Τηλέμαχος Κώτσιας «Σινική Μελάνη

Ο Τηλέμαχος Κώτσιας γεννήθηκε το 1951 στην περιοχή Δρόπολης στον  χώρο της Ελληνικής Μειονότητας της Αλβανίας.

Στην Ελλάδα ήρθε το 1991 και την ίδια τη χρονιά κυκλοφορεί από ελληνικό εκδοτικό οίκο και το πρώτο του βιβλίο.

Από τότε μέχρι σήμερα έχουν δει το φως της δημοσιότητας δώδεκα ακόμα δικά του λογοτεχνικά έργα (το τελευταίο είναι η Σινική Μελάνη). Μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα. Σχεδόν όλα τους  αναπτύσσουν ζητήματα που σχετίζονται με κάποιο τρόπο με τα όσα συμβαίνουν στη γειτονική χώρα.

Από αυτήν την άποψη ο Κώτσιας είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση σύγχρονου έλληνα συγγραφέα και ο τρόπος που φωτίζει τα όσα έχουν συμβεί στην Αλβανία τα μεταπολεμικά χρόνια προσφέρουν μια ουσιαστική και πολυεπίπεδη πολιτική ενημέρωση  στο έλληνα αναγνώστη.

Αλλά αν με τα προηγούμενα έργα του σκιαγράφησε διάφορες περιπτώσεις ανθρώπινων δραμάτων και ανίχνευσε συνθήκες διαμόρφωσης κοινωνικών γεγονότων, με αυτό το τελευταίο του έργο, επιχειρεί μια πληρέστατη καταγραφή της  ιστορίας του περιθωρίου έτσι όπως βιώθηκε από τα άτομα της ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας, αλλά και γενικότερα από τους πολίτες μια χώρας όπου για όλο το ήμισυ του 20^ου αιώνα έζησε στη σκιά ενός ιδιότυπου απολυταρχικού καθεστώτος.

Χρησιμοποίησα την έκφραση ‘ιστορία του περιθωρίου’ θέλοντας να επισημάνω πως το μυθιστόρημα αυτό δεν θέλει να επεξηγήσει τις αποφάσεις της ηγετική ομάδας, αλλά το πώς αυτές οι αποφάσεις επέδρασαν πάνω σε ανθρώπους απλούς, καθημερινούς –άτομα που θα έλεγε κανείς ότι ζήσανε στο περιθώριο της Ιστορίας.

Το πολυσέλιδο αυτό μυθιστόρημα ξεκινά με την εξιστόρηση της απόφασης τριών εφήβων να προχωρήσουν σε μια πράξη αντίδρασης απέναντι του καθεστώτος. Απόφαση και εκτέλεση χωρίς σωστό προγραμματισμό που θα έχει ως αποτέλεσμα τον μεν ένα να το οδηγήσει στην τρέλα, τον δεύτερο στην αυτοκτονία, ενώ ο τρίτος –ο Σωτήρης- θα καταφέρει να επιβιώσει αλλά έχοντας υποστεί τον απόλυτο βιασμό της προσωπικότητάς του.

Τη ζωή αυτού του τρίτου έφηβου, ο Κώτσιας παρακολουθεί και δίπλα στα όσα συμβαίνουν στην καθημερινότητα του Σωτήρη (φυλακίσεις, βασανιστήρια, καταναγκαστικά έργα σε λατομία) καταγράφει τις ζωές και άλλων ατόμων –όχι μόνο ελλήνων και όχι μόνο θυμάτων αλλά και εκπροσώπων της εξουσίας.

Ο Κώτσιας γράφει με τρόπο απλό. Η δομή του έργου του είναι κλασική. Ο αφηγητής είναι και παντογνώστης και τη διάθεση έχει να περιγράφει τους χώρους, αλλά και να επεξηγεί συναισθήματα και να καταγράφει σκέψεις. Ξέρει, όμως, και να γεμίζει με ζωτικά υγρά –αίμα, ιδρώτα, σπέρμα- τα πρόσωπα που θα βρούνε καταφύγιο μέσα στις σελίδες του έργου.

Κάτω από αυτές τις λογοτεχνικές συνθήκες, ο αναγνώστης του μυθιστορήματος άλλοτε θα περιηγηθεί στους δρόμους του Αργυρόκαστρου και των γύρω χωριών, άλλοτε πάλι θα βυθιστεί στις στοές των μεταλλίων της Βόρειας Αλβανίας, όπως και  στα υγρά κελιά της Ασφάλειας. Μα και προς το τέλος θα γνωρίσει τα γραφεία των Βορειοηπειρωτικών Συλλόγων και θα εισέλθει στα μικρά διαμερίσματα όπου θα έχουν βρει καταφύγιο οι οικογένειές που αναζητούν ένα διαφορετικό μέλλον.

Πίσω από την απλότητα της γλώσσας και πέρα από τις συχνά ‘φλύαρες’ αναλύσεις σκέψεων, υπάρχει μια γνήσια αγωνία. Είναι αυτή που χαρακτηρίζει τον φόβο μιας ολόκληρης γενιάς ανθρώπων που φοβούνται πως τα όνειρά τους δε θα πραγματοποιηθούν πότε.

Με σύνεση και αποστασιοποίηση προσωπικών τραυμάτων,  ο Τ. Κ. αποφάσισε να γράψει όχι μόνο το πλέον ολοκληρωμένο έργο του, αλλά και να περιγράψει με επαρκέστατη κυκλικότητα μια περίοδο της ιστορίας ανθρώπων που αν και έχουν εθνική συνείδηση ζήσανε και αντιμετωπίσθηκαν ως πολίτες που δεν τους επιτρεπότανε να την εκφράσουν μήτε από τη μια πλευρά των συνόρων, μήτε και από την άλλη.

Πρώτη ανάρτηση: https://www.hartismag.gr/hartis-2/biblia/sinikh-melanh?fbclid=IwAR2VV2GWLgik5h5y2rfES-u0-JASb1YsdbMKZkaPh4sD62PFoGCNVEN1kTw