Θόδωρος Φέστας "Stiu" (Ξέρω)

 

Θόδωρος Φέστας

Stiu (Ξέρω)

Μυθιστόρημα

Εκδόσεις Άγρα

 

                                         

Οδοντίατρος ο Θόδωρος Φέστας, με συγκροτημένη όσο και διακριτική ενεργό δράση σε ζητήματα πολιτικής και κοινωνικής προσφοράς.

Έχει γεννηθεί στην Αθήνα το 1959, αλλά ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη.

Μέχρι τώρα στο χώρο της λογοτεχνίας είχε κάνει γνωστή την παρουσία του με δυο συλλογές διηγημάτων. Το τρίτο του αυτό βιβλίο -πάντα από τις Εκδόσεις Άγρα- είναι μυθιστόρημα.

Δεν έτυχε να διαβάσω τις δυο συλλογές διηγημάτων, παρότι είχα ακούσει καλά λόγια γι αυτές.

Η ανάγνωση του τρίτου βιβλίου του Φέστα, που είναι μυθιστόρημα, με κάνει να μπορώ να υποψιαστώ το γιατί ο συγκεκριμένος συγγραφέας θέλησε να κάνει γνωστή την παρουσία του στο λογοτεχνικό χώρο πρώτα με δυο συλλογές διηγημάτων.

Η συνοπτικότητα της αφήγησης είναι με τόση σαφήνεια επιλεγμένη, ώστε ακόμα και μέσα στην άνεση ενός μυθιστορήματος, ο Φέστας δείχνει πως δεν θέλει να την εγκαταλείψει.

Το ενδιαφέρον θέμα του το απλώνει σε 192 σελίδες και ο κεντρικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος δείχνει πως μπορεί να μας το αφηγηθεί μέσω της γραφής του δημιουργού του. Δηλαδή έχουμε μια τριτοπρόσωπη μεν αφήγηση, που όμως καλύπτει απόλυτα τις σκέψεις και τις απόψεις του πρωταγωνιστή.

Ο Φέστας ακολουθεί μια όχι και τόσο συχνά απαντούμενη την νεοελληνική λογοτεχνία τεχνική εξιστόρησης γεγονότων.  Αν και ο αναγνώστης καλείται να γνωρίσει τον ήρωα από τα χρόνια της εφηβείας του,  και ακολουθώντας τον θα εισέρχεται στα όσα μελλοντικά θα συμβαίνουν, εντούτοις ο συγγραφέας του δίνει συχνά ερεθίσματα που λες και φανερώνουν ότι η εξιστόρηση εκτελεί εντολές του πρωταγωνιστή και όχι του δημιουργού. Με άλλα λόγια δεν είναι ο συγγραφέας που επιλέγει το τι και το πως θα ειπωθεί, αλλά ο πρωταγωνιστής.

Αυτός, λοιπόν, ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ένας άνδρας εκεί γύρω στα 55 του χρόνια που σημαίνει πως μπορεί να θεωρηθεί ως εκπρόσωπος μιας γενιάς που δεν γνώρισε πόλεμο, που κληρονόμησε το όραμα της προηγουμένης για ένα δικαιότερο κόσμο, που εμπιστεύθηκε ιδεολογίες για να τις προδώσει μετά από κάποια χρόνια, που μαγεύτηκε από  το εντυπωσιακό περιτύλιγμα μιας ζωής δοσμένης στην κατανάλωση και υπάκουης προς τους νόμους ενός ανερμάτιστου καπιταλισμού. Εκπρόσωπος εκείνων που γρήγορα ανέβηκαν και γι αυτό και πολύ γρήγορη και οδυνηρή ήταν η πτώση τους.

Ο Παύλος, νεαρός μεσοαστός, με ασαφή σχέδια για το μέλλον του, βρίσκεται να σπουδάζει οικονομικά στη Ρουμανία και εκεί πολύ γρήγορα θα ξεκινήσει να αντιστέκεται με ερασιτεχνική νεανικότητα στο απολυταρχικό καθεστώς. Ως λογική συνέπεια μιας τέτοιας δράσης, θα είναι η απέλαση του και ο νεαρός Παύλος θα ολοκληρώσει τις σπουδές του στην Αθήνα, ενώ θα έχει αρχίσει να πιστεύει περισσότερο στο ‘εγώ’ από το ‘εμείς’. Θα ακολουθήσουν μεταπτυχιακά στο εξωτερικό και επιστρέφοντας στην πατρίδα  θα αναρριχηθεί σε θέσεις με υψηλούς μισθούς που όμως θα απαιτούν ένα θάψιμο ιδεολογικών και συναισθηματικών προβληματισμών.

