Αλεχάντρο Παλόμας «Μια μητέρα»

 

Αλεχάντρο Παλόμας

«Μια μητέρα»

Μετάφραση: Αλεξάνδρα Γκολφινοπούλου

Opera, 2020

 

 (Βιβλιοδρόμιο      26/9/2020)

 

Ο Αλεχάντρο Παλόμας (Alejandro Palomas) γεννήθηκε το 1967 στη Βαρκελώνη. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία και ολοκλήρωσε τις σπουδές του με ένα Master in Poetics στο New College του Σαν Φρανσίσκο. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και μετέφρασε έργα σημαντικών συγγραφέων όπως η Κάθριν Μάνσφιλντ, ο Όσκαρ Ουάιλντ, η Γερτρούδη Στάιν, ο Τζακ Λόντον κ.ά. Το 2018 έλαβε το βραβείο Nadal για το βιβλίο του Un amor. Για το μυθιστόρημα του "Ένας γιος" (Opera, 2018) έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία μεταξύ των οποίων και το Εθνικό Βραβείο Νεανικής Λογοτεχνίας της Ισπανίας (2016). Βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε δεκαπέντε γλώσσες.

Το «Μια μητέρα» είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του  μεταφρασμένο στα Ελληνικά.

Γύρω από ένα τραπέζι μια νύχτας παραμονής Πρωτοχρονιάς είναι μαζεμένα τα μέλη μιας οικογένειας. Η μητέρα, ο αδελφός της, ο γιος της, οι δυο της κόρες, η φίλη μιας από αυτές και τα δυο σκυλιά τους.

Έξι άτομα και επτά καρέκλες. Η τελευταία για κάποιον που απουσιάζει -ναι, πάντα θα υπάρχει στην κάθε οικογένεια κάποιος σημαντικός απόντας.

Πάνω σε αυτό το σκηνικό και μέσα στη διάρκεια των πρώτων ωρών της πρώτης μέρας μιας χρονιάς, ο Παλόμας στήνει το έργο του και καταφέρνει να μιλήσει… Για την απώλεια και την παρουσία, για την προσφορά και τη στέρηση, για την ελευθερία και τη δέσμευση, για την κατανόηση και την καταπίεση, για το γέλιο και το δάκρυ, για την αγάπη και τον θυμό… Για την ίδια τη ζωή, εν τέλει.

Ιδιότυπος συγγραφέας ο Παλόμας. Τον γνωρίσαμε στην Ελλάδα με τη νουβέλα του «Ένας γιος» πριν από δυο χρόνια περίπου και τότε είχαμε εντοπίσει την δυναμική με την οποία ανιχνεύει τις διαπροσωπικές σχέσεις, και τώρα, με το πλέον σύνθετο μυθιστόρημά του «Μια μητέρα», αυτή η ικανότητα απλώνεται με τρόπο καθηλωτικό.

Οι σχέσεις αναπτύσσονται την ίδια ώρα που η απώλεια προσπαθεί να τις τραυματίσει.

Και εδώ υπάρχει ένα από τα δυο κεντρικά χαρακτηριστικά του συγγραφικού αποτυπώματος του Ισπανού πεζογράφου -η μετατροπή της απουσίας σε πηγή όπου αναβλύζει η συνύπαρξη.

Στην περίπτωση του «Ένας γιος» ήταν ο θάνατος της μητέρας που ωρίμασε τη σχέση πατέρα και γιου.

Στο «Μια μητέρα»  με τα έξι -εξ ίσου κεντρικά- πρόσωπα της αφήγησης έχουμε πολλούς και ποικίλους αποχωρισμούς, πολλές και πολυσήμαντες απώλειες που όμως αν κα τραυματίζουν δεν σκοτώνουν.

Ο ίδιος ο Παλόμας, στο τέταρτο και τελευταίο μέρος του έργου, θα χρησιμοποιήσει ως εισαγωγή τα πιο κάτω λόγια ένας άλλου συγγραφέα, του Μ. Άλμπομ:

«Όλα τα πράγματα στη ζωή μας έχουν κάποιο νόημα* κάθε τέλος είναι και αρχή. Απλώς δεν το αντιλαμβανόμαστε τη στιγμή που συμβαίνει.»

Αλλά αν το ένα χαρακτηριστικό συγγραφικό αποτύπωμα του Παλόμας είναι η δημιουργική εκμετάλλευση της απώλειας, το άλλο είναι ο συνδυασμός της απλότητας με την εμβάθυνση. Με λόγια απλά και φράσεις συχνά καθημερινές περιγράφει απλές και καθημερινές στιγμές, την ίδια ώρα που καταφέρνει αυτές τις στιγμές να τις φωτίσει με τρόπο τέτοιο όπου βγάζουν στην επιφάνεια κάθε κρυφή, υπόγεια δομή τους. Για να πετύχει αυτή τη συνύπαρξη απλότητας και σύνθεσης καταφεύγει σε μια θεατρική ενατένιση των περιστατικών που περιγράφει.

Ενώ διαβάζουμε ένα καθαρώς πεζογραφικό έργο, τα πρόσωπα -από την πανταχού παρούσα μητέρα ως τα δυο σκυλιά της οικογένειας- μας παρουσιάζονται με την απτή κυκλικότητα προσώπων πάνω σε μια σκηνή θεάτρου και το δωμάτιο με το στρωμένο τραπέζι συχνά μας ξυπνά μνήμες σκηνικού μιας θεατρικής  παράστασης.

Ναι, ο Αλεχάντρο Παλόμας είναι πληθωρικός συγγραφέας, μα επίσης είναι και ένας τεχνίτης του λόγου όπου ξέρει κάθε τι το πληθωρικό να το συγκρατεί ως το σημείο εκείνο που δεν μετατρέπεται σε μελόδραμα.

Μα υπάρχει και μια ακόμα διάσταση στη γραφή με την οποία ολοκληρώθηκε η συγγραφή του «Μια μητέρα» που αν και δεν τη συναντήσαμε στο «Ένας γιος», είναι τόσο άρτια ολοκληρωμένη ώστε να μπορεί να θεωρηθεί ως κεντρικό στοιχείο του τρόπου με τον οποίο ο Παλόμας συγγράφει. Αναφέρομαι στη συνύπαρξη χιούμορ και φιλοσοφικής ματιάς.

Υπάρχουν σελίδες όπου το γέλιο έρχεται να επιβληθεί στις αντιδράσεις του αναγνώστη -γέλιο από τη σάτιρα, τον τρόπο με τον οποίο μπορείς να γελάσεις με τα χούγια και τα λόγια ανθρώπου που αγαπάς και επίσης εκτιμάς. Κι αμέσως μετά ακολουθούν άλλες σελίδες -οι περισσότερες αυτές είναι- όπου ο στοχασμός άλλοτε τέμνει με μαεστρία κι άλλοτε κατανοεί με απόλυτη συμπάθεια.

Μυθιστόρημα ασυνήθιστο. Ευρηματικό. Αρκείται στο να αναζητήσει το όποιο ‘γιατί’ έχει διαμορφώσει το ‘τώρα’ – άλλωστε είναι γεγονός πως είμαστε αυτό που έχουμε προηγούμενα ζήσει.

