Γιάννης Πάσχος "Παραδείσια πουλιά"

Γιάννης Πάσχος «Παραδείσια πουλιά Εκδόσεις Περισπωμένη Γράφει ο Μάνος Κοντολέων Από τις πλέον ιδιαίτερες -ίσως και ιδιόμορφες- παρουσίες της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας ο Γιάννης Πάσχος. Γεννημένος στα Γιάννενα το 1954, σπούδασε Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ειδικεύτηκε στη Μοριακή Βιολογία και τη Γενετική των υδρόβιων οργανισμών στην Ουγγαρία και τη Νορβηγία. Είναι καθηγητής Ιχθυολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Και παράλληλα -πιο σωστά με μια κάποια καθυστέρηση- από το 2005, δηλαδή σε ηλικία 59 χρονών, αρχίζει να παρουσιάζει τα συγγραφικό του έργο, που είναι κι αυτό ποικίλο: ποιήματα, νουβέλες, μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια. Κατά δήλωσή του τα όσα έγραφε για χρόνια τα κρατούσε στο συρτάρι του και τα πρώτο δικά του βιβλία που θέλησε ένα ευρύτερο κοινό να γνωρίσει ήταν συλλογές ποιημάτων πρώτα και αμέσως μετά διηγημάτων. Το 2022 κυκλοφορεί το αυτοβιογραφικό «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» και η αμεσότητα της γραφής του, μαζί με μια ξεκάθαρη τάση κριτικής αμφισβήτησης του κοινωνικού κατεστημένου που διαπερνά όλο το σπαρταριστό κείμενο, του φέρνει δυο βραβεύσεις και την αναγνώριση από ένα πλατύτερο κοινό. Ο Γιάννης Πάσχος είναι πλέον μια εντελώς πρωτότυπη persona της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας και αυτήν την ιδιότυπη συγγραφική πρωτοτυπία του την επιβεβαιώνει και με το τελευταίο του έργο, το μυθιστόρημα «Παραδείσια πουλιά». Θέλω από την αρχή να το δηλώσω πως το συγκεκριμένο έργο μου θύμισε πάρα πολύ το μυθιστόρημα «Ο οργισμένος βαλκάνιος», έργο του 1977 , του σκηνοθέτη και συγγραφέα Νίκου Νικολαϊδη (1939-2007) Το έργο εκείνο ήταν μια τολμηρά αντισυμβατική καταγραφή των αδιεξόδων μιας νεότητας που έβλεπε πως τα όνειρά της κάποιοι άλλοι τα ποδοπατούσαν και να αλλοτρίωναν. Προφητικό με ένα τρόπο, μιας και αληθινά τα όσα ακολούθησαν από τη χρονιά κυκλοφορίας του, απέδειξαν πως το ότι προσπαθεί μια ‘οργισμένη΄ νεότητα να αμφισβητήσει, το σύστημα καταφέρνει να τα παραμερίσει ή και να τα ευνουχίσει. Ο Γιάννης Πάσχος με το δικό του μυθιστόρημα, 47 χρόνια μετά, αναζητά να καταγράψει το πως αυτή η νεανική οργή εξακολουθεί να υφίσταται την πολλαπλή και πολυδαίδαλη ενσωμάτωσή της μέσα στο κοινωνικό status, ίσως και με επιπλέον κάποιες διαφοροποιήσεις -αυτό που τότε έδειχνε πως μπορούσε να καταφέρει μια έστω και μικρή αλλαγή της μικροαστικής νοοτροπίας, τώρα έχει εγκλωβιστεί με μια σχεδόν ατομικών διαστάσεων εκτόνωση. «Στα όνειρά μας, όμως, μας κυνηγούσαν οι εφιάλτες για κάμποσο καιρό, για την ακρίβεια, για πολύ καιρό. Μείναν τα σημάδια ανεξίτηλα στις καρδίες μας, όσο και να προσπαθήσαμε, ο έρωτας που είχαμε κούρνιασε και δεν είχε τη δύναμη να τα σβήσει» (σελ. 204) Η πλοκή απλώνεται σε 