Θεόδωρος Γρηγοριάδης "Η νοσταλγία της απώλειας"

 

Θεωρώ τον Θεόδωρο Γρηγοριάδης ως ένα από τους πλέον σημαντικούς συγγραφείς μας.

Με τα δεκαοκτώ έως σήμερα βιβλία του (κυρίως μυθιστορήματα, αλλά και διηγήματα όπως και θεατρικούς μονολόγους) έχει πλέον με σαφήνεια χαράξει τη δική του πορεία στην σύγχρονη ελληνική πεζογραφία.

Το κεντρικό χαρακτηριστικό που τον διακρίνει είναι οι συχνά τολμηρές, μα πάντα αποτελεσματικά διεισδυτικές προσεγγίσεις του σε ανθρώπους που ζουν ή δίπλα μας ή και κάποτε  στην ‘πίσω αυλή του σπιτιού μας’. Και ακόμα οι με έντονο κοινωνικό περιεχόμενο περιγραφές τόπων και πόλεων , ακόμα και συνοικιών.

Ο Γρηγοριάδης χαρτογραφεί τόπους και τύπους. Και η χαρτογράφησή του αυτή συνοδεύεται από βαθείς συλλογισμούς και απροσδόκητους φωτισμούς.

Ως τεχνική αφήγησης επιλέγει μια όπου, η χωρίς τερτίπια δόμησή της, αφήνει ελεύθερο το πεδίο στις φράσεις να παρασύρουν τον αναγνώστη. Με άλλα λόγια ο Γρηγοριάδης δεν θέλει να εντυπωσιάσει με τη γραφή του, αλλά να προσφέρει στον αναγνώστη του μια ποικιλία θέσεων όρασης γεγονότων και ανθρώπων.

Στο τελευταίο του βιβλία -μια συλλογή διηγήσεων- αυτή η συγγραφική του στάση ολοκληρώνεται απόλυτα καθώς πλέον αφηγητής και δημιουργός ταυτίζονται και οι εμπειρίες της ζωής τους προσφέρονται στον αναγνώστη χωρίς το όποιο προσωπείο της κατασκευασμένης μυθοπλασίας.

Μα κι έτσι αποδεικνύεται πως ο Γρηγοριάδης δεν χρησιμοποιεί μόνο συγγραφικά τον τρόπο ενός πολυπρισματικού φωτισμού, αλλά και ο ίδιος καταφεύγει σε αυτόν αφενός για να εμπλουτίσει τις εμπειρίες του και αφετέρου αυτήν την πείρα να την μεταφέρει στις μυθοπλασίες του.

Μα και κάτι ακόμα αποδεικνύει αυτή η συλλογή. Αναφέρομαι στην ενδιαφέρουσα τεχνική με την οποία ο Γρηγοριάδης μετατρέπει το πλέον ασήμαντο ή και συντομότατο συμβάν στη ζωή του, σε ένα αφήγημα που κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ενώ παράλληλα καταγράφει μια ιδεολογική πορεία ζωής.

Οι διηγήσεις του βιβλίου έχουν χωριστεί σε τρεις ενότητες και ένα επίλογο. Ο ίδιος ο συγγραφέας μας ενημερώνει πως όλα σχεδόν τα κείμενα γραφτήκανε κατά τη διάρκεια του διετούς εγκλεισμού λόγω covid, αλλά δεν έχουν να κάνουν με αυτόν, παρά μόνον το κείμενο του επίλογου.

Οι τρεις ενότητες έχουν να κάνουν με τρεις κύκλους της ζωής του ίδιου του συγγραφέα.

Στον πρώτο κύκλο ο Γρηγοριάδης ως νεοδιορισμένος καθηγητής αγγλικών, υπηρετεί σε μακρινά  χωριά και κωμοπόλεις των βόρειων συνόρων. Και στα μέρη αυτά ο ευαίσθητος καθηγητής που μέσα του κρύβει τον εκκολαπτόμενο συγγραφέα θα παρακολουθεί τους γύρω του ανθρώπους -κυρίως τους μαθητές και τις μαθήτριες του.

Στον δεύτερο κύκλο, είναι πλέον συνεργάτης μια δημοτικής βιβλιοθήκης, αλλά και αναγνωρισμένος συγγραφέας. Με το ίδιο πάθος αναζητά να κατανοήσει τον κόσμο των απλών ανθρώπων την ώρα που προσπαθεί να τους μυήσει στη διαχρονική λογοτεχνία, ενώ συνεχίζει να προκαλεί, λες, νέες εμπειρίες που θα του χαρίσουν και νέες εμπνεύσεις.

Στον τρίτο κύκλο, μόνιμα πλέον εγκαταστημένος την Αθήνα, δεν απαρνιέται τα πάθη των ανθρώπων και τα αναζητά σε μέρη όπου συχνάζουν οι μετανάστες, αλλά και σε γειτονιές αστικές μα και υποβαθμισμένες*  σε γυναίκες και άντρες που κάθονται σε καφενεία πνιγμένα στον καπνό ή στα σκαλιά παλιών και μικρών μονοκατοικιών.