Προσεγμένο στην κάθε του λεπτομέρεια κι όμως ανάλαφρο όπως ένα σύννεφο που άλλοτε σκιάζει τον ήλιο κι άλλοτε δροσίζει το έδαφος.

Αποδεικνύει πως το αναπάντεχο είναι αυτό που θα φέρει την αληθινή γνώση του άλλου και της ίδιας της ζωής -ο ίδιος ο Παλόμας χρησιμοποιεί ως εισαγωγική φράση στο έργο του: Ο καλός σχοινοβάτης γνωρίζει πως το πραγματικό κενό βρίσκεται επάνω.

Πιστεύω πως η μετάφραση μιας τόσο ευαίσθητης γραφής όπως αυτής του Παλόμας δεν πρέπει να είναι μια εύκολη υπόθεση. Η Αλεξάνδρα Γκολφινοπούλου και πάλι αποδεικνύει πως πρέπει να αγάπησε πολύ αυτήν την ευαίσθητη γραφή και με αποτελεσματικότητα την μετέφερε στη γλώσσα μας.

 

 

 

 

«Η γλώσσα του μέλλοντος θα περιγράφει μόνο ειδήσεις» Εφημερίδα ‘Πελοπόννησος» Συνέντευξη στην Κρίστυ Κοινινιώτη

 

20/09/2020

Εφημερίδα ‘Πελοπόννησος»

Συνέντευξη στην Κρίστυ Κοινινιώτη

 

Μάνος Κοντολέων: «Η γλώσσα του μέλλοντος θα περιγράφει μόνο ειδήσεις»

 

 

Όσοι έχουν διαβάσει την «Ερωτική αγωγή» πριν δεκαεπτά χρόνια, οπότε και πρωτοκυκλοφόρησε, εντυπωσιάζονται με τη φρεσκάδα που διατηρεί, επανερχόμενη στο εκδοτικό προσκήνιο σήμερα. Ο λόγος, ο ευφυής τρόπος με τον οποίο ξεδιπλώνεται η ερωτική εκπαίδευση ενός γιου από τον πατέρα, παράλληλα με τον 20ό αιώνα. Ο Μάνος Κοντολέων μιλά στην «ΠτΚ» για το βιβλίο του, τον τρόπο που γράφει, την καταδίκη της γλώσσας, την επανέκδοση του πρώτου του παραμυθιού και όσα έπονται

1.Η «Ερωτική αγωγή», ετών 17, επανεκδίδεται. Μια πλήρης απεικόνιση του 20ού αιώνα, σε όλα τα επίπεδα -από το πολιτικό και οικονομικό έως αυτό των τεχνών και των γραμμάτων. Πώς θα θέλατε να «συνομιλήσει» με τη γενιά που ζει, σχεδόν, διαδικτυακά;

 

- Μια ουσιαστική αξία των λογοτεχνικών κειμένων που δείχνουν πως αντέχουν στο πέρασμα  των χρόνων είναι και πως μας προσφέρουν μια ευαίσθητη και ουσιαστική γνώση προηγουμένων εποχών. Αλλά μια τέτοια γνώση -ιδίως αν αφορά το πρόσφατο χτες της κοινωνίας μας- έχει σημασία όχι μόνο για λόγους ιστορικούς, αλλά για την καλύτερη κατανόηση του σήμερα και τον υποψιασμό του αύριο.

Η «Ερωτική αγωγή» τελειώνει με αυτό που συμβαίνει πλέον σήμερα -την κυριαρχία του ‘φαίνεσθαι’ πάνω στο ‘είναι΄. Την κυριαρχία δηλαδή της εικονικής πραγματικότητας.

 

2.Χαρακτηρίζετε το μυθιστόρημά σας «ιδιότυπο, προσωπικό και ‘‘ασεβές’’». Η τολμηρότητα είναι κάτι που χαρακτηρίζει τα βιβλία σας. Τι σας κεντρίζει σ’ αυτή;

 

-Ναι η τόλμη με χαρακτηρίζει ως συγγραφέα.  Το τολμηρό -όχι το άηθες- ταράζει τα νερά, αμφισβητεί κατεστημένες καταστάσεις. Προκαλεί σκέψεις και αυτές με τη σειρά τους αντιδράσεις.

 

3.Δύο αρσενικά οι ήρωες της ιστορίας σας -πατέρας και γιος. Με τον πρώτο να εκπαιδεύει ερωτικά τον δεύτερο. Υπήρξαν σημεία που σας ζόρισαν κατά την περιγραφή αυτής της σκυταλοδρομίας;

 

-Όταν ξεκινώ ένα μυθιστόρημα έχω ένα πρώτο και αρκετά γενικό πλάνο. Μετά  φέρνω δίπλα μου τα κεντρικά πρόσωπα. Και από εκεί και πέρα αφήνω τους ήρωές μου να ζούνε τις ζωές τους κι εγώ απλώς τους περιγράφω. Αν κάτι με ‘ζορίζει’ δεν είναι αυτά που θα περιγράψω, αλλά το πως θα τα περιγράψω. Ενώ τα γεγονότα είναι στιγμές της ζωής των ηρώων μου, ο τρόπος που καταγράφονται έχει να κάνει με τις δικές μου και μόνο αποφάσεις.  Με άλλα λόγια το ύφος. Γιατί στη λογοτεχνία από ένα σημείο και μετά δεν έχει τόση σημασία το τι λέγεται, αλλά το πως λέγεται.

4.Χωρίς να κάνουμε σπόιλερ, το τέλος της ιστορίας σάς επιβλήθηκε ευθύς εξαρχής ή σας βασάνισε;

-Ήταν από την αρχή γνωστό. Μιας και το μυθιστόρημα το έγραφα καθώς ο αιώνας τελείωνε και είχα άποψη για το πως υλοποιείτο το τέλος του, δεν μπορούσε παρά να είναι καθοριστικό και δεδομένο από την αρχή, από την πρώτη σελίδα και το δικό του μυθιστορηματικό τέλος.

5.Η «Ερωτική αγωγή» θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει μάθημα για τα Ελληνικά. Υπάρχουν κάποιες υπέροχες λέξεις για την κατανόηση των οποίων απαιτείται η χρήση λεξικού. Πώς βλέπετε την εξέλιξη της γλώσσας μας;

-Η γλώσσα κάθε λαού είναι κάτι το ζωντανό. Σε κάποιες περιόδους ανθεί, σε άλλες επιβιώνει, σε άλλες πεθαίνει. Νομίζω πως η εποχή που εδώ και κοντά 50 χρόνια έχουμε μπει, δηλαδή η εποχή της παγκοσμιοποίησης, απαιτεί και επιδιώκει το να μαραζώσουν όλες οι γλώσσες της περιφέρειας, άσχετά του πόσο παλιές και πλούσιες είναι. Μια μόνο γλώσσα -τα αγγλικά- κι αυτή ολοένα και πιο φτωχή. Η γλώσσα της οικονομίας και της εκμετάλλευσης. Η γλώσσα του μέλλοντος δεν θα έχει την ικανότητα να περιγράφει ιδέες και συναισθήματα. Μόνο ειδήσεις. Αλλά ας μου επιστρέψετε να διαφωνήσω σχετικά με την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός λεξικού. Χρησιμοποίησα με τέτοιο τρόπο τις λέξεις που νομίζω πως είναι εμφανές το νόημά τους. Αν ο αναγνώστης χρειάζεται λεξικό, τότε έχω αποτύχει ως συγγραφέας. Οι λέξεις μιλάνε από μόνες τους -φτάνει μόνο να σταθείς και να τις ακούσεις.

