμενα στην αρχική τους γλωσσική μορφή, στη νέα αυτή μεταφρασμένη εμφάνιση τους.

 

 

(Βιβλιοδρόμιο Νέων, 14/11/20)

Η Ελένη Πριοβόλου για "Το νησί με τις λέξεις που αγαπάνε

 

Το νησί με τις λέξεις που αγαπάνε.

Οι λέξεις

Οι ιστορίες

Έρωτας

Αδερφή

Μητέρα

Πατέρας

Πουλί τριανταφυλλί

Παιδιά

Οι άνθρωποι

Σε μια περίοδο δυστοπίας έρχεται ένα βιβλίο ευτοπίας για να ισορροπήσει τα μέσα μας.

Απρόσμενο βιβλίο. Έτσι κι αλλιώς ο Μάνος Κοντολέων κάθε φορά μας εκπλήσσει επειδή τολμάει να δοκιμάσει διάφορες φόρμες. Το ανά χείρας ανάγνωσμα διαβάζεται από όλες τις αναγνωστικές ηλικίες. Θέτει ζητήματα πολιτικά και κοινωνικά με τρόπο συμβολικό. Μιλάει με τη γλώσσα των παλιών παραμυθάδων για να αναπαραστήσει το σήμερα.

Ένα νησί αλλοτριώνεται σταδιακά από τον νέο τρόπο ζωής που κάνει εμπορεύσιμο τον λαϊκό του πολιτισμό και το εθιμικό του δίκαιο.

Ο άρχοντας και η αρχόντισσα του νησιού το βλέπουν και αναρωτιούνται που πάει το κακό. Στα γηρατειά τους πια και χωρίς διάδοχο βρίσκονται στη φάση του απολογισμού.

«Οι τόποι πεθαίνουν όταν δεν τους γνοιάζονται οι άνθρωποι». Αναρωτιούνται επίσης που παν οι παλιές ιστορίες; Γιατί κανένας δεν γεννάει νέες; Αν όποιος γερνά ξεχνά να λέει τις λέξεις που αγαπάνε, τότε ποιος θα τις διδάξει στους νεότερους; Λέξεις που αγαπάνε,…. Γνοιάζονται…. Φροντίζουν….

Πάνω στα εναγώνια ερωτήματα ο άρχοντας σκαρφίζεται ένα παιχνίδι για να φέρει πίσω τις λέξεις που αγαπάνε…

Μαζί με τις λέξεις- που φτάνουν σε ιστορίες μέσα σε έξι φακέλους- παρακολουθούμε και την προοδευτική αλλαγή-πολιτική και κοινωνική-μέχρι την κατάκτηση αυτού που θεωρείται ουτοπία. Την πολιτική ωρίμανση του ατόμου ώστε να επικρατήσει στην κοινωνία ο συνεργατικός βίος.

«Ο ηγεμόνας δεν θα είμαι εγώ….. Ένας μόνο – Όχι πιά! Όλοι εσείς!.... Οι άλλοι… ‘Όλοι μαζί… Όλοι σας….

Ανακουφίστηκε η ψυχή μου μέσα σε τούτον τον χαμό που συντελείται γύρω μας.¨

Ρόδων Πολιτεία - Ελένη Πριοβόλου

8 Νοεμβρίου στις 7:08 μ.μ.  · 

Sara Mesa "Ένας έρωτας"

 

Sara Mesa

«Ένας έρωτας»

Μετάφραση Μαρία Παλαιολόγου

Εκδόσεις Ίκαρος

 

                          

Η Sara Mesa γεννήθηκε στη Μαδρίτη το 1976 και σε μικρή ηλικία μετακόμισε με την οικογένειά της στη Σεβίλλη, όπου και κατοικεί μέχρι σήμερα. Έχει σπουδάσει δημοσιογραφία και ισπανική φιλολογία.

Αρχικά αφοσιώθηκε στην ποίηση όπου και διακρίθηκε. Αλλά είναι τα αφηγηματικά έργα που την καθιέρωσαν ως μια από τις πλέον ιδιαίτερες συγγραφικές φωνές τόσο στις ισπανόφωνες χώρες, όσο και διεθνώς.

