«Το κουμπί και το φόρεμα»

Σωτήρης Δημητρίου

«Το κουμπί και το φόρεμα»

Διηγήματα

Εκδόσεις Πατάκη

Νομίζω πως ο Σωτήρης Δημητρίου μπορεί χωρίς την όποια αμφιβολία να διεκδικήσει τον τίτλο του πλέον σημαντικού σύγχρονου έλληνα διηγηματογράφου.

Από βιβλίο σε βιβλίο (πάντα ολιγοσέλιδα τα βιβλία του είτε είναι συλλογές διηγημάτων είτε νουβέλες) κατακτά ολοένα και πιο λεπτών αποχρώσεων δυνατότητες περιγραφών της καθημερινότητας καθημερινών ανθρώπων.

Ξεκινώντας την ανάγνωση ενός δικού του βιβλίου –και ας μείνουμε σε αυτήν την τελευταία του συλλογή σύντομων πεζών- πρέπει να είσαι προετοιμασμένος πως θα σου αποκαλυφθούν οι κρυφές πτυχές σκέψεων και συναισθημάτων ανθρώπων που αν και ζούνε δίπλα σου, εντούτοις δεν τους γνωρίζεις.

Ο Δημητρίου γνωρίζει να παρατηρεί τους άλλους. Κινείται σχεδόν αθέατος ανάμεσά μας και στη συνέχεια κλείνεται μέσα στο δικό του χώρο και αναζητά τις λέξεις που με τη βοήθειά τους θα καταγράψει τα ευρήματα.

Μανιώδης συλλέκτης φράσεων που σχηματίζουν εικόνες-

Και τώρα έστεκαν κι οι δυο στα ακροδάχτυλα, σαν τα πετεινάρια

Εικόνες που σε στέλνουν σε πρωτόγνωρες απόψεις –

Λίγο πριν την πλατεία, σ΄ ένα χαμηλό περβάζι είδε ένα βιβλίο, προσεκτικά τοποθετημένο, με την μορφή αγίου.

Απόψεις που σου αλλάζουν τη ροή της σκέψης –

Αφόπλιζε τους ανθρώπους. Έμενε στην σκέψη τους πολύ παραπάνω απ΄ το συνηθισμένο.

Τριάντα δύο –αν τα μέτρησα σωστά- μικρά διηγήματα, άλλοτε αθηναϊκά, άλλοτε της επαρχίας, κάποια της ψυχής.

Μικρά διαμάντια ύφους, σκέψεων και λογοτεχνικής υπόστασης.

Πύργος: Θερμή φιλοξενία στον συγγραφέα Μάνο Κοντολέων

Μια ξεχωριστή εμπειρία έζησαν οι μαθητές του 1^ου Δημοτικού Σχολείου Πύργου, λίγο τη λήξη των μαθημάτων τους για τα Χριστούγεννα. Είχαν τη χαρά να συναντηθούν με τον συγγραφέα Μάνο Κοντολέων και μαζί να διαβάσουν και να μιλήσουν για τα βιβλία του και κυρίως για το «κόκκινο καραβάκι  κόκκινο ποδήλατο».

Οι μαθητές επεφύλαξαν θερμή υποδοχή στον Μάνο Κοντολέων, που επισκέφθηκε το 1^ο Δημοτικό Σχολείο Πύργου στο πλαίσιο του προγράμματος «Φιλαναγνωσίας». Ο διευθυντής του σχολείου Αναστάσιος  Αναστόπουλος, στην προσφώνηση του εξήρε το έργο του Μάνου Κοντολέων, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες συγγραφείς.

Η συνάντηση με τους μαθητές

Ο Μάνος Κοντολέων έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τους μαθητές της  Δ΄ και Ε΄ τάξης, καθώς και από τους εκπαιδευτικούς των τάξεων, Χαράλαμπο Διαμαντόπουλο, Ευγενία Ηλιοπούλου, Αμαλία  Θανοπούλου, Μάντω Αγγελοπούλου, Αθανασία Παπαδάκη, Ελευθερία Νιβουρλήκαθώς και τις υπεύθυνες της Φιλαναγνωσίας, Αντωνία Αντωνοπούλου και Ελένη Κουνέλη, οι οποίοι επιμελήθηκαν την παρουσίαση του συγγραφέα με επικεφαλής τον διευθυντή του Σχολείου κ.Αναστόπουλο.


Έγινε ιδιαίτερη μνεία στο έργο και στην ιστορία της UNISEF καθώς  και στην πραγματικότητα που ζει η χώρα μας, η οποία από χώρα αποστολής μεταναστών έγινε χώρα υποδοχής. Οι μαθητές, μαζί με τους εκπαιδευτικούς, είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τον συγγραφέα και να του απευθύνουν τις ερωτήσεις τους.

Ο ίδιος έκανε αναφορά στην προσφορά της UNISEF καθώς μέρος των εσόδων του βιβλίου του «κόκκινο καραβάκι  κόκκινο ποδήλατο», θα διατεθεί  στο έργο της UNISEF, ενώ επισήμανε τη βοήθεια και συμβολή του σχολείου στον τηλεμαραθώνιο της ΝΕΤ.

Το «κόκκινο καραβάκι  κόκκινο ποδήλατο» οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να το απολαύσουν, στα πλαίσια της Φιλαναγνωσίας, μέσα στην τάξη και να γνωρίσουν παρέα με τον μικρό Μάνο του βιβλίου την ύπαρξη παιδιών που έχουν ανάγκη τη βοήθειά μας.