6. «20ός αιώνας -ο αιώνας της θεοποίησης μα και της μετάλλαξης των αστών» διαβάζουμε, και αλλού «όλα μύριζαν

άρωμα χρήματος». Πώς θα χαρακτηρίζατε, με τα έως τώρα δεδομένα, τον 21ο και τι άρωμα εισπνέετε;

 

-Νομίζω πως πλέον έχει ξεκινήσει η ενοποίηση των τάξεων. Μήτε εργατική, μήτε αστική… Μόνο μία -αυτή των καταναλωτών. Α και άλλη μια ακόμα -αυτή των παραγωγών όσων πρόκειται να καταναλωθούν.

 

7.Επί πανδημίας, έχετε φανταστεί πώς θα αντιδρούσαν Χρήστος και Άρης Βαλλής με την αφή απαγορευμένη;

- Ομολογώ πως δεν το είχα σκεφτεί αυτό. Να πω… Πρόχειρα, ασφαλώς… Να πω πως μάλλον θα προτιμούσαν να πεθάνουν παρά -ιδιότυπα- να ευνουχιστούν. Οι ανδρείοι της ηδονής -έχει πει ο Καβάφης

 

8.Ταυτόχρονα με την «Ερωτική Αγωγή» επανακυκλοφόρησε το πρώτο σας παιδικό βιβλίο «Κάποτε στην Ποντικούπολη» γραμμένο το 1979, με νέο τίτλο: «Οι Δίδυμοι Ήλιοι της Ποντικούπολης». Τι διαπιστώσατε όταν το ξαναγράψατε τόσο για το περιεχόμενο όσο και για εσάς τον ίδιο;

 

-Πριν από 40  τόσα χρόνια ήμουνα ένας παθιασμένος μεν, αλλά άπειρος νέος συγγραφέας που  -όπως και πιο πριν είπα- αναζητούσε την επαναστατικότητα της τόλμης. Και ήταν τόλμη μεγάλη εκείνη την εποχή να γραφτεί ένα βιβλίο για παιδιά με θέμα τις απεργιακές κινητοποιήσεις εργατών. Το βιβλίο αγαπήθηκε και οι σημερινοί πενηντάρηδες ακόμα το θυμούνται. Μου εξομολογούνται -κάποιοι από αυτούς- πως τους άλλαξε τον τρόπο σκέψης. Όμως μετά από τόσα χρόνια θέλησα με βοηθό την εμπειρία της συγγραφικής μου πολυετούς παρουσίας να ξαναγράψω την ίδια ιστορία εμπλουτισμένη με νέα πρόσωπα, νέα σκηνικά, αλλά πάντα με την ίδια τόλμη και πίστη στην αξία της ισότητας. Στην ουσία πρόκειται για ένα άλλο βιβλίο -γεννημένο ίσως από το πρώτο εκείνο- που δυστυχώς παραμένει επίκαιρο. Περισσότερο τώρα από τότε η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βάλλεται και το μήνυμα της ισότητας παραμένει επιτακτικά επίκαιρο. Επιτακτικά επίκαιρη και η συγγραφική τόλμη της επανάληψης.

 

 

9.Ζώντας στο σήμερα και ατενίζοντας το μέλλον, ποιος ο μεγαλύτερος φόβος σας και ποια η ελπίδα σας;

 

-Δεν είμαι μελλοντολόγος. Συγγραφέας είμαι. Και κάθε τι που με κάνει να ελπίζω ή να φοβάμαι γίνεται το έναυσμα να γραφτεί ένα βιβλίο μου. Μέσα στα βιβλία μου, λοιπόν, η απάντηση στο ερώτημά σας.

 

10.Στη συνέχεια να περιμένουμε από εσάς…

 

-Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημά μου για μεγάλα παιδιά. Με αυτό ολοκληρώνεται μια άτυπη τριλογία πάνω στο θέμα «Οι έφηβοι μέσα στην Πολιτεία» Το τρίπτυχο: Ελευθερία, Ισότητα και Δημοκρατία έχει πυροδοτήσει τα τρία πρόσφατα βιβλία μου για παιδιά : «Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι», «Οι Δίδυμοι Ήλιοι της Ποντικούπολης» και τώρα «Το Νησί με τις Λέξεις που Αγαπάνε»

Για το 2021 προγραμματίζονται ένα μυθιστόρημα για ενήλικες και ένα άλλο για νέους.

Με το πρώτο «Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας» αναζητώ να φωτίσω με μια σύγχρονη διάθεση κατανόησης τις πράξεις της βασίλισσας των Μυκηνών και τις σχέσεις της κυρίως με τον γιο της, τον Ορέστη.

Το εφηβικό, πάλι, έχει να κάνει με το πως κάποιος μπορεί να χρησιμοποιεί μια μάσκα για να πράξει  ότι δεν τολμά με το καθημερινό του πρόσωπο.

Και τα δυο αυτά νέα μου έργα τα αγαπώ και περιμένω να κοπάσει ο τρόμος της πανδημίας για να τα στείλω να συντροφεύσουν τους αναγνώστες μου.

 

www.popaganda.gr O Μάνος Κοντολέων θεωρεί θεμελιώδη τη σεξουαλικότητα, από την εμβρυακή ζωή μέχρι το βαθύ γήρας

 

Ο συγγραφέας μίλησε στην Έρικα Αθανασίου με αφορμή την επανακυκλοφορία του μυθιστορήματος «Ερωτική Αγωγή» που με παρρησία εκφράζει τις θέσεις του και με αισθητική πληρότητα περιγράφει την ανθρώπινη αγωνία.

Ένα βιβλίο τολμηρό, διαφορετικό δίνει ο Μάνος Κοντολέων στο αναγνωστικό του κοινό. Η «Ερωτική Αγωγή» (εκδόσεις Πατάκη), εμφανίζεται και πάλι στις προθήκες των βιβλιοπωλείων διεκδικώντας να μιλήσει με νέους αναγνώστες. Ένα βιβλίο που εστιάζει στη σεξουαλικότητα των ηρώων, καθώς η κοινωνία εξελίσσεται, καθώς η ιστορία προχωράει.