Στη χώρα μας είναι γνωστή από το 2019 με την κυκλοφορία του μυθιστορήματος της «Πίσω από τους θάμνους» (μετάφραση Μαρία Παλαιολόγου, Εκδόσεις Ίκαρος)

Αυτή τη χρονιά η γνωριμία με το έργο της επαυξάνεται καθώς έχουμε στα χέρια μας το «Ένας Έρωτας»

Αυτό που δείχνει να χαρακτηρίζει τη συγγραφική ματιά της Mesa είναι μια εξονυχιστική, θα έλεγα, ανάλυση των ψυχολογικών αντιδράσεων του ατόμου όταν από τη μια βρίσκεται δίπλα σε ένα άλλο άτομο, αλλά και όταν κυκλοφορεί μέσα σε ένα μικρό κοινωνικό περιβάλλον.

Στο «Πίσω από τους θάμνους» αυτό που είχε ξαφνιάσει ήταν μια ασυνήθιστη καταγραφή  των σχέσεων που αναπτύχθηκαν ανάμεσα σε ένα ηλικιωμένο άνδρα και μια έφηβη- απρόσμενες εξελίξεις και στερεοτυπικές αντιδράσεις.

Στο «Ένας έρωτας» έχουμε την  αναζήτηση μιας άλλης προοπτικής σε ότι μπορεί να σημαίνει η έλξη που φέρνει κοντά μια γυναίκα με ένα άντρα.

Η Νατ -το κεντρικό πρόσωπο του έργου-  καθώς πλησιάζει στην αρχή του τέλους μιας βιολογικής νεότητας αναζητά να ξεφύγει από την ακινησία ενός προκαθορισμένου ημερήσιου προγράμματος, προξενεί ένα μικρό συμβάν που την εκθέτει και πηγαίνει σε μια μικρή αγροτική περιοχή, όπου θα προσπαθήσει να ξεκινήσει μια νέα καριέρα μεταφράστριας, ζώντας σε ένα νοικιασμένο, κακοσυντηρημένο σπίτι.

Από τον άξεστο ιδιοκτήτη έως τους λιγοστούς κατοίκους του χωριού θα συναντήσει μια στάση μη αποδοχής της, ακόμα και εκμετάλλευσής της.

Αλλά η ίδια αντιδρά παθητικά, χωρίς μεν να δειλιάζει, αλλά και χωρίς να διεκδικεί. Αναζητά την απομόνωση και μέσα στη μετάφραση προσπαθεί να διακρίνει την πολλαπλότητα των συναισθημάτων που κρύβουν οι λέξεις και οι φράσεις.

Ο μόνος που θα θελήσει να την πλησιάσει θα είναι ένας ιδιόμορφος καλλιτέχνης, αλλά ανάμεσά τους θα υπάρχει πάντα μια ασάφεια -δεν είναι σεξουαλική η έλξη που τους φέρνει κοντά, δεν είναι μήτε ταύτιση ιδεολογική.  

Ίσως από την πλευρά εκείνου να υπάρχει η διάθεση μιας χειραγώγησης, αλλά η Νατ δεν είναι αποφασισμένη να εκχωρήσει την συνεχώς αυτοαμφισβητούμενη αυτοεκτίμηση της στον όποιον άλλον.

Στην ουσία η Νατ αναζητά τη δική της ταυτότητα -ταυτότητα φύλου όσο και ταυτότητα κοινωνική.

Στη ζωή της θα εισβάλει ο επίσης μοναχικός Αντρέας -με ασαφές παρελθόν και κλεισμένο από τον ίδιο παρόν- ο οποίος θα της κάνει την ασυνήθιστη πρόταση να τον αφήσει να χρησιμοποιήσει για μια και μόνο φορά το σώμα της για να εκτονώσει τη σεξουαλική μοναξιά του.

Η πρόταση γίνεται όπως κάποιος άλλος θα ζητούσε λίγο καφέ για να ξυπνήσει ή μια ασπιρίνη για να του περάσει ο πονοκέφαλος.

Η Νατ αρνείται στην αρχή, αλλά αμέσως μετά και σταδιακά αφήνεται να την παρασύρει μια απροσδιόριστη έλξη προς τον άνδρα… Στην ουσία προς το αρσενικό που με τρόπο ξεκάθαρο της απευθύνθηκε επειδή η ίδια ήταν θηλυκό.

