«Γράφοντας, αλλά και διαβάζοντας, κάνεις μια πολιτική πράξη»
15 Μαρτίου 2018 18:05:42
- Στα δύο νέα σας βιβλία ("Ζήσε όπως ο Δον Κιχώτης" και "Το βιβλίο της ζωής του Μεγάλου Γαργαντούα" σε εικονογράφηση του Βαγγέλη Παυλίδη), έχετε επιλέξει δύο εμβληματικές φυσιογνωμίες της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ποιοι ήταν λόγοι τους επιλέξατε;
«Ο Γαργαντούας και ο Δον Κιχώτης είναι δύο μυθιστορηματικοί ήρωες που έχουν διαπεράσει τους αιώνες και φθάνουν ως τις μέρες μας. Σκέφτηκα ότι αυτοί οι ήρωες αξίζει να παραμένουν ζωντανοί. Είναι μεγάλη η χαρά για έναν συγγραφέα του σήμερα να τους «συναντά», να προσδοκεί να συνδιαλλαγεί μαζί τους, να τους παρουσιάσει στα γραπτά του φέρνοντάς τους κοντά στις σημερινές συνθήκες –συνθήκες μέσα από τις οποίες ένας νεαρός αναγνώστης θέλει να γνωρίσει πρόσωπα και κείμενα της παγκόσμιας κλασικής λογοτεχνίας-.
Τα δύο μυθιστορήματα γράφτηκαν για να σχολιάσουν ή να καυτηριάσουν συνθήκες που επικρατούσαν στην εποχή τους. Ενώ οι συνθήκες αυτές έχουν αλλάξει, τα δύο κεντρικά πρόσωπα παραμένουν ζωντανά για κάποιο λόγο που ξεφεύγει από τις συνθήκες που τα δημιούργησαν. Ποιοι είναι οι λόγοι; Αυτό προσπάθησα να ανακαλύψω καθώς έγραφα τα δύο βιβλία. Ακολουθούσα τα πατήματα των πρωτοτύπων αλλά προσαρμοσμένα στον τρόπο με τον οποίο διαβάζει ο σύγχρονος άνθρωπος, και μάλιστα ο νέος. Κυρίως, θέλησα να βάλω το δικό μου αποτύπωμα καθώς δημιούργησα δύο αφηγητές που λένε –άρα και χαρακτηρίζουν- τις ιστορίες δημιουργώντας τις σύγχρονες διασκευές. Προς Θεού, δεν θεωρώ τον εαυτό μου εφάμιλλο του Ραμπελαί και του Θερβάντες! Απλώς, σαν «μαθητής» τους που αγάπησε τους ήρωές τους, θέλησα να τους φέρω κοντύτερα στους σημερινούς αναγνώστες για να τους αγαπήσουν και εκείνοι».
- Πώς άραγε ο Γαργαντούαςκαι ο Δον Κιχώτης «συνομιλούν» με τη σημερινή εποχή;
«Ο Γαργαντούας είναι ένας καλοκάγαθος γίγαντας, όλα τα κάνει στο ‘υπέρ’. Γλεντάει, τρώει πολύ, χαίρεται πολύ τη ζωή αλλά συγχρόνως με ένα έντονο τρόπο υπερασπίζεται το δίκαιο και φωτίζει τις αδικίες που μπορεί να συμβαίνουν και σήμερα καθώς και τον τρόπο που τις αντιμετωπίζουμε. Συγχρόνως έχει χιούμορ και μας προκαλεί να γελάμε και να χαιρόμαστε καθώς τον προσεγγίζουμε και «μιλάμε» μαζί του. Ο Δον Κιχώτης, από την άλλη, φαίνεται να είναι ανόητος και φαντασμένος, αλλά τελικώς δεν είναι έτσι. Είναι ένας χαρακτήρας που αποφασίζει να πει ότι ‘εγώ θα συνεχίσω να πιστεύω ότι αυτό που ονειρεύτηκα, μπορεί να γίνει πραγματικότητα’. Κι αν ακόμα δε μπορεί να γίνει, το ότι προσπάθησε να το μετατρέψει σε πραγματικότητα, έχει σημασία και αξία. Κι όταν στους άλλους δίνεις τη δυνατότητα να ονειρευτούν ένα καλύτερο αύριο και μια καλύτερη εικόνα του εαυτού τους, τους κάνεις πιο ευτυχισμένους. Αυτό κάνει ο Δον Κιχώτης: προσφέρει στους άλλους το όνειρο, την ευτυχία να πιστεύουν ότι είναι καλύτεροι. Ότι μπορούν να γίνουν καλύτεροι απ’ αυτό με το οποίο η καθημερινότητα τους ορίζει και τους πιέζει».