 

Ο Χρήστος Βαλλής, ο ήρωας του Μάνου Κοντολέων ξεκινάει από κάποιο χωριό στα Γιάννενα, ζώντας κοντά στα πρόβατα, αποφασισμένος να διεκδικήσει μια θέση στην αστική ζωή της Αθήνας.  Μια θέση σε ένα σπίτι με σαλόνι για τον γιο που ακόμα δεν έχει αποχτήσει. Η σεξουαλικότητα όμως του ήρωα είναι αυτή που θα καθοδηγήσει κυρίως τις πράξεις του, αγνοώντας  τις πολιτικές εξελίξεις που συμβαίνουν δίπλα του. Εξελίξεις που δεν αγνοεί  ο δημιουργός του, ο συγγραφέας Μάνος Κοντολέων. Ο Χρήστος ποτέ δεν θα αποσυρθεί εντελώς ούτε από την ιστορία, ούτε από την ενεργή σεξουαλική ζωή, καθώς ο γιος του, ο Άρης μπαίνει στο προσκήνιο.

 

Στο αγαπημένο του Πήλιο βρίσκεται ο Μάνος Κοντολέων, εκεί όπου συχνά γράφει αλλά και απολαμβάνει τις δικές του αναγνώσεις. Έτσι λοιπόν η συζήτησή μας πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια της τεχνολογίας,  μια τεχνολογία που ίσως και να καταδίκασε τον νεότερο ήρωά του, έναν ήρωα κρυμμένο πίσω από διαφορετικές ηλεκτρονικές προσωπικότητες.

-        «Ερωτική Αγωγή» ένα μυθιστόρημα που είναι δύσκολο να το εντάξει κανείς σε κάποια κατηγορία. Εσείς πώς θα το χαρακτηρίζατε;

Νομίζω πως τόσο οι προθέσεις μου- όταν αποφάσιζα να το γράψω-  όσο και το αποτέλεσμα -όταν πια ολοκληρώθηκε- με σαφήνεια κατατάσσουν την Έρωτική Αγωγή’ στα ιστορικό – κοινωνικά  μυθιστορήματα. Αλλά σε εκείνη τη νέα μορφή αυτού του είδους μυθιστορημάτων που στηρίζονται όχι τόσο στα γεγονότα, αλλά στις κοινωνικές και ψυχολογικές καταστάσεις που τα δημιούργησαν. Είναι ένας άλλος τρόπος να διαβάζουμε την Ιστορία -όχι με ήττες και νίκες, όχι με οικονομικές θεωρίες ή αισθητικές τάσεις, αλλά με τις βασικές ανάγκες κάλυψης των ανθρωπίνων παθών. Είναι στην ουσία μυθιστορήματα που φέρνουν στο προσκήνιο τα ατομικά πάθη τόσο του σώματος όσο και των συναισθημάτων.

-        Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεται;

Ποτέ δεν θέλησα να γράψω ένα έργο έχοντας προαποφασίσει σε ποιο κοινό θα απευθύνεται. Κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς πέρα από την ιδεολογία μου και την πίστη μου στην ελεύθερη δυναμική της Λογοτεχνίας. Θεωρώ, μα και πιστεύω, πως αναγνώστες μου είναι άτομα ξεχωριστά. Αν τους ομαδοποιούσα θα τους αντιμετώπιζα ως καταναλωτές. Οπότε σε μια τέτοια ερώτηση δεν έχω παρά να απαντήσω πως και αυτό το έργο μου απευθύνεται στον κάθε αναγνώστη. Αν μια τέτοια συνάντηση θα επιτευχθεί ή όχι είναι θέμα πολλών παραμέτρων και σίγουρα όχι δικών μου προθέσεων.

-         Στα βιβλία σας ενηλίκων εστιάζετε πολύ στο σεξουαλικό στοιχείο των ηρώων.  Θεωρείτε ότι αυτή η πλευρά μάς ωθεί γενικά τις πράξεις μας;  Πιστεύετε ότι ο Χρήστος Βαλλής, ο κεντρικός σας ήρωας, μπορεί να κυκλοφορεί ανάμεσά μας;

Ναι, θεωρώ θεμελιώδη την σεξουαλικότητα. Από την εμβρυακή κιόλας ζωή μας μέχρι το βαθύ γήρας. Το έχεις αποδείξει αυτό η ψυχολογία.  Και κάτω από αυτήν την άποψη σε όλα μου τα βιβλία η σεξουαλικότητα δηλώνει το παρόν της. Άλλοτε με σαφήνεια και ένταση, άλλοτε περισσότερο υπαινικτικά και διακριτικά.  Τώρα το κατά πόσο όχι μόνο ο Χρήστος Βαλλής, όπως βέβαια και ο γιος του ο Άρης, αλλά και όλοι οι ήρωές των βιβλίων μου μπορεί να κυκλοφορούν ανάμεσά μας ή όχι, δεν θα το απαντήσω εγώ αλλά όσοι αναγνώστες μου πιθανόν να διέκριναν μια ταύτιση  με αυτούς -ή κάποιους από αυτούς- διαβάζοντας τις μέρες και τα έργα τους. Άραγε υπάρχει αγόρι παρόμοιο με το Δαμιανό του έργου για παιδιά  «Ο αδελφός της Ασπασίας» ή των εφήβων Φαίδρας και Οδυσσέα στο εφηβικό μυθιστόρημα «Γεύση Πικραμύγδαλου» ή της Λίας με την ‘αποκλίνουσα’ σεξουαλικότητα του «Δάχτυλα πάνω στο σώμα της»; Με απόλυτη βεβαιότητα σας απαντώ πως ναι -γιατί οι ήρωες των βιβλίων δεν είναι παρά οι απεικονίσεις ανθρώπων σε ιδιωτικούς καθρέφτες.

-        Διασκεδάσατε το γράψιμό του; Ήταν δύσκολο για εσάς;

Το γράψιμο κάθε βιβλίου είναι μια διαδικασία δημιουργίας. Και ως τέτοια εμπεριέχει στιγμές ανάτασης και  στιγμές αμφιβολιών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, επειδή η μυθιστορηματική σύνθεση απαιτούσε και μεγάλη έρευνα, η συγγραφή ήταν κοπιώδης. Μα όχι δύσκολη. Θα τη χαρακτήριζα απόλυτα δημιουργική -ζούσα μέσα σε μια ευφορία νέων σκέψεων και απελευθέρωσης από στερεότυπα και άσκοπες δεσμεύσεις.

-        Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2003.  Πιστεύετε ότι μπορεί να «συνομιλήσει» διαφορετικά με τον αναγνώστη σχεδόν δύο δεκαετίες μετά;

Ότι τότε είχα διακρίνει να συμβαίνει και προσπάθησα να το περιγράψω, αλλά και να το καταγγείλω, δυστυχώς όχι μόνο εξακολουθεί να υφίσταται, αλλά έχει σε μεγάλο ποσοστό γίνει κατεστημένο.  Οπότε η «Ερωτική Αγωγή» του τέλους  του 20^ου αιώνα είναι πολύ επίκαιρη καθώς ολοκληρώνεται η πρώτη εικοσαετία του 21^ου.

-        Λόγω του ιδιότυπου του θέματος υπήρξαν σχόλια που σας προβλημάτισαν από αναγνώστες, από το οικείο σας περιβάλλον;

Κανένα σχόλιο από αυτά που υποψιάζομαι πως υπονοείτε. Και γιατί άλλωστε; Δεν έγραψα εγώ, μήτε και οι 5.000 περίπου αναγνώστες του διάβασαν κάτι που θα μας έκανε να ντραπούμε ή να κοκκινήσουμε. Είναι ένα μυθιστόρημα που με παρρησία εκφράζει τις θέσεις του και με αισθητική πληρότητα περιγράφει την ανθρώπινη αγωνία.