Καθώς θα έχει εμπιστευθεί και μαγευτεί από τις προτάσεις της κατανάλωσης, η οικονομική κρίση θα τον χτυπήσει χωρίς να το περιμένει και θα τον στείλει στην ανεργία, ενώ τα όσα χρήματα είχε επενδύσει στο χρηματιστήριο χάνονται

Από εκεί και πέρα θα πρέπει μόνος του να  επιλέξει όχι μόνο το πως θα συνεχίσει τη ζωή του, αλλά και το με ποιους.

Στην ουσία η πτώση του είναι παρόμοια με πολλών άλλων που τους έχει κι αυτούς βρει στο μέσο της ζωής τους και που γι αυτό χρειάζεται ένα ριζικό ανασχεδιασμό στόχων και απόψεων για να μπορέσουν να βρούνε μια νέα ισορροπία.

Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως ο Θόδωρος Φέστας με το μυθιστόρημά του αυτό περιγράφει την ιστορία της χώρας μας από τα χρόνια της μεταπολίτευσης έως τις μέρες μας.

Η περιγραφή του είναι ρεαλιστική, σκληρή, σαφέστατα πολιτική, μα προς το τέλος δείχνει πως υιοθετεί μια αισιόδοξη άποψη. Αισιόδοξη, αλλά όχι ανερμάτιστη. Και πάντα πολιτική.

Ο Φέστας ως πολιτικό ον, δείχνει πως εναποθέτει τη συνέχεια της ύπαρξης μιας ατομικής ευτυχίας πάνω σε βάσεις θεμελιωμένες στη συμμετοχή στα κοινά και στην εσωτερική γαλήνη του καθενός ανθρώπου. Στάση άξια σεβασμού, που δυστυχώς δεν είναι συχνά απαντούμενη.

Το μυθιστόρημα αν και κρατά πάντα το φώτα του πάνω στον κεντρικό χαρακτήρα, διαθέτει και αρκετά ακόμα άλλα πρόσωπα που όλα μαζί μπορεί κανείς να πει πως δημιουργούν μια συνοπτική απεικόνιση της ελληνικής κοινωνίας προς τα τέλη του 20^ου αιώνα και στα πρώτα χρόνια του 21^ου.

Ενδιαφέρον αφήγημα που -τελευταίο το αναφέρω, αν και είναι ένα από τα βασικά προσόντα του- έχει μια αρσενική τρυφερότητα, μια διαρκώς παρούσα αναζήτηση χαμένης παιδικότητας.

«Όταν ο κόσμος σηκώθηκε να χορέψει κοιτούσε τις γυναίκες και σκεφτόταν πόσο περισσότερο ευρηματικές και αποτελεσματικές γίνονται όταν ξεφεύγουν απ΄ τους κατεστημένους ρόλους. Μετά κατέβασε μερικά ποτηράκια, πριν αρχίσει να τραγουδάει με την πονεμένη του φωνή που έκανε κάτι ανυπόφορα κοκοράκια» (σελ. 189)

 

(750 λέξεις)

https://bookpress.gr/kritikes/elliniki-pezografia/18352-stiu-ksero-tou-thodorou-festa-kritiki-ena-skliro-kai-vathia-politiko-mythistorima

Αντονί Πασερόν "Τα παιδιά κοιμήθηκαν"

 

Αντονύ Πασσερόν

«Τα παιδιά κοιμήθηκαν»

Μετάφραση: Μήνα Πατεράκη – Γαρέφη

Εκδόσεις Πατάκη

 

 

Το 1983 στη Νίκαια της Γαλλίας έχει γεννηθεί ο Αντονύ Πασσερόν και είναι καθηγητής της γαλλικής λογοτεχνίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Το μυθιστόρημα «Τα παιδιά κοιμήθηκαν» αν και είναι το πρώτο που εκδίδει, αμέσως κέρδισε την προσοχή κοινού και κριτικών καθώς αποδεικνύουν τα δυο βραβεία που μέσα στο 2022 κέρδισε.

Και ομολογουμένως είναι ένα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον ως προς το θέμα του έργο, αλλά και επίσης ιδιαιτέρως πρωτότυπο ως προς τη δομή του.

Ο ίδιος ο συγγραφέας δεν κρύβει το ότι ο κεντρικός ήρωας του έργου του, ο Ντεζιρέ, υπήρξε θείος του. Και τη ζωή του αφηγείται βασισμένος στο γεγονός πως ο θείος του αυτός υπήρξε ένα από τα θύματα του έιτζ στη Γαλλία.