- Έχετε ένα, κατά κάποιο τρόπο, επαναλαμβανόμενο θεματικό μοτίβο στο έργο σας, πατώντας πάνω σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση του «εγώ» και την αποδοχή του «άλλου»…
«Νομίζω ότι κάθε συγγραφέας, μια ή δυο εμμονές τις υπηρετεί. Γράφει το ίδιο ξανά και ξανά είτε αλλάζει τα πρόσωπα είτε τις εποχές. Σε όλα τα βιβλία που έχω γράψει τόσα χρόνια, εκείνο που με απασχολεί ιδιαίτερα είναι αυτό που είπατε. Η ταυτότητα, η σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του και με τον «Άλλον» και το κατά πόσο έχουμε στα χέρια μας τη δυνατότητα να ορίσουμε το αύριο. Ο άνθρωπος απέναντι στη μοίρα και τον εαυτό του, ο άνθρωπος δίπλα στους άλλους ανθρώπους. Αυτό είναι σαφέστατα μια πολιτική θέση, έτσι το βλέπω. Γενικά πιστεύω ότι κάθε μορφή τέχνης είναι πολιτική. Και όταν γράφεις, αλλά και όταν διαβάζεις, κάνεις μια πολιτική πράξη».
- Γράφετε μυθιστορήματα με τον τρόπο cross-over, δηλαδή εκείνο τον τρόπο που «διατρέχει» ηλικίες και λογοτεχνικά είδη...
«Ποτέ δεν πίστεψα στις «ταμπέλες». Το κείμενο υπάρχει. Δεν πάει αυτό να συναντήσει τον αναγνώστη, φορώντας ρούχα παιδικά ή μεγαλίστικα. Υπάρχει. Και είναι ο αναγνώστης που, ανάλογα με τις ανάγκες του, τις δυνατότητες και τις διαθέσεις του, θα το συναντήσει. Υπάρχουν κλασικά κείμενα παιδικής λογοτεχνίας –ας θυμηθούμε τον Άντερσεν ή τα παραμύθια του Όσκαρ Ουάιλντ-, τα οποία μπορεί κανείς να διαβάσει είτε είναι 5, 15 ή 55 χρονών. Ανάλογα με τις δυνατότητες που η κάθε ηλικία του δίνει –αλλά και η συναισθηματική του φόρτιση- μπορεί να τα ξαναδιαβάσει με ένα διαφορετικό τρόπο. Ασφαλώς έναν αναγνώστη που είναι μικρότερης ηλικίας και δεν έχει ακόμα γνωρίσει/κατοχυρώσει κάποιες προσλαμβάνουσες, δεν τον αγγίζει ένα κείμενο που δεν «ακουμπά» πάνω του. Μπορεί όμως το ίδιο να μην αγγίξει ακόμα και έναν αναγνώστη μεγαλύτερης ηλικίας που δεν έχει κάνει την πορεία για να φτάσει σε εκείνη τη μορφή σκέψης. Ποτέ δεν ξέρει κανείς πώς λειτουργεί μέσα μας η ανάγνωση ενός κειμένου. Αυτό που φαίνεται να μην έχουμε καταλάβει, τελικά μετά από χρόνια, κάποια στιγμή, μπορεί να το βρούμε μπροστά μας.