-        Στην περίτεχνη χρήση του λόγου κυριαρχούν λέξεις παράξενες και άγνωστες.  Αφορούν κάποια ηπειρώτικη διάλεκτο, έχουν εντοπιστεί σε αρχαίους συγγραφείς ή είναι ο δικός σας τρόπος γραφής;

Νομίζω πως ήταν λογικό για ένα τέτοιο μυθιστόρημα να χρησιμοποιήσω μια γλώσσα αρκούντως τολμηρή. Αλλά πιο σωστός θα ήταν ο χαρακτηρισμός του τρόπου που υλοποίησα αυτό το έργο ως συνεπή σχετικά με τα περιγραφόμενα συναισθήματα των ηρώων μου. Όπως και πιο πριν σημείωσα, αν κάτι θα το έλεγα τολμηρό είναι αυτό που έχει να κάνει με τον τρόπο που βλέπω τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα. Και ίσως σε αυτόν τον τομέα να ήθελα  και να προκαλέσω, μιας και μετά από μία πρόκληση ίσως να υπήρχε  εν τέλει και μια αντίδραση – αφύπνιση. Βέβαια, ξάφνιασε  η  χρήση αρχαίων τολμηρών λέξεων. Αυτό το έκανα γιατί μιας και δεν πιστεύω ότι  υπάρχουν βρώμικες ή χυδαίες λέξεις, αλλά απλώς λέξεις που περιγράφουν συγκεκριμένα συναισθήματα των ανθρώπων, θέλησα να φέρω στο φως αυτές τις πανέμορφες λέξεις των προγόνων μας που έχουν πια ξεχαστεί, αλλά που μας υπενθυμίζουν ότι όπως κι εμείς έτσι κι αυτοί σε κάποιες φάσεις της καθημερινότητάς τους μιλούσαν με τρόπο τολμηρό.

-        Υπάρχουν στοιχεία αυτοβιογραφίας στο βιβλίο;

Όχι. Αλλά μιας και η ηλικία το Άρη Βαλλή είναι παρόμοια με τη δική μου, φρόντισα κάποιες περιρρέουσες αναμνήσεις  μου να τις χαρίσω και σ΄ εκείνον. Μα αυτό πάντα γίνεται κάπως έτσι. Συγγενείς, στενοί συγγενείς του συγγραφέα είναι οι ήρωές του

-        Στα παιδικά βιβλία έχετε κερδίσει ένα αναγνωστικό κοινό που σας αγαπάει. Πόσο διαφορετική διαδικασία είναι να απευθύνεστε σε ένα νεανικό και σε ένα ενήλικο κοινό;

Ο Μάνος Κοντολέων του «Γάντι σε ξύλινο χέρι», αλλά και του «Αμαρτωλή Πόλη» και του «Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο» είναι ο ίδιος συγγραφέας. Και ως συγγραφέας συνομιλώ με διάθεση επικοινωνίας τόσο με παιδιά όσο και με εφήβους όσο και με συνομηλίκους μου. Δεν απαξιώνω τους μικρούς, δεν οικτίρω τους μεγάλους. Θυμάμαι… Ή μάλλον έχω μέσα σου σε ισχύ όλες τις εμπειρίες μου από τα χρόνια που έζησα. Γράφω λοιπόν για μένα και μόνο. Και από εκεί και πέρα ο κάθε αναγνώστης ανάλογα με τις δικές του εμπειρίες, δυνατότητες, γνώσεις και ανάγκες επιλέγει να διαβάσει το έργο που θέλει. Αν έγραφα διαφορετικά δεν θα ήμουνα συγγραφέας, αλλά καταγραφέας.

https://popaganda.gr/art/manos-kontoleon-interview/

18/9/2020

Για το "Ερωτική Αγωγή"

 

Περί έρωτος

Γράφει η Γιούλη Τσακάλου

 https://www.fractalart.gr/erotiki-agogi/

 

 

 

 

Ο Μάνος Κοντολέων μπορεί να θεωρηθεί ως ο πλέον σημαντικός σύγχρονος έλληνας συγγραφέας της λογοτεχνίας για παιδιά και εφήβους, ενώ είναι και ο πρώτος συγγραφέας που έγραψε ελληνικά μυθιστορήματα που ανήκουν στο είδος του cross over, δηλαδή λογοτεχνικών έργων που στηρίζονται στην ‘περιπέτεια της ενηλικίωσης’.

 

Παράλληλα όμως, ο Μάνος Κοντολέων έχει εκδώσει και δώδεκα μυθιστορήματα και τρεις συλλογές διηγημάτων της ‘καθαρόαιμης’ λογοτεχνίας για ενήλικες αναγνώστες.

 

Τα έργα αυτά έχουν μια ενδιαφέρουσα θεματική ποικιλία και μια ακόμα πλέον ενδιαφέρουσα τοποθέτηση ως προς διαχρονικά μα και σύγχρονα ζητήματα κοινωνίας, διαπροσωπικών σχέσεων, έμφυλων ταυτοτήτων, ερωτικών σχέσεων, πολιτικών αναζητήσεων κ.α.

 

Μια βασική ιδιαιτερότητα του Κοντολέων είναι ο τρόπος που χειρίζεται τη γλώσσα -συχνές όσο και απροσδόκητες παρομοιάσεις, ανορθόδοξη χρήση της θέσης του ρήματος μέσα στη φράση, σύμπλευση λογοτεχνικής και δοκιμιακής καταγραφής.

 

Ανάμεσα στα δώδεκα μυθιστορήματα που έως σήμερα έχει δώσει στη δημοσιότητα, κεντρική θέση κατέχει αναμφίβολα και το έργο «Ερωτική Αγωγή», που για πρώτη φορά κυκλοφόρησε το 2002 και εφέτος οι Εκδόσεις Πατάκη φρόντισαν να ανανεώσουν την εμφάνισή του με ένα νέο εξώφυλλο και να το στείλουν στις προθήκες και στα ράφια των βιβλιοπωλείων.

 

Αν και έχουν περάσει δεκαοχτώ έτη από τη χρονιά της πρώτης κυκλοφορίας της, η ¨Ερωτική Αγωγή» δείχνει όχι μόνο να διατηρεί τη φρεσκάδα της, αλλά και να έχει εμπλουτιστεί από την επιβεβαίωση των θέσεων που υποστηρίζει.