Ο συγγραφέας έτυχε θερμής υποδοχής από τους μικρούς μαθητές  της Δ΄ 3 τάξης,  που τουπρόσφεραν δώρα αγάπης και τον δέχτηκαν στη γωνιά ανάγνωσης που είχαν δημιουργήσει στην τάξη τους. Ο συγγραφέας υπέγραψε σελιδοδείκτες που είχαν φιλοτεχνήσει με τη βοήθεια της δασκάλας τους, Ελευθερίας Νιβουρλή και της καθηγήτριας της Πληροφορικής, Μέβης  Ζερδεβάενώ τα παιδιά, τον αποχαιρέτησαν με ένα τραγούδι αφιερωμένο σε όλα τα παιδιά της γης.

Θερμή υποδοχή στο συγγραφέα Μάνο Κοντολέων

Στα πλαίσια του 15ου Διεθνούς 

Φεστιβάλ  Κινηματογράφου Ολυμπίας

για Παιδιά και Νέους ,         

 ο συγγραφέας  Μάνος Κοντολέων,

την Παρασκευή  7 Δεκεμβρίου,

επισκέφθηκε το 1^ο δημοτικό σχολείο Πύργου

και έγινε δεκτός με ενθουσιασμό

από τους μαθητές της  Δ΄ και Ε΄ τάξης,

καθώς και από τους εκπαιδευτικούς των τάξεων,

Λάμπη Διαμαντόπουλο, Ευγενία Ηλιοπούλου,

Αμαλία  Θανοπούλου, Μάντω Αγγελοπούλου,

Αθανασία Παπαδάκη, Ελευθερία Νιβουρλή

καθώς και τις υπεύθυνες της φιλαναγνωσίας,

Αντωνία Αντωνοπούλου και Ελένη Κουνέλη,

οι οποίοι επιμελήθηκαν την παρουσίαση του συγγραφέα

μαζί με το διευθυντή του σχολείου κ. Αναστάσιο  Αναστόπουλο.  

Έγινε ιδιαίτερη μνεία στο έργο

και στην ιστορία της   UNISEF  

καθώς  και στην πραγματικότητα που ζει η χώρα μας,

η οποία από χώρα αποστολής μεταναστών  

έγινε χώρα υποδοχής . 

Οι μαθητές παρακολούθησαν βίντεο σχετικά

με τις δράσεις της UNICEF.

Οι μαθητές , μαζί με τους  εκπαιδευτικούς,

είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τον συγγραφέα

και να του απευθύνουν τις ερωτήσεις τους.

Ο ίδιος έκανε αναφορά στην προσφορά της  UNISEF

 καθώς μέρος των εσόδων του βιβλίου του

«Κόκκινο καραβάκι   κόκκινο ποδήλατο»,

θα διατεθεί  στο έργο της UNISEF

και επισήμανε τη δική μας βοήθεια και συμβολή

στον τηλεμαραθώνιο  της ΝΕΤ 

τη Δευτέρα 10 Δεκεμβρίου.

Το  «Κόκκινο καραβάκι  κόκκινο ποδήλατο»

οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να το απολαύσουν ,

στα πλαίσια της φιλαναγνωσίας,

και μέσα στην τάξη

και να γνωρίσουν παρέα με τον μικρό Μάνο του βιβλίου

 την ύπαρξη παιδιών

 που έχουν ανάγκη τη βοήθειά μας.

Ο συγγραφέας έτυχε θερμής υποδοχής

από τους μικρούς μαθητές  της Δ₃ τάξης,  

που του πρόσφεραν δώρα αγάπης

και τον δέχτηκαν στη γωνιά ανάγνωσης

που είχαν δημιουργήσει στην τάξη τους.

Ο συγγραφέας υπέγραψε σελιδοδείκτες

 που είχαν φιλοτεχνήσει

με τη βοήθεια της δασκάλας τους , Ελευθερίας Νιβουρλή

 και της δασκάλας   της Πληροφορικής, Μέβης  Ζερδεβά.

Οι μαθητές τον αποχαιρέτησαν

μ’  ένα τραγούδι αφιερωμένο

σ’ όλα τα παιδιά της γης.
 

Ελευθερία Νιβουρλή

Βιβλίο στο μικροσκόπιο: Κόκκινο καραβάκι, κόκκινο ποδήλατο

 «Το θέλω!» Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει αυτή την έκφραση από τα χείλη παιδιών; Τις περισσότερες  φορές αναφέρονται σε κάποιο παιχνίδι (στολίδι, στη δική μας ιστορία). Μπορεί να τους ακούσουμε να το ζητάνε παντού. Μέσα σε ένα μαγαζί, έξω από μια βιτρίνα, κατά τη διάρκεια μιας παράστασης. Αν συνεχίσουν να επιμένουν, η τιμωρία είναι δεδομένη.

Συνήθως οι γονείς το αποδίδουν στην απληστία των παιδιών για ακόμα ένα δώρο, που θα χρησιμοποιήσουν για λίγο καιρό ή και λεπτά και μετά θα το βρουν πεταμένο στη στοίβα με τα προηγούμενα.

Ο δικός μας Μάνος δεν είχε κάτι τέτοιο κατά νου. Το ήθελε κοντά του, γιατί δεν ήθελε να νιώθει μοναχό του πάνω στο χιονισμένο κλαρί του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην τάξη του, το βράδυ που θα έσβηναν τα φωτάκια. Ένα κόκκινο καραβάκι. Ορφανό! Μέσα σε μια κρύα τάξη.

Αφέλεια και ρομαντισμός που μόνο ένα παιδί έχει. Που σίγουρα, ακούγοντάς το, όχι μόνο δεν θα το τιμωρούσαμε αλλά θα το αγκαλιάζαμε σφιχτά. Με την ελπίδα να μην μας κάνει περισσότερες ερωτήσεις. Πώς να εξηγήσεις στα παιδιά πως τα άψυχα αντικείμενα δεν νιώθουν ορφάνια, όταν πιστεύουν σε πράγματα που η δική μας λογική δεν επιτρέπει;

Ο Μάνος θα  πιστέψει πως το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και σε αυτόν, δηλαδή οι γονείς του να τον εγκαταλείψουν και να μείνει μόνος.