Σχεδόν όλα τα πρόσωπα που μαζί τους ασχολήθηκε κάποια στιγμή στη ζωή του, αργότερα και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα τα συναντήσουμε στα έργα του. Στην ουσία, δηλαδή, η συλλογή «Η νοσταλγία της απώλειας» ‘μαρτυρά’ πως ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης έχει ολοκληρωτικά ταυτίσει την καθημερινότητά του με τη συγγραφική του έμπνευση.

Ξεκίνησα αυτό το σημείωμα αναφέροντας πως θεωρώ τον Θεόδωρο Γρηγοριάδη ως  ένα από τους πλέον σημαντικούς συγγραφείς μας.

Οι διηγήσεις αυτής της συλλογής -ως πηγή έμπνευσης και ως τεχνική αφήγησης- νομίζω πως επιβεβαιώνουν την άποψή μου

 (580 λέξεις)

«Η νοσταλγία της απώλειας» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη (κριτική) (bookpress.gr)

Για τον "Άλλο" συζητώ με την Πέπη Νικολοπούλου στο ελc

 

Μάνος Κοντολέων: «Την προσωπικότητά μου, κατά 50% την διαμόρφωσαν όλοι εκείνοι οι συγγραφείς που έχω διαβάσει» - ελcblog - βιβλίο - elculture.gr

ΙΟΥΝΙΟΥ 11, 2022 ● ΒΙΒΛΙΟ

ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ: «ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΜΟΥ ΚΑΤΑ 50% ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΟΛΟΙ ΕΚΕΙΝΟΙ ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΩ ΔΙΑΒΑΣΕΙ»

Ο Μάνος Κοντολέων έρχεται να διερευνήσει τον ιδιαίτερο κόσμο των εφήβων. Έναν κόσμο γεμάτο αμφισβητήσεις, ανασφάλειες, συνεχείς αναζητήσεις στο νέο του βιβλίο «Ο άλλος»

Κείμενο: Πέπη Νικολοπούλου

Email: pnikolopoulou@elculture.gr

Φαντάσου να περπατάς στον δρόμο αμέριμνα και ξαφνικά στο απέναντι πεζοδρόμιο να δεις κάποιον ολόιδιο με εσένα. Και τότε καθώς φυσικά είναι αδύνατον ένα τόσο σοκαριστικό και αξιοπερίεργο γεγονός δεν το προσπερνάς έτσι, προσπαθείς να μάθεις όσα περισσότερα μπορείς. Ποιος είναι αυτός ο άλλος, από πού προέρχεται, ποια μπορεί να είναι η σχέση σας, πώς θα μπορέσεις να συνεχίσεις να ζεις γνωρίζοντας την ύπαρξή του;

Γεννηθήκανε κι οι δυο την ίδια μέρα, την ίδια χρονιά. Ο Βάιος και ο Φώτος.
Μα μέχρι εκείνο το καλοκαίρι, του 1990, δεν είχε τύχει να συναντηθούν.
Και κανείς άλλος δεν τους είχε δει τον έναν δίπλα στον άλλον.
Μέχρι το πρωινό που η Έλσα πρόσεξε την απόλυτη ομοιότητά τους.
Τον έναν τον ήξερε – ο Βάιος ήταν συμμαθητής της· το αγόρι της.
Ο άλλος –αργότερα θα μάθαινε πως τον λέγανε Φώτο– ποιος μπορεί να ήταν;

Αυτή είναι με δύο μόνο λόγια η καρδιά της ιστορίας του νέου νεανικού βιβλίου του Μάνου Κοντολέων. Μια ιστορία όπου το παρελθόν εισβάλλει στο παρόν και ξαφνικά τα καλά κρυμμένα μυστικά σιγά σιγά φωτίζονται και αποκαλύπτουν πολλές πτυχές ενός άγνωστου γεγονότος. Μα ακόμα και μετά την αποκάλυψη, εξακολουθεί να παραμένει το ερώτημα: Ποιος είναι Εκείνος και ποιος ο Άλλος; Πώς δύο φαινομενικά ίδιοι άνθρωποι, σμιλεμένοι διαφορετικά και μεγαλωμένοι σε εκ διαμέτρου αντίθετα περιβάλλοντα διαμορφώνουν τις προσωπικότητές τους; Αλλά και πέρα από αυτή τη σκοπιά, με επιδεξιότητα ο Μάνος Κοντολέων έρχεται να διερευνήσει τον ιδιαίτερο κόσμο των εφήβων. Έναν κόσμο γεμάτο αμφισβητήσεις, ανασφάλειες, συνεχείς αναζητήσεις.

Με ζωντανούς παραστατικούς διαλόγους, η ιστορία ξετυλίγεται, αποκαλύπτεται σαν ένα τρυφερό σήριαλ μπροστά στα μάτια σου και εσύ πλάθεις τις δικές σου εικόνες πάντα με soundtrack τραγούδια της δεκαετίας τους ’90. Μιας δεκαετίας που ακόμα οι έφηβοι όπως θα μας αποκαλύψει ο ίδιος ο συγγραφέας «την καθημερινότητα των νέων τη χαρακτήριζαν στέκια με μπιλιάρδα και ποδοσφαιράκια, με παραλίες που δεν είχαν ολότελα αλωθεί από την εκμετάλλευση, με γειτονιές λαϊκές». Και έχει δίκιο. Ο νεαρός και νεαρή αναγνώστρια θα γνωρίσουν μια εποχή, όπου η επικοινωνία και η επαφή απαιτούσε προσπάθεια, παρουσία, διάλογο. Και αυτό από μόνο του είναι εξαιρετικό.

Με αφορμή το βιβλίο «Ο άλλος» μιλήσαμε με τον Μάνο Κοντολέων:

Θέλετε να μας συστήσετε λίγο τους βασικούς ήρωες της ιστορίας σας;

Δυο δεκαεξάχρονοι -ο Βάιος και ο Φώτος. Μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό. Μα δεν είχαν ποτέ συναντηθεί μέχρι εκείνη τη μέρα που η τύχη τα έφερε έτσι ώστε ο ένας να βρεθεί στον δρόμο του άλλου. Δεν είχαν ποτέ τους συναντηθεί γιατί ο καθένας τους προερχόταν από άλλη κοινωνική και οικονομική τάξη, Έχουν άλλες προσλαμβάνουσες, διαφορετικό μέλλον περιμένει τον καθένα τους. Αλλά από τη στιγμή που θα δει ο ένας τον άλλον, όλα θα αλλάξουν στις ζωές και των δυο τους. Και τελικά το παρελθόν θα αναζητήσει δικαίωση από το μέλλον.

Μια ξαφνική δημιουργική έμπνευση η ιστορία σας ή μια εσωτερική, βαθύτερη ανάγκη να μιλήσετε για κοινωνικά θέματα που σας έχουν απασχολήσει;

Όπως κάθε βιβλίο που έχω γράψει, έτσι και αυτό εδώ συνδυάζει και τα δύο. Μια τυχαία κουβεντούλα με τον εγγονό μου καθώς ανηφορίζαμε το καλντερίμι προς την πλατεία ενός χωριού του Πηλίου, στάθηκε η αφορμή να ξεκινήσει το πλάνο ενός μυθιστορήματος που πολύ γρήγορα εμπλουτίστηκε με τις μόνιμες συγγραφικές εμμονές μου -την ταυτότητα, την οικογένεια, τον έρωτα.

Δύο έφηβοι που στην ουσία μεγαλώνουν σε δύο εκ διαμετρικά αντίθετους κόσμους. Πλούτος και φτώχεια. Σε ποιο βαθμό τελικά ορίζει η οικογένεια, ο πλούτος και η κοινωνική θέση την πορεία ενός ανθρώπου στη ζωή του;

Ασφαλώς και όλα όσα αναφέρετε καθορίζουν την πορεία μας στη ζωή. Αλλά παράλληλα θα την καθορίσει και η ατομική μας προσπάθεια, η ευθύνη με την οποία θα αντιμετωπίσουμε το μέλλον μας. Σίγουρα κάποιοι ξεκινάνε τη ζωή τους με περισσότερα εφόδια -κοινωνικά, οικονομικά κλπ- από άλλους. Αλλά όχι μόνο μπορεί στην πορεία εκείνος που υστερεί να αναπληρώσει το έλλειμμα, αλλά και ο άλλος ο προνομιούχος να αποδειχθεί ανίκανος να εκμεταλλευτεί ό,τι του κληροδοτήθηκε. Παρόλα αυτά, ως πολιτικό ον, πιστεύω στις ίσες ευκαιρίες που οφείλει η Πολιτεία να προσφέρει σε όλους μας

Συχνά κάνετε αναφορές στη δεκαετία του ’90. Είναι μια τυχαία επιλογή ή αποτελεί προσωπική αγαπημένη περίοδο που σκέφτεστε με νοσταλγία;

Νοσταλγώ έτσι κι αλλιώς κάθε προηγούμενη εποχή που έζησα. Πάντως στη δεκαετία του ’90 εγώ δεν είχα την ηλικία των ηρώων μου. Αλλά την επέλεξα συνειδητά και κυρίως για δυο λόγους. Ο ένας είχε να κάνει με τη συγγραφική μου διάθεση να αφηγηθώ μια ιστορία που θα ξετυλίγεται μέσα στην ατμόσφαιρα μιας εποχής όπου την καθημερινότητα των νέων τη χαρακτήριζαν στέκια με μπιλιάρδα και ποδοσφαιράκια, με παραλίες που δεν είχαν ολότελα αλωθεί από την εκμετάλλευση, με γειτονιές λαϊκές, αλλά και άλλες καθαρόαιμα μεγαλοαστικές, με τραγούδια που πλέον είναι διαχρονικά. Ο δεύτερος λόγος ήταν γιατί ήθελα να δώσω την ευκαιρία στα πρόσωπα του έργου μου να επικοινωνούν μεταξύ τους με έναν τρόπο πιο άμεσο από ότι σήμερα, όπου κυριαρχεί η ηλεκτρονική επαφή.

Αν και οι ήρωες μοιάζουν κάπου στη μέση της ιστορίας να συνθλίβονται από τις αποκαλύψεις, να διαταράσσονται από τις εξελίξεις και να πνίγονται από τα σκοτεινά τους συχνά συναισθήματα, στο τέλος βλέπουν τη φωτεινή πλευρά τους. Έχει για εσάς σημασία να υπάρχει πάντα ένα αισιόδοξο τέλος; Οι ήρωές σας να τα καταφέρνουν;

Έχετε δίκιο. Μου αρέσει το αισιόδοξο τέλος -προσοχή όχι το happy end- όταν έχω κατά νου αναγνώστες που έχουν ανοιχτό μπροστά τους το μέλλον τους. Όταν γράφω μυθιστορήματα για νεαρούς ενήλικες αναγνώστες -ή αν θέλετε με μια άλλη ονομασία, μυθιστορήματα cross over- αισθάνομαι κάτι το επαναστατικό να με διακατέχει. Η επανάσταση της εφηβείας -κάπως έτσι. Ε, είναι δυνατόν, ένας επαναστάτης να μην προσδοκά ένα αισιόδοξο τέλος για την επανάστασή του;

Τι είναι αυτό που σας σαγηνεύει στη νεανική λογοτεχνία;

Ομολογώ πως κι εγώ συχνά κάνω αυτή την ερώτηση στον εαυτό μου. Σίγουρη απάντηση δεν έχω βρει. Μια πιθανότητα είναι η διάθεση να βιώνω συγγραφικά την επανάσταση που πιο πριν ανέφερα. Μια άλλη πάλι είναι το ότι… Ξεγελώ τον εαυτό μου και καθώς περιγράφω συναισθήματα, προβλήματα, αδιέξοδα και έρωτες νεανικούς, έχω την ψευδαίσθηση πως παραμένω νέος.

Υπάρχει όμως και ένας ακόμα λόγος. Έχει να κάνει με τη υποστήριξη της λογοτεχνίας, με την προσπάθεια να υπάρχει στις ζωές των ανθρώπων και όταν ενηλικιωθούν. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, αυτή η ιδιότητα του αναγνώστη πρέπει να εδραιωθεί και στην παιδική ηλικία αλλά και κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Για να συμβεί κάτι τέτοιο πρέπει να υπάρχουν τα έργα εκείνα που θα συνομιλούν με τους έφηβους, που μέσα σε αυτά ο νέος θα ανακαλύπτει τον εαυτό του. Αυτά τα έργα πρέπει να έχουν τέλεια λογοτεχνική ενσάρκωση -που σημαίνει όμορφη γλώσσα, ειλικρινείς χαρακτήρες, και απόλυτη έλλειψη του όποιου διδακτισμού. Μαζί με κάποιους άλλους -δυστυχώς όχι πολλούς – συγγραφείς το προσπαθούμε. Το πρόβλημα είναι πως το ίδιο το κράτος μάλλον δεν υποστηρίζει αυτή την προσπάθεια. Στην ουσία η λογοτεχνία απουσιάζει από όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα και της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Πιστεύετε πως τα δύο δύσκολα χρόνια που αφήσαμε πίσω μας μπορεί και να ωφέλησαν το βιβλίο;

Αν κρίνω από τις πωλήσεις μάλλον όχι. Αν πάλι αναζητήσω την ωφέλεια στα θέματα με τα οποία ασχολούνται οι συγγραφείς… Μάλλον δεν θα τη βρω. Αλλά ίσως είναι και νωρίς ακόμα να δούμε τα αποτελέσματα στον χώρο του βιβλίου από τη διετία του covid. Και ας σκεφτούμε ακόμα πως από το πρόβλημα μιας πανδημίας έχουμε βρεθεί σε άλλα -πόλεμος, οικονομική κρίση.

Aν μπορούσατε να γράψετε ένα γράμμα σε όλους τους σημερινούς εφήβους και τα παιδιά, για τον τρόπο που τα βιβλία σας συντρόφευσαν όλη σας τη ζωή, διαμόρφωσαν την προσωπικότητα, τι θα γράφατε;

Θα τους έλεγα πως ως προσωπικότητα με διαμόρφωσαν κατά 50% οι γονείς μου κατά 50% όλοι εκείνοι οι συγγραφείς που έργα τους έχω διαβάσει και ακόμα διαβάζω. Και συνεχίζουν να με διαμορφώνουν… Να για παράδειγμα, πρόσφατα διάβασα τη φράση «το διάβασμα μάς κάνει όλους μετανάστες» της Βρετανίδας συγγραφέα Jean Rhys και ομολογώ πως ξαφνικά είδα και από μια άλλη οπτική γωνία ένα μεγάλο θέμα των ημερών μας.

Muriel Spark "Στη θέση του οδηγού"

 

«Στη θέση του οδηγού’

Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητριου

Εκδόσεις Κλειδάριθμος

 

                           

Η Muriel Spark (1918- 2006) ήταν σκωτσέζα μυθιστοριογράφος και παράλληλα μια γυναίκα με έντονη προσωπικότητα  και αρκετά θυελλώδη ζωή.

Έγραψε μια σειρά μυθιστορημάτων, όπως και άλλων λογοτεχνικών έργων και πρωταγωνίστησε στην καλλιτεχνική ζωή της Αγγλίας. Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις τόσο από διάφορα Πανεπιστήμια και Λογοτεχνικές Επιτροπές, όσο και από την Πολιτεία.

Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί στο παρελθόν αρκετά από τα βιβλία αυτής της τόσο ιδιόμορφης συγγραφέα.

Το «Στη θέση του οδηγού» κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1970 και νομίζω πως ο σημερινός αναγνώστης του έργου θα πρέπει να έχει κατά νου την όλη ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής για να μπορέσει να παρακολουθήσει τα βήματα της τόσο -φαινομενικά- ανερμάτιστης ηρωίδας του.

Μια νέα γυναίκα, η Λιζ, μετά από 16 χρόνια άχαρης εργασίας, αποφασίζει να πάρει άδεια και να απολαύσει τις διακοπές της σε μια πολιτεία του Νότου. Απόφαση που υποκρύπτει ριζική ανατροπή της έως τότε ζωής της.

Η Spark παρακολουθεί βήμα το βήμα την ηρωίδα της και καταγράφει με πολλές λεπτομέρειες τις συχνά απρόβλεπτες αποφάσεις της.

Από τις πρώτες κιόλας  σελίδες, ο αναγνώστης από τη μια θα γνωρίσει τις εκκεντρικές εξάρσεις της Λιζ, αλλά και από την άλλη θα ενημερωθεί πως η γυναίκα αυτή πρόκειται να είναι το θύμα ενός βίαιου εγκλήματος.

Έχουμε, δηλαδή, ένα σύντομο μυθιστόρημα που ενώ δείχνει να έχει στοιχεία αστυνομικής πλοκής, ποτέ δεν υποκύπτει στο δέλεαρ της χρησιμοποίησής τους, αλλά αντίθετα αφήνεται σε έναν καταιγισμό καθημερινών στιγμών που όμως κι αυτές περιγράφονται με ένα τέτοιο τρόπο ώστε να απεμπολούν την καθημερινότητά τους και να μετατρέπονται σε ένα σχολιασμό κοινωνικών και ιδεολογικών απόψεων, έτσι όπως αυτές διαμορφώνονταν μέσα στη δεκαετία του ’70.

Η Spark κρίνει την εποχή που γράφει το έργο της.

Αναζητά να φωτίσει  την θεοποίηση του καταναλωτισμού, τη χρήση χημικών προϊόντων, την καταπιεστική εμφάνιση νέων τρόπων διαβίωσης, την επιθετικότητα του φεμινισμού αλλά και τη νέο-συντηρητικοποίηση  που τον κρίνει, την πλατιά πλέον επιβολή των ειδώλων, τις -χωρίς σταθερές βάσεις-  εξάρσεις  κοινωνικών αντιθέσεων και πίσω απ΄ όλα αυτά αφήνει να αναπνέει η μοναξιά και το αδιέξοδο στο οποίο οδηγείται το άτομο.

Σύμβολο όλων αυτών η Λίζ -μια γυναίκα που δείχνει πως είναι επιπόλαιη και επιφανειακή, αλλά που στην ουσία είναι ένα άτομο που συνειδητοποιεί τα τείχη που η ίδια άφησε να χτιστούν ολόγυρά της και που κατανοεί πως ο μόνος τρόπος διαφυγής είναι η απόφασή της να γίνει ένα από τα άτομα εκείνα που θα ξεχωρίσουν από τον σωρό, καθώς θα απασχολήσουν -θα απασχολήσουν με το όποιο τίμημα- την επικαιρότητα ολίγων ημερών.

Ασυνήθιστο μυθιστόρημα, ασυνήθιστη κριτική μιας εποχής, με γραφή σαφέστατα δωρική, που η μετάφραση της έμπειρης Χίλντα Παπαδημητρίου την μετέφερε στη γλώσσα μας.

«Δυο κοπέλες, μακριά πόδια και τις πολύ κοντές φούστες που είναι της μόδας, κοιτάζουν επίμονα τη Λιζ. Δυο γυναίκες που μπορεί να είναι οι μητέρες τους την κοιτάζουν επίσης. Κα ενδεχομένως το γεγονός ότι συνολάκι της Λιζ είναι κάπως μακρύ  και φτάνει τόσο ασυνήθιστα για την εποχή  κάτω από γόνατο προσθέτει ένα επιπλέον στοιχείο  στο σοκ που προκαλεί η εμφάνισή της, κάτι που δεν είναι εμφανές στη στιλιστικά λιγότερο ενημερωμένη πόλη του Βορρά από την οποία ξεκίνησε εκείνο το πρωί. Οι φούστες φοριούνται πιο κοντές εδώ στο Νότο. Ακριβώς, όπως παλιά, όταν οι ιερόδουλες ξεχώριζαν από τις κοντές φούστες τους σε σύγκριση με τα συνήθη πρότυπα, έτσι και η Λιζ αυτή τη στιγμή, με τα ρούχα της να καλύπτουν τα γόνατά της, μοιάζε παραδόξως σαν να ανήκει στην τάξη των ιερόδουλων του δρόμου δίπλα στις κοπέλες με τις μίνι  φούστες και τις μητέρες τους, των οποίων τουλάχιστον φαίνονται τα γόνατα.» (σελ. 70)

 

(Βιβλιοδρόμιο Νέων, 10/6/2022)

(590 λέξεις)

Το Χαμόγελο του Παιδιού δεν πρέπει να σβήσει

 Το Χαμόγελο του Παιδιού δεν πρέπει να σβήσει... - slpress.gr

Το Χαμόγελο του Παιδιού το γνωρίζω εδώ και πάρα πολλά χρόνια.

Γνωρίζω τις δράσεις του, γνωρίζω την αποτελεσματικότητα του σε πολλές καίριες στιγμές βοήθειας προς παιδιά που βρέθηκαν σε δύσκολη θέση.

Γνώριζα ακόμα και την προσωπική ιστορία του ιδρυτή του, του Κώστα Γιαννόπουλου, που τον έκανε να πάρει εδώ και 27 τόσα χρόνια την απόφαση να δημιουργήσει ένα πλέγμα προστασίας των παιδιών.

Το ίδιο δεν τον είχα γνωρίσει. Μερικές μόνο φορές είχε τύχει να τον δω σε κάποιες τηλεοπτικές εμφανίσεις του. Βέβαια, είχα διάφορα αρνητικά ακούσει σχετικά με τις προθέσεις και τις πράξεις του -ήταν απόψεις ανθρώπων που πολύ σύντομα ήρθαν έτσι τα πράγματα και φάνηκε πως οι ίδιοι έπρατταν ότι εκείνον κατηγορούσαν.

Αλλά αυτά συχνά συμβαίνουν σε μια κοινωνία που έχει ξεχάσει την έννοια της άμιλλας, ενώ έχει θεοποιήσει τον εγωκεντρικό και συμφεροντολόγο ανταγωνισμό.

Μα σε μια κοινωνία που καθορίζεται από ατομικά συμφέροντα, κάτι τέτοιο μπορώ να αποδεχτώ -έστω και με απέχθεια- την ύπαρξή του.

Αλλά να το δω να παίρνει σάρκα και οστά μέσα από ενέργειες της ίδιας της Πολιτείας -όχι αυτό είναι αδιανόητο.

Όλοι, λίγο πολύ, γνωρίζουμε πως τον τελευταίο καιρό ένας νέος νόμος και μια κοινή υπουργική απόφαση που έχουν να κάνουν με τις προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας (ΜοΠΠ) από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα του Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, οδηγεί το Χαμόγελο του Παιδιού αν όχι σε αναστολή των λειτουργειών του, σίγουρα πάντως σε συρρίκνωση τους.

Κι αυτό γιατί η κοινή υπουργική απόφαση απαιτεί εγκαταστάσεις πέρα από κάθε λογική, αγνοεί το έμψυχο υλικό, προσπαθεί να μετατρέψει τους χώρους φιλοξενίας σε ιδρυματικού τύπου μονάδες και τέλος -για μένα από τα πλέον σημαντικά- προωθείται η ημιαυτόνομη διαβίωση για παιδιά άνω των 15 ετών, όταν αυτά έχουν για χρόνια στερηθεί μια υγιή οικογένεια, έχουν βιώσει καταστάσεις εγκατάλειψης, παραμέλησης και κακοποίησης και δεν μπόρεσαν να αποκατασταθούν μέσω του θεσμού της αναδοχής ή υιοθεσίας.

Και όλα αυτά -εδώ πλέον είναι το απόλυτα παράλογο… ή μήπως το απόλυτα ξεκάθαρο;- θα πρέπει να εφαρμοστούν μόνο από ιδιωτικούς φορείς και δεν αφορούν τις αντίστοιχες δομές παιδικής προστασίας του Δημοσίου και της Εκκλησίας.

Με άλλα λόγια -δυο μέτρα και δυο σταθμά. Το δικαίωμα των παιδιών για ισότητα καταστρατηγείται.

Γιατί όλα αυτά;

Είχα την τύχη να συναντηθώ με τον Πρόεδρο του Χαμόγελου του Παιδιού, σε ένα τριήμερο συνέδριο του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Με κέρδισε το πάθος του -ένα πάθος που αν και ξεκίνησε από ένα προσωπικό τραύμα, πολύ γρήγορα μετατράπηκε -και έτσι παραμένει- σε έργο προσφοράς προς όλα τα παιδιά της χώρας μας.

Και όταν ξεκάθαρα τον ρώτησα να μου πει την δική του άποψη γι αυτήν την επίθεση που δέχεται το Χαμόγελο, εκείνος απλώς μου χαμογέλασε. Για μια ακόμα φορά δεν θέλησε να προσωποποιήσει κάτι που απλώνεται σε θεσμούς αρρωστημένους ή ακόμα περισσότερο σε θεσμούς εκδικητικούς και με διάθεση να ελέγχουν κάθε τι που με το έργο του τους εκθέτει.

Αλλά εγώ μπορώ να καταθέσω την δική μου άπορία: Πώς είναι δυνατόν μέσα σε μια περίοδο όπου υποστηρίζεται ξεκάθαρα η κάθε ιδιωτική πρωτοβουλία και αντίστοιχα μειώνεται η όποια δημόσια, να δημιουργούνται εκείνες οι προϋποθέσεις όπου οδηγούν σε ασφυξία ιδιωτικές πρωτοβουλίες που αν μη τι άλλο ο χρόνος τις έχει καταξιώσει; Μήπως τελικά όλες οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες δεν είναι αρεστές και κρίνονται με το κατά πόσο είναι ανεξάρτητες και όχι συμπορευόμενες με άλλα ιδιωτικής υφής οφέλη;

Αξίζει να σταθούμε υποστηρικτές  του  αγώνα που κάνει το Χαμόγελο του Παιδιού για τη συνέχεια του έργου του.

Και για όσους ενδιαφέρονται αυτήν την υποστήριξή τους να την τεκμηριώσουν, ας επισκεφθούν τους παρακάτω συνδέσμους:

 

https://www.hamogelo.gr/gr/el/ta-nea-mas/to-chamogelo-tou-paidiou-to-2021-stirikse-48403-paidia-kai-tis-oikogeneies-tous/

https://docs.google.com/presentation/d/1Rp69uJFJ69JGidtBzfil84zJ6kOZTrG2/mobilepresent?slide=id.p29

https://www.hamogelo.gr/gr/el/ta-nea-mas/erotimata-nomosxedia/

https://drive.google.com/file/d/10r1oEFIKyb4npB8WLzHcr90MBcnLEXYC/view?usp=sharing

 

 

Συνέντευξη στο vivlio life

 

 

- H τραγική μορφή της Κλυταιμνήστρας και ο φόνος εκδίκησης που έχει συνδεθεί με το μύθο της, εμπνέει τελικά, και τους σύγχρονους συγγραφείς. Ποια ήταν η στιγμή που η δική σας έμπνευση συναντήθηκε με την ηρωίδα του αρχαίου δράματος;

 

- Είχα πλέον ολοκληρώσει το προηγούμενο μυθιστόρημά μου «Η Κασσάνδρα στη Μαύρη Άμμο» και συνεχώς μου ζητούσαν να μιλήσω για αυτό και την τραγική πριγκίπισσα της Τροίας, που βέβαια στη συνείδηση όλων μας υπήρξε και ένα από τα θύματα της Κλυταιμνήστρας. Οπότε μια μέρα, σε μια εκδήλωση, λες και είδα τη σκιά μιας γυναίκας που μου έγνεφε ζητώντας μου να ακούσω αυτό που ήθελε να μου πει. Η συγγραφική μου αυθαιρεσία -ή αν προτιμάται η συγγραφική μου ευαισθησία- με έκανε να δω στο πρόσωπο εκείνης της μορφής, την ίδια τη Βασίλισσα των Μυκηνών και να ακούσω την ίδια ιστορία των Ατρειδών, αλλά αυτή τη φορά από το δικό της στόμα.

 

- «Μια μάνα την ώρα που βλέπει το παιδί της να τη σκοτώνει – αυτή ήταν η Κλυταιμνήστρα που εγώ ήθελα να αναπλάσω», γράφετε. Πόσο βαθιά στην ψυχή της μοναχικής βασίλισσας των Μυκηνών κατορθώσατε να διεισδύσετε;

- Ναι προσπάθησα βαθιά και αντικειμενικά να την καταλάβω. Χώθηκα μέσα σε πηγές και έκπληκτος ανακάλυψα πως η Κλυταιμνήστρα με λάθος τρόπο έχει εγγραφεί στη συνείδηση όλων μας. Υπήρξε μια γυναίκα προδομένη, μια γυναίκα κακοποιημένη από τον άνδρα της. Και όχι μόνο σε ότι αφορά τη συμπεριφορά του Αγαμέμνονα στην υπόθεση της Ιφιγένειας. Η βία του ξεκινούσε από πολύ πιο πριν. Οπότε άρχισα να κατανοώ περισσότερο τα κίνητρα της Κλυταιμνήστρας. Και κάποια στιγμή έφτασα στο σημείο να δω πως η καίρια, η πλέον τραγική στιγμή στη ζωή της, δεν ήταν η ώρα που σκότωνε τον άντρα της, αλλά μια άλλη. Εκείνη που ο γιος της, ο Ορέστης, τη μαχαίρωνε.

 

 

- Όταν ολοκληρώσατε την ανάπλαση της ηρωίδας σας, ποια μορφή πήρε στη φαντασία σας;

- Όπως όλες οι ηρωίδες μου, έτσι και η γυναίκα αυτή έχει γίνει ένας δικός μου άνθρωπος. Στην ουσία έγραψα -δηλαδή, έπλασα- μια άλλη Κλυταιμνήστρα. Εντελώς δική μου. Αλλά και αυτός ήταν ο στόχος μου. Οι μεγάλοι, διαχρονικοί ήρωες της λογοτεχνίας μπορούν να παίρνουν κάθε φορά μια νέα μορφή, αυτήν που τους χαρίζει ο σύγχρονος άνθρωπος που με τα δικά του πλέον κριτήρια αποφασίζει να ασχοληθεί μαζί τους. Είτε ως συγγραφέας, είτε ως αναγνώστης ή και σκηνοθέτης, μα και θεατής.

 

- Τι κρύβεται πίσω από τις «σκιές» του τίτλου αλλά και της σκιάς στην εικόνα του εξωφύλλου;

- Το πάθος, οι ενοχές, τα όνειρα που διαψεύσθηκαν, όσα γραφτήκανε στην Ιστορία και όσα μείνανε ξεχασμένα και ανολοκλήρωτα.  Σκιές, εν τέλη, που όλοι μας έχουμε. Ας πούμε πως πολύ συχνά βλέπω τις ζωές των άλλων, μα και τη δική μου, ως οντότητες που τις έχουν καλύψει όλες αυτές οι σκιές.

 

- Αυτό που εισπράττουμε ως αναγνώστες από το ψυχογράφημά σας, είναι πως θέλετε να βιώσουμε μαζί με την Κλυταιμνήστρα το αβάστακτο φορτίο συναισθημάτων της, τη στιγμή που αντιλαμβάνεται πως το παιδί της τη σκοτώνει. Ήταν εύκολη η δουλειά του συγγραφέα;

 

- Όχι δεν είναι. Μα είναι δημιουργική και όποιος αποφασίζει να ασχοληθεί με αυτήν, από πολύ νωρίς γνωρίζει τον ψυχικό μα και τον σωματικό κάματο. Αλλά από την άλλη είναι και μια δουλειά που χαρίζει μεγάλη ικανοποίηση. Και δεν εννοώ τόσο την αναγνώριση από το αναγνωστικό κοινό (που κι αυτή ασφαλώς την υπολογίζω) όσο κυρίως την ευφορία την καθαρώς προσωπική του να βλέπεις πως μέσα από εσένα γεννιέται ένας ολόκληρος κόσμος, άνθρωποι που αν και χάρτινοι, εντούτοις καταφέρνουν αναπνέουν. Λέω συχνά πως ένα συγγραφέας είναι ένας μικρός θεός. Δημιουργεί ζωή.

 

 

- Στο σημείωμά σας γράφετε πως «ήταν ηθική υποχρέωση και συγγραφική πρόκληση να ζητήσω να αφουγκραστώ τη βασίλισσα των Μυκηνών». Θέλετε να μας πείτε πως πήρε τη μορφή πρόκλησης και ηθικής υποχρέωσης αυτό το μυθιστόρημα;

 

-Ναι, όπως και πιο πριν σας είπα, θεώρησα υποχρέωσή μου αφού είχα περιγράψει το έγκλημα της Κλυταιμνήστρας ως προς την αθώα Κασσάνδρα, να σταθώ δίπλα και σε εκείνη. Κάθε ένοχος δικαιούται μια απολογία. Μια ερμηνεία της πράξης του.

- «Πολύ συχνά η φαντασία μου έστηνε το δικό της σκηνικό και δημιουργούσε δικά της γεγονότα», λέτε. Πόσο καλά περάσατε «πειράζοντας» τα επίσημα δεδομένα που είχατε στη διάθεσή σας;

 

- Μα δεν είμαι ιστορικός. Συγγραφέας είμαι. Και είτε έχω ως πρότυπο έναν άνθρωπο που ζει δίπλα μου, στην εποχή μου ή έναν άλλον που ήδη έζησε, έναν ιστορικό πρόσωπο ή ένα άλλο που η φαντασία μου το έχει γεννήσει, πάντα προσπαθώ να δημιουργώ… Νέους ανθρώπους, τους δικούς μου ήρωες και να τους αφήνω στη συνέχεια να μου αφηγούνται μόνοι τους την ολότελα δική τους άποψη για τα γεγονότα.

 

- … να περιγράψω και να καταγράψω «πράξεις της δικής μου Κλυταιμνήστρας και σκέψεις του δικού μου Ορέστη». Εξηγείστε μας τα συναισθήματά σας πίσω από την κτητική αντωνυμία «μου».

 

- Μα και η Κλυταιμνήστρα, όπως και ο Ορέστης που γνωρίζουμε είναι δημιουργήματα των μεγάλων τραγικών μας. Του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη. Εκείνοι και ο καθένας με την δική του άποψη πήραν τους μύθους και με τη δική τους οπτική γωνία τους αφηγήθηκαν. Χωρίς να θέλω να φανταστεί κανείς πως θεωρώ τον εαυτό μου ισάξιο τους, εντούτοις θα πρέπει να γίνει αποδεκτό το γεγονός πως ακόμα και ο πλέον μικρός συγγραφέας έχει ως δικά του πλάσματα τους ήρωες των μυθιστορημάτων που γράφει.

 

- Κατάρα του οίκου των Ατρειδών. Ποια είναι εκείνα τα συμβάντα που περικλείει η λέξη «κατάρα», η οποία έκανε τους τραγικούς ποιητές να σκύψουν πάνω της αλλά και εσάς να εμπνευστείτε;

- Θα σας απαντήσω λακωνικά. Ο εγωκεντρισμός και η αυταρχικότητα  της εξουσίας.

 

- Η γυναικεία προσωπικότητα σας έχει απασχολήσει αρκετά κατά τη συγγραφική σας πορεία. Μετά την Κασσάνδρα κα την Κλυταιμνήστρα ποιος χαρακτήρας θα μπορούσε να γίνει μυθιστόρημα με την υπογραφή σας;

 

-         Αναζητώ αυτόν τον καιρό να συναντηθώ με την Μήδεια. Και με τον δικό μου τρόπο να την πείσω να μου μιλήσει, να μου εξηγήσει τις αποτρόπαιες πράξεις της… Που τελικά μπορεί και να μην είναι μόνο εκείνη υπεύθυνη γι αυτές. Αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμα να σας πω περισσότερα. Ακόμα όλα είναι στη διαδικασία της γονιμοποίησης.  

Μάνος Κοντολέων: συνέντευξη στην Μαρία Τσακίρη - Vivlio-Life.gr