 

Αν και μυθιστόρημα πολλαπλών θεματικών ταυτοτήτων -κοινωνικό, ερωτικό, πολιτικό, φιλοσοφικό, ιστορικό- εντούτοις καταφέρνει να έχει το δικό του διακριτό στίγμα και θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως είναι μάλλον και το μόνο λογοτεχνικό έργο  που καταγράφει την ταυτότητα του 20ου αιώνα μέσα από μια ανορθόδοξη ανίχνευσή του – από την αρχή ο συγγραφέας μας δηλώνει πως ο 20ος αιώνας εγγράφεται στην Ιστορία ως  –ο αιώνας που θα ξεκινούσε με τα πιο μεγάλα κινήματα ανθρωπιστικών ιδεών και θα  κατέληγε στις πιο οργανωμένες τάσεις κυριαρχίας των ελαχίστων πάνω στους πάμπολλους* ο αιώνας που αφού θα γεννούσε, πρώτα, τις μεγάλες ανατροπές της Τέχνης, στη συνέχεια  θα υλοποιούσε την εφαρμογή της απόλυτης εμπορευματοποίησής τους. Ο αιώνας που με το λίκνισμα  του έρωτα θα άνοιγε τα μάτια του και θα τα έκλεινε με τους τριγμούς του ηδονισμού –την Ευρώπη, αρχές του 1900 την κατακτούσαν τα τανγκό του Εντουάρντο Μπιάνκο* μετά από ογδόντα με ενενήντα χρόνια, οι κάτοικοι των πρωτευουσών της θα τρώγανε  aux poivre παρακολουθώντας σε video wall τη Μαντόνα  σε εικονικό οργασμό -σαν αστήρ διάττων, σαν ήρως ανεξήγητων … θαυμάτων.

 

20ος αιώνας -ο αιώνας της θεοποίησης, μα και της μετάλλαξης των αστών.

 

Αυτή τη μετάλλαξη σε καθαρά μυθιστορηματική μορφή αναλαμβάνουν να την παρουσιάσουν στον αναγνώστη  ένας πατέρας και ένας γιος. Ο πρώτος, ο Χρήστος Βαλλής θα κατεβεί, κάπου εκεί στα 1920, από τα βουνά της Ηπείρου για να κερδίσει την αστική ταυτότητα του και αμέσως μετά να υποστηρίξει με κάθε τρόπο  της πίστη του στη πολλαπλή δυναμική που έχει το σεξουαλικό ένστιχτο στην καθημερινότητα του κάθε ανθρώπου.

 

Για τον Χρήστο Βαλλή η φράση ‘Ερωτ΄ Εράν’ (που σημαίνει να είναι ερωτευμένος με τον ίδιο τον έρωτα) αποκτά διαστάσεις κοινωνικού έργου και έτσι δημιουργεί ένα ιδιόμορφο δίκτυο προσφοράς σεξουαλικής κάλυψης προς κάθε άτομο που για τον οποιοδήποτε λόγο στερείται την απόλαυσή της.

 

Την θέση του αυτή την μεταβιβάζει στον γιο του Άρη, μόνο που αυτός όταν θα κληθεί να συνεχίσει το πατρικό έργο, θα βρεθεί μπροστά σε αλλαγές της ερωτικής ταυτότητας ως στοιχείο κοινωνικής έκφρασης -στην ουσία ο έρωτας από διαπροσωπική σχέση μετατρέπεται σε διαδικτυακή. Ο νεότερος  Βαλλής  θα αναγκαστεί να διαφοροποιήσει τους χώρους ερωτικής εκτόνωσης που κληρονόμησε κάτω από την πίεση της εξάπλωσης της εικονικής ερωτικής έκφρασης και έτσι θα οδηγηθεί -μαζί με τον αιώνα που τον γέννησε- σε μια πλήρη μετάλλαξη και εν τέλει καταστροφή του.

Πάνω σε αυτό το γενικό πλάνο, ο Μάνος Κοντολέων έχει δημιουργήσει και μια πληθώρα ολοζώντανων χαρακτήρων, αλλά και μια μοναδική σύνδεση της ατομικότητας με τη συλλογικότητα. Γυναίκες που άλλες από αυτές υπηρετούν ανιδιοτελώς τον έρωτα, άλλες τον χρησιμοποιούν, άλλες τον διδάσκουν κι άλλες μαθητεύουν σε αυτόν* άνδρες που μετατρέπουν την ερωτική τους διάθεση σε σχεδόν ιερό σκοπό, άλλοι σε επαγγελματική άνοδο, ενώ κάποιοι άλλοι αποφασίζουν να μετατρέψουν την ερωτική πράξη σε επαναστατική ενέργεια.

 

Το μυθιστόρημα αν και γραμμένο για να κρίνει τον 20ο αιώνα μόλις εκείνος αποχωρούσε από την Ιστορία, δείχνει -κοντά 20 χρόνια μετά- πως όχι μόνο οι επισημάνσεις του δεν είναι βιαστικά διατυπωμένες, αλλά αντίθετα έχουν απολύτως επιβεβαιωθεί.

 

Έργο τολμηρό -ίσως το πλέον τολμηρό  κείμενο της σύγχρονης λογοτεχνίας μας, δίπλα στον αιρετικό ‘Μεγάλο Ανατολικό’ του Εμπειρίκου, αλλά αυτό με ξεκάθαρη μυθιστορηματική οντότητα.

 

Αξίζει κανείς πέρα από τις άλλες ιδιαιτερότητες  της ‘Ερωτικής Αγωγής» να σταθεί και στη καθαρή γλωσσική της ενσάρκωση.

 

Ο Μάνος Κοντολέων χρησιμοποιεί μια γλώσσα εύπλαστη, άλλοτε τρυφερή, άλλοτε καυστική, άλλοτε περιγραφική και ανακαλεί στην επικαιρότητα λέξεις της αρχαιότητας -λέξεις από αυτές που θα τις χαρακτηρίζανε τότε ως και ‘βρώμικες’, που όμως σήμερα δείχνουν να έχουν την γοητεία ξεχασμένων ήχων.

 

Εν τέλει ένα μυθιστόρημα που μπορεί κανείς να θεωρήσει πως ήδη έχει εγγραφεί στο κεντρικό corpus της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Συνέντευξη στο theBook.gr

 

1.     Δεκαεπτά χρόνια μετά την πρώτη έκδοση της «Ερωτικής Αγωγής», τι σηματοδοτεί αυτή η νέα συνομιλία μαζί της;

Ένας συγγραφέας συνομιλεί μέσω των βιβλίων του με τους αναγνώστες του. Το βιβλίο παραμένει το ίδιο, ίδια και τα θέματα προς συζήτηση που θέτει, αλλά καθώς περνούνε τα χρόνια αλλάζουν οι αναγνώστες του -έρχονται νέοι. Κάποτε τα βιβλία που εκδίδονταν ήταν λίγα σε σχέση με τον αριθμό αυτών που τώρα κυκλοφορούν. Όποτε οι νέοι αναγνώστες δεν προλαβαίνουν να ΄συνομιλήσουν’ με παλαιότερα βιβλία. Αν όμως ο συγγραφέας αυτών των κάπως παλαιοτέρων κειμένων θέλει να συνεχίσει να ανταλλάσσει ιδέες και απόψεις, τότε αποφασίζει να επανακυκλοφορήσει το έργο του.

Η «Ερωτική Αγωγή» είχε  αρκετά εντυπωσιάσει όταν για πρώτη φορά συνάντησε το κοινό της. Ο τρόπος που ‘διάβαζε’ τον 20^ο αιώνα προξένησε μεγάλο ενδιαφέρον. Αυτός ο τρόπος συνεχίζει να έχει αξία; Το συμμερίζονται, άραγε, οι νέοι αναγνώστες των πρώτων χρόνων του 21^ου;

Με αυτές  τις σκέψεις επεδίωξα την επανέκδοση.