Ανάμεσα στην μονοτονία της ζωή στην πόλη και την αδράνεια της ζωής μιας κλειστής κοινωνίας, δυο άνθρωποι αποφασίζουν να ‘συνομιλήσουν’ με μόνη γλώσσα αυτή που τους προσφέρουν τα σώματά τους.

Αλλά η κάθε σχέση εντάσσεται σε ένα  λίγο ή πολύ συγκεκριμένο περιβάλλον και ασφαλώς η μικρή κοινωνία μιας αγροτικής περιοχής θα αντιδράσει.

Όμως οι αντιδράσεις δεν θα έρθουν μοναχά από τους άλλους. Θα κυριεύσουν και το ένα μέλος της σχέσης -εκείνον- που ίσως γιατί ποτέ δεν είχε κερδίσει τη γνώση μιας άλλης συμπεριφοράς, ίσως γιατί ως  αρσενικός δεν ήταν αυτός που συγκέντρωνε τις επιθέσεις του περίγυρου, θα ζητήσει να σταματήσει ότι ο ίδιος είχε ξεκινήσει.

Η Νατ δεν είναι έτοιμη να εγκαταλείψει αυτήν την ταυτότητα στην οποία είχε καταφύγει. Εξαναγκάζεται όμως και εν τέλει θα αποφασίσει να φύγει από το μικρό μέρος, μάλλον για κάποιο άλλο λίγο ή πολύ παρόμοια μικρό, μα προτού φύγει… Πλέον γνωρίζει… Πως - Τα συναισθηματικά κειμήλια δεν αξίζουν την αιωνιότητα.

Ιδιόμορφο, ιδιαίτερο, σίγουρα ασυνήθιστο μυθιστόρημα. Με ανατροπές σε δεδομένες παραδοχές, βαθιές τομές που αιμορραγούν πάνω σε συναισθήματα που άλλοτε παρηγορούν κι άλλοτε απελπίζουν.

Με φράσεις συχνά μη αναμενόμενες, με χαρακτήρες που αποφεύγουν τον άπλετο φωτισμό, με ελάχιστα στοιχεία που θα κατέγραφαν κάτι το επαναστατικό, η Mesa ισχυρίζεται πως ο έρωτας  δεν είναι μονοδιάστατος* πως συχνότατε ρέπει προς κάτι το μοναχικό.

Και μας πείθει.

 

 

(Πρώτη δημοσίευση Βιβλιοδρόμιο Νέων, 7/11/2020)

 

Ο Μάνος Κοντολέων γράφει για την ολοκλήρωση της άτυπης τριλογίας του «Έφηβοι μέσα στην Πολιτεία»

 

Αισθάνομαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος που μέσα σε αυτή την πολλαπλά δύσκολη χρονιά (2020) ολοκληρώθηκε η έκδοση της άτυπης τριλογίας μου «Έφηβοι μέσα στην Πολιτεία» (Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι – Οι Δίδυμοι Ήλιοι της Ποντικούπολης – Το Νησί με τις Λέξεις που Αγαπάνε).

Τρία βιβλία για μεγάλα παιδιά και εφήβους που κατά κάποιον τρόπο «κυκλώνουν» σε λογοτεχνικές αφηγήσεις τους βασικούς άξονες μιας συνειδητοποιημένης κοινωνικοποίησης των αυριανών πολιτών.

Ελευθερία – Ισότητα – Δημοκρατία

Στην ουσία οι τρεις αυτές βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Δυτικής Σκέψης αποτελούσαν από την πρώτη μου εμφάνιση στη λογοτεχνία κεντρικούς άξονες κάθε έργου μου – τόσο αυτών για παιδιά και νέους όσο και των μυθιστορημάτων μου για ενήλικους αναγνώστες.

Τα δυο πρώτα μου βιβλία, που κυκλοφόρησαν το 1979, πάνω στις έννοιες της Ελευθερίας και της Ισότητας στηρίχτηκαν και είναι αυτά που θέλησα 40 χρόνια μετά να τα ξαναγράψω φωτισμένα με τη συσσωρευμένη συγγραφική, μα και κοινωνικοπολιτική εμπειρία μου.

