«Η γλώσσα του μέλλοντος θα περιγράφει μόνο ειδήσεις» Εφημερίδα ‘Πελοπόννησος» Συνέντευξη στην Κρίστυ Κοινινιώτη

 

20/09/2020

Εφημερίδα ‘Πελοπόννησος»

Συνέντευξη στην Κρίστυ Κοινινιώτη

 

Μάνος Κοντολέων: «Η γλώσσα του μέλλοντος θα περιγράφει μόνο ειδήσεις»

 

 

Όσοι έχουν διαβάσει την «Ερωτική αγωγή» πριν δεκαεπτά χρόνια, οπότε και πρωτοκυκλοφόρησε, εντυπωσιάζονται με τη φρεσκάδα που διατηρεί, επανερχόμενη στο εκδοτικό προσκήνιο σήμερα. Ο λόγος, ο ευφυής τρόπος με τον οποίο ξεδιπλώνεται η ερωτική εκπαίδευση ενός γιου από τον πατέρα, παράλληλα με τον 20ό αιώνα. Ο Μάνος Κοντολέων μιλά στην «ΠτΚ» για το βιβλίο του, τον τρόπο που γράφει, την καταδίκη της γλώσσας, την επανέκδοση του πρώτου του παραμυθιού και όσα έπονται

1.Η «Ερωτική αγωγή», ετών 17, επανεκδίδεται. Μια πλήρης απεικόνιση του 20ού αιώνα, σε όλα τα επίπεδα -από το πολιτικό και οικονομικό έως αυτό των τεχνών και των γραμμάτων. Πώς θα θέλατε να «συνομιλήσει» με τη γενιά που ζει, σχεδόν, διαδικτυακά;

 

- Μια ουσιαστική αξία των λογοτεχνικών κειμένων που δείχνουν πως αντέχουν στο πέρασμα  των χρόνων είναι και πως μας προσφέρουν μια ευαίσθητη και ουσιαστική γνώση προηγουμένων εποχών. Αλλά μια τέτοια γνώση -ιδίως αν αφορά το πρόσφατο χτες της κοινωνίας μας- έχει σημασία όχι μόνο για λόγους ιστορικούς, αλλά για την καλύτερη κατανόηση του σήμερα και τον υποψιασμό του αύριο.

Η «Ερωτική αγωγή» τελειώνει με αυτό που συμβαίνει πλέον σήμερα -την κυριαρχία του ‘φαίνεσθαι’ πάνω στο ‘είναι΄. Την κυριαρχία δηλαδή της εικονικής πραγματικότητας.

 

2.Χαρακτηρίζετε το μυθιστόρημά σας «ιδιότυπο, προσωπικό και ‘‘ασεβές’’». Η τολμηρότητα είναι κάτι που χαρακτηρίζει τα βιβλία σας. Τι σας κεντρίζει σ’ αυτή;

 

-Ναι η τόλμη με χαρακτηρίζει ως συγγραφέα.  Το τολμηρό -όχι το άηθες- ταράζει τα νερά, αμφισβητεί κατεστημένες καταστάσεις. Προκαλεί σκέψεις και αυτές με τη σειρά τους αντιδράσεις.

 

3.Δύο αρσενικά οι ήρωες της ιστορίας σας -πατέρας και γιος. Με τον πρώτο να εκπαιδεύει ερωτικά τον δεύτερο. Υπήρξαν σημεία που σας ζόρισαν κατά την περιγραφή αυτής της σκυταλοδρομίας;

 

-Όταν ξεκινώ ένα μυθιστόρημα έχω ένα πρώτο και αρκετά γενικό πλάνο. Μετά  φέρνω δίπλα μου τα κεντρικά πρόσωπα. Και από εκεί και πέρα αφήνω τους ήρωές μου να ζούνε τις ζωές τους κι εγώ απλώς τους περιγράφω. Αν κάτι με ‘ζορίζει’ δεν είναι αυτά που θα περιγράψω, αλλά το πως θα τα περιγράψω. Ενώ τα γεγονότα είναι στιγμές της ζωής των ηρώων μου, ο τρόπος που καταγράφονται έχει να κάνει με τις δικές μου και μόνο αποφάσεις.  Με άλλα λόγια το ύφος. Γιατί στη λογοτεχνία από ένα σημείο και μετά δεν έχει τόση σημασία το τι λέγεται, αλλά το πως λέγεται.

4.Χωρίς να κάνουμε σπόιλερ, το τέλος της ιστορίας σάς επιβλήθηκε ευθύς εξαρχής ή σας βασάνισε;

-Ήταν από την αρχή γνωστό. Μιας και το μυθιστόρημα το έγραφα καθώς ο αιώνας τελείωνε και είχα άποψη για το πως υλοποιείτο το τέλος του, δεν μπορούσε παρά να είναι καθοριστικό και δεδομένο από την αρχή, από την πρώτη σελίδα και το δικό του μυθιστορηματικό τέλος.

5.Η «Ερωτική αγωγή» θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει μάθημα για τα Ελληνικά. Υπάρχουν κάποιες υπέροχες λέξεις για την κατανόηση των οποίων απαιτείται η χρήση λεξικού. Πώς βλέπετε την εξέλιξη της γλώσσας μας;

-Η γλώσσα κάθε λαού είναι κάτι το ζωντανό. Σε κάποιες περιόδους ανθεί, σε άλλες επιβιώνει, σε άλλες πεθαίνει. Νομίζω πως η εποχή που εδώ και κοντά 50 χρόνια έχουμε μπει, δηλαδή η εποχή της παγκοσμιοποίησης, απαιτεί και επιδιώκει το να μαραζώσουν όλες οι γλώσσες της περιφέρειας, άσχετά του πόσο παλιές και πλούσιες είναι. Μια μόνο γλώσσα -τα αγγλικά- κι αυτή ολοένα και πιο φτωχή. Η γλώσσα της οικονομίας και της εκμετάλλευσης. Η γλώσσα του μέλλοντος δεν θα έχει την ικανότητα να περιγράφει ιδέες και συναισθήματα. Μόνο ειδήσεις. Αλλά ας μου επιστρέψετε να διαφωνήσω σχετικά με την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός λεξικού. Χρησιμοποίησα με τέτοιο τρόπο τις λέξεις που νομίζω πως είναι εμφανές το νόημά τους. Αν ο αναγνώστης χρειάζεται λεξικό, τότε έχω αποτύχει ως συγγραφέας. Οι λέξεις μιλάνε από μόνες τους -φτάνει μόνο να σταθείς και να τις ακούσεις.

6. «20ός αιώνας -ο αιώνας της θεοποίησης μα και της μετάλλαξης των αστών» διαβάζουμε, και αλλού «όλα μύριζαν

άρωμα χρήματος». Πώς θα χαρακτηρίζατε, με τα έως τώρα δεδομένα, τον 21ο και τι άρωμα εισπνέετε;

 

-Νομίζω πως πλέον έχει ξεκινήσει η ενοποίηση των τάξεων. Μήτε εργατική, μήτε αστική… Μόνο μία -αυτή των καταναλωτών. Α και άλλη μια ακόμα -αυτή των παραγωγών όσων πρόκειται να καταναλωθούν.

 

7.Επί πανδημίας, έχετε φανταστεί πώς θα αντιδρούσαν Χρήστος και Άρης Βαλλής με την αφή απαγορευμένη;

- Ομολογώ πως δεν το είχα σκεφτεί αυτό. Να πω… Πρόχειρα, ασφαλώς… Να πω πως μάλλον θα προτιμούσαν να πεθάνουν παρά -ιδιότυπα- να ευνουχιστούν. Οι ανδρείοι της ηδονής -έχει πει ο Καβάφης

 

8.Ταυτόχρονα με την «Ερωτική Αγωγή» επανακυκλοφόρησε το πρώτο σας παιδικό βιβλίο «Κάποτε στην Ποντικούπολη» γραμμένο το 1979, με νέο τίτλο: «Οι Δίδυμοι Ήλιοι της Ποντικούπολης». Τι διαπιστώσατε όταν το ξαναγράψατε τόσο για το περιεχόμενο όσο και για εσάς τον ίδιο;

 

-Πριν από 40  τόσα χρόνια ήμουνα ένας παθιασμένος μεν, αλλά άπειρος νέος συγγραφέας που  -όπως και πιο πριν είπα- αναζητούσε την επαναστατικότητα της τόλμης. Και ήταν τόλμη μεγάλη εκείνη την εποχή να γραφτεί ένα βιβλίο για παιδιά με θέμα τις απεργιακές κινητοποιήσεις εργατών. Το βιβλίο αγαπήθηκε και οι σημερινοί πενηντάρηδες ακόμα το θυμούνται. Μου εξομολογούνται -κάποιοι από αυτούς- πως τους άλλαξε τον τρόπο σκέψης. Όμως μετά από τόσα χρόνια θέλησα με βοηθό την εμπειρία της συγγραφικής μου πολυετούς παρουσίας να ξαναγράψω την ίδια ιστορία εμπλουτισμένη με νέα πρόσωπα, νέα σκηνικά, αλλά πάντα με την ίδια τόλμη και πίστη στην αξία της ισότητας. Στην ουσία πρόκειται για ένα άλλο βιβλίο -γεννημένο ίσως από το πρώτο εκείνο- που δυστυχώς παραμένει επίκαιρο. Περισσότερο τώρα από τότε η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βάλλεται και το μήνυμα της ισότητας παραμένει επιτακτικά επίκαιρο. Επιτακτικά επίκαιρη και η συγγραφική τόλμη της επανάληψης.

 

 

9.Ζώντας στο σήμερα και ατενίζοντας το μέλλον, ποιος ο μεγαλύτερος φόβος σας και ποια η ελπίδα σας;

 

-Δεν είμαι μελλοντολόγος. Συγγραφέας είμαι. Και κάθε τι που με κάνει να ελπίζω ή να φοβάμαι γίνεται το έναυσμα να γραφτεί ένα βιβλίο μου. Μέσα στα βιβλία μου, λοιπόν, η απάντηση στο ερώτημά σας.

 

10.Στη συνέχεια να περιμένουμε από εσάς…

 

-Σε λίγες μέρες κυκλοφορεί ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημά μου για μεγάλα παιδιά. Με αυτό ολοκληρώνεται μια άτυπη τριλογία πάνω στο θέμα «Οι έφηβοι μέσα στην Πολιτεία» Το τρίπτυχο: Ελευθερία, Ισότητα και Δημοκρατία έχει πυροδοτήσει τα τρία πρόσφατα βιβλία μου για παιδιά : «Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι», «Οι Δίδυμοι Ήλιοι της Ποντικούπολης» και τώρα «Το Νησί με τις Λέξεις που Αγαπάνε»

Για το 2021 προγραμματίζονται ένα μυθιστόρημα για ενήλικες και ένα άλλο για νέους.

Με το πρώτο «Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας» αναζητώ να φωτίσω με μια σύγχρονη διάθεση κατανόησης τις πράξεις της βασίλισσας των Μυκηνών και τις σχέσεις της κυρίως με τον γιο της, τον Ορέστη.

Το εφηβικό, πάλι, έχει να κάνει με το πως κάποιος μπορεί να χρησιμοποιεί μια μάσκα για να πράξει  ότι δεν τολμά με το καθημερινό του πρόσωπο.

Και τα δυο αυτά νέα μου έργα τα αγαπώ και περιμένω να κοπάσει ο τρόμος της πανδημίας για να τα στείλω να συντροφεύσουν τους αναγνώστες μου.