2.     «Πολλά από τα μελλούμενα συχνά οι συμπτώσεις τα προλέγουν». Το βιβλίο αυτό κάτω από ποιες, ενδεχόμενες, συμπτώσεις δρομολογήθηκε;

Ναι, το πιστεύω αυτό. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η σύμπτωση που δρομολόγησε την συγγραφή της ‘Ερωτικής Αγωγής’ ήταν η ανάγνωση του μυθιστορήματος του Μισέλ Ουελμπέκ «Τα στοιχειώδη σωματίδια». Όταν διάβασα το συγκεκριμένο βιβλίο εντυπωσιάσθηκα από την αποτελεσματική ευστοχία της ιδέας να καταγράψεις μια κοινωνία μέσα από τη σεξουαλική συμπεριφορά της. Και πολύ σύντομα αποφάσισα να το επιχειρήσω κι εγώ και να γράψω το δικό μου μυθιστόρημα που θα στηρίζεται στην ιδέα της μετάλλαξης του 20^ου αιώνα από αιώνα του έρωτα σε αιώνα του ερωτισμού.

3.     «Δύσκολο να θες να συνταιριάζεις όσα το κοινωνικό status κρατά απόμακρα μεταξύ τους». Πόσο σας δυσκόλεψε αυτή η επιτυχής, ομολογουμένως, παρουσίαση του γονιού-εραστή; Υπήρξαν κατά τη συγγραφή «εσωτερικές» αντιδράσεις από, ίσως, εδραιωμένα ταμπού;

Όταν είμαστε παιδιά, τις περισσότερες φορές δεν μπορούμε να αποδεχτούμε την ιδέα πως ο γονιός μας έχει και μια ερωτική συμπεριφορά. Καθώς μεγαλώνουμε, ασφαλώς και αποδεχόμαστε κάτι τέτοιο, αλλά στην ουσία ποτέ δε θεωρούμε απόλυτα απενοχοποιημένη την εικόνα ενός γονιού -πατέρα ή μητέρα- εραστή. Το κορμί του γονιού μας είναι δύσκολο να του αναγνωρίσουμε το δικαίωμα να προκαλεί και να απολαμβάνει σεξουαλική ηδονή. Κάτω από αυτήν την άποψη, θα περίμενε κανείς να αντιμετώπισα κάποιες ‘εσωτερικές’, όπως τις χαρακτηρίζετε, αντιδράσεις. Όμως δεν αντιμετώπισα καμιά απολύτως. Ως συγγραφέας συχνά χρησιμοποιώ ως πειραματόζωα κοντινούς μου ανθρώπους. Και βασισμένος πάνω σε αρκετά ευρήματα κατασκευάζω τους δικούς μου ήρωες. Οι οποίοι βέβαια δεν έχουν καμιά σχέση με τα άτομα που πάνω τους στήριξα τα πειράματά μου. Ας μην λησμονάμε πως ο Φλωμπέρ δήλωσε πως ο ίδιος ήταν η ηρωίδα του και όχι η μητέρα του.

4.     «Οι άντρες φτιάχνουν οικογένεια δίχως να έχουν αυτόβουλα αποφασίσει πως θέλουν να γίνουν οικογενειάρχες», αναφέρετε σε κάποιο σημείο. Σήμερα κατά πόσο έχει αλλάξει η οπτική αυτή από την εποχή του Χρήστου Βαλλή;

Δεν θα το έλεγα πως είναι θέμα οπτικής, όσο κοινωνιολογίας. Εννοώ πως πέρα από την έτσι κι αλλιώς δεδομένη διαφοροποίηση της συμμετοχής στη διαδικασία της αναπαραγωγής μεταξύ αρσενικού και θηλυκού, υπάρχει και η στάση της κοινωνίας. Το αρσενικό από τη φύση του είναι ο σπορέας που σημαίνει πως έχει τη δυνατότητα να αποχωρεί μετά την σπορά. Αυτό η κοινωνία αιώνες τώρα το έχει αποδεχτεί και μάλιστα το έχει και ως ένα βαθμό θεσμοθετήσει. Ασφαλώς και η δυτική κοινωνία μας έχει επιβάλλει περιορισμούς στην αποχώρηση, αλλά από την άλλη η ίδια αυτή κοινωνία διατηρεί με μια συντηρητική διάθεση τους ρόλους του κυνηγού και του θηράματος. Ή αν προτιμάται, διαφοροποίηση ανάμεσα στους ρόλους των δύο φύλων μέσα στην οικογένεια. Το ένα μέλος πρέπει να διαθέτει ρώμη και δύναμη, το άλλο πρέπει να έχει εικόνα που έλκει και προκαλεί* το ένα να προστατεύει, το άλλο να περιθάλπει.  Μέσα σε αυτήν την υπόγεια δυναμική (που ίσως να δείχνει πως υποχωρεί, αλλά ακόμα ισχύει) κάθε τι το αυτόβουλο μάλλον -και συνήθως- απουσιάζει.

 

5.     Η ιστορία του τόπου αλλά και του κόσμου γενικότερα, περνά στις σελίδες παράλληλα με τη ζωή του Χρήστου και του Άρη, χωρίς όμως την παραμικρή σύγκρουσή τους με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Γιατί επιλέξατε οι δύο μύστες της ερωτικής αγωγής να μην έχουν καμιά είδους παρέκκλιση από τους ερωτικούς τους… αγώνες;

Διαφωνώ με αυτό που λέτε. Ασφαλώς και η επιλογή, αρχικά, του Χρήστου συγκρούεται με το κοινωνικό γίγνεσθαι μιας και υποστηρίζει την ερωτική απόλαυση να την χαίρονται κι εκείνοι που κοινωνικά  τη στερούνται. Και στη συνέχεια ο γιος, ο Άρης, προχωρά ακόμα περισσότερο και αμφισβητεί τους παραδοσιακούς  ρόλους συμμετοχής στην ερωτική συνεύρεση. Κι έτσι ενώ από δεκαετία σε δεκαετία ο έρωτας μεταπίπτει σε ερωτισμό, αυτοί οι δυο προσπαθούν, έως τελικής πτώσης, να επαναφέρουν σε ισχύ την πρόταση «Έρωτ΄ Εράν» -δηλαδή να είσαι ερωτευμένος με τον ίδιο τον έρωτα.

6.     Μέσα από 2 περιστατικά (θάνατος Χρήστου, HIV) αλλάζει άρδην ο κόσμος του Άρη. Κι αν το ένα είναι απόλυτα προσωπικό, το άλλο επέφερε συνέπειες «καταστατικές» στη ερωτική ζωή. Τι ακριβώς προσπαθήσατε να δείξετε με τη κατάληξη του Άρη;

Πως ο Άρης έκανε ένα μοιραίο λάθος. Στην προσπάθεια να συνεχίσει το έργο του πατέρα του και να χαρίζει την απόλαυση της σαρκικής συνομιλίας σε όλους, υπέκυψε στην εικονική πραγματικότητα. Και στη θέση της άμεσης επαφής αναζήτησε να τοποθετήσει τη διαδικτυακή. Κατάλαβε, βέβαια, το λάθος. Αισθάνθηκε πως έπεσε και αυτός θύμα όσων πολεμούσε. Και γι αυτό επέλεξε ένα τρόπο προσωπικής -όσο και συμβολικής- εξιλέωσης.