Το συμβολικό παραμύθι Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι (2019) φωτίζει το δικαίωμα κάθε ατόμου σε μια ελεύθερη έκφραση. Η φαντασιακή σύνθεση Οι Δίδυμοι Ήλιοι της Ποντικούπολης (2020) υποστηρίζει την αξία των ίσων δικαιωμάτων. Και τώρα –τέλος πλέον του 2020– το σπονδυλωτό μυθιστόρημα μαγικού ρεαλισμού Το Νησί με τις Λέξεις που Αγαπάνε έρχεται να ολοκληρώσει το τρίπτυχο μιας κοινωνιολογικής ενημέρωσης, προβάλλοντας τις βασικές δομές που πρέπει να χαρακτηρίζουν ένα γνήσιο δημοκρατικό πολίτευμα. Σημείωσα την ικανοποίησή μου για την ολοκλήρωση αυτής της άτυπης τριλογίας, «Έφηβοι και Πολιτεία», μέσα σε τούτη τη χρονιά. Κι αυτό γιατί είναι το 2020 που έφερε μια μεγάλη αναταραχή στις κοινωνικές σχέσεις, που κι αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε νέες προσβολές της συνοχής των αρχών του Δυτικού Πολιτισμού, έτσι όπως αυτές διαμορφώθηκαν και εκφράστηκαν τα τελευταία 250 περίπου χρόνια. Ο φόβος μιας πανδημίας, η αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας των λαών, τα κύματα προσφύγων που αναζητούν μια νέα πατρίδα, η πέραν κάθε ηθικού ενδοιασμού αποδοχή των κανόνων της Αγοράς, η ανεξέλεγκτη παντοδυναμία των ΜΜΕ, η άναρχη διακίνηση ιδεών και γεγονότων, η καταπιεστική επιβολή της εικόνας πάνω στον λόγο και, βέβαια, πάνω απ’ όλα, ο συνεχόμενος βιασμός του περιβάλλοντος, οδηγούν τα άτομα –και πρωτίστως τις νέες γενιές– σε μια πολιτιστική συρρίκνωση, μια παρερμηνεία της έννοιας της μόρφωσης, σε έναν εγωκεντρικό τελικά τρόπο επιβίωσης μέσα σε έναν κόσμο που δε θα τον διέπουν οι πολιτειακοί νόμοι έτσι όπως θεμελιώθηκαν στην κλασική αρχαιότητα και υποστηρίχτηκαν με πολυδύναμους αγώνες όλους τους αιώνες που μεσολάβησαν από τότε ως σήμερα. Η λογοτεχνία για παιδιά και νέους –ιδίως κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα– έγινε ένας βασικός παράγοντας μιας ευρύτερης ευαισθητοποίησης των νέων σε θέματα κοινωνικής και ατομικής ηθικής.

Οι νέοι κανόνες που έρχονται να εφαρμοστούν σε μια αποστερημένη από ευαισθησίες καθημερινότητα των πολιτών περιορίζουν αυτή την ευαισθητοποίηση σε πρακτικά ως επί το πλείστον ζητήματα. Μα η λογοτεχνία υπάρχει όταν μαζί με την Αισθητική προβάλλει και καλλιεργεί τις Ιδέες. Διαφορετικά από Τέχνη του Λόγου μετατρέπεται σε Μέσον της Παραπληροφόρησης. Δεν είμαι ο μόνος συγγραφέας τόσο εδώ, στην Ελλάδα, όσο και σε άλλες χώρες του κόσμου που αντιδρά.

Η άτυπη τριλογία «Έφηβοι και Πολιτεία» αποτελεί μια έκφραση αυτής της δικής μου συγγραφικής αντίδρασης. Και ευελπιστεί να τύχει της προσοχής και της υποστήριξης όσων, είτε ως γονείς είτε ως εκπαιδευτικοί, αλλά και απλώς και μόνο ως υπεύθυνοι κοινωνικοποιημένοι ενήλικες, δεν έχουν αποδεχτεί πως οι νέες γενιές από πολίτες θα μετατραπούν σε καταναλωτές και μόνο.     