Η αφηγούμενη ιστορία ξεκινά στις αρχές του ’80 όταν η Γαλλία βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μάστιγα αυτής της επιδημίας. Ο Ντεζιρέ, γιος μιας ευκατάστατης οικογένειας κρεοπωλών σε επαρχία κοντά στη Νίκαια, θα αναζητήσει έναν τρόπο για να ξεφύγει από την σταθερότητα και την πλήξη μιας προκαθορισμένης ζωής βασισμένης στα οικογενειακά πρότυπα της εποχής που προτείναν την ατομική συμμόρφωση στους κανόνες μιας μεσοαστικής κοινωνικής τάξης.

Ανήκει στη γενιά εκείνη που απλώς έχει ακούσει για τα οράματα του Μάη του ’68 και -συνειδητά ή μη- θέλει και η ίδια να τα εκφράσει. Αλλά η γαλλική πολιτική τάξη πραγμάτων, ακολουθώντας μια τάση όλου του δυτικού κόσμου, παρεμποδίζει την όποια επαναστατικότητα, ίσως και τελικά να την εκτρέπει σε πλασματικές φυγές, μια από αυτές είναι και η χρήση ναρκωτικών.

Οπότε ο Ντεζιρέ, ο χαϊδεμένος και χαρισματικός πρωτότοκος γιος της οικογένειας, ανακαλύπτει την διέξοδο των ναρκωτικών και από εκεί και πέρα το μέλλον τόσο του ίδιου όσο και των δικών του, μοιάζει προκαθορισμένο. Είναι η εποχή που ένας νέος ιός εξαπλώνεται στην Υφήλιο, ο ιός που θα γίνει γνωστός ως Έιτζ και ο οποίος μέχρις ότου οι επιστήμονες μπορέσουν όχι μόνο να τον αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αλλά και να ταξινομήσουν τους τρόπους μετάδοσης του, θα στιγματίζει ηθικά και όσους ασθενούν, αλλά και τις οικογένειές τους.

Αυτή η πορεία αναζήτησης του τρόπου καταπολέμησης της νέας πανδημίας αποτελεί και το άλλο μέρος του μυθιστορήματος.

Ο Πασσερόν με μια έξυπνη μα και άψογα εκτελεσμένη τεχνική, δόμησε το έργο του πάνω σε μικρά κεφάλαια που συνεχώς εναλλάσσονται και έτσι από τη μια ο αναγνώστης παρακολουθεί την πορεία του ατομικού και οικογενειακού δράματος και από την άλλη τις προσπάθειες της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας να βρει τα μέσα αντιμετώπισης και καταπολέμησης ενός ιού που έχει ρίξει σκοτεινές σκιές πάνω στην ερωτική πράξη, αλλά και στοχοποιεί κάποιες κοινωνικά ομάδες.

Το προσωπικό δράμα και οι οικογενειακές διαψεύσεις και από την άλλη η συστράτευση των επιστημόνων, μα και οι επιβολή πολιτικών που αλλάζουν τις οικονομικές συνθήκες μεγάλων περιοχών -προς το τέλος του αιώνα και τις αρχές του επομένου η πατρίδα του Ντεζιρέ θα αρχίζει να υφίσταται τις συνέπειες μιας κρατικής και ευρωπαϊκής πολιτικής πάνω στον τρόπο λειτουργίας των κτηνοτροφικών μονάδων της -είναι που τελικά συνθέτουν αυτό το μυθιστόρημα.

Περίπου 40 χρόνια καλύπτει η διπλή αυτή αφήγηση και αξίζει κανείς να τονίσει τις ικανότητες του Πασσερόν από τη μια να περιγράφει με συναισθηματισμό και καίριες επισημάνσεις αντιδράσεων των χαρακτήρων το οικογενειακό δράμα και από την άλλη με ένα τρόπο απλό, μα και τέλεια τεκμηριωμένο, την επιστημονική μάχη και το πάθος κάποιων ερευνητών να σταθούν όρθιοι και αποτελεσματικοί απέναντι σε ένα παγκόσμιο κίνδυνο.

Και κάτω από αυτήν την οπτική αν διαβαστεί το μυθιστόρημα «Τα παιδιά κοιμήθηκαν» προσφέρει και ένα καίριο προβληματισμό πάνω στο πως αντιμετωπίστηκε η επόμενη παγκόσμια πανδημία που ο πλανήτης μας έζησε.