7.     Πως οδηγηθήκατε σε αυτή τη καλοστημένη λογοτεχνική αρχιτεκτονική ώστε η ερωτική εξέλιξη των δύο ανδρών να προβάλλεται συχνά μέσα από την όσμωση της ελληνικής πραγματικότητας και κληρονομιάς; ****

Όχι μόνο της ελληνικής, μα και της παγκόσμιας. Κι αν ασφαλώς προβάλλεται περισσότερο η πρώτη είναι γιατί το μυθιστόρημα στην Ελλάδα εξελίσσεται. Μα είπαμε και πιο πριν πως θέλησα να δω το πως μεταφέρεται η ερωτική έκφραση μέσα στην κοινωνική. Η περίπτωση του χορού που αναφέρετε είναι από τις πιο χαρακτηριστικές -ο χορός είναι μια μορφή πολυδύναμης συνομιλίας ομάδων, ατόμων, φύλων. Οι άνθρωποι με τον χορό και κοινωνικοποιούνται και ερωτοτροπούν.

8.     Έχετε δημιουργήσει με τα βιβλία σας ένα ισχυρό πλέγμα, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος, «Προστασίας στη ζωή» για το παιδί σε πολλούς τομείς, όπως συναισθηματικής-κοινωνικής-διαπολιτισμικής αγωγής, κοινωνικής και πολιτικής αγωγής, αλλά και, θεατρικής διαπαιδαγώγησης. Ποιες σκέψεις κατακλύζουν αυτή την πορεία και ποιοι ήταν οι αρωγοί της;

Για μένα η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος ζωής τόσο δικός μου όσο και των άλλων. Γενικά εμπιστεύομαι πολύ κάθε μορφή Τέχνης. Αλλά πρώτιστα την Τέχνη του Λόγου μιας και μέσω αυτής από τη μια καλλιεργείται το αισθητικό κριτήριο και από την άλλη διαμορφώνονται ιδέες και συνειδήσεις. Έχω στρέψει την συγγραφική μου έκφραση σε ένα μεγάλο της μέρος προς τα παιδιά και τους νέους γιατί βέβαια η αισθητική αγωγή και η ιδεολογική  διαμόρφωση από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας ξεκινάνε. Αλλά δεν αισθάνομαι Διδάσκαλος. Ως συγγραφέας νομίζω πως δικαιούμαι να ονειρεύομαι μια συνύπαρξη παιδείας και επανάστασης, σεβασμού και αμφισβήτησης.

9.     «Η σωστή εκπαίδευση είναι αυτή που τίποτα δεν κρύβει». Με αυτή τη φράση ολοκληρώνετε μια μεγάλη ενότητα του βιβλίου. Η ερωτική αγωγή θα μπορούσε να ειδωθεί κι ως ένα μάθημα ενηλικίωσης για τους μέχρι πρότινος εφήβους αναγνώστές σας ή αποτελεί αποκλειστικά ένα ιδιότυπο προσωπικό και «ασεβές» μυθιστόρημα, όπως λέτε στο τέλος;

Όπως και πιο πριν είπα δεν αισθάνομαι Διδάσκαλος. Άρα μαθήματα δεν θέλω να δίνω. Προτιμώ να καταθέτω τις πλέον προσωπικές μου απόψεις, τα πλέον δικά μου συναισθήματα, τα όνειρα και τους εφιάλτες μου -όλα αυτά να τα καταθέτω με την υποκειμενικότητα ενός λογοτεχνικού έργου. Και να ελπίζω, να εύχομαι να συναντηθεί η δική μου υποκειμενικότητα με την υποκειμενικότητα κάποιου -έστω και ενός- αναγνώστη μου. Άλλωστε το ίδιο αναζητώ να επιτύχω και με την ιδιότητα του αναγνώστη. Θέλω το απόλυτα δικό μου ‘εγώ’ να συναντιέται με το αντίστοιχο ‘εγώ’ του συγγραφέα που κάποιο βιβλίο του διαβάζω.

10.  «Το παιδί δεν πρέπει ν’ ακούει προσβολές, γιατί μόνο έτσι μεγαλώνοντας θ’ αποκτήσει αξιοπρέπεια», αναφέρει ο φιλόσοφος Friedrich Engels. Σήμερα το παιδί βάλλεται από κάθε είδους «προσβολή», είτε στο στενό οικογενειακό περιβάλλον, είτε μέσω του σχολικού εκφοβισμού, είτε πάλι μέσω της τηλεοπτικής γύμνιας. Σ’ αυτά τα μέτρα εξόντωσης της πνευματικής του ισορροπίας, ποια θα πρέπει να είναι τα αντίμετρα;

Για να αναθρέψει μια κοινωνική ομάδα τα παιδιά της με τέτοιο τρόπο ώστε να προφυλάξει την πνευματική τους ισορροπία, πρέπει πρώτα η ίδια η ομάδα να διαθέτει πνευματική ισορροπία. Κάθε μέρα που περνά οι κοινωνικές ομάδες ολοένα και χάνουν την δυνατότητα να ισορροπούν. Το θέμα είναι βαθιά πολιτικό. Αλλά δυστυχώς η πολιτική σκέψη είναι σχεδόν εξαφανισμένη.

11.  Είστε ένας συγγραφέας που επαναστατεί, που κατά καιρούς αμφισβητεί, συνεχώς ανακαλύπτει και πάντα επιβεβαιώνει μέσα από τα κείμενά του το ρόλο του. Τι θα ανακαλύψουν οι αναγνώστες σας στο προσεχές μέλλον;

Νομίζω πως μετά από 40 τόσα χρόνια συγγραφικής παρουσίας δεν θα πρέπει να περιμένετε από ένα συγγραφέα  νέες ανακαλύψεις. Ας του ευχηθείτε να σταθεί ικανός μέχρι το τέλος να υποστηρίζει εκείνα για τα οποία επαναστάτησε, να μάχεται για τα όσα αμφισβήτησε, να επιβεβαιώνει την ουσία του ρόλου που υπηρέτησε. Και να μπορεί μέχρι την τελευταία στιγμή να δημιουργεί με αξιοπρέπεια.

 

 

*** όπως για παράδειγμα ο παραλληλισμός των χορών με τις ερωτικές επαφές κ.ο.κ

https://thebook.gr/synentefxi-manos-kontoleon-to-kormi-tou-goniou-mas-einai-dyskolo-na-tou-anagnorisoume-to-dikaioma-na-prokalei-kai-na-apolamvanei-sexoualiki-idoni/?fbclid=IwAR1TABlVHZtEwTXpt8GmYYyuYEJZUtw2eoXH3fpFAuCtfA4FvYq12_EsV4w