(https://www.vivliopoleiopataki.gr/blog/post/20285/O-Manos-Kontoleon-grafei-gia-thn-oloklhrosh-ths-atuphs-trilo/?fbclid=IwAR3LCrKsgwNRZBg4RKfGBm-m9Ozl_cAw7bnRUY_az-mmt09hT5IIIkCRHo4)

 

Share to FacebookShare to TwitterShare to LinkedIn

Άνθρωποι που έγιναν κι άνθρωποι που θα γίνουν... ιστορίες - Γιάννης Πάσχος "Μια νυξ δι΄ εν έτος" - Παναγιώτης Περιβολάρης "Ιστορίες μεταναστών"

 

Μου αρέσει να αφήνω τη λογοτεχνία να παίζει μαζί μου -εννοώ να με ξαφνιάζει. 

Μου αρέσει να την βλέπω άλλοτε να με κάνει έρμαιο ονείρων κι άλλοτε να με τραβά σε αναστοχασμούς. Να μου επιβεβαιώνει σκέψεις και απόψεις* να μου αποκαλύπτει νέες.

Και -αυτό κυρίως- να μου κρύβει από τη μια τις πηγές της και από την άλλη με χούφτες από το καθάριο  νερό αυτών των πηγών, να με δροσίζει και να με οδηγεί στην ανακούφιση πως μπορώ ακόμα να δικαιούμαι τη Ζωή.

Συνήθως διαβάζω βιβλία από αυτά που πρόσφατα έχουν κυκλοφορήσει. Μα είναι και φορές που πέφτουν στα χέρια μου κάποια προηγουμένων εποχών που σε κάποιο ράφι ξεχαστήκανε ή και άλλα που έτσι απρόοπτα φτάσανε στο γραφείο μου.

Και τότε -εδώ είναι η χαρά του αναγνώστη/συλλέκτη- τα διερευνώ με διάθεση να δω το πως  οι διαφορετικές χρονιές συγγραφής έχουν παρέμβει στην δημιουργία τους. Πόσο γρήγορα ή αργά το παλαιό θα παλιώσει* πόσο το νέο θα αντέξει προτού να ξεχαστεί.

Σκέψεις όλα αυτά που για μια ακόμα φορά με συντροφεύουν καθώς έχω δίπλα μου δυο συλλογές -η μια διηγημάτων, η άλλη αφηγήσεων

Η μια κάπως παλαιά -του 2009. Είναι τα διηγήματα του Γιάννη Πάσχου " "Μια νυξ δι΄ εν έτος" (Μελάνι). Η άλλη εντελώς πρόσφατη - "Ιστορίες μεταναστών" του Παναγιώτη Περιβολάρη (Πόλις)

Το πρώτο πριν από λίγες μέρες μου το έστειλε ο συγγραφέας του καθώς ξεκινήσαμε να έχουμε μια διαδικτυακή επαφή.  Λίγο πιο πριν είχα διαβάσει και είχαμε συζητήσει μια νέα συλλογή διηγημάτων του. Και καθώς η γνωριμία μας βάθαινε έτσι όπως η λογοτεχνία ξέρει να βαθαίνει τις  γνωριμίες, ανταλλάξαμε και παλαιότερες εργασίες μας.

Ο Πάσχος είναι καθηγητής Ιχθυολογίας και ζει στα Γιάννενα. Σχετικά καθυστερημένα 'μπήκε' στο λογοτεχνικό στίβο, αλλά πολύ γρήγορα έδωσε το προσωπικό του στίγμα. Ποιητής μα και πεζογράφος -μείγμα που εδώ, σε αυτή τη συλλογή προσφέρει μια αληθινή λογοτεχνική μέθεξη.

Ολιγοσέλιδα διηγήματα τα περισσότερα. Και όλα ανθρωποκεντρικά -πρόσωπα του χτες, μα και του πρόσφατου σήμερα. Όλα τους χωνεμένα μέσα στην κοινωνία μας, τύποι γνωστοί... Όχι τύποι -οι τύποι δεν έχουν ψυχή- άνθρωποι γνωστοί,  με κάποιους μιλήσαμε κάποτε, κάποιους απλώς τους προσπεράσαμε,  μερικοί ίσως να είμαστε... εμείς.