Παράδειγμα, σε ένα σχολείο της Ρόδου η δασκάλα μου λέει: «Ξέρετε, συνειδητοποίησα πολλά χρόνια μετά, ότι, από την ανάγνωση του μυθιστορήματος σας, είχα συνδέσει τη γεύση του πικραμύγδαλου με μια συγκεκριμένη σειρά συναισθημάτων». Συμβαίνει σε όλους μας αυτό. Δεν ξέρουμε πότε θα βγει στην επιφάνεια αυτό που διαβάζουμε. Και πόσες φορές έχει λειτουργήσει υπόγεια, χωρίς να το καταλάβουμε! Γιατί λοιπόν να υπάρχουν τέτοιου είδους διαχωρισμοί; Το έργο τέχνης, γενικότερα, δεν είναι βιομηχανική κατασκευή. Δεν είναι small ή XL ρούχο, δεν είναι ένα ζευγάρι παπούτσια νο.23 που θα φορεθεί από έναν άνθρωπο».
- Η προσέγγιση των παιδιών μέσα από τη λογοτεχνία χρειάζεται κατανόηση του κόσμου τους, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εσείς «βουτήξατε» σ’ αυτό τον κόσμο και αναρωτιέμαι ποια είναι τα «μαθήματα» που πήρατε από αυτή τη βουτιά ετών;
«Θα απαντούσα με μία φράση: ενήλικη παιδικότητα. Η παιδικότητα είναι, ως τρόπος σκέψης και αντίδρασης στον κόσμο, μία αξία. Και δεν εννοώ τον μπεμπεκισμό ή την αμάθεια. Εννοώ το ξάφνιασμα. Τη διάθεση να κατανοήσεις, να αλλάξεις κάτι. Ακόμα και τον φόβο. Το να κρατάει κανείς, όσο μεγάλος κι αν είναι, αυτή την αίσθηση της μονίμου συνδιαλλαγής με τον περιβάλλοντα κόσμο αλλά και τον εσωτερικό του κόσμο, την ονομάζω ενήλικη παιδικότητα. Και είναι πολύ βασική και για κάποιον που θέλει να γράφει αλλά και για κάποιον που θέλει να ζει με έναν δημιουργικό τρόπο την καθημερινότητα.
Μία από τις φράσεις που με χαρακτηρίζουν είναι η εξής: όταν είμαι χαρούμενος γράφω για παιδιά, όταν θέλω να επαναστατήσω γράφω για εφήβους, όταν είμαι φοβισμένος ή τρομαγμένος γράφω για ενήλικες. Τα τελευταία χρόνια είναι λογικό να είμαι φοβισμένος. Και ενώ από τη μια ζητάω το στήριγμα αυτής της ενήλικης παιδικότητας – το κέφι ενός παιδιού και την επαναστατικότητα ενός εφήβου-, από την άλλη ο τρόμος του ενήλικα έρχεται συχνότερα και με κάνει να γράφω βιβλία για πιο μεγάλους αναγνώστες. Για μένα η γραφή είναι τρόπος ζωής. Ζω γιατί γράφω και γράφω γιατί ζω. Είναι λογικό οι περίοδοι της ζωής μου να καταγράφονται μέσα από τα είδη λογοτεχνίας που έχω γράψει, καθώς και από τον τρόπο που τα έχω γράψει. Πάντα όμως διαχειρίζομαι τα ίδια θέματα που αναφέραμε».
- Εικονογράφηση: η δύναμη της εικόνας δίπλα στο κείμενο. Έχετε συνεργαστεί με εξαιρετικούς εικονογράφους. Τώρα συναντάτε ξανά τον «δικό μας» Βαγγέλη Παυλίδη.