Η δασκάλα θα εξηγήσει στα παιδιά πως τα δώρα τους (όπως και το κόκκινο καραβάκι) θα δοθούν σε παιδάκια που έχουν έρθει από ξένα μέρη. Όμως, δεν είναι αρκετό αυτό για ένα παιδί. Είναι μόνο λόγια. Και τότε, μαγικά, θα μπει η σοφία των μεγάλων. Ο παππούς θα νιώσει, θα αισθανθεί, θα καταλάβει. Θα απλώσει το χέρι και ο εγγονός του θα το κρατήσει σφιχτά. Θα τον εμπιστευτεί. Και θα’χει δίκαιο.

Βρόμικοι τοίχοι, στρώματα, κρύο, περίεργη προφορά, σκούρα δέρματα. Ο Μάνος θα βρεθεί σε έναν άλλο κόσμο. Διαφορετικό! Αληθινό, όμως. Υπαρκτό.

Ένας καταυλισμός προσφύγων. Ο Μάνος δεν θα αργήσει να αφήσει το χέρι του παππού, όταν νιώσει ασφάλεια. Αν και μικρός, θα πάρει ένα αληθινό μάθημα ζωής. Θα βρει το καραβάκι του να τον κοιτάζει σε ένα άλλο πιο φτωχό κλαρί. Σε ένα μέρος  γεμάτο παιδάκια  που πραγματικά το έχουν ανάγκη.

«Το θέλω!» που φώναζε τόσο επίμονα, δεν θα το ξαναφωνάξει πια…

Η προσφορά και η αγάπη αυτές τις Άγιες μέρες στο προσκήνιο. Το μήνυμα περνάει αβίαστα μέσα από τις σελίδες. Χωρίς διδακτισμό και συμβουλές. Το δώρο μας, ακόμα κι αν είναι κάτι ασήμαντο και μικρό, μπορεί να χαρίσει λάμψη και ζεστασιά μέσα σε ένα κρύο και άδειο σπίτι.

Η ζήλια για το αδερφάκι που έρχεται, η ανησυχία των γονιών, οι όμορφες οικογενειακές στιγμές κάνουν διακριτικά και αυτά την εμφάνισή τους στην ιστορία.

Μια ιστορία ανάμεσα σε παππού και εγγονό. Μια σχέση ιδιαίτερη. Μας δείχνει πως περισσότερα μπορούμε να πούμε με τα μάτια παρά με τα λόγια.

Μας πηγαίνει πίσω, στην δική μας παιδική ηλικία. Το ζεστό κράτημα του χεριού, οι συνεχόμενες ερωτήσεις, η αγκαλιά. Όλα, λίγο πολύ, μας έχουν συμβεί με τους δικούς μας αγαπημένους παππούδες.

Ναι, είναι ένα βιβλίο που ξυπνάει αναμνήσεις. Γλυκόπικρες, μια που πολλά από τα αγαπημένα μας πρόσωπα δεν είναι πια μαζί μας. Σε μεταφέρει στο κλίμα των Χριστουγέννων, σε κάνει να ακούσεις ήχους και μουσικές και να συγκινηθείς με τις ξεχωριστές εικόνες, σαν μικρά έργα τέχνης, της βραβευμένης Μυρτώς Δεληβοριά.

Όλοι, ας ετοιμαστούμε για ένα ακόμα ταξίδι με την μαγική πένα του Μάνου Κοντολέων.

Τα παιδιά σε έναν καταυλισμό παρέα με ένα κόκκινο ποδήλατο,

το καραβάκι πάνω σε ένα κλαρί βαμμένο με ασημένια μπογιά

και εμείς οι μεγαλύτεροι στις χιονισμένες αναμνήσεις κάποιων Χριστουγέννων αγκαλιά με τον δικό μας παππού.

Βασίλης Κουτσιαρής

http://www.kosvoice.gr/

Έκκληση Μάνου Κοντολέων και Βαγγέλη Ηλιόπουλου προς τον Υπουργό Πολιτισμού για τη διάσωση του Προγράμματος Φιλαναγνωσίας

Προς τον Αναπληρωτή Υπουργό Πολιτισμού     

κ. Κώστα Τζαβάρα

Θέμα: Έκκληση Μάνου Κοντολέων και Βαγγέλη Ηλιόπουλου για τη σωτηρία του Προγράμματος Φιλαναγνωσίας

                                                                                      Αθήνα, 13 Δεκεμβρίου 2012

Κύριε Υπουργέ

Εργαστήκαμε σε μια επιστημονική επιτροπή του ΕΚΕΒΙ αμισθί για ενάμιση χρόνο και ξεκινήσαμε από το μηδέν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, αυτό της Φιλαναγνωσίας στα Σχολεία, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ε.Σ.Π.Α.

Στόχος του προγράμματος να αγαπήσουν τα παιδιά το διάβασμα και να έρθουν σε επαφή με το καλό παιδικό βιβλίο. Καταλαβαίνετε σε μια εποχή με κρίση όχι μόνο οικονομική αλλά και ηθική πόση σημασία έχει ένα τέτοιο πρόγραμμα.

Για μία από τις δράσεις του Προγράμματος, αυτή που προέβλεπε να φτάσουν βιβλία στα σχολεία (για πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης) διαλέξαμε από έναν νεφελώδη κατάλογο 30.000  τίτλων της Βιβλιονετ, 498, τελικά, βιβλία που θεωρήσαμε κατάλληλα για το πρόγραμμα. Δεν πρόκειται για βράβευση ούτε για διαγωνισμό. Αυτά τα βιβλία δεν θα αποτελούσαν μια βιβλιοθήκη. Θα μοιραζόντουσαν στα σχολεία που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, ανά σαράντα, με μια τυχαία επιλογή. Θέλαμε όλα να ήταν καλά βιβλία που θα χαίρονταν τα παιδιά να διαβάζουν. Προτείναμε την τελική λίστα στο ΔΣ του ΕΚΕΒΙ, το οποίο είχε την αρμοδιότητα να προκηρύξει το μειοδοτικό διαγωνισμό αγοράς τους, και την αποδέχτηκε.