Ο ίδιος ο Πασσερόν μήτε μια λέξη δεν αφιερώνει στον covid, αλλά ο αναγνώστης του μυθιστορήματός του δεν μπορεί παρά να προβληματιστεί πάνω στις νέες μεθόδους, μα και συνθήκες, με τις οποίες η νέα αυτή απειλή αντιμετωπίστηκε. Και αυτόν τον προβληματισμό τον επιτείνει το γεγονός πως  για την αντιμετώπιση του έιτζ είχαν μπει στην πρώτη γραμμή επίθεσης διεθνή ερευνητικά κέντρα όπως το Ινστιτούτο Παστέρ στη Γαλλία, αλλά και Πανεπιστημιακές Μονάδες τις ΗΠΑ, τα οποία ήταν κι αυτά που από τη μια πιέζανε τις κυβερνήσεις να ‘σταθούν΄ απέναντι στο αναδυόμενο πρόβλημα και από την άλλη και πάλι αυτά ζητούσαν την παραγωγή συσκευασμάτων για τις διάφορες επιτυχημένες ή μη προσπάθειές τους από αντίστοιχες φαρμακοβιομηχανίες.

Οι κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και ερευνητικές δομές -φαίνεται να μας λέει ο Πασσερόν- μπορεί να έχουν ποικιλόμορφα διαφοροποιηθεί μέσα στα τελευταία αυτά σαράντα τόσα χρόνια,  αλλά ο ανθρώπινος πόνος παραμένει πάντα ο ίδιος. Απλώς οι νέες τεχνολογίες, μα και οι νέες πολιτικές υγείας δείχνουν να έχουν επιλέξει άλλους ρυθμούς και άλλες στοχεύσεις.

Οπότε και λογικά,  ο αναγνώστης στέκεται με προβληματισμό απέναντι στο γεγονός της μετά 25 χρόνια απονομής του Βραβείου Νόμπελ σε δυο από τους αρκετούς εκείνους επιστήμονες που ο καθένας με τον τρόπο του βοήθησε στον εντοπισμό του ιού του έιτζ, αλλά και στην ανακοίνωση της Επιτροπής βράβευσης που δικαιολόγησε την καθυστερημένη αναγνώριση επειδή θεώρησε πως έπρεπε η ανακάλυψη να εκτιμηθεί σφαιρικά και μακροπρόθεσμα.

Τελικά και για μια ακόμα φορά, ένα λογοτεχνικό έργο δείχνει πως μπορεί να αποτελέσει μια αφετηρία προβληματισμών και τοποθέτησης καίριων ερωτημάτων.

Συναισθηματικά φορτισμένη η γραφή του έργου -και στα δυο είδη κεφαλαίων  που πάνω τους δομείται- μα παράλληλα και ένα καθαρώς πολιτικοποιημένο κείμενο, με απόλυτη γνώση πως το κέντρο κάθε επιστημονικής μα και πολιτικής σκέψης πρέπει να είναι ο αντίκτυπος που μπορεί η εφαρμογή της να έχει πάνω στο άτομο και σε όλη την κοινωνία.

Η μετάφραση της Μήνα Πατεράκη – Γαρέφη υποστήριξε αποτελεσματικά και τα δυο είδη γραφής διατηρώντας την αναγκαία ενότητα όλου τους κειμένου.

 (Βιβλιοδρόμιο, 26-27/8/2023)

(900 λέξεις)

Φωτεινή Φραγκούλη «Η ιστορία βλέπει»

 

Φωτεινή Φραγκούλη

«Η ιστορία βλέπει»

Εικονογράφηση: Εύη Τσακνιά

Εκδόσεις Πατάκη

 

                              

Ολιγοφράφο θα τη χαρακτήριζα την Φωτεινή Φραγκούλη (1958 – 2018), αλλά αν και λίγα τα βιβλία που έχουν την υπογραφή της, εντούτοις της έχουν προσφέρει μια ξεχωριστή θέση στη λογοτεχνία για παιδιά και νέους.

Κι αυτό γιατί διαθέτουν κάποια ποιοτικά στοιχεία που σπάνια κανείς τα συναντά σε σχετικώς σύντομα κείμενα που ‘δείχνουν’ τη διάθεσή τους να ενταχθούν στην κατηγορία εκείνη των εικονογραφημένων βιβλίων που η ματιά τους  αγκαλιάζει ένα ευρύτερο ηλικιακά κοινό.

Γεγονός ακόμα πως η περίπτωση γραφής της Φραγκούλη μάλλον σπάνια είναι για τα ελληνικά δεδομένα. Αν θελήσω να βρω ‘συνοδοιπόρους’ της θα στεκόμουνα στον Χρήστο Μπουλώτη και στην Αργυρώ Πιπίνη.