Αυτό που καταφέρνει ο Γιάννη Πάσχος είναι από όλους αυτούς (εμάς) να φτιάχνει ιστορίες που δεν περιγράφουν απλώς (αυτό το έχουν κάνει και άλλοι και πολύ συχνά) μα που αναποδογυρίζουν όσα θεωρούνται δεδομένα. Ναι, εδώ είναι που ο ποιητής μπολιάζει τον πεζογράφο. Και έτσι μπορούμε να... ηρεμήσουμε. Την καθημερινότητά μας την έχει ένας  -έστω κι ένας- κατανοήσει και την μετέτρεψε σε Τέχνη. Είμαστε άνθρωποι σημερινοί που έχουμε αξιωθεί την κατανόηση του άλλου και έχουμε γίνει ιστορίες.

Πολύ σημαντικό αυτό -πιστέψτε με! Όταν το ασήμαντο γίνεται λογοτεχνία, παύει να είναι ασήμαντο.

Τυχεροί όλοι εμείς!

Ναι, τυχεροί, την ίδια στιγμή που ολοένα και άλλοι άνθρωποι (θυμηθείτε: όχι τύποι) εισέρχονται στις γειτονιές μας, κατοικούν τις περισσότερες φορές σε σπίτια που είχαμε κάποτε κι εμείς κατοικήσει και που όμως δεν τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα να τους δούμε ως ανθρώπους. Μήτε καν ως τύπους. Με μια λέξη και μόνο τους χαρακτηρίζουμε -μετανάστες.

Και ήρθε ένας μη λογοτέχνης (προς ώρας, θέλω να πιστεύω), ένας δικηγόρος από την Πάτρα που αποφάσισε κάποιους από αυτούς να τους πλησιάσει, να τους ακούσει, να τους αισθανθεί και να καταγράψει τις πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις των ζωών τους.

Χρησιμοποίησα τη  λέξη 'αισθανθεί'. Όχι, ασφαλώς, τυχαία. Γιατί ο ΄καταγραφέας΄ αυτών των εξομολογήσεων -ο Παναγιώτης Περιβολάρης- δεν δείχνει πως στάθηκε απέναντί τους με κάποιο κασετόφωνο ή ένα σημειωματάριο και σημείωνε λεγόμενα που είχαν να κάνουν με πικρές, σκληρές, ανθρώπινες αναμνήσεις. όχι! Δεν γνωρίζω το τρόπο που επεξεργάστηκε το αρχικό υλικό του και ούτε στην ουσία με ενδιαφέρει να το μάθω. Αυτό που εγώ κράτησα ήταν... Ναι, ήταν πως διάβασα ιστορίες ανθρώπων.

Και έτσι, έχοντας από τη μια εκείνα τα κείμενα που η ευαισθησία ενός ποιητή/ πεζογράφου τα είχε μετατρέψει σε λογοτεχνικές ιστορίες και από την άλλη την πρώτη ύλη από τις αφηγήσεις ανθρώπων που συνέλλεξε ένας ευαισθητοποιημένος πολίτης, σκέφτηκα πως πολύ σύντομα οφείλουμε από αυτές και άλλες παρόμοιες  καταγραφές να δημιουργήσουμε τις νέες λογοτεχνικές ιστορίες.

Σκέφτηκα, με άλλα λόγια,  πως ίσως ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος να συνεχίσουμε να είμαστε εκπρόσωποι του Δυτικού Πολιτισμού είναι ένας και μόνο και σίγουρα δοκιμασμένος από τα χρόνια του Ομήρου. 

Να βλέπουμε τον άλλον -μα και τον εαυτό μας- ως ήρωα μιας αφήγησης λογοτεχνικής.

(πρώτη ανάρτηση:  https://iporta.gr/%ce%ac%ce%bd%ce%b8%cf%81%cf%89%cf%80%ce%bf%ce%b9-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%ad%ce%b3%ce%b9%ce%bd%ce%b1%ce%bd-%ce%ba%ce%b9-%ce%ac%ce%bd%ce%b8%cf%81%cf%89%cf%80%ce%bf%ce%b9-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%b8%ce%b1/?fbclid=IwAR2JjtSKSJ-q4SR-Z-CPJn3_sAmK1E0AAmtE-qoDx0MKRFHRSTtCgn8Ks7o )