Όταν μας προτάθηκε η συμμετοχή στην επιτροπή δηλώσαμε ότι εμείς είμαστε συγγραφείς και μας ενδιαφέρει ως συγγραφείς να συμμετέχουμε σε όλες τις δράσεις του προγράμματος. Και πάλι όταν τέθηκε το θέμα της ύπαρξης δικών μας βιβλίων (από τα πιο αγαπημένα στα παιδιά) στη λίστα, η επιτροπή ομόφωνα το ενέκρινε παρουσία και της τεχνικής συμβούλου του προγράμματος. Κινηθήκαμε πάντα σε πλαίσιο φανερών και νόμιμων διαδικασιών .

Όταν ανακοινώθηκε η λίστα ξέσπασε ένας πόλεμος εκδοτικών και όχι μόνο συμφερόντων, ο οποίος αν και δεν μας αφορά,  οδήγησε σε απαράδεκτα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απειλές, εκφοβισμό και κατασυκοφάντηση. Αποκορύφωμα το άρθρο της κυρίας Λώρης Κέζα στο BHmagazino την περασμένη Κυριακή.

Τόση χυδαιότητα δε χωρά στον κόσμο της Παιδικής Λογοτεχνίας.

 Αποφασίσαμε εμείς να τη σταματήσουμε.

Κύριε Υπουργέ,

Υπηρετούμε τον πολιτισμό για πάρα πολλά χρόνια και έχουμε καταξιωθεί στη συνείδηση των αναγνωστών μας, των γονέων και των εκπαιδευτικών. Δεν είμαστε ούτε έμποροι βιβλίων, ούτε επαγγελματίες επίτροποι! Εμάς μας ενδιαφέρει να φτάνουν καλά παιδικά βιβλία στα παιδικά χέρια και να δημιουργούμε γενιές σκεπτόμενων αναγνωστών, που τόσο έχει ανάγκη η χώρα μας.

Τα σκάνδαλα και την εύνοια στον έναν ή άλλο εκδότη όσοι τα υποστηρίζουν πρέπει να τα αποδείξουν και δυστυχώς οι αριθμοί τους διαψεύδουν. Δεν ξανάγινε εκδότες να κατηγορούν συγγραφείς για σκάνδαλα, όταν γνωρίζουν και γνωρίζουμε πόσο χαμηλά είναι τα ποσοστά για τα πνευματικά δικαιώματα των συγγραφέων στην ελληνική αγορά.

Είναι κρίμα που με την ανακοίνωσή σας και χωρίς να δώσετε τη δυνατότητα να σας εξηγήσει κανείς τι είχε γίνει, προσβάλατε,  εσείς που η Πολιτεία σας έχει αναθέσει την υποχρέωση να προστατεύεται μεταξύ άλλων και το έργο των ανθρώπων που συνεχώς τον Πολιτισμό υπηρετούν, δημιουργούς αδιαμφισβήτητου κύρους και προσφοράς όπως τον πρόεδρο του ΕΚΕΒΙ Ακαδημαϊκό κ. Θ. Βαλτινό, ερευνητές και πανεπιστημιακούς όπως την αντιπρόεδρο Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Άντα Κατσίκη- Γκίβαλου και γενικά όλο το ΔΣ του ΕΚΕΒΙ καθώς και τη  Διευθύντρια του κ. Κ. Βελισσάρη. Αλλά και εμμέσως, πλην σαφώς, υποτιμήσατε την εντιμότητα και τη δική μας, όπως και όλων των μελών της Επιστημονικής Επιτροπής του Προγράμματος Φιλαναγνωσίας.

Θεωρούμε πως το κυριότερο αυτήν την ώρα είναι το  ότι τίθεται πλέον σε κίνδυνο η ίδια η λειτουργία του προγράμματος. Δεν υπάρχει ο χρόνος να ορκισθεί νέο Δ. Σ και να επιλεγούν νέα πρόσωπα για μια νέα επιτροπή. Τα χρήματα κινδυνεύουν να χαθούν και το πρόγραμμα να μείνει μετέωρο.

Για να εμποδίσουμε μια τέτοια εξέλιξη και ενώ γνωρίζουμε ότι δεν διαπράξαμε τίποτα το παράνομο, είμαστε αποφασισμένοι να αποσύρουμε τα βιβλία μας από τη λίστα και να ζητήσουμε από τους Εκδότες μας να μην τα προμηθεύσουν σε όποιον κερδίσει το μειοδοτικό διαγωνισμό.

Όμως, με απόλυτη συνείδηση του κύρους της θέσης σας, περιμένουμε και από εσάς:  

-Να ζητήσετε άμεσα να συναντήσετε την επιτροπή για να ενημερωθείτε πλήρως επί όλων των παραμέτρων

-Να μην κάνετε αποδεκτές τις παραιτήσεις των μελών του Δ.Σ. του ΕΚΕΒΙ και της διευθύντριας του.

Σας επαναλαμβάνουμε την έκκληση μας να διασφαλίσετε τη συνέχιση του προγράμματος. Ας μην συνδέσετε τη θητεία σας στο Υπουργείο με την ματαίωση της μοναδικής ευκαιρίας να φτάσουν βιβλία στα σχολεία, να δημιουργηθούν ηλεκτρονικοί φάκελοι Φιλαναγνωσίας, να  επισκέπτονται συγγραφείς τους μικρούς αναγνώστες, να  δημιουργηθούν λέσχες ανάγνωσης, να  επιμορφωθούν οι εκπαιδευτικοί Μην γίνετε η τροχοπέδη της δημιουργίας μια λογοτεχνικής κουλτούρας στα σχολεία.