Και οι τρεις αυτοί συγγραφείς μας έχουν χαρίσει βιβλία που δομή τους έχει έντονη μίξη πεζογραφίας και ποίησης, η θεματική τους ένα πλουραλισμό ανίχνευσης της σχέσης ρεαλισμού και φαντασίας και η γραφή τους μια ξεκάθαρη διάθεση να μην υποκύπτει στην ευκολία του ευκολοδιάβαστου.

Και βέβαια, να κρατήσει κανείς και τις πολύ προσεγμένες εκδόσεις που τύχανε -και τυχαίνουν- τα βιβλία τους.

Ξεχωριστή, λοιπόν, περίπτωση η Φωτεινή Φραγκούλη που είχε την ατυχία να φύγει νωρίς από τη ζωή και μάλιστα όταν πλέον η αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του ταλέντου της έβρισκε ολοένα και μεγαλύτερη ανταπόκριση όχι μόνο από ένα απαιτητικό κοινό ειδικών (συχνά είχε τιμηθεί με σημαντικά βραβεία) αλλά και από ένα πλατύτερο πεδίο αναγνωστών.

Σχεδόν σε όλα τα βιβλία της συναντά κανείς μια τρυφερή ματιά μέσα από την οποία άλλοτε φωτίζεται η παράδοση, άλλοτε η Φύση, άλλοτε οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και ζώων.

Και θα πρέπει κανείς να σημειώσει την υποστήριξη προς το έργο της των Εκδόσεων Πατάκη που αν και έχουν περάσει πέντε χρόνια από το θάνατό της, συνεχίζουν να εκδίδουν κείμενα της τα οποία ή θα πρέπει η ίδια να τα είχε παραδώσει στον εκδότη ή να έχουν βρεθεί στα κατάλοιπά της και πλέον να υποστηρίζονται από τις άξιες (και από την ίδια επιλεγμένες) διαχειρίστριες του έργου της.

Μέσα στον Ιούλιο του 2023 είδε το φως της έκδοσης και το βιβλίο «Η ιστορία βλέπει». Το έχει εικονογραφήσει η Εύη Τσακνιά, η οποία μαζί με την Φωτεινή Στεφανίδη υπήρξαν οι σταθερές εικονογράφοι των βιβλίων της Φραγκούλη.

Κεντρικό θέμα -όπως άλλωστε και ο τίτλος φανερώνει- η ιστορία. Μα που στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο ιστορικό συμβάν, αλλά για μια ολόκληρη περίοδο που αν και φαίνεται να έχει ιστορικά ολοκληρωθεί στην ουσία συνεχίζει να υπάρχει μέσα από την Τέχνη που είχε δημιουργήσει.

Ο νεαρός Αχμέτ, κάτοικος της Πόλης, μετά το θάνατο του πατέρα του αναγκάζεται να γίνει βοηθός χτίστη υπό την επίβλεψη κάποιου θείου του. Οι δουλειές του συνεργείου θα φέρουν τον νεαρό μέσα σε ένα εγκαταλελειμμένο ορθόδοξο ναΐσκο που ο νέος ιδιοκτήτης του θέλει να τον χρησιμοποιήσει ως αποθηκευτικό χώρο και ζητά να καλυφθούν οι αγιογραφίες που υπάρχουν στους τοίχους του.

Ο Αχμέτ, στα πρόσωπα των μορφών που μέσα στο ημίφως τον κοιτούν θα δει τη θλίψη του από τον θάνατο του πατέρα του, στην ουσία θα συλλάβει την αίσθηση μιας διαχρονικής και καθόλου εξαρτώμενης από θρησκευτικές δοξασίες έκφρασης του ανθρώπινου πόνου.

Αν τα βλέμματα προσώπων στις τοιχογραφίες θα καλυφθούν, τότε μαζί τους θα σβηστεί και ο πόνος που συνδέει τον κάθε άνθρωπο της κάθε εποχή, του κάθε θρησκεύματος.

Πάνω σε αυτόν τον καμβά η Φραγκούλη είχε στήσει την αφήγησή της και έτσι μας χάρισε ένα κείμενο που μιλά για την ανθρώπινη αγωνία του θανάτου και για το πως αυτή μετουσιώνεται πρώτα σε θρησκεία και στη συνέχεια επανέρχεται σε μια ατομική στάση διαχείρισης της ιστορικής μνήμης.

Ενδιαφέρον κείμενο, ευαίσθητα γραμμένο, ευρηματικά εικονογραφημένο και άψογα τυπωμένο.

(590 λέξεις)

https://diastixo.gr/kritikes/paidika/20888-i-istoria-vlepei