«Με τον Βαγγέλη Παυλίδη είχαμε ξανασυνεργαστεί σε ένα παλαιότερο και αγαπημένο βιβλίο μου, «Τα φαντάσματα της Σοφίτας». Για τα δυο νέα βιβλία μου, κουβεντιάζοντας και με τους ανθρώπους από τις εκδόσεις Πατάκη, δεν είχαμε άλλον στο μυαλό μας παρά τον Βαγγέλη. Είναι ο μοναδικός έλληνας εικονογράφος που θα μπορούσε να περιγράψει με τα μολύβια του αυτές τις δύο προσωπικότητες. Σε όλη την πορεία που έχει κάνει και ως γελοιογράφος, έχει μια εκρηκτικότητα την οποία διακρίνω και στους δυο χαρακτήρες -τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους-, τον Δον Κιχώτη και τον Γαργαντούα. Και ήταν καταπληκτικός ο τρόπος που αντιμετώπισε τους δυο ήρωες και τα γεγονότα που περιγράφονται».
- Μιλήσατε για τον "τρόμο και φόβο" του ενήλικα. Πώς αισθάνεστε ότι πάνε τα πράγματα, ιδιαίτερα στον εκδοτικό χώρο;
«Ζούμε σε μια ανακατεμένη περίοδο απ’ όλες τις πλευρές. Η όποια τάξη πραγμάτων υπήρχε, έχει καταστραφεί. Υπάρχει ένας κοχλασμός, ανακατεύονται τα πάντα: οι σκέψεις, οι αξίες, οι οικονομίες, τα συναισθήματα, οι ιδέες, οι ζωές. Λογικό είναι να ανακατεύεται και η τέχνη η οποία προσπαθεί να τα περιγράψει, ιδιαίτερα η λογοτεχνία. Σαφέστατα υπάρχουν έντονες διαφορές από την περίοδο που ξεκίνησα να γράφω, μετά την Μεταπολίτευση, όπου τα πράγματα είχαν μια αισιοδοξία.
Ζητούσαμε να αλλάξουμε τον κόσμο και μας έλεγαν ότι μπορούμε να το κάνουμε. Πλέον βλέπω ότι ο κόσμος όχι απλώς δεν άλλαξε, αλλά γυρίζει προς τα πίσω, έχουμε χάσει τον βηματισμό μας. Αν είμαι αισιόδοξος; Πιστεύω ότι η ζωή συνεχίζεται, διαφορετικά δεν θα είχε νόημα και να γράφουμε. Η πράξη της συγγραφής όπως και η πράξη της ανάγνωσης είναι δυο αισιόδοξες πράξεις. Η δημιουργία είναι πάντα στραμμένη προς το αύριο. Είμαι όμως προβληματισμένος για το πόσο γρήγορα αυτό το αύριο θα ξαναβρεί το βηματισμό του και ο άνθρωπος θα είναι το κέντρο όλων των αποφάσεων που ο ίδιος παίρνει...»
AKOYΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΔΩ
Info της εκδήλωσης:
Ο ΔΟΠΑΡ του Δήμου Ρόδου, το Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου και οι Εκδόσεις Πατάκη, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Βιβλιοπεριπέτειες», παρουσιάζουν την Πέμπτη 15 Μαρτίου 2018, στις 19.30, στη Νέα Πτέρυγα του Νεστοριδείου Μελάθρου, τα βιβλία "Ζήσε όπως ο Δον Κιχώτης" και "Το βιβλίο της ζωής του Μεγάλου Γαργαντούα" του Μάνου Κοντολέων σε εικονογράφηση του Βαγγέλη Παυλίδη.
Ομιλητές: Πέτρος Σπανός, Σχολικός Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου – Πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρόδου
Δημήτρης Κόκκινος, ΕΔΙΠ Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Τζίνα Δαβιλά, Δημοσιογράφος
Αποσπάσματα από τα βιβλία θα διαβάσουν παιδιά της Ε΄ τάξης των Εκπαιδευτηρίων «Ροδίων Παιδεία». Στο χώρο της εκδήλωσης θα υπάρχει έκθεση με τις εικόνες από την εικονογράφηση των βιβλίων.
No comments:
Post a Comment