Οι γονείς και τα παιδιά δεν ενδιαφέρονται για τα εκδοτικά συμφέροντα, ούτε για το αν έχει λιγότερα βιβλία ο ένας από τον άλλο συγγραφέα. Θέλουν καλά βιβλία. Τα έχουν ανάγκη. Μην τους τα στερήσετε.

Με δεδηλωμένη τη διάθεση να συνεχίσουμε να συμβάλλουμε από την οποιαδήποτε θέση στη συνέχεια της υλοποίησης του Προγράμματος Φιλαναγνωσίας

  Μάνος Κοντολέων                                                                       Βαγγέλης Ηλιόπουλος

Συγγραφές – κριτικός                                                              Συγγραφέας Πρόεδρος Ελληνικού 

                                                                                                                    Τμήματος ΙΒΒΥ 

Απάντηση μου στο «ΒΗmagazino» για το άρθρο της Λώρης Κέζα

Προς:

Περιοδικό «ΒΗmagazino»

Μιχαλακοπούλου 80,

115 28 Αθήνα                                                                    

                                                                                            Αθήνα, 12 Δεκεμβρίου 2012

                                                                                         

Υπόψη: Διευθυντή του περιοδικού «BΗmagazino»

              κύριο Παύλο Παπαδόπουλο

 

Κοιν:   Εκδότη Εφημερίδας «Το Βήμα»

            κύριο Σταύρο Π. Ψυχάρη                                                                                     

          

            Διευθυντή Εφημερίδας «Το Βήμα»

            κύριο Αντώνη Β. Καρακούση

         

           Αρχισυντάκτη του περιοδικού «BΗmagazino»

           κύριο Δημήτρη Θεοδωρόπουλο

           Συντάκτες Πολιτιστικών Θεμάτων Έντυπων και Ηλεκτρονικών ΜΜΕ

Στο ΒΗmagazino της 9.12.2012 δημοσιεύθηκε στη σελίδα με τίτλο «Περιπαικτικά», άρθρο της κυρίας Λώρης Κέζα με τίτλο: «Σύγκρουση πνευματικών συμφερόντων - Πώς η Ελλάδα των διανοούμενων δεν διαφέρει από την Ελλάδα των πολιτικών».

Το παραπάνω άρθρο της κυρίας Λώρης Κέζα είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργείται η εντύπωση στους αναγνώστες του περιοδικού σας,  πως εγώ προσωπικά, με την ιδιότητα του μέλους της Επιστημονικής Επιτροπής του Προγράμματος ‘Καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας των μαθητών’ που είχε υπό την εποπτεία του το Υπουργείο Πολιτισμού και εκτελούσε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, ενήργησα με τρόπο ώστε να ευνοηθώ τόσο εγώ, όσο και μέλη της οικογένειάς μου, στη  σύνταξη του καταλόγου των προς αγορά βιβλίων παιδικής λογοτεχνίας που θα χρησιμοποιηθούν για δράσεις του πιο πάνω αναφερομένου προγράμματος φιλαναγνωσίας.

Συγκεκριμένα η συντάκτρια του άρθρου υπογραμμίζει πως έκρινα ως καλύτερα μεταξύ άλλων και πολλά από τα δικά μου βιβλία. Και στη συνέχεια προσθέτει: η επιτροπή έκρινε ως καλύτερα τα βιβλία της συζύγου μου και της θυγατέρας μου.

Για την πρώτη καταγγελία σας παραθέτω την διευκρίνηση της επιτροπής έτσι όπως δίνεται στο υπόμνημά της προς τον Υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων, Αθλητισμού και Πολιτισμού και κοινοποιήθηκε επίσης και στον καθ’  ύλην αρμόδιο  Αναπληρωτή Υπουργό Πολιτισμού:

Μετά από συζήτηση και προβληματισμό, αποφασίσαμε ομόφωνα:

α. Να συμπεριλάβουμε στον κατάλογο των βιβλίων και έργα (πρωτότυπα ή μεταφρασμένα) μελών της Επιτροπής, με το σκεπτικό ότι τα έργα αυτά είναι καταξιωμένα τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς. Έτσι συμπεριελήφθησαν έργα του Βαγγέλη Ηλιόπουλου και του Μάνου Κοντολέων, οι οποίοι υπηρετούν εδώ και χρόνια την παιδική λογοτεχνία με δεκάδες βιβλία βραβευμένα και μεταφρασμένα σε πολλές γλώσσες και είναι βέβαιο ότι καμιά επιτροπή δεν θα τους απέκλειε από ένα «σώμα» 500 τίτλων.

β. Να θέσουμε ως ανώτατο όριο ανά δημιουργό τα έξι πρωτότυπα βιβλία. Αυτό αφορά το έργο 17 συγγραφέων, ιδιαίτερα αναγνωρισμένων και καταξιωμένων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως μετά από 43 χρόνια παρουσίας μου στο χώρο  της λογοτεχνίας και μετά από τα περίπου 60 βιβλία που έχω εκδώσει , μετά από πολλαπλές διακρίσεις και δύο κρατικά βραβεία, υποψηφιότητες σε διεθνή βραβεία (Άντερσεν και Άστριντ Λίντγκρεν) και μεταφράσεις σε άλλες χώρες,  πως δεν δικαιούμαι να ανήκω ανάμεσα στους 17 αυτούς συγγραφείς.

Ακόμα δε και αν η επιτροπή είχε μια εντελώς διαφορετική σύνθεση και εγώ δεν ήμουνα μέλος της και πάλι τα βιβλία μου θα ήταν ανάμεσα στις πρώτες επιλογές για τη συμπλήρωση του καταλόγου.

Για την άλλη κατηγορία, πως δηλαδή η επιτροπή έκρινε καλύτερα βιβλία της συζύγου και της κόρης μου, έχω να παρατηρήσω για με την πρώτη (που με το μεταφραστικό της έργο συμμετέχει στον κατάλογο) πως δεν υπάρχει κανένα χρηματικό όφελος για εκείνη μιας και η μεταφραστική εργασία αμείβεται εφ΄ άπαξ και όχι με βάση τα ποσοστά επί των πωλήσεων και ακόμα πως (όπως και πάλι στο υπόμνημα της επιτροπής αναφέρεται):

(Αποφασίσαμε) Να επιλέξουμε από την ξένη, σύγχρονη και κλασική, παιδική λογοτεχνία βιβλία συγγραφέων με ιδιαίτερη παγκόσμια αναγνώριση, στις πλέον δόκιμες μεταφράσεις.

Η σύζυγός μου Κώστια Κοντολέων είναι μια από τις πιο αξιόλογες μεταφράστριες, το μεταφραστικό της δε έργο έχει επανειλημμένως βραβευτεί, είναι δε η μόνη μεταφράστρια που έχει τιμηθεί με Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης για μυθιστόρημα για παιδιά. Κι άλλωστε με ποια δικαιολογία η επαγγελματική υπόσταση μιας γυναίκας σήμερα καλύπτεται από τις παράλληλες επαγγελματικές δραστηρι’οτητες του συζύγου της;

Για δε την ύπαρξη στο κατάλογο του βραβευμένου από το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για Νέους (Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου)  και περιλαμβανόμενου στη βραχεία λίστα των βραβείων του περιοδικού ΔΙΑΒΑΖΩ, «Οι επτά ζωές του Κόμπου» της κόρης μου Άννας Κοντολέων, και πάλι σας παραθέτω το σχετικό απόσπασμα του εν λόγω υπομνήματος:

(Αποφασίσαμε) Να συμπεριλάβουμε βιβλία βραβευμένων και διακριθέντων νέων συγγραφέων και εικονογράφων.

Είναι, λοιπόν, πασιφανές πως καμιά χαριστική και υπόπτων σκοπιμοτήτων διάκριση δεν έγινε μήτε για τα δικά μου έργα, μήτε για εκείνα που υπογράφουν μέλη της οικογένειάς μου, και εν τέλει θα ήταν άδικο έργα καταξιωμένα από την κριτική και αγαπημένα από τους αναγνώστες, να μη συμπεριληφθούν στο κατάλογο λόγω μιας φαρισαϊκής νοοτροπίας.

Στο ίδιο άρθρο, η συντάκτριά σας, παραθέτει διάφορους αριθμούς εκδοθέντων βιβλίων δικών μου και της οικογένειάς μου που δήθεν αποκαλύπτουν την πρόθεσή μου να ευνοήσω με τις επιλογές μου τις Εκδόσεις Πατάκη, εκδότη στον οποίο είναι αλήθεια πως έχω εκδώσει τα περισσότερα βιβλία μου, αλλά και ο οποίος, επίσης είναι αλήθεια, πως είναι ο εκδοτικός οίκος που περιλαμβάνει ανάμεσα στους τίτλους του τους καλύτερους έλληνες συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας.

Και για το ζήτημα αυτό, το υπόμνημα της επιτροπής αναφέρει:

Επίσης, ως επιτροπή, φροντίσαμε στις επιλογές μας να αντιπροσωπεύονται οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι που εκδίδουν βιβλία για παιδιά, λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα των σχετικών τίτλων τους. Κατά συνέπεια, κάποιοι εκδοτικοί οίκοι εκπροσωπούνται με περισσότερα βιβλία τους.

Και στο σημείο αυτό, για να γίνει περισσότερο κατανοητό το πως οι Εκδόσεις Πατάκη έχουν μεγάλο αριθμό βιβλίων στον κατάλογο, θα ήθελα να δώσω ένα παράδειγμα: όπως σε ένα κατάλογο βιβλίων με ποιήματα ελλήνων ποιητών, οι Εκδόσεις Ίκαρος (εκδότες των: Σεφέρη, Ελύτη, Καρούζου, Καβάφη, Εγγονόπουλου, Δημουλά κ.α) θα είχαν τους περισσότερους τίτλους, με την ίδια λογική και οι Εκδόσεις Πατάκη στα ελληνικά βιβλία για παιδιά έχουν δικαιωματικά τον μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής. 

Κι άλλωστε είναι, νομίζω, χαρακτηριστικό πως εκδοτικοί οίκοι με ιστορία στο παιδικό βιβλίο (Ψυχογιός, Κέδρος, Καστανιώτης, Άγκυρα κ.α) δεν εκφράσανε κανένα παράπονο και δεν αμφισβήτησαν την ποιότητα του καταλόγου των προς αγορά βιβλίων.  Στο ζήτημα αυτό αξίζει να σας θυμίσω πως Γενικός Γραμματέας του ΕΚΕΒΙ ήταν ο εκδότης κ. Αργύρης Καστανιώτης και ο οποίος μαζί με όλα τα υπόλοιπα μέλη του ΔΣ του ΕΚΕΒΙ είχε εγκρίνει τον κατάλογο που είχε συντάξει η Επιτροπή μας.

Κύριε  Διευθυντά,

Η κυρία Λώρη Κέζα έχει μια πολυετή θητεία στη δημοσιογραφία για θέματα βιβλίου. Έχει γράψει και η ίδια μερικά παιδικά βιβλία ( τα οποία η επιστημονική επιτροπή δεν τα επέλεξε να συμπεριληφθούν στον κατάλογο), υπήρξε ακόμα συνεργάτης των Εκδόσεων Πατάκη, αλλά και δική μου την εποχή που είχα την ευθύνη του in flight περιοδικού της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Γνωρίζει, με άλλα λόγια τα πρόσωπα και το έργο τους, τους συγγραφείς και το ήθος του καθενός από αυτούς. 

Προτού αποφασίσει να ασχοληθεί με το θέμα της σύνταξης αυτού του καταλόγου, θα έπρεπε να είχε λάβει υπ΄ όψιν της όλα αυτά τα στοιχεία και να ζητούσε διευκρινήσεις τόσο από μέλη της επιτροπής, όσον και από το ίδιο το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Να έπαιρνε και τη γνώμη άλλων σημαντικών συγγραφέων και μελετητών της παιδικής λογοτεχνίας.

Μικρός είναι ο τόπος μας και γνωστό το αποτύπωμα του καθενός μας.

Μετά απ΄ τα όσα σας εξέθεσα ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει πως όλο το ύφος με το οποίο γράφτηκε το συγκεκριμένο άρθρο της κυρίας Κέζα δε συνάδει με την αναγνώριση της ποιότητας του έργου μου και ακόμα οι χαρακτηρισμοί όπως κομπιναδόροι και παρατρεχάμενοι με τους οποίους καταλήγει το κείμενό, είναι άδικοι, δυσφημιστικοί και κηλιδώνουν τη ηθική υπόσταση ανθρώπων που έχουν για χρόνια και με τα έργα τους προσφέρει πολλά στο χώρο του παιδικού, κι όχι μόνο, βιβλίου

Θεωρώ, με την εξέλιξη μάλιστα που έλαβε το όλο θέμα (την πέρα από κάθε δεοντολογία απονομής δικαιοσύνης απόφαση του υφυπουργού Πολιτισμού), πως με τα  όλο ανακρίβειες και κακόβουλα ψεύδη άρθρο της, η συνεργάτης του περιοδικού σας έχει θίξει την προσωπική και επαγγελματική μου αξιοπρέπεια και γι αυτό ζητώ από εσάς την αυτονόητη δημοσίευση της επιστολής μου αυτής τόσο στην ηλεκτρονική όσο και στη έντυπη έκδοση του περιοδικού σας.

Δηλώνω δε πως εγώ, έχοντας επί ένα και πλέον έτος εργαστεί αμισθί για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση αυτού του προγράμματος και σε πείσμα αυτών που το απεργάζονται, πως θα κάνω ότι θα θεωρήσω  αναγκαίο για την συνέχιση και την πλήρη εφαρμογή  του.

Κατά τα άλλα για το συκοφαντικό και υβριστικό άρθρο της κυρίας Κέζα, που δημοσιεύσατε και το οποίο θίγει την προσωπικότητά μου και την συγγραφική και επαγγελματική μου υπόσταση, επιφυλάσσομαι για κάθε νόμιμο δικαίωμά μου.

Μάνος Κοντολέων

συγγραφέας – κριτικός

Βραβευμένα βιβλία… Λίγα χρόνια μετά..

Πριν από κάποια χρόνια, κάθε φορά που ερχόντουσαν έτσι τα πράγματα  και τύχαινε να συναντηθώ με τον Υπουργό Πολιτισμού κι ο υπεύθυνος της εκάστοτε εκδήλωσης μας σύστηνε, ο Υπουργός  έσπευδε να κουνήσει το κεφάλι του και να πει «Μα βέβαια, τον ξέρω τον κ. Κοντολέων…. Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας μας!»

Αυτό έγινε μια φορά, έγινε δυο και τρεις κι εγώ είχα πλέον κατανοήσει πως στην ατζέντα του κ. Υπουργού είχα εγγραφεί ως ο «πολυβραβευμένος συγγραφέας».

Μια τέτοια εγγραφή για το άτομό μου στη μνήμη ενός δημόσιου άνδρα που είχε αναλάβει την τύχη και την πολιτική του βιβλίου στον τόπο μας, μου φαινότανε το λιγότερο φαιδρά. Θεωρούσα και θεωρώ πως κάποιος πρέπει να με εκτιμά για αυτά που έγραψα και όχι για όσα από αυτά βραβευτήκανε. ‘Επαρση; Ίσως… Αλλά έτσι το έβλεπα.

Την τέταρτη, λοιπόν, φορά που συναντηθήκαμε κι άκουσα πάλι την ίδια… ατάκα, χαμογέλασα, φαίνεται με κάπως περίεργο τρόπο κι έτσι ο Υπουργός ξαφνιάστηκε, φοβήθηκε μήπως έκανε κάποια γκάφα και βιάστηκε να ζητήσει εξηγήσεις –«Γιατί δεν είστε πολυβραβευμένος;»

Τον καθησύχασα. Εκείνος προχώρησε στον επόμενο άνθρωπο του βιβλίου που περίμενε να δεχτεί τον χαιρετισμό του κι εγώ αποφάσισα να μετρήσω ένα προς ένα τα βραβεία μου. Τι άλλο να έκανα;

Μα σήμερα… Σήμερα ο τότε Υπουργός Πολιτισμού είναι σε άλλη θέση της Δημόσιας Ζωής, εγώ μπορεί να έχω αυξήσει τη συλλογή βραβείων μου, μα τα βιβλία μου εκείνα που μου χάρισαν την ένδειξη «ο πολυβραβευμένος συγγραφέας μας» στην ατζέντα του κ. Υπουργού, έχουν μπει στα… αζήτητα (σύμφωνα με χαρακτηρισμό που πολύ ακούστηκε τον τελευταίο καιρό).

Και εδώ είναι το θέμα για το οποίο γράφω αυτές τις σκέψεις.

Καθώς πλησιάζουν οι μέρες όπου βραβεία ποικίλων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων για βιβλία αυτής της χρονιάς πρόκειται να ανακοινωθούνε, εγώ αναλογίζομαι το τι τάχα να σημαίνει μια βράβευση. Τι σημαίνει για τον δημιουργό και το βιβλίο του,  τι σημαίνει για το κοινό.

Κάθε βράβευση δίνει χαρά. Κάθε βραβείο προσφέρει αναγνώριση στον δημιουργό και στο βιβλίο που ξεχώρισε.

Οι συγγραφείς –οι περισσότεροι, τουλάχιστον- αγωνιούμε αν θα το πάρουμε εμείς ή έστω κάποιος άλλος συγγραφέας που τον εκτιμούμε, αλλά και που μας είναι συμπαθής.

Οι εκδότες –στην περίπτωση αυτή όλοι- αναμένουν την διάκριση έργου που έχουν οι ίδιοι εκδώσει γιατί ελπίζουν σε αύξηση των πωλήσεών του συγκεκριμένου τίτλου από τη μια, αλλά και σε εδραίωση του κύρους του Οίκου τους από την άλλη.

Όλα τα βραβεία δεν έχουν το ίδιο κύρος. Και σχεδόν κανένα δεν έχει αντίκτυπο στις πωλήσεις του βραβευμένου έργου.

Μόνη εξαίρεση το Βραβείο Αναγνωστών. Στην περίπτωσή του, αμέσως το μυθιστόρημα που ανακηρύχτηκε ως το αγαπημένο του κοινού,  πάει και εγκαθίσταται στις πρώτες, πρώτες θέσεις των καταλόγων των ευπώλητων.

Οι αναγνώστες εμπιστεύονται τους άλλους αναγνώστες. Στις επιτροπές των ειδικών φαίνεται πως δεν έχουν και τόση εμπιστοσύνη. Ίσως να θεωρούν πως η διαδικασία βράβευσης στη μια περίπτωση διακρίνεται από αντικειμενικότητα, ενώ στις άλλες από ισορροπίες συντεχνιών.

Όπως όλοι όσοι είναι «εκτός των τειχών», έχουν και δίκιο και άδικο. Τις γενικεύσεις ποτέ δεν πρέπει να τις εμπιστευόμαστε. Απλώς ας τις κρατάμε στα υπ΄ όψιν.

Αλλά νομίζω πως οι ίδιοι οι συγγραφείς όσο κι αν πολλοί από εμάς κάνουν κάθε τι για να δούνε βιβλίο τους στη βραχεία λίστα του Βραβείου Αναγνωστών, τελικά εκείνο που περισσότερο λαχταρούνε είναι ένα βραβείο που μια Επιτροπή ειδικών θα τους προσφέρει.

Πάντα το συνάφι είναι που σε καθιερώνει και ο πιο μεγάλος έπαινος από ανθρώπους του δικού σου επαγγέλματος έρχεται.

Αλλά όλα αυτά κάπου ξεκινούν λίγο προτού σε βραβεύσουνε και τελειώνουν στο εξάμηνο (ίσως και νωρίτερα) από την τελετή απονομής.

Ποιος θυμάται από τα Κρατικά Βραβεία, το βιβλίο που τιμήθηκε με το Βραβείο Μυθιστορήματος το 2003, ή το αντίστοιχο Βραβείο Διηγήματος του 2004; Ποιος θυμάται το μυθιστόρημα που κέρδισε το Βραβείο Διαβάζω 2008  ή του 1998;

 Δεν θέλησα να το ψάξω πιο βαθιά, αλλά απ΄ ότι μπορεί να ξέρω από την προσωπική μου εμπειρία και την αντίστοιχη ενός, δυο άλλων φίλων, βραβευμένα βιβλία μετά από δυο, τρία και πέρα χρόνια, έχουν ξεχαστεί στα ράφια βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών.

Και τι σημασία έχει κάτι τέτοιο; Γιατί να ενδιαφέρεται ο μέσος αναγνώστης αν το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος του 1997, για παράδειγμα, είναι σε κυκλοφορία ή όχι;

Αλλά αν ο μέσος αναγνώστης ουδόλως πρέπει να ενδιαφέρεται, μήπως τα εκάστοτε μέλη των επιτροπών θα πρέπει να σκέφτονται την υστεροφημία των επιλογών τους;

Και τελικά φταίει το ποιοτικό έργο που δεν μπορεί στα χρόνια τούτα να αντέξει και να ξεφύγει από τη λήθη ή μήπως τα ίδια τα βραβεία αποδυναμώνονται εκ των έσω;

Αν μου επιτρέπεται να εκφράσω το τι μαρτυρεί η δική μου περίπτωση, τότε θα έλεγα πως εκείνα τα βιβλία μου που αξιώθηκαν κάποια μικρή ή μεγάλη διάκριση, θεωρώ πως ήταν από τα πιο καλά ανάμεσα σε όσα έχω γράψει, αλλά επίσης μπορώ να διαβεβαιώσω πως έχουν την μικρότερη κυκλοφορία. Οι επιτροπές τα διέκριναν, το κοινό όμως τους γυρίζει την πλάτη.

Και γιατί όλα αυτά με προβληματίζουν; Τι σημασία έχουν για την καθημερινότητα των αναγνωστών;

Υπάρχει, λέω εγώ, μια μικρή σημασία –μικρή αλλά, κατά τη γνώμη μου, ουσιώδης.

Ανεπαισθήτως όλως, συγγραφείς, κοινό και εκδότες  στρέφονται στη δημιουργία, ανάγνωση και κυκλοφορία βιβλίων που θα προκαλούν μεγάλη εντύπωση στους πρώτους μήνες της κυκλοφορίας τους και που εύκολα θα δίνουν τη θέση τους σε διάδοχα παρόμοια έργα.

Η μεγάλη οικονομική κρίση που όλοι βιώνουμε αναγκάζει κάθε τι που δεν αποδίδει άμεσα και συνεχώς έστω και το ελάχιστο κέρδος, να αποσύρεται.

Μέσα σε αυτήν την κατάσταση το βραβευμένο βιβλίο λάμπει για λίγο και μετά ακολουθεί τη μοίρα κάθε πράγματος που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της αγοράς– μετατρέπεται σε αζήτητο προϊόν.