273 σελίδες μεγάλου μεγέθους και αρκούντως πυκνοτυπωμένες. Και είναι καταιγιστική. Κεντρικά πρόσωπα δυο νεαροί άντρες -με διαφορετικές οικογενειακές καταβολές. Ο ένας από μια μεγαλοαστική οικογένεια, ο άλλος -που είναι και ο αφηγητής- από μικροαστική. Θα δεθούν με μια δυνατή και στενή ανδρική φιλία -αυτό που θα τους κρατήσει τόσο κοντά τον ένα στον άλλον είναι η κοινή τους στάση ως προς το κοινωνικό φαίνεσθαι και στην επικρατούσε σε όλα τα επίπεδα υποκρισία. Η αντίδρασή τους απέναντι στο μέλλον που οι άλλοι έχουν ήδη γι αυτούς σχεδιάσει, θα τους φέρει να ζούνε με τρόπο σχεδόν περιθωριακό, την ίδια στιγμή που οι σπουδές και τα ταλέντα τους (ο ένας είναι και συγγραφέας) τους εγκλωβίζουν και σε ένα καθημερινό επιούσιο. Ο κόσμος των γυναικών του πληρωμένου έρωτα, θα είναι το καταφύγιό τους, κάπου στα ‘σπίτια’ της οδού Φυλής, θα είναι όπου θα αισθάνονται πως κάποιοι -κάποιες πιο σωστά- τους καταλαβαίνουν, κάποιες τους συμπαραστέκονται, αλλά και κάποιες έχουν ανάγκη τη δική τους συναισθηματική παρουσία και προστασία. Ο κόσμος του πληρωμένου έρωτα -λες και μας υπογραμμίζει ο Πάχος- μπορεί να είναι ένας κόσμος που εκφράζει το πλέον υγιές στοιχείο του σήμερα, καθώς δεν καταναλώνει αλλά καταναλώνεται. Η γραφή του Πάσχου είναι άλλοτε ρεαλιστική, άλλοτε μελοδραματική, άλλοτε δοκιμιακή, συχνά ποιητική. Και πάντα δεν λησμονεί να σαρκάσει, πάντα δεν ξεχνά να συμπάσχει. Και βέβαια όλο το έργο στέκεται απέναντι σε απόψεις που προσπαθούν α κυριαρχήσουν στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας. Οι χαρακτήρες είναι ή αρσενικοί ή θηλυκοί. Κάθε κατηγορίες αρσενικά κυκλοφορούν στις αράδες κάθε σελίδας -από άντρες που εκφράζονται με μια διαχρονική αρρενωπότητα, έως αρσενικά αποβράσματα. Μα τα θηλυκά πρόσωπα -από την συντηρητική αλλά καλόκαρδη γιαγιά έως την θεία που είναι έρμαιο της σεξουαλικότητάς της, από το αθώο θύμα ενός βιασμού έως τις διαχειρίστριες των σύγχρονων μπουρδέλων -διαθέτουν τίμια και απόλυτα συνειδητοποιημένα χαρακτηριστικά. Ο κόσμος στα ‘Παραδείσια πουλιά’ είναι ένας κόσμος ρεαλιστικός όσο και σουρεαλιστικός. Για κάποιους ίσως απρεπής ή και ακόμα βλάσφημος. Μπορεί και ονειροπόλος ή μπορεί και υπέρ το δέον συναισθηματικός. Πάντα σαρκαστικός όσο και τραχύς. Σίγουρα ένας κόσμος -επίκαιρα ή διαχρονικά; -αρσενικός. Που πάντως με το υγειές του πρόσωπο κάτι σαν να αναζητά: «Ήταν σαν να θέλαμε να εντυπωσιάσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Στην πραγματικότητα, όμως, μια γέφυρα ψάχναμε, μια εξήγηση σε κακοδιατυπωμένα, ασαφή ερωτήματα.» (σελ. 61) Μυθιστόρημα προορισμένο να κρατήσει το ενδιαφέρον. Να αγαπηθεί ή και να αμφισβητηθεί. Και βέβαια, με τον δικό του τρόπο, να προβληματίσει. https://bookpress.gr/kritikes/elliniki-pezografia/22037-paradeisia-poulia-tou-gianni-pasxou-kritiki-mia-orgismeni-genia-anazita-katafygio (780